De zoete marathon te Dinteloord
Reis naar New York voor
de beste jonge schrijver
PZC
avond in de
an van de blues
Themacyclus over
reizende vrouwen
Saptaart eerbetoon
aan organisator van
Salon Gastronomie
Werkgroep bedacht
zes bestemmingen
Grote Kerk Veere
provincie
15
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1994
jvan onze verslaggever
'lA, J. Snel
[DINTELOORD - Een gestaag opge
stuwde witte wolk van waterdamp
markeert de plek. Van grote afstand
is de suikerfabriek van de Suiker
Unie in Dinteloord zichtbaar. Al
thans in het najaar. Een onafzienbare
stroom vrachtwagens voert vanaf
eind september tot tegen kerst de ve
ile tonnen suikerbieten aan die in ijl
tempo worden verwerkt tot suiker en
een reeks bijprodukten zoals kandij,
Stroop en melasse. Drie maanden van
hoogspanning voor de tweehonderd
vijftig vaste en tweehonderd tijdelij
ke werknemers. Eind december valt
de witte kolom weg. Dan breken de
negen maanden aan die gebruikt
worden ter voorbereiding van de
de jaarlijkse zoete mara
thon.
In Dinteloord en in de fabriek van de
CSM Suiker BV in Breda, waar onder
meer de suikerbieten van de Zeeuwse
Akkerbouwers worden verwerkt,
draait alles deze maanden op volle
[toeren. Vakanties zijn er niet bij, jubi
lea worden later gevierd en ziektever-
klim komt vrijwel niet voor. „Dat
komt doordat de mensen doordron
gen zijn van de noodzaak door te
gaan. Er is een grote mate van betrok
kenheid," zegt mevrouw drs
W. J. C. M. van Oorschot, die de in- en
externe communicatie voor de Suiker
Unie verzorgt. „Ze beschouwen dit als
hun fabriek waar hun produkt ge
maakt wordt. De campagne wordt ge
zien als een soort sportevenement
waar je naartoe leeft. In deze maan
den lopen het privéleven en het werk
voor de mensen in elkaar over. Er
wordt in vier ploegen gewerkt, net zo
lang tot alle aanvoer er door is. Duurt
dat tot na Kerstmis, dan worden in de
fabriek tijdens de feestdagen diners
verzorgd waar ook de gezinnen van de
medewerkers naartoe komen."
Onzichtbaar
Bij een rondgang door de fabriek lijkt
het of het proces dat ligt tussen de
aanvoer van bieten en de afvoer van
suiker gestuurd wordt door een on
zichtbare hand. De ploeg van ruim
honderd mensen die de zaak gaande
houdt, blijft vrijwel onzichtbaar. Hier
en daar wat mensen in een laborato
rium, in een regelkamer, bij een stalen
kolom. Nietige figuurtjes in een gigan
tische ruimte waar machines brom
men en razen.
Via banden stromen de bieten binnen.
Ze zijn ontdaan van klei en stenen en
andere ongerechtigheden, zoals nu en
dan een handgranaat, onopgemerkt
gebleven bij het machinaal rooien. In
molens worden de bieten aan reepjes
gesneden om via een transportband
naar de broeitrog te worden gevoerd
waar de eigenlijke suikerwinning be
gint. Met behulp van warm water
wordt de suiker aan het snijdsel ont
trokken. Zo krijgt men een sap dat
door verdamping wordt ingedikt en
dat naar kookpannen wordt gezogen
waar het verder wordt ingedikt tot de
oplossing verzadigd is. Dan begint het
kristalliseren. In het laatste stadium
wordt de massa die is ontstaan in cen
trifuges gescheiden in suiker en
stroop.
Een ldein etmaal ligt er tussen de aan
voer van de suikerbieten en de afvoer
van de suiker in losse vorm of als klon
tjes. Het tempo moet hoog liggen om
dat het suikergehalte na het rooien
van de bieten afneemt. Is de campag
ne eenmaal begonnen, dan raast de
produktie voort. Stilleggen van een
fabriek resulteert in gigantische kos
ten. Valt in het ene gebied de aanvoer
stil, bij voorbeeld door langdurige re
genval, dan worden de stromen ver
legd. Desnoods worden uit alle uithoe
ken van het land bieten opgehaald om
de fabriek draaiend te houden. CSM
en de Suikerunie schieten elkaar te
hulp als stagnaties dreigen.
„Dit is een aparte wereld," zegt Van
Oorschot. „De mensen in vaste dienst
hebben vaak een dubbele functie. Zo
is men tijdens de campagne proces
operator en de andere negen maan
den van het jaai- onderhoudsmonteur.
Die negen maanden worden gebruikt
als een lange aanloop tot de drie
maanden waarin geproduceerd
wordt. Alles wordt op scherp gezet
voor die korte periode."
In die korte periode wordt in Din
teloord per etmaal 15.000 ton bieten
verwerkt tot 2.400 ton suiker. Voor de
produktie van een kilo suiker heeft
men zo'n zeven kilo bieten nodig.
De gemiddelde Nederlander gebruikt
per jaar ruim 38 kilo suiker. Daarin is
begrepen de suiker die in alle mogelij
ke levensmiddelen en bij voorbeeld
frisdranken is verwerkt.
Weeë lucht
In en rond de fabriek in Dinteloord
hangt deze maanden een zoetige,
weeé lucht. Hans Alders, de vroegere
minister van volkshuisvesting, ruim
telijke ordening en milieubeheer,
heeft het een aantal jaren eens ge
waagd over stankuitstoot te spreken.
Daar was men in Dinteloord niet ver
rukt van. De suikerfabriek is geliefd.
Onophoudelijk af- en aanrijdende
vrachtwagens, de kolom waterdamp,
de silo's waar tientallen miljoenen ki
lo's suiker in worden opgeslagen en
dat luchtje, door mensen van elders
als hinderlijk ervaren, horen erbij. Zo
als de continudiensten erbij horen.
Soms tot na de kerstdagen.
Dit jaar keert voor de feestdagen de
rust terug, zo is de verwachting over
de campagne die tot nu toe gesmeerd
loopt. Men zal met kerst niet op de fa
briek dineren.
fcFrankie was slechts één van de attracties tijdens de Blues-
foto Willem Mieras
Ipnze verslaggever
-Goes had de blues vrij-
In negen kroegen
en rond de Grote Markt
'k de blues, soms heel sub-
dan weer rauw en explo
re Bluesroute Goes, waar
ticket toegang gaf tot de
muziekcafés,
efstal auto
- Een op de Bo-
in Middelburg gepar-
is donderdag tussen
en 23.45 uur gestolen. Het
éfteen Fiat Uno 45 met het
DB-PF-29. De waarde
'het voertuig is 21.000 gul-
bileumconcert
hordeola in
'senaaltheater
iSINGEN - Accordeonver-
Accordeola uit Vlissin-
zaterdag 19 november
bestaan met een
in net Arsenaalthea-
P'üssingen. De drie orkes-
jan.de vereniging staan on-
"ïding van Gonda van Zun-
"gen vóór de pauze klas
stukken en bewerkingen
;kende popnummers ten
staat het concert in
van het Wilde Westen.
B-orkest spelen dan al-
I stukken die betrekking
F °P het thema. Square-
P°?P De Delta Swingers.
van Rob Vreezen,
°°kop in dit gedeelte.
Van het optreden, dat
jj'fj uur begint, is er voor
pl'ek gelegenheid zelf te
bleek bovendien een succes. Al
kort na de opening moest stevig
met de ellebogen worden ge
werkt om nog een staanplaats
te bemachtigen. En dat gold
voor bijna alle blues-tapperij
en.
De Geluckige Oliphant had gita
rist/zanger Magie Frankie op het
podium in een unplugged-scene,
waarbij de met Al Capone-hoed
getooide bluesheld vakkundige
pianobegeleiding kreeg van
Roel Spanjer. Dat deed het goed
in de Grand Café-achtige tent
met dito publiek. Zelfs de Duitse
herder van de baas joelde mee,
zij het uit de maat. Magie Fran
kie, die BB King tot zijn fans
mag rekenen, ging onverstoor
baar door en liet zijn gehoor al in
het derde nummer het ritme
klappen.
Wie het wilder bliefde, werd op
zijn wenken bediend. Blues Po
wer, de band van Wil Sophie (gi
tarist in A Girl Called Johnny en
producent van de laatste Juke
Joints-cd), blies bijna letterlijk
stoom af in De Pompe met op
Texaanse leest geschoeide
blues. Een kunstje dat de
Zeeuws-Brabantse formatie Ro-
di Dean in La Strada eveneens
opvoerde. Er viel nog veel meer
blues te snuiven. De Amerikaan
se mondharmonica-speler Keith
Dunn, begeleid door gitarist Wil
lem van Dullemen, liet horen
waarom hij onder anderen met
John Lee Hooker heeft getourd.
Een klasse-muzikant. De
Zeeuwse Juke Joints lieten het
(helaas) deze keer bij één setje in
Bolsjoi.
De formule van de bluesroute
werkte goed. Was een set in het
ene café afgelopen, dan begon de
volgende band in het andere, zo
dat er voortdurend sprake was
van bluesmigratie. Maar wel
licht net zo belangrijk: er was
kwaliteit en dat onderstreepten
de liefhebbers met hun getal.
van onze verslaggever
AMSTERDAM - Maak een
verhaal van Leon de Winter af
en win een culturele reis naar
New York. Dat is de aanspo
ring waarmee de Kunstbende
probeert Nederlandse - en
dus ook Zeeuwse - jongeren
in de leeftijd van 12 tot 26 jaar
aan te zetten tot deelname
aan een schrijfwedstrijd in
het kader van vijftig jaar be
vrijding van Nederland. De
Kunstbende heeft de schrijf
wedstrijd georganiseerd in
samenwerking met het Natio
naal Comité 4 en 5 mei, de
stichting Cultureel Jongeren
Paspoort en de Nederlandse
Bibliotheek en Lectuur Cen
trale. De PZC werkt mee door
publikatie van de door De
Winter bedachte beginregels
van het verhaal 'Vrij', dat
door de jongeren moet wor
den afgemaakt.
De schrijver onthulde vrijdag
zelf de opzet van de schrijfwed
strijd tijdens de Dag van het
Nederlandse literatuuronder
wijs in Hotel Krasnapolsky in
Amsterdam. Hij schreef een
twintigtal beginregels die, zo
blijkt, de mogelijkheid bieden
het verhaal op verschillende
manieren af te maken. Er zit
een aanzet voor een love-story
in, een schets van een maat
schappij in de verre toekomst
met Orwelliaanse trekjes en
het begin van een intrigerende
thriller. De deelnemers aan de
schrijfwedstrijd mogen daar
aan maximaal twee getypte
A4-tjes toevoegen. Op 5 mei
1995 wordt de prijs uitgereikt.
Leon de Winter.
Inzendingen moeten vóór 1
april 1995 worden opgestuurd
naar de Kunstbende, 's Grave-
sandestraat 51, 1092 AA in
Amsterdam (vergeet niet
naam. adres, woonplaats, tele
foonnummer, leeftijd en in lin
kerbovenhoek van de envelop
pe de vermelding schrijfwed
strijd).
Een jury bestaande uit Leon
de Winter, Michel van der
Kaaij (medewerker stichting
CJP), schrijver Chris van der
Heijden, Nine Nooter (Comité
foto Gerrit Serne en Partner
4 en 5 mei) en Maarten Lam-
mers (coördinator Kunstben
de) kiest de beste inzending
uit. De winnaar krijgt een reis
voor twee personen aangebo
den naar New York, een stad
die bekend staat als een smelt
kroes van culturen.
Peter had haar gezien toen ze op de
hoek va?i de Lijnbaansgracht en de
Westerstraat op de bus stapte. Ze viel op
omdat ze een ivitte trui droeg en haar ha
ren geblondeerd had. Verder was ze zwart
als de rest van de bxispassagiers. Ze reisde
in een van de bussen die tussen het oosten
en centrum van de stad pendelden.
Sinds Peter zich kon herinneren verble
ven gekleurden in aparte wijken. Ze wa
ren vluchtelingen uit Afrika. Daar waren
de landen ingestort en heerste anarchie.
In 2003 bezetten de Westerse machten de
oliegebieden in het voormalige Nigeria,
Algerije en Libië. Vanaf dat moment was
de rest van het continent overgeleverd
aan bendes van rovende en moordende
clans. Al onderhield de Europese Ge-
meenschap continu een zeeblokkade in de
Middellandse Zee, zo nu en dan slaagde
een groepje gekleurden erin de radars en-
elektronische hekken te omzeilen. Hoe
ivist niemand maar ze dede?i het.
Het geblondeerde meisjeViad grote ogen.
Daarmee had ze hem in het voorbijgaan
vol haat. aangekeken. Een bminzwarte
huid onder lichtblonde haren. Peter had
erover gedroomd. Op haar witte trui hing
de ID-kaart die elke gekleurde zichtbaar
dragen moest. Het was overbodig, meen
den sommige beeldkranten, aangezien ze
door hun huidskleur al opvielen en even
tueel zo altijd konden worden opge
spoord.
Peter kende geen gekleurden, op de
schoonmaakster na die zijn studentenflat
schoonhield. Zijn vader vertelde dat hij
vroeger zelf ook wel eens had schoonge
maakt. Misschien ivas dat zo maar Peter
herinnerde zich dat niet. En, als ze hem al
verwend hadden, had hij er niet om ge
vraagd.
Peter ivist niet waarom, maar va?idaag
ivas hij naar het hek gelopen dat rond de
oostelijke wijken ivas opgetrokken. Er
waren een half dozijn doorlaatposten, be
waakt door ME-ers. Peter keek naar de
bussen die de gekleurden terug naar hun
kamers brachten. Het waren de uitverko
renen die toestemming hadden in de stad
te werken. Ergens hield het geblondeerde
meisje een huis schoon, of hielp ze in de
keuken van een restaurant, of streelde
zichzelf in een peepshoiv...
van onze verslaggeefster
BRUGGE - De combinatie van
kaas en peren bleek uiteindelijk
toch te klef. De bakkers vonden
de ingrediënten Jonagold-ap-
pels en Parmezaanse kaas beter
passen bij datgene wat zij voor
ogen hadden. Het resultaat is
volgens de makers het perfecte
huwelijk tussen fruit en kaas.
De Saptaart. zoals het baksel
heet, is een zoetig eerbetoon aan
de organisator van de Salon
Gastronomie en Toerisme in
Brugge, Omer Sap.
Het speciale bakprodukt kan
van vrijdag 18 tot en met zondag
27 november tussen 14.00 en
19.00 uur worden beproefd tij
dens de 29ste editie van de Salon
Gastronomie en Toerisme in
Brugge. De Brugse herfstbeurs
is een beurs vol voeding, kook
kunst, versiering, huis- en keu
keninrichting en toerisme. Tien
dagen lang geven honderd vijftig
brood- en banketbakkers, sla
gers (beenhouwers), chefkoks,
horeca-ondernemers, leerling
koks en restaurateurs talloze de
monstraties in het Boudewijn-
park.
Negen chefs van vermaarde res
taurants in België laten de kok
kerellende bezoekers meekijken
in hun kookpotten. De aardap
pel staat in hun gerechten cen
traal. Dat wordt dit jaar moeilij
ker dan vorig jaar, verwacht
Sap, want vijftig procent van de
oogst is mislukt.
De beennouwers laten tijdens de
beurs zien wat zij zoal met de
burger kunnen doen. Zij geven
de bezoeker 33 recepten voor een
ham- of kaasburger.
De bakkerij-, banketbakkerij
en slagerijschool is aanwezig
met een kinderbakkerij. Kinde
ren kunnen in deze stand marse
peinen figuurtjes modelleren en
koekjes bakken. De leerlingen
van de school geven de bezoe
kers bovendien inzicht in de ver
schillende garneer- en presenta
tiemethodes van ambachtelijke
vleeswaren en feestelijke trai
teursgerechten.
Proeven kunnen de gasten ook
bij de kaaskramen. België kent
inmiddels meer dan driehon
derd verschillende soorten kaas.
Onder hen abdijkazen, kazen
voor uit het vuistje of als dessert,
roomkazen, notenkazen, geite
kaasjes en schimmel kazen.
Woensdag 23 november om 15.00
uur houdt de Vriendenkring
Brugse Hotel- Restaurant en Ca
fébedienden het Belgisch kam
pioenschap schenkbord-wan
delwedstrijd over vier of acht ki
lometer.
Omer Sap is inmiddels in de ze
ventig. maar de Bruggenaar
peinst er niet over de organisatie
van de Salon uit handen te ge
ven. Zijn vrouw vraagt elk jaar of
hij er niet eens mee op kan hou
den, maar beiden zijn nu al weer
bezig met de dertigste editie van
de Brugse herfstbeurs
De beurs heeft in de afgelopen 29
jaar zo'n reputatie opgebouwd,
dat Sap niet bang is voor het
voortbestaan van de culinaire
Brugse herfstbeurs. Nee, voor de
overname hoeft hij niet op zijn
kinderen te rekenen. Die zitten
niet in het vak. Maar Yvonne
Sap, zijn vrouw, verwacht dat er
te zijner tijd voldoende kopers
zullen zijn.
VEERE - Een nieuwe bestem
ming van de Grote Kerk in
Veere is weer een stapje dich
terbij. Vrijdag hebben veertig
deskundigen en betrokkenen
nagedacht over de toekomst
van de Onze Lieve Vrouwekerk.
Het resultaat zijn zes ideeën die
nog moeten worden uitgewerkt
en beoordeeld op de haalbaar
heid. Nog deze maand zal het
verslag van de bijeenkomst ge
stuurd worden aan de Veerse
gemeenteraad, die op zijn beurt
een oordeel mag geven over een
nieuwe bestemming. De confe
rentie was een initiatief van de
gemeente Veere, de provincie
Zeeland, de Rijksgebouwen
dienst en het ministerie van
WVC.
Het onderhoud van de kerk kost
het Rijk jaarlijks minimaal
50.000 gulden en dat is nog maar
net voldoende om het gebouw te
onderhouden. Het standpunt
van de Rijksgebouwendienst is
dat de Grote Kerk zich meer zelf
moet gaan bedruipen. Dat is ook
een van de voorwaarden die
wordt gesteld aan de invulling
van het gebouw. Daarnaast
moet de monumentale waarde
van het pand bewaard blijven en
de bestemming door de gemeen
schap worden gedragen. Nu
wordt het gebouw nog verhuurd
aan de Stichting Delta Cultu
reel.
Aan de werkconferentie hebben
deskundigen op het gebied van
monumentenzorg, kerk-beheer
en cultuur-historisch toerisme
meegewerkt, maar ook betrok
kenen zoals het Veerse college
van b en w en commissaris van
de koningin drs W. T. van GeU
der. De plenaire discussie werd
geleid door Wisse Dekker, oud
topman van Philips en inwoner
van Zeeland. Welke suggesties
vrijdag de eindstreep hebben ge
haald. wilden de organisatoren
nog niet kwijt.
Als de plannen in de raad Veere
zijn behandeld komt de groep
weer bijelkaar om te bekijken
welke ideeën op haalbaarheid
worden onderzocht. Drs W.'
Bloemberg van de directie Be
leidszaken Cultuurbeheer van!
het ministerie van OCW ver-;
wacht dat er in de loop van vol-,
gend jaar al een beslissing kan
worden genomen over de defini-
tieve invulling. Of het dan ook
meteen wordt uitgevoerd is af
hankelijk van de kosten. Een
overdekte markt financieren is
nu eenmaal gemakkelijker dan
een multi-functioneel theater.
Maar wat het ook wordt, het
plan moet eerst de goedkeuring
krijgen van zowel de gemeente
Veere als het Rijk.
MIDDELBURG - De vereniging
LAVA (Lesbische en Andere
Vrouwen Activiteiten) houdt
van eind november tot maart
volgend jaar een themacyclus
met de naam 'reizende vrou
wen'. Aan de hand van reisver
halen van vrouwen door alle de
len van de wereld, zullen de the
ma's aan de orde komen die vol
gend jaar tijdens de internatio
nale Vrouwenconferentie in Pe
king worden besproken: men
senrechten, de sociaal-economi
sche positie van vrouwen,
beeldvorming, vrede en veilig
heid.
De cyclus begint op 20 novem
ber met een lezing door Carolijn
Visser, die speciale aandacht be
steedt aan de mensenrechten in
China. Op 18 december wordt de
film 'Het land van mijn ouders'
van Marion Bloem vertoond. In
de film wordt de sociaal-econo
mische positie van vrouwen in
Indonesië belicht. Aafke Steen-
huis komt op 15 januari spreken
over Chili. Ze gaat daarbij in het
bijzonder in op het thema beeld
vorming. Carla Delrosun en Wil-
lemien Jacops verzorgen op 19
februari een lezing over vrou
wen, Islam en emancipatie in
Marokko. Voor het sluitstuk, op
26 maart, zorgt Jana Beranova,
de Tsjechische dichteres en
schrijfster die het werk van Mi
lan Kundera in het Nederlands
vertaalde. De bijdrage van Bera
nova gaat over literatuur en poë
zie.
Alle bijeekomsten worden ge
houden in de filmzaal van de
Stichting Cinema in Middelburg
en zijn uitsluitend toegankelijk
voor vrouwen. De aanvangstijd
is telkens 16.00 uur. waarbij de
zaal, te bereiken via het Schut
tershofcafé, steeds open is om
15,30 uur.
NS-manager: wellicht toch
intercity op spitsuren
van onze verslaggever
GOES - NS-routemanager II. de
Jong van de Zeeuwse spoorlij
nen sluit niet uit dal de inter
city die Zeeland met de Rand
stad verbindt, in de spitsuren
blijft rijden. De Jong zei dit vrij
dag in Goes waar hij 273 handte
keningen kreeg overhandigd
namens treinreizigers die tegen
het NS-plan zijn voor opheffing
van de intercity.
De Jong kon geen toezeggingen
doen. „Het is een optie." Twee
forensen, A. Boelens en S. van
der Pijll, verzamelden maandag
ochtend in Goes de handteke
ningen onder passagiers van de
trein die om zeven uur vertrekt
uit Vlissingen. Het dreigend ver
dwijnen van de directe verbin
ding met de Randstad stuit het
duo tegen de borst. Volgens Van
der Pijll is de reiziger meer tijd
kwijt door overstappen. „Ook
vrezen we dat stoptreinmate-
rieel wordt ingezet, en dat bete
kent minder comfort."
De NS wil vanaf september vol
gend jaar drie sneltreinen per
uur laten rijden tussen Vlissin
gen en Roosendaal. De stoptrein
op dit traject en de intercity Am-
sterdam-Vlissingen komen dan
te vervallen. Volgens De Jong
blijkt uit enquêtes dat zeventig
procent van de passagiers die in
Zeeland op de trein stappen,
binnen de provincie reist. „Een
Randstadverbinding is dus nau
welijks rendabel." Van der Pijll
had vraagtekens bij de wijze van
onderzoeken van de NS. Ze wil
de het rapport zelf wel eens door
lezen „Misschien trekken wij
hele andere conclusies dan u."
Grote vrachtwagens lossen hun lading bieten bij de suikerfabriek.
De gesneden suikerbieten gaat per lopende band de fabriek in, waar ze verder worden verwerkt.
