Navo zoekt naar een toverfluit
Mozambique naar stembus
PZC
File-rijden is
aantrekkelijker
dan bus en trein
Van den Broek
moet knokken om
Oost-Europa
Genootschap werkt
aan keurmerk voor
'betere' Sinterklaas
opinie en achtergrond
Alliantie dreigt verdeeld te raken zonder een duidelijke vijand
DONDERDAG 27 OKTOBER 1994 2
door Paul Koopman
Even heerste er pure wee
moed in de Haagse Ridder
zaal, waar gisteren de Atlanti
sche Commissies uit 16 landen
bijeen waren met koningin Bea
trix als eregast. Op het spreek
gestoelte de vierkante opperbe
velhebber van de Navo, gene
raal George Joulwan, met een
brok in zijn keel. „Het was een
heldere herfstdag in november
1989", schilderde hij. „De Muur
viel, een onvergetelijk gezicht.
Oostduitsers die overliepen
naar de vrijheid, Westduitsers
die hen met bloemen ontvingen
en huilden. Een Amerikaanse
marinier zei me: nu weet ik
waarom we hier zijn".
Niet lang daarna echter sloeg de
vertwijfeling toe. De Navo, opge
richt als antwoord op de Sovjet
dreiging, was in één klap van
zijn vijand beroofd. In septem
ber dit jaar verlieten de laatste
Russische militairen Duitsland,
Estland en Litouwen. En de
voormalige Warschaupact-lid-
staten staan te popelen om zich
bij de Atlantische Verdragsorga
nisatie aan te sluiten. Daarmee
rijst de vraag of er nog wel werk
is voor deze ridder nu de draak is
verslagen en de jonkvrouwen
van Midden- en Oost-Europa
zich dankbaar in zijn armen wil
len werpen. Joulwan: „Ik heb
nog vaak aan de woorden van
die marinier gedacht. Want wat
is nü het antwoord op de vraag:
waarom zijn we hier?".
Drie dagen hebben de 'denk
tanks' van de Navo ervoor uitge
trokken om een antwoord te zoe
ken, in het gezelschap overigens
van delegaties uit Bulgarije,
Tsjechië, Hongarije, Polen, Roe
menië, Rusland, Slowakije en
Slovenië, en met bijdragen van
de Nederlandse bewindslieden
Voorhoeve, Van Mierlo en Kok
en van de nieuwe secretaris-ge
neraal Willy Claes, die vrijdag
optreedt. 'De Navo op koers
naar de 21ste eeuw', luidt het
wat erg ambitieuze motto van de
40ste vergadering van de Atlan
tische Commissies. Ambitieus
omdat de verlamming van na
1989 weliswaar is doorbroken,
maar inmiddels niet meer dan
aarzelende stapjes in het nieuwe
naoorlogse tijdperk zijn gezet.
Sedert de val van het 'Evil Em
pire' zit niet alleen de Navo om
wapenfeiten verlegen, maar ook
de WEU en VN. De oorlog woedt
nog steeds in Afghanistan, So-
door Leo Maat
Hans van den Broek, Euro
pees commissaris voor bui
tenlandse politieke betrekkin
gen, heeft het zwaar te verdu
ren. Zaterdag moet hij knokken
voor de inhoud van zijn porte
feuille. Dan komt de Europese
Commissie in haar nieuwe sa
menstelling bijeen in een kas
teeltje in het Luxemburgse Sen-
ningen.
De nieuwe Commissie, zeg maar
het dagelijks bestuur van de Eu
ropese Unie, treedt op zijn
vroegst pas in januari aan. De
bijeenkomst van zaterdag is be
doeld om alvast de taken onder
ling te verdelen.
Het verdrag van de Europese
Unie schrijft voor dat die taak
verdeling „in onderlinge over
eenstemming" gebeurt. Dat
klinkt heel vriendelijk, maar in
de praktijk is het een hard ge
vecht om bevoegdheden en sta
tus.
Bij de taakverdeling heeft de
voorzitter een belangrijke stem
in het kapittel. Maar ook de ove
rige commissarissen laten zich
niet onbetuigd. De regeringen in
de Europese landen spelen een
belangrijke rol achter de scher
men, terwijl ook nog de natio
nale parlementen en het Euro
pees Parlement veel geruis pro
duceren.
In Brussel gonst het dezer dagen
van geruchten over hoe de taak
verdeling er komt uit te zien.
Eén ding is zeker: Van den
Broek moet alles op alles zetten
om het gewicht van zijn porte
feuille te verdedigen.
Tot nu toe moest Van den Broek
een soms verbeten competentie
strijd voeren met de Britse com
missaris Leon Brittan (Buiten
landse Handel) en de Spanjaard
Manuel Marin (Middellandse
Zeegebied, Latijns-Amerika,
Ontwikkelingslanden).
In de nieuwe commissie komen
er alleen maar rivalen bij, die elk
een stukje van de wereld willen
hebben. Zo wil de Portugees
Joao de Deus Pinheiro zich over
de ontwikkelingslanden, de zo
geheten ACS-landen, ontfer
men.
De toekomstige Finse commis
saris Erkki Liikanen zou belang
stelling hebben voor de betrek
kingen met de voormalige Sov
jetunie, terwijl de Franse ex-pre
mier Edith Cresson een meer
dan gewone belangstelling aan
de dag legt voor de Midden- en
Oosteuropese landen.
Bovendien zou voorzitter Jac
ques Santer zelf ook wat in de
melk te brokkelen willen hebben
malië is teruggevallen in anar
chie, de WEU brengt met pijn en
moeite 100 politiemannen op de
been in het Bosnische Mostar en
de Navo-politiek in Joegoslavië
is verzand. Erger: uitgelopen op
het eerste interne Atlantische
conflict. De VS willen het wa
penembargo tegen de Bosnische
moslims desnoods eenzijdig op
heffen. De Europese bondgeno
ten voorspellen hel en verdoe
menis als dat gebeurt. Tekenen
van aanstaand verval?
Eenheid zoek
Volgens de Duitse journalist
Christoph Bertram, in de Rid
derzaal uitgenodigd voor een
kritisch verhaal, is deze ver
deeldheid geen toeval. De oude
op het vlak van de buitenlandse
politieke betrekkingen. In dit
krachtenveld moet Van den
Broek overeind blijven.
Scenario
Volgens goed ingelichte bron
nen in Brussel staat nog niets
helemaal vast. Maar waarschijn
lijk komt Van den Broek er zon
der al te veel kleerscheuren van
af. Het meest waarschijnlijke
scenario.:
Marin moet de ACS-landen af
staan aan De Deus Pinheiro. De
Finse commissaris Liikanen
krijgt het personeelsbeleid.
Cresson het wetenschappelijk
onderzoek en een deel van het
industriebeleid.
Wat overblijft, is de eeuwige
strijd met Brittan. Van den
Broek en Brittan zijn beide erf
genamen van de portefeuille van
de vorige Nederlandse Euro
commissaris. Frans Andriessen.
De scheidslijn tussen economi
sche en politieke betrekkingen
is soms moeilijk te trekken.
De finale van de strijd zal zater
dag in de zogenoemde Nacht
van de lange messen worden ge
streden om de zeggenschap ever
Midden- en Oosteuropa. Van
den Broek lijkt in die strijd te
worden gesteund door voorzit
ter Santer, een christen-demo
cratische clubgenoot.
Dat politieke aspect is niet on
belangrijk. De christen-demo
craten leveren slechts vier van
de straks wellicht 21 commissa
rissen. Het is Santer er veel aan
gelegen zijn partijgenoten met
zware portefeuilles te bedelen.
De Oostenrijkse christen-demo
craat Franz Fischler krijgt een
van de zwaarste posten, die van
landbouw. De Spaanse christen
democraat Marcelino Oreja gaat
de belangrijke taak van institu
tionele hervormingen, de herzie
ning van het verdrag van Maas
tricht, op zich nemen.
Paars
De beslissing van het paarse ka
binet-Kok om een christen-de
mocraat in de Commissie te
handhaven kan nog onverwacht
gunstig uitpakken. De lakmoe
sproef voor het gewicht van Van
den Broek wordt zaterdag geno
men. Het gaat er dan om of hij
zeggenschap behoudt over Mid
den- en Oosteuropa, of hij mag
blijven aanzitten bij de vergade
ring van Europese staats- en re
geringsleiders en of zijn oude
wens om zich (zoals Frans An
driessen) vice-voorzitter te mo
gen noemen alsnog in vervulling
gaat.(ANP)
Sovjet-dreiging had het bondge
nootschap tot een hechte een
heid gesmeed, maar nu die drei
ging is weggevallen zou de een
heid zoek raken. „Dat er veel
nieuwe gevaren dreigen is waar.
Maar bij elk regionaal conflict
zijn wel zestien analyses moge
lijk en zestien redenen om niets
te doen. Ze blijken eerder een
verdelende dan verenigende uit
werking te hebben". Anders ge
zegd: één grote draak bestrijden
ging de Navo met z'n zestien lid
staten goed af, maar de vele gif
tige slangen die nu op het conti
nent rondkruipen brengen de or
ganisatie in verwarring.
Uiteraard peinst de Navo er na
veertig jaren hechte samenwer
king niet over zichzelf op te hef
fen. Het 'verzekeren' van een vei
lige en democratische toekomst
voor de Midden- en Oosteuro
pese buurstaten heet nu de
nieuwe opdracht te zijn. Honga
rije, Tsjechië, Roemenië en al
die andere landen mogen vol
gens het 'Partnership for Peace'
ooit onder de Navo-paraplu ko
men, volgens Hans van Mierlo
zelfs wellicht sneller dan dat zij
lid worden van de Europese
Unie. In hoeverre Rusland daar
bij te vriend kan worden gehou
den is weer zo'n benarde vraag.
WD'er Gijs de Vries, voorzitter
van de Nederlandse Atlantische
Commissie: „Er zijn indicaties
dat Rusland afstevent op een
nieuw autoritair bewind. Ook de
Russische buitenlandse politiek
wordt steeds assertiever". Gene
raal Joulwan viel zelfs even te
rug in zijn oude rol. „Onze uitge
stoken hand kan een vuist wor
den als de Navo wordt uitge
daagd".
Machteloos
Wat de Navo en de VN kunnen
betekenen in de Kaukasus, Oez
bekistan, Nagorno Karabach en
wellicht buitenplaatsen als
Ruanda en Burundi is onzeker.
De Nederlandse delegatie (Kok,
Van Mierlo) kwam gisteren op
nieuw met het voorstel een per
manente VN-brigade in te stel
len om Afrikaanse volkeren
moord in de toekomst te voorko
men. Van Mierlo vond boven
dien dat VN en Navo minder
hoog van de toren moet blazen.
„Bij veel conflicten staan we
machteloos, vooral als conflic
ten mede worden veroorzaakt
door overbevolking, werkloos
heid of schaarste aan hulpbron
nen".
Bespraken de Atlantische Com
missies gisteren in de Ridder
zaal de koers van een dolende
ridder? Dat zou een al te harde
analyse zijn. Maar de 'peptalk'
van generaal George Joulwan
(„We moeten en zullen slagen.
Dit is de tijd voor optimisme,
niet voor doemdenken") kon
niet verhullen dat de Navo in
zijn nieuwe rol van slangenbe
zweerder nog steeds naarstig op
zoek is naar een toverfluit.
door Henk Postma
Dat de automobilist een rare
emotionele binding met
zijn voertuig heeft, staat buiten
kijf. Uit alle onderzoeken blijkt
dat hij de voordelen schrome
lijk overschat en zich van geen
nadelen bewust is. Maar inscha
keling van een psychiater zal
het grootste probleem waarmee
de meeste autobezitters worste
len, de dagelijkse file waarin zij
zich onverbeterlijk vastrijden,
geen haar langer of korter ma
ken.
De Gronings hoogleraar ver-
keerspsychologie, prof dr. J. Ro-
thengatter, stelt dat de ratio nog
steeds de doorslag geeft. En die
vertelt eenzelfde verhaal als de
psyche: dat file-rijden nog
steeds aanzienlijk aantrekkelij
ker is dan reizen per bus en/of
trein.
Op de eerste werkdag van deze
maand tilde de avondspits het
Nederlandse file-record naar 45
stuks: 300 kilometer poets-
schoon maar hopeloos klemge
reden blik. Het zal niet lang du
ren of ook die score wordt voor
bijgestreefd. Want file-records
sneuvelen met de regelmaat van
een op hol geslagen klok. Neder
land herbergt inmiddels meer
dan 6 miljoen personenauto's en
iedere dag komen daar honder
den bij. Die moeten en zullen rij
den. 'Ook in gevallen dat gebruik
van openbaar vervoer efficiënter
is.
„De auto is het enige verplaats
bare territorium waarin je jezelf
kunt zijn, waarin je bovendien
als nietige mens het gevoel
krijgt dat je controle hebt over
ontzaglijke krachten", zegt drs.
A. Rooijers, coördinator mobili
teitsonderzoek van het ver
keerskundig studiecentrum van
de Groningse universiteit.
Hij kan nog wel meer van dat
soort irrationele motieven uit de
mouw schudden: macht der ge
woonte, zucht naar status, ver
ondersteld gemak. Maar ook hij
erkent dat de auto, ook met ob
jectieve maatstaven gemeten,
het openbaar vervoer straat
lengten achter zich laat.
Meer asfalt?
Autobezittend Nederland heeft,
zichzelf inmiddels al wel zo klem
gereden dat de topindustriëlen
deze maand alarm sloegen. Met
radeloze blik presenteerden ze
onthutsende cijfers: het afgelo
pen jaar telde Nederland 11.742
files ofwel 20,8 miljoen uur op
onthoud over een lengte van 81,2
miljard kilometer. Nog voor de
eeuwwisseling is die verkeers
chaos de helft groter. Want auto
mobilisten trekken zich niets
van file-meldingen aan.
door Joop van Dalfsen
Verscholen in de bossen van
het Brabantse Oosterhout
volgen het komende weekend
38 Sinterklazen en Zwarte Pie
ten in spe de cursus De Goede
Sint. Met die reeks lessen hoopt
het Sint-Nicolaas Genootschap
Nederland een dam op te wer
pen tegen de nog steeds toene
mende beunhazerij in de bran
che. Het genootschap over
weegt zelfs om een keurmerk in
te voeren voor de „betere" Sin
terklaas, aldus bestuurslid Bert
Jansen.
De tweedaagse opleiding is niet
zomaar een praatje voor de
vaak. Integendeel, betoogt hij.
Op serieuze wijze gaan de aan
wezigen in op thema's als de ge
schiedenis van Sint en Piet, de
pedagogische aanpak en de
schmink en kledij. Na afloop
neemt de enige echte Sint-Nico-
laas het examen af. Hij komt
daarvoor, incognito naar mag
worden aangenomen, speciaal
over uit Spanje.
Het genootschap startte zes jaar
gelden in het Belgische Sint-
Niklaas. „Een groep enthousias
te mensen besloot de oorspron
kelijke gebruiken en de legende
rondom het Nederlandse volks
feest nieuw leven in te blazen.
Dat was hard nodig. De Goed
heiligman dreigde immers volle
dig ondergesneeuwd te raken
door zowel de commercie als de
Kerstman", vertelt het be
stuurslid.
De zuiderburen startten destijds
met het opzetten van een biblio
theek waarin ze alle mogelijke
geschriften over de goedgeefse
bisschop verzamelden. Daar
naast was het van meet af aan de
bedoeling om ook de viering van
het sinterklaasfeest nieuw leven
in te blazen. Dat resulteerde in
een speciale cursus voor lieden
die rond 5 december bereid zijn
op te treden als plaatsvervan
gend kindervriend.
Jansen - in het dagelijks leven le
raar aan een basisschool en over
enkele weken ook enthousiast
„zwartwerker" - kreeg er lucht
van en besloot onmiddellijk een
Nederlandse tak van het genoot
schap op te richten. Inmiddels
telt die club 65 enthousiaste le
den uit het hele land, onder wie
kleinkunstkenner Wim lbo.
Meer asfalt dan maar? Dat zal
het probleem niet oplossen, w*
ten zelfs de meest fervente auto
supporters onder de ambtena
ren op het ministerie van ver
keer. Jaren geleden al rekendj
het onderzoeksbureau McKin
sey, niet bepaald een vijand van
de autolobby, de ambtenaren
voor dat iedere uitbreiding van
het wegennet een kwart meer
autorijders oplevert. Ieder ver
keersknelpunt dat uit de wereld
wordt geholpen, levert door
gaans binnen enkele jaren
nieuwe files op, veelal op dezelf
de plek.
„Daaruit blijkt een enorme la-
tente behoefte aan mobiliteit",
zegt verkeerspsycholoog Ro-
thengatter. Die behoefte is vol
gens hem zo groot dat omstre,
den politieke stokpaardjes als
carpoolstroken, intercitystro
ken, rekeningrijden, spitsvigi
netten en accijnsverhogingen
niet veel gewicht in de schaal
leggen. Milieu-minister De Boer
vreest dat inmiddels ook, blij
kens haar omhelzing van een
idee dat moedeloze ambtenaren
van verkeer al jarenlang, zij het
slechts fluisterend, propageren:
het autoverkeer gewoon bewust
vast laten lopen.
Miskenning
Met andere woorden: de wal
moet het schip keren. Maar
daarmee, protesteert Rothen-
gatter, zou de overheid de enor
me waarde die de samenleving
aan mobiliteit toekent schrome
lijk miskennen. Wat hem betreft
is er maai' één oplossing: meer
wegen en een zeer rigoreuze uit
breiding van openbaar vervoer.
„Het wordt tijd na te gaan den
ken over een metronet voor de
Randstad en over goederenver
voer via buizen onder de grond
Dan pas kun je proberen de men
sen 'zo gek' te krijgen dat ze de
auto vaker laten staan."
Voor zo'n rigoreuze, gigantisch
veel geld kostende aanpak ont
breekt tot dusver het maat
schappelijk en politiek draag
vlak, beseft de hoogleraar. Dus
blijft de automobilist zich, des
noods kankerend, achter de al
maar groeiende files aansluiten,
Daar zit overigen nog volop rek
irf. Vergeleken met de verkeers
chaos in en om nabijgelegen me
tropolen als Parijs en Londen
kampt de Randstad Holland
nog slechts met een onbedui
dend probleempje. Onderzoekei
Rooijen weet dat automobilis
ten in en om een stad als Londen
niet te beroerd zijn genoegen te
nemen met een gemiddelde
vaart van minder dan vijf kilo;
meter per uur. „Lopen gaat dan
nog vlugger."
Twee jaar geleden vond voor het
eerst ook hier een cursus plaats.
Er deden toen ongeveer 25 men
sen mee.
Het- lukt het bestuurslid niet
echt om precies aan te geven wat
nu zo boeiend is aan Sinterklaas.
„Het hele feest is aantrekkelijk.
Het is een echt Nederlands
volksfeest met oude tradities.
Die willen we terughalen en in
waarde herstellen." Het genoot
schap richt zich daarbij niet in
de laatste plaats tot de commer
cie. „We waren vorig jaar erg blij
toen een groot warenhuis in Rot
terdam op ons verzoek besloot
om de kerstspullen zoveel moge
lijk uit de etalages te weren tol
na 5 december."
Jansen heeft niet de illusie dat
het genootschap erin slaagt om
het kinderfeest helemaal los te
weken van de harde commercie
„Dat lükt natuurlijk niet meer
Maar we kunnen wel proberen
iets terug te halen van de oer
vorm. Sinterklaas moet het heb
ben van simpele gebruiken, het
is een feest van verdraagzaam-:
heid en van kleine beloningen
over en weer."
Tot groot verdriet van het ge
nootschap lopen er begin de
cember nogal wat beunhazen
rond die de goede naam en faam
van de kindervriend te grabbel
dreigen te gooien. Zij raffelen
huisbezoeken af en besteden
Tiet altijd de nodige zorg aan het
uiterlijk. „Het is big business en
;r zijn altijd mensen die er snel'
ïoveel mogelijk aan willen over-
nouden."
In de voetsporen treden van de'
Spaanse heilige is volgens Jan
sen meer dan „even een uurtje
lol trappen". „Je moet dat heel
serieus aanpakken. Je werkt im-,
mers met kinderen die erin gelo-'
ven, die erin vertrouwen. Dat
mag je onder geen enkele voor-<
waarde beschadigen."
Iets minder dan de helft van dej
deelnemers aan de cursus is ook,
lid van het genootschap. De ove->
rigen komen uit het hele land. Zé
hebben zich aangemeld nadat ze;
iets over de tweedaagse oplet
ding hadden gehoord. En: „Een;
kledingverhuurbedrijf meldde
meteen tien man aan. Dat ze!
voor ons zoden aan de dijk-
ANP)
door Clemens Ingwersen
De Verenigde Naties heb
ben met een van de om
vangrijkste operaties ooit
door de VN uitgevoerd de
strijdende partijen in Mozam
bique naar de eerste vrije de
mocratische verkiezingen ge
leid. Vandaag (donderdag) en
vrijdag stemmen naar schat
ting 6,4 miljoen geregistreer
de kiezers voor een president
en een 250 leden tellende
volksvertegenwoordiging. De
VN hebben 9000 militairen,
waarnemers, organisatoren
en administrateurs gestuurd
naar het land, dat na 16 jaar
oorlog is verwoest en door
droogte is uitgeput.
De VN faalden in Somalië,
vluchtten uit Ruanda. Zij za
gen twee jaar geleden het vre
desakkoord en de verkiezin
gen in Angola mislukken en
weten zich over het algemeen
geen raad met zaken als het to
meloze geweld in Liberia. Met
de verkiezingen in Mozambi
que hoopt de internationale
organisatie haai' besmeurde
blazoen op te poetsen.
Het Bevrijdingsfront voor
Mogambique (Frelimo.) van
president Joaquim Chissano
regeert het land sinds de onaf
hankelijkheid in 1975. Eindja
ren tachtig nam het afstand
van het strenge marxisme-le-
ninisme. Het begon een poli
tieke en voor het hogere partij
kader lucratieve economische
liberalisering.
De felste tegenstanders van
Frelimo, het aanvankelijk
door Rhodesiërs en Zuidafri
kanen gesteunde Nationale
Verzet van Mogambique (Re-
namo) moest toen nog worden
overgehaald de wapens neer te
leggen. Onderhandelingen in
Kenya en later in Italië leid
den in oktober 1992 tot een ak
koord. Daarbij werd Renamo,
onder leiding van Afonso
Dhlakama, verheven van een
van de wreedste guerrillabe
wegingen in Afrika tot se
rieuze politieke stroming. Het
kreeg naar schatting tien mil
joen dollar om als democrati
sche oppositiepartij campag
ne te voeren.
Om de vrede te dienen hebben
de VN vooral voor de 'gewa
pende partijen' Frelimo en Re
namo diep in de buidel getast.
Beide kregen gulle steun in
ruil voor de beëindiging van
hun 16 jaar lange strijd, de ont
manteling van hun strijd
krachten en voor hun debuut
in de parlementaire politiek.
De VN geven sinds het ak
koord in 1992 voor een demo
cratisch Mogambique naar
schatting een miljoen dollar
l
Een vrouw doet de was voor haar rieten hut in de buurt van
Maputo. foto John Parkin/AP
liberale ogen dragen die partij
en de eerste verantwoordelijk
heid voor de totale verwoes
ting van het land.
Sommige kandidaten zijn er
niet in geslaagd zich als partij
te registreren. De excentrieke
Neves Serrano, oprichter, lei
der en waarschijnlijk enig lid
van deLiberale Federale Pro
gressieve Partij van Mogambi-
kaanse Religieuze Gemeen
schappen, kon niet het vereis
te geboortebewijs overleggen.
Daarom zal het altijd een
raadsel blijven of zijn partij de
3,8 miljoen stemmen zou heb
ben gekregen die Neves voor
spelde. Wel wist hij tijdig
68.000 dollar steun van de VN
te krijgen om campagne te
voeren: een bedrag dat hij nu
tot zijn spijt aan andere din
gen moet uitgeven.
Frelimo
Over de uitslag van de verkie
zingen. die pas midden no
vember wordt verwacht, zijn
nauwelijks voorspellingen te
doen. De verwachting dat Fre
limo een meerderheid behaalt,
is gebaseerd op de talrijke oor
logsmisdaden die Renamo
heeft begaan. Maar het mar
xistische Frelimo had ook zijn
concentratiekampen. Als de
internationale gemeenschap
in Renamo een acceptabel al
ternatief ziet, waarom dan niet
per dag uit. Ook kleine partij
en kunnen meedoen dank zij
de ongeveer 50.000 dollar
steun, die de VN aan elk van de
„niet bewapende" partijen
heeft gegeven. Daardoor doen
naast Frelimo en Renamo nog
twaalf partijen en groeperin
gen aan de verkiezingen mee.
Show
Een aantal kleine liberale par
tijen is verbitterd over de 'ver
kiezingsshow'. De VN hebben
die volgens hen uitsluitend op
touw gezet voor het eigen
imago, waarvan alleen Fre
limo en Renamo profiteren. In
de Mogambikaanse kiezers?
Frelimo heeft zijn aanhang
vooral in de steden, maar
wordt in het hele land vereen
zelvigd met bijna twintig jaar
falend regeringsbeleid. Een
Braziliaans adviesbureau, een
van de vele die geld verdienen
aan de onervarenheid van de
Mogambikaanse kandidaten
met de democratie, waar
schuwde Frelimo onlangs dat
'regulos', de dorpshoofden op
het platteland, een cruciale rol
spelen bij de politieke keuze
van de dorpelingen. De regu
los waren van 1977 tot 1987
door Frelimo verboden. Zij
hebben dat nog steeds niet
vergeten.
Renamo
Renamo kan rekenen op steun
in het midden en westen van
het land. Het zuiden, met de
hoofdstad Maputo, geldt als
pro-Frelimo omdat veel pro
minenten uit de partij er van
daan komen. Wie de meeste
steun krijgt in het noorden,
vooral in de provincie Nam-
pula met 1,3 miljoen kiesge
rechtigden, is onbekend.
Renamo, dat vreest geen sleu
telposities op bestuursposten
te kunnen opeisen, heeft her
haaldelijk gedreigd de stem
busuitslag niet te erkennen.
Dinsdag nog zei het dat er he
lemaal geen „omstandighe
den waren om vrije en eerlijke
verkiezingen te houden".
Indien Frelimo wint zal vol
gens presidentChissano de
oppositie geheel buiten de re
geringsboot vallen. Chissano
wil geen regering van natio
nale eenheid. Hij heeft gezegd
dat „er geen sprake van kan
zijn dat de oppositie in de uit
voerende macht deelneemt".
Zeker veertig procent van de
kiezers weet niet waarop het
zal stemmen. De meeste
Mogambikanen hopen alleen
dat „de verkiezingsvrede", die
sinds 1992 in het land heerst,
na de verkiezingen niet door
ruzie over regeringsposten
wordt verscheurd. Na de ver
woestingen, een miljoen oor
logsslachtoffers en anderhalf
miljoen vluchtelingen over de
grenzen, van wie een half mil
joen nog niet is teruggekeerd,
is de bevolking, vooral buiten
de steden, hoofdzakelijk bezig
voldoende voedsel te vergaren
om net in leven te kunnen blij
ven.
Het land, genoemd naar de
ooit door een bloeiende goud
handel rijke eiland-stadstaat
Mogambique, is waarschijn
lijk het armste land ter wereld,
met een inkomen van zestig
dollar per hoofd van de bevol
king per jaar. (ANP)
Koningin Beatrix en premier Kok tijdens de eerste zittingsdag van de Navo-bijeenkomst.
foto Toussaint Kluiters/ANP
