Garnalenvissers vrezen Zeeuwen
Bijwerkingen van
pijnstillers worden
ernstig onderschat
Klanten mijden 11
luchtramp USAir
Aantal Nederlandse
steden wil opbouw
van Bosnië steunen
binnen- en buitenland
Wieringers in verzet tegen opmars mosselkwekers
Hongerstakende
asielzoekers
uit ziekenhuis
Judith Herzbei
ontvangt
Huygensprijs
DINSDAG 13 SEPTEMBER 1994
door Anko de Jong
DEN OEVER - Onder de gar
nalenvissers op het Wad groeit
de onrust over een dreigend
bankroet, al blijkt daar op het
oog niets van in de haven van
Den Oever. Alles gaat er zijn
gewone gangetje. Net als op
andere dagen glijdt de kotter
WR89 van Jan Bays de haven
binnen, een van de twintig die
dit gebied rijk is. Tevreden zet
de schipper zijn vangst op de
kade: 24 kistjes vol garnalen.
Dat mag er best zijn voor een
dag vissen. Maar hoe lang nog?
Mosselkwekers en overheid
morrelen aan hun broodwin
ning.
De garnalenvissers dreigen een
groot deel van hun visgrond
kwijt te raken aan de Zeeuwse
mosselkwekers. Het broeit
daarom onder de Wieringer vis
sers. „Waarom moeten wij
bloeden voor de Zeeuwen. La
ten ze zelf saneren", zegt voor
zitter Jan Adriaanse van de
verenigde Wieringer vissers
(PO-Wieringen).
Zijn collega, secretaris Kees
Erkamp, wijst in zijn kantoor
boven de visafslag Den Oever
naar buiten, waar het grijzige
water van het Wad zich tot aan
de horizon uitstrekt. Hier, in
het westelijk deel van het Wad
dengebied, heeft de overheid -
in de ogen van de garnalenvis
sers - wrede plannen met hun
visgronden. Maximaal 550 hec
tare moet in handen komen
van de mosselaars, om er
nieuwe mosselpercelen aan te
leggen. Hun areaal is in de knel
gekomen door stormschade en
verlies van gronden door de
Deltawerken. Van dit gebied is
nu ruim 350 hectare in handen
van garnalenvissers.
Vissers als Bays en zijn twintig
Wieringer collega's zijn perti
nent tegen, ook al staat er een
uitkoopregeling in de steigers.
Deze regeling moet de garna
lenvissers schadeloos stellen
voor de visgebieden die ze ver
liezen. De Nederlandse Vissers
bond hoopte dat de vissers on
derling tot zaken zouden ko
men, voor de overheid over hun
hoofden heen een besluit
neemt.
Broodwinning
Tot op heden is dit niet gelukt,
en de kans dat het alsnog ge
beurt is uiterst klein. De garna
lenvissers hebben geen bood
schap aan wat voor regeling
ook. Niet in Lauwersoog, niet
in Zoutkamp en al helemaal
niet in Wieringen. Volgens Er-
kamp en Adriaanse hebben de
vissers niets aan het geld. „We
raken onze garnalengronden
kwijt en daarmee het bestaans
recht van de garnalensector",
zegt Erkamp. „We wilen ook
dat onze kinderen nog kunnen
vissen." Adriaanse stemt hart
grondig in. „Eigenlijk gooi je je
eigen broodwinning weg."
Visser Bays haalt zijn schou
ders op, terwijl hij een veiling
nummer tussen zijn garnalen
propt. Ach, wat zal hij zeggen.
Natuurlijk wil hij liever op het
Wad vissen waar hij dat ge
wend is. „Je wilt ook niet datje
kinderen later buiten de Wad
deneilanden op de Noordzee
moeten vissen. Nee toch? Dat
slingert en doet daar maar."
De Zeeuwse mosselkwekers
ziet hij geregeld op het Wad.
„Af en toe vis ik wel eens over
de percelen heen. En dan wor
den ze ook nog lelijk. Meteen de
grote waffel open." Die Zeeu
wen hebben het zo slecht nog
niet, vindt Bays. „Ze schijnen
daar in Zeeland huizen als
kastelen te hebben. Het gaat ze
goed hoor."
In het conflict duikt de aloude
rivaliteit op tussen vissers in
het Noorden en die in het
Zuiden. De Zeeuwen zochten
ruim twintig jaar geleden
nieuwe visgronden op het Wad,
toen ze in hun eigen wateren
gebied verloren door de Delta
werken. In tegenstelling tot
Harlingen hebben de Wierin
gers er nooit aan meegewerkt.
„Wij hebben daar nooit van wil
len weten", zegt Adriaanse.
Heijploeg in Zoutkamp, de
grootste garnalenverwerker
van Europa, erkent de histo
risch gegroeide tegenstellin
gen. „De Zeeuwen horen eigen
lijk helemaal niet in het Wad
thuis. Het is al mooi dat ze hier
worden getolereerd. De Frie
zen. Groningers en Hollanders
zijn al zo lang gastvrij geweest
en dan dit."
Emotioneel
Tot grote ergernis van de Wie
ringers heeft het Produktschap
voor de Vis- en Visprodukten
(PW) al voor de regeling geko
zen. Wel onder voorwaarden
over financiering en uitvoe
ring, maar toch. Het advies is
inmiddels naar het ministerie
van Economische Zaken ge
stuurd.
Voorzitter D. Langstraat van
het PW haalde zich twee we
ken geleden de woede van Wie
ringer vissers op de hals. door
op de Visserijdagen in Den Oe
ver onverhuld het economisch
belang van de mosselkwekers
voorop te stellen. Zij zetten
jaarlijks gezamenlijk 90 mil
joen om, de garnalenvissers
50 miljoen.
„Toen stonden hier wel een
paar vissers op om tegengas te
geven", vertelt Erkamp. „Het
is emotioneel een gevoelige
zaak." Het produktschap hoort
voor alle belangen op te ko
men, vinden de vissers. „De
rechten van de garnalenvissers
worden weer vergeten", riepen
ze vanaf een groot protestbord
tijdens de Visserijdagen. „Als
je voorde een kiest, ben je auto
matisch tegen de ander", oor
deelt Erkamp.
Dat is al te eenvoudig, vindt se
cretaris H. van der Bend van
het Produktschap. Een krach
tige mosselsector is goed voor
het algemeen belang. En het
PW hoort tenslotte „het Ne
derlandse volk te dienen", ci
teert Van der Bend een deftige
frase in de taakomschrijving
van de organisatie.
Belangrijker is volgens hem
dat de overheid al heeft beslo
ten tot versterking van de mos
selsector. Volgens de Struc
tuurnota Kust- en Zeevisserij
moet de omzet omhoog naar 1
miljoen ton mosselen. „Met het
huidige aantal percelen is dat
niet mogelijk", zegt Van der
Bend.
Rijke fauna
Bovendien, de garnalenstand
is juist gediend met meer mos
selpercelen, meldt het RIVO
(Rijksinstituut voor Visserijon-
derzoek) in een onderzoek naar
deze kwestie. Door de aanwe
zigheid van mosselen 'een rijke
fauna' van kreeftjes en dui
zendpoten. Dit heeft dan weer
„een groter aanbod van voed
sel voor garnalen in de omge
ving van deze percelen" tot ge
volg, aldus het RIVO.
Het ontlokt de bestuurders van
PO-Wieringen een schamper
commentaar. „Volgens bioloog
Boddeke - ook van het RIVO -
gebruiken mosselen en garna
len hetzelfde soort voedsel. Als
je meer mosselen krijgt, gaat
dat dus altijd ten koste van de
garnalen". De angst slaat hen
helemaal om het hart na een
conclusie in het rapport van
onderzoeksbureau Oranje
woud in Heerenveen over de
uitbreiding. Het stelt klip en
klaar „een vermindering van
het areaal garnalenvisgron-
den" in het vooruitzicht.
De vissers zien zich in hun pro
testen krachtig gesteund door
burgemeester R. Post van Wie-
ringen. Hij is zelfs bang dat de
opmars van de mosselkwekers
het bestaan bedreigt van de
Coöperatieve Visafslag in Den
Oever. De afslag, vorig jaar nog
voor bijna 5 miljoen uitge
breid en voorzien van een eigen
pelcentrum voor garnalen,
moet het juist van deze vang
sten hebben: in 1993 was de
garnalenvangst met 14,5 mil
joen nog goed voor 50 tot 60
procent van de totale omzet op
de afslag. „Ik heb helemaal
geen behoefte aan zo'n uit
koopregeling", zegt hij ferm.
De Wieringer vloot is de afgelo
pen jaren al ingekrompen van
honderd schepen naar krap ze
ventig. Dat Wieringen zich zal
verzetten is zeker, het is alleen
nog de vraag hoe, zegt Post.
Heyploeg-directeur Van der
Ploeg ziet de maatregelen op
het Wad met lede ogen aan. Hij
voorspelt dat de garnalenvis
sers onherroepelijk in de pro
blemen komen. „Het is nu al
een toer om het hoofd boven
water te houden. Een omzet
van 250.000 per jaar moet een
garnalenvisser toch wel halen,
maar veel te vaak zitten ze zelfs
nog onder de 200.000."
De garnalenvissers hebben de
pech dat de mosselen het heel
erg goed doen. Niet alleen bij
de consument, maar ook in de
natuur. De laatste jaren neemt
de hoeveelheid mosselzaad in
zee enorm toe. Dit maakt het
aantrekkelijk, zegt Van dei-
Ploeg, om grote kweekgebie-
den aan te leggen. „Maar het is
toch te gek dat je dan over het
hek van de buurman stapt en
zegt. ik heb een deel van je tuin
nodig".
Visser Bays heeft de welstand
van de mosselkwekers in de ja
ren zelf zien groeien, in de
grootte namelijk van hun sche
pen. „Enorme dingen zijn het
nu." De garnalenvissers op het
Wad hebben nooit meegedaan
aan wat de 'pk-race' heet. De
meeste garnalenkotters heb
ben motoren van 300 pk. Het
zijn kleine schepen die buiten
de 12-mijlszone niet geschikt
zijn. Mosselschepen hebben
vaak een vermogen van 1000
pk.
Wie nu denkt dat de mossel
kwekers de uitbreiding naar
het Westelijk Wad massaal toe
juichen zit er naast. De mossel
kwekers (in totaal zo'n tachtig)
vragen zich bezorgd af hoeveel
kosten ze voor de uitkooprege
ling op de nek krijgen. In een
gezamenlijke vergadering is
een voorlopig bedrag van ma
ximaal 7,5 miljoen gesteld,
maar hang daar nog niemand
aan op. zegt J. Louwerse van de
mosselsector van Zevibel, de
Zeeuwse visserijvereniging.
„Als een mosselkweker nu zou
worden gevraagd een miljoen
op tafel te leggen zal hij 'nee'
zeggen."
Het overleg met garnalenvis
sers is gestrand op wederzijds
onbegrip. De mosselkwekers
hebben het wel geprobeerd,
zegt Louwerse. De Zeeuwen de
den een aantal concessies, zo
als een vrije doorgang door de
nieuwe mosselgebieden. De
garnalenvissers wijzen het ho
nend van de hand. „Een lap
middel", roept Erkamp van PO-
Wieringen. „Op papier lijkt het
heel mooi zo'n corridor, maar
in de praktijk werkt het niet.
Zo'n doorgang moet wel
schoon gehouden worden. Wie
zal dat gaan doen? Na drie we
ken ligt het er vol met mosse
len."
Hij is evenmin te spreken over
het aanbod om oude, in on
bruik geraakte mosselpercelen
door te geven aan de garnalen
vissers. Volgens de Wieringers
valt met die percelen, in totaal
600 hectare, niets te beginnen.
Ze zouden onder de modder zit
ten of in zulk ondiep water lig
gen dat de garnalenkotters
met hun diepgang van 1.70 me
ter er onmiddellijk aan de
grond zouden lopen.
De Wieringer garnalenvissers
weten een heel andere oplos
sing voor het probleem: laten
de mosselkwekers hun eigen
sector maar eens flink saneren.
Dat moet best kunnen van al
dat geld dat overheid en vissers
er kennelijk voor over hebben.
Erkamp weet wel hoe er over
die rigoureuze oplossing wordt
gedacht. „Het Produktschap
zal dat natuurlijk nooit hardop
zeggen. Dat is tegen het zere
been, want die mosselkwekers
leveren veel te veel geld op."
OISTERWIJK (ANP) - Vier Al
gerijnse honger- en dorststa-
kers uit het asielzoekerscen
trum in Oisterwijk die dit
weekeinde uit voorzorg in het
ziekenhuis waren opgenomen,
zijn maandag in het onderzoeks-
en opvangcentrum terugge
keerd. Of zij hun actie doorzet
ten is nog niet bekend.
In het ziekenhuis kregen de vier
vloeistof toegediend en namen
ze ook zelf voedsel tot zich. Dat
heeft directeur J. Geerts van het
opvangcentrum maandagmid
dag meegedeeld.
Het viertal maakte deel uit van
een groep van aanvankelijk ze
ven Algerijnen, die op zondag 4
september besloten niet meer te
eten en te drinken, uit protest te
gen de politieke situatie in hun
land. Asielzoekers die naar Alge
rije moeten terugkeren zouden
daar hun leven niet zeker zijn.
De vier uit het ziekenhuis ont
slagen asielzoekers hebben zich
maandag weer bij de twee actie
voerders gevoegd die in het op
vangcentrum waren achterge
bleven. De fysieke gesteldheid
van die twee is, na ruim een week
vasten, volgens directeur Geerts
nog zeer goed. Hij betwijfelt
daarom of de twee werkelijk
niets hebben gedronken.
De zevende Algerijn, die vrijdag
een eindje ging wandelen en
sindsdien niet meer is gezien, is
nog steeds weg. „Als hij zich
dinsdag niet op het centrum
heeft gemeld, wordt hij uit de re
gistratie geschrapt", aldus
Geerts.
De directeur van het opvangcen
trum wordt door de honger- en
dorststaking vrijwel volledig in
beslag genomen. Dat dreigt ten
koste van de andere asielzoekers
te gaan, stelt Geerts.
Advertentie
Tot en met zaterdag Brio voor maar 89 cent.
Geldig t/m 17 september 1994
AMERSFOORT (GPD) - Ontste-
kingsremmende pijnstillers, op
de markt onder de verzamel
naam NSAID, blijken vaak on
gemerkt een verwoestend effect
te hebben op maag en darm. Het
maakt daarbij niet uit of het
medicijn lang of kort wordt ge
bruikt. Artsen en gebruikers ko
men daar in veel gevallen pas
achter wanneer het kwaad is ge
schied. De kwaal, soms leidend
tot een levensbedreigende
maagbloeding of -perforatie,
blijft veelal lange tijd onopge
merkt door de pijnstillende
werking van het medicijn.
Dat blijkt uit een NlPO-onder-
zoek dat maandag is gepresen
teerd door de Reumapatienten-
bond. Deze patiëntenorganisa
tie neemt de kwestie zo ernstig
op dat ze een meldpunt 'Bijwer
kingen Reuma Geneesmidde
len' gaat opzetten. Ook is een
speciale folder gemaakt waarin
de mogelijke bijwerkingen van
NSAID's uitvoerig worden be
sproken.
NSAID's (de Engelse afkorting
van Non Steroidal Anti-Inflam
matory Drugs) worden niet al
leen aan reumapatiënten voor
geschreven, maar ook aan men
sen met andere degeneratieve
gewrichtsziekten. De medicij
nen, die veelal zeer effectief blij
ken. worden ook vaak gebruikt
ter bestrijding van acute pijn-
aanvallen. Naar schatting ge
bruikt één op de tien Nederlan
ders min of meer regelmatig een
NSAID. Het gebruik is inmid
dels gestegen tot vier miljoen re
cepten per jaar. Dat aantal
neemt nog steeds toe.
Voorlichting
Huisartsen en reumatologen
gaan er van uit dat ruim een
kwart van de mensen die een
NSAID gebruiken op termijn te
maken krijgen met maag- of
darmbeschadigingen. In werke
lijkheid zijn bij 30 tot 40 procent
van de gebruikers soms ernstige
bijwerkingen geconstateerd. 7,5
procent van de gebruikers onder
de 65 jaar zou rondlopen met een
zweer aan maag- of twaalfvinge-
rige darm, zonder dat die tijdig
onderkend wordt. Bij 65-plus-
sers zou dit voorkomen in 14 pro
cent van de gevallen.
De bijwerkingen treffen niet al
leen risicogroepen als zware
drinkers, zware rokers, ouderen
en mensen die eerder een maag
zweer hadden, maar ook patién-
ten bij wie artsen dat niet ver
wacht hadden. Blijkens l
PO-onderzoek schiet de
lichting van de arts aan
tient tekort. Een aam
deel van de patiënten, 3
cent. blijkt niet op de fc
Slechts weinig artsen 12
cent van de reumatolo»
procent van de huisartsei
beren de bijwerkingen n
genmaatregelen te voorko
Opleiding
De Reumapatiëntenbom
dan ook dat tijdens de opl
van artsen meer aandacl
de kwestie wordt besteed
zouden huisartsen en a]
kers beter overleg moetei
ren. Daarbij zou een vot
tingsprotocol moeten
opgesteld.
Wat de NSAID-gebruikei
betreft zegt ruim 70 proce:
eens last te hebben ond;
den van bijwerkingen. V:;
cent meldt een maagzui
maagbloeding te hebben
lopen. Eenderde is zich nj
wust van de mogelijke b
kingen en legt als die zich
doen geen verband met he
dicijn.
De meeste patiënten die zie
van de gevaren bewust zijn
ben hun kennis uit de bijsl
Slechts 8 procent zegt do
huisarts te zijn geïnfom
Vrijwel alle artsen bewera
ze hun patiënten wel degel:
de hoogte stellen.
DEN HAAG (ANP) - Ji
Herzberg ontvangt dit ju
Constantijn Huygensj
Herzberg wordt onderscht
voor haar hele letterkuo
werk. Het bestuur van dt
Campertstichting maaklt
maandag bekend. De Com
tijn Huygensprijs bestaai
een bedrag van 10.000 guldf
Voor zijn dichtbundel Atii
krijgt Lloyd Haft de Jan]
pertprijs. De F. Bordewijij
gaat dit jaar naar Louis ft
voor zijn roman De Wals
ning. Patricia de Martelad
vangt de J. Gresshoflprijs
haar essaybundel Een veria
naar ontroostbaarheid, j
drie onderscheidingen c
ten een bedrag van 5000 gïi|
van onze correspondent
Hans de Bruijn
WASHINGTON - „Al geven ze
me geld toe op mijn ticket, ik
vlieg nooit meer met USAir",
zei een ongeruste luchtreiziger
op National Airport bij Was
hington. „Vijf keer in vijf jaar,
dat is mij een beetje teveel".
Even tevoren had hij zijn ticket,
voor een vlucht van de Ameri
kaanse hoofdstad naar Atlanta,
aan de USAir-balie teruggege
ven en nu ging hij op zoek naar
de terminal van Delta Airlines.
De man was een van de honder
den Amerikanen die de afgelo-
pep dagen een reservering bij
USAir hebben afgezegd, nadat
donderdagavond een Boeing 737
van USAir bij Pittsburgh neer
stortte en 132 mensen de dood
vonden. Reisbureaus meldden
dat tien procent van hun klan
ten niet meer met USAir willen
vliegen. Dat is een gebruikelijke
reactie na een vliegtuigongeluk,
maar volgens luchtvaartkringen
is er nu meer aan de hand.
Het is immers de vijfde keer in
vijf jaar dat een toestel van
USAir een ongeluk heeft gekre
gen waarbij slachtoffers vielen.
De directie van de luchtvaart
maatschappij, die al jaren in gro
te financiële problemen ver
keert, staat nu ook nog voor de
taak om de Amerikaanse reizi
gers ervan te overtuigen dat zij
niet meer gevaar lopen door
USAir te vliegen.
Over de oorzaak van het onge
luk bij Pittsburgh is nog
bekend, maar daar hout
publiek geen rekening
Door de vele ongelukken
USAir in de VS al de bij
'US Scare' (schrik) gekrege
de vijf ongelukken sindi
vielen ruim tweehonderd d
De oorzaken van de vieree
ongelukken waren ook vei
lend. In slechts een geval
mogelijk een menselijke fc
oorzaak. Maar de Ameriki
'rijksluchtvaartdienst
maakte zondag bekend dal
USAir al enkele jaren exlrai
gaten houdt, omdat het in!
ciële problemen verkeert
een luchtvaartmaatschapS
nog wel eens toe wil ven
het wat minder nauw ten
met de veiligheid en het a
houd.
Daarvan is echter bij USA:
sprake geweest, zo werd e
een bij verteld. Het is ee:
rige maatschappij, met B
kende piloten en modem:
rieel. Maar de klap van heti
luk in Pittsburgh zal no?
doorklinken. USAir boeS
het eerste half jaar een
van 180 miljoen dollar De
ste vijf jaar verloor het li
jard dollar. Op Wall Streel
derde de koers van het 8
aandeel meteen 10 procent
meer dan bij alle andere'
tuigongelukken in de VS
men. Is dat toeval,
US Air-klanten gewoon ee:
ter risico in een ongeluk t*
ken te raken?
DEN HAAG (ANP) - Een aantal
Nederlandse sleden wil steun
verlenen aan de wederopbouw
in Bosnië. Van 11 tot 13 novem
ber zijn zij welkom op een semi
nar in Tuzla, waar de steden
kunnen intekenen op een aantal
concrete projecten in enkele
Bosnische steden. Dat maakte
IKV-secretaris Mient Jan Faber
maandag bekend na afloop van
een bezoek aan Centraal-Bos-
nië.
Hij verwacht dat hiervoor ge
noeg animo zal zijn. Den Haag,
Amersfoort, Leiden en Leeuwar
den zijn enkele van de plaatsen
die volgens Faber „ongetwijfeld
mee gaan doen". Zij behoren tot
een platform van „vredesactieve
gemeenten" binnen de Vereni
ging van Nederlandse Gemeen
ten, die Faber hadden gevraagd
om in Centraal-Bosniède:
lijkheden tot steunverlenlj
onderzoeken. In heel I
hebben zich al minstens!
den bereid verklaard de
democratie in Bosnië f
nen.
Het betrekken van mens#
de basis" bij de weder»?
staat centraal op het se£
november. Zo kan een
bouwvereniging in Den ft
.tekenen op het bou*#
nieuwe woningen in Turi|
sportvereniging in Leid#
aanbieden een sportclubs
tar te helpen opzetten,
landse gemeenten kunnen
nische steden ook infóff
over hun ervaringen met»
vernieuwing, waarin ook'
trokkenheid van burgers0
delijke projecten central'
Voorzitter Jan Adriaanse (r) van de verenigde Wieringer vissers (PÖ-Wieringen) en secretaris Kees
Erkamp. foto Roland de Bruin/GPD
Garnalenvisser Jan Bays aan boord van zijn schip na aankomst in de haven van Den Oever.
foto Roland de Bruin/GPD
