Kouwe drukte om lege parochie
Onze muziek moet ontroeren
PZC
Plaatsnaam
ogelwaarde twee
agen in hoger sferen
W alhalla-festi val
Studenten blijven
weg bij opening
academisch jaar
Lijkkoets boezemt
nog steeds ontzag in
provincie
Etalage
materiaal?
MAANDAG 29 AUGUSTUS 1994
Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een gaper? Heeft IJzendijke iets met ijs te makenWie was die heilige
Laurens naar wie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duidelijke betekenis.
Andere zijn lastig of zelfs helemaal niet te verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM nemen Lo van Driel en Ad
Stelcetee de namen van Zeeuwse plaatsen en wateren onder de loep.
ioor Lo van Driel
fen Ad Steketee
ver gebrek aan belang-
stelling heeft het Walcher-
'fjse Koudekerke tegenwoordig
Mniet te klagen. Bijna alle
^maanden van het jaar is het
s'een echt toeristendorp. Wie
'shet fietspad achter de duinen
volgt, passeert van Vlissingen,
s via Westduin, Dishoek, Klein-
Valkenisse, naar Zoutelande
_heel wat vakantiehuizen, bun-
igalowparken, strandtenten,
kampeerterreinen en mini-
campings. In de hitte van de
zomer is er geen stil plekje te
vinden.
Het dorp is gegroepeerd rond
de oude kerk. Die dorpsring is
er nog in volle glorie. Maar
sinds het eind van de jaren zes
tig is Koudekerke gestaag uit
gebreid, waardoor deze groei
kern nu nauwelijks meer een
typisch Walchers kerkdorp ge
noemd kan worden. Je vraagt
je wel eens af waar het heen
moet als dit zo doorgaat. Maar
geldt dat niet voor de gehele
-kuststreek?
De oudste Romeinse voorwer
pen die op Walcheren gevon-
k den zijn, dateren uit de 2e en 3e
reeuw Er zal toen behalve een
Romeinse ook wel een inheem
se bevolking geweest zijn. Ver
dronken of vertrokken? De
Walcherse kuststrook moet in
ieder geval weer bewoond ge
weest zijn rond 600. De duinen
rij zag er toen heel anders uit
dan tegenwoordig. De kustlijn
I lag aanzienlijk meer in de rich-
ting van de zee. De huidige dui
nenrij is pas in de 11 e eeuw ont
staan. In die eeuw moet de be
woning toegenomen zijn. Op de
kreekruggen, de met aange
slibd zand opgevulde oude kre
ken. zijn overal dorpen ont
staan. In bestaande kreken
werden dammen aangelegd In
plaatsnamen als Brigdamme
en Poppendamme zien we die
dammen nog terug. De geulen
dip dicht bij de zee lagen, volg
den later. Ook die zien we in
Het grondgebied van Koudekerke strekte zich in de negentiende eeuw uit van de Middelbursge wallen tot aan de kust en omvatte
imposante buitenplaatsen als Lammerenburg, Der Boede, Ter Hooge en Toorenvliedt.
plaatsnamen terug. Dishoek is
er een voorbeeld. Het was in
oorsprong Dijkshoek, de plaats
waar de nieuwe dijk een hoek
vormt. Door de Zeeuwse uit
spraak Dièkshoek en de uitval
van de k kregen we Dishoek.
Het werd op Walcheren nog een
familienaam van aanzienlijk
belang. Een verdwenen dorp
op Noord-Beveland heette
trouwens ook Dijxhoeke.
Parochie
De kerk van Koudekerke, een
dochterparochie van Middel
burg, is voor 1200 gesticht. De
naam moet dan ook voor het
eerst gebruikt zijn in de pe
riode tussen de invallen van de
Noormannen en de 12e eeuw.
Er bestaan oorkonden uit de
12e eeuw waarin Kaldekerke
en Coldekirca voorkomen. Vol
gens de regels van de taalont
wikkeling wordt dit Koudeker
ke: het Engelse old en Duitse
alt is het Nederlandse oud.
De Koudekerkse parochie was
buitengewoon uitgestrekt. Een
klooster aan de westkant van
de huidige binnenstad van
Middelburg lag zelfs op het
grondgebied van Koudekerke.
Die uitgestrektheid is trou
wens nog lang gebleven, feite
lijk tot de laatste gemeentelij
ke herindeling. Op de gemeen
tekaarten uit de 19e eeuw be
slaat Koudekerke behalve de
duinstreek, ook de grond waar
nu al jaren Vlissingen zijn uit
breidingen neerzet en reikte
het tot de wallen van Middel
burg. Vele imposante buiten
plaatsen lagen daardoor in
Koudekerke: Lammerenburg,
Der Boede. Ter Hooge en Toor
envliedt. Enkele geven nog
steeds allure aan deze streek.
Koud
Koudekerke is een voorbeeld
van een nederzetting op -kerke
zoals er op Walcheren zoveel
zijn. Het bijzondere van deze
naam zit in dat koude. Wat
moeten we daar mee aan?
Opvallend is dat die plaats
naam vaak voorkomt. Ook in
Zeeland. Zo lag op Schouwen
tussen de Schelphoek en Burg-
sluis een Koudekerke. Aan de
binnenzijde van de zeedijk
staat daar nog een karakteris
tieke plompe toren als over
blijfsel van dit eertijds welva
rende dorp. Het dorp verdween
geleidelijk toen in de tweede
helft van de 16e eeuw een in-
laagdijk - de huidige zeedijk -
het Schouwse Koudekerke
'buitendijkte'. Er zijn in dit ge
west nog meer Koude-namen.
Er is een Koudorp in Zuid-Be
veland. Er was een Koudeker
ke in Zeeuwsch-Vlaanderen
tussen Hoek en Boekhoute.
Ook buiten Zeeland kennen we
Koudekerkes, aan de Rijn in
Zuid-Holland bijvoorbeeld.
Maar ook in Duitsland (bij
Hamburg) en Frankrijk (bij
Duinkerke) komt het toponiem
voor. In Engeland zijn er even
eens nogal wat plaatsnamen
die als eerste deel 'koud' heb
ben.
Eenzaam
Veel van die 'Koude'-plaatsen
moeten letterlijk opgevat wor
den: ze liggen op koude, winde
rige plaatsen. In andere moe
ten we koud opvatten als een
aanduiding voor de 'eenzame'
ligging van een nederzetting.
Dit alles lijkt voor ons Walcher
se Koudekerke niet op te gaan.
We hebben geen spoor van ge
gevens voor een 'koude' of 'een
zame' ligging. Dat geldt voor
heel wat andere plaatsen met
'koude'. Daarom is geopperd
dat de betekenis meer figuur
lijk moet zijn.
We kennen in het Nederlands
wel oude uitdrukkingen als
koud geld, dat wil zeggen geld
dat niet rendeert, niet gebruikt
wordt. Daarom is koud in (on
der meer) Koudekerke ook op
te vatten als 'parochie, neder
zetting, kerk die buiten ge
bruik is', of zelfs nog sterker
'verlaten'. Waarschijnlijk,
want we hebben om dat aanne
melijk te maken geen gegevens
over de geschiedenis van deze
nederzetting in de 9e tot de 12e
eeuw. Op het platteland van
Walcheren zouden ze het al
snel overdreven vinden om
daar dan iets over te zeggen:
kouwe drukte.
r Marcel Modde
logelwaarde wordt vrijdag
en zondag 11 september
de hemel van gevallen oor-
elden. Uitgesmeerd over
dagen vindt in het dorp de
itste publieke gebeurtenis
[het jaar plaats: het Walhal-
■pfestival. Op acht bands
Nederland en België rust
de zware taak tot ongeken-
oogten te stijgen om het pu-
c werkelijk het idee te ge-
dat ze in een paradijs op
Ie vertoeven.
dubbelfestival geldt als de
ere onder de regionale klein-
1 Er is plaats voor talentvolle
Innende bands uit Zeeland
baanderen, maar ook voor
I gevestigde' namen uit het
Ilit'
ia dreigde het dit jaar mis te
In de persmappen prijkte
■rse formatie Big Geraniums
litsmijter van de openings-
Tot organisator Ron de
een telefoontje kreeg,
ruit bleek dat de acht leden
nde groep 5 september in
Berlijnse studio wordt ver-
ht voor opnamen van een
we compact disc. En een uit
je vanuit Europa's culturele
rum naar Vogelwaarde zat
net niet in.
ler dus voor het Walhalla
lit jaar. Maar De Kort wist
Él
I dl
Advertentie
NKELINRICHTING
'TERIEURBOUW
1 sierweg 2 - 4421 PV Kapelle
Ibus 69 - 4420 AC Kapelle
"*01102-44151 Fax 01102-44152
amper een dag later een meer
dan acceptabel alternatief te
strikken. De leeggevallen plaats
wordt 9 september ingenomen
door Betty Goes Green. Onder
voorbehoud, want deze veelbe
lovende gitaargroep uit Brussel
en omstreken werd gisteren
door tegenslag getroffen. Gita
rist Pieter De Cort overleed zon
dag op 25-jarige leeftijd. De
plaats van de gitarist, die aan
kanker leed, was overigens bij de
opnamen van de jongste cd
'Hand Some' al ingenomen door
ex-Clouseau-lid Tjenne Berg-
hmans.
Het Zeeuws-Vlaamse Them Bo
nes mag vrijdag de boel in de
feesttent om 19.30 uur opwar
men. Een ongedwongen maar
gedreven band, die onlangs de
buteerde op het School's Out
festival in Axel. Them Bones is
dit keer de enig Zeeuwse forma
tie die het Walhalla 1994 op de
openingsdag mag betreden.
Gent doet een duit in het zakje
met Soapstone (20.30 uur). De
Belgen zijn regelmatig te horen
via de popzender Studio Brussel
en treden vaak op met Burma
Shave. Soapstone is versterkt
met bassist Luv Vandenberghe,
Zodat de blues, soul, funk, psy
chedelica en rock live nu nog be
ter uit de verf moeten komen. En
dan is er Ashbury Faith (22.00
uur), naar wordt gezegd de ac
tiefste podiumband uit Vlaande
ren. Volgens het toonaangeven
de muziekblad OOR een mix
van 'Chili Peppersfunk en
Chuck Berry achtige rock
roll'. De eerste festivaldag wordt
afgesloten met Betty Goes
Green (23.45 uur).
Vervolg
Zaterdag is het pauze. Om
streeks half twee zondagmiddag
bijt de Hulster metal-trash
groep Mordancy het spits af van
Walahalla 1994 deel twee. Het
vervolgprogramma staat op één
band na geheel volgens gebruik
in het teken van Zeeuwse muzi-
kaliteiten. Klokslag 15.00 uur is
het lunchtijd met een ongeremd
Broodje Ei Met Ui, Nederlands
talige garagerock uit Terneuzen.
Het Belgische Reality?! krijgt
rond 16.00 uur de kans het
Zeeuws-Vlaamse geweld te ver
dringen met gevoelige blues-
rock. Het Walhalla-festival
wordt een uur later afgesloten
door Melting Point. De zeven
muzikanten uit Axel en omge
ving hebben een voorkeur voor
covernummers van onder ande
ren Melissa Etheridge, The
Doors. Lenny Kravitz en Rage
against the Machine. Binnen die
grenzen bouwen ze ook aan een
eigen repertoire.
foto Lex de Meester
Meindert en Frederike Inderwisch vormen samen Deep Green Suites.
Inderwisch tevreden over 'The bluest of sounds'
door Ernst Jan Rozendaal
De groep bestaat uit twee
mensen: Meindert en Fre
derike Inderwisch uit Vlissin
gen. Deep Green Suites noe
men ze zich op hun vorige
week uitgekomen cd The
bluest of sounds. Ze hebben
nooit overwogen om het
schijfje onder hun eigen naam
uit te brengen, vertelt Mein
dert Inderwisch. „Dat is toch
wat te beperkt. Meindert en
Frederike Inderwisch! Dan
krijg je net zoiets als Elly en
Rikkert. Van die associaties
met christelijk tamboerijnge-
mep. Nee, dat klinkt echt ver
keerd. Bovendien zijn het in
ternationaal gezien natuur
lijk ook onmogelijke i
Waarmee hij meteen aangeeft
dat hij met alles rekening
houdt. Natuurlijk beseft hij
dat het al hondsmoeilijk zal
zijn om in Nederland een
beetje aan de weg te timme
ren, laat staan dat er een inter
nationale doorbraak zit aan te
komen. Maar aan de kwaliteit
van de cd zal het niet liggen,
want daarover heeft Inder
wisch geen twijfels. „Dit is de
eerste keer dat ik echt tevre
den ben over iets wat ik heb
gemaakt."
Niet zonder reden. The bluest
of sounds bevat twaalf uiterst
aangenaam in het gehoor lig
gende ballads, gezongen door
Meindert en Frederike Inder
wisch ('Iedereen die haar stem
hoort, weet onmiddellijk dat
zij makkelijk een hele cd kan
dragen') en gespeeld door pro
fessionele muzikanten die hun
brood verdienen bij artiesten
als Rob de Nijs en Clouseau.
Alle composities zijn van de
hand van Meindert Inder
wisch. „Er zitten liedjes bij die
ik tien jaar geleden heb ge
schreven. Het belangrijkste
doel van deze cd was om mijn
liedjes op een compromisloze
manier vast te leggen en te be
waren. En op een cd gebeurt
dat natuurlijk optimaal."
Een oeuvre opbouwen en vast
leggen, daarin verraadt zich
de drang van de schrijver.
Want in die hoedanigheid is
Inderwisch vooral bekend: als
auteur van onder meer Het
comfort van een vertrouwde
minnaar (gedichten) en de vo
rig jaar verschenen roman El
lendige sex. Net nadat die uit
kwam ontving hij de cultuur
prijs van de Zeeuwse Lions
Club, en dat geld vormde het
startkapitaal voor de cd. „Ik
kon ermee doen wat ik wilde.
Wat is dan mooier dan het te
investeren in je volgende pro
ject?" Maar, zegt hij erbij, uit
eindelijk bleek het slechts een
fractie van het totale budget
te zijn.
De liedjes op The bluest of
sounds kenmerken zich door
poëtische teksten, waarin In
derwisch zich duidelijk beïn
vloed toont door zijn omge
ving. Het strand, de zee. de
boulevard; ze spelen een pro
minente rol, wat ook in het
hoesontwerp wordt weerspie
geld. Over het componeren
van de muziek is hij achteraf
nog meer in zijn sas dan over
het schrijven van de teksten.
„Daar ben ik nog trotser op. Ik
denk dat het tamelijk authen
tiek en onvoorspelbaar klinkt.
Voor mij is het echt de andere
kant van mijn creativiteit. Je
ziet bij meer kunstenaars dat
ze zich niet beperken tot een
vorm De dichter Lucebert
was een groot schilder. Wol
kers is ook een beeldend kun
stenaar."
Oorspronkelijk
„Als ik met deze cd al op een
publiek mik, dan is het op
mensen die min of meer dezelf
de smaak hebben als ik. Een
voorkeur voor tere, oorspron
kelijke muziek. Mensen die
nog durven bewogen te wor
den. Teer en kwetsbaar, dat
zijn echt sleutelwoorden. Ik
denk dat deze nummers in
kwetsbaarheid en fijngevoe
ligheid nog een stapje verder
gaan dan wat gebruikelijk is in
het poëtische, zachte genre.
Het is de bedoeling dat het
mensen raakt. Dat is altijd de
bedoeling, om mensen te ont
roeren."
„Deze liedjes laten zich niet in
een keer vangen. Net als een
goed gedicht, dat moet je ook
vaker lezen. Zo is het ook met
goeie songs. 'They grow on
you', zoals de Engelsen zeg
gen. De nummers zijn niet toe
gankelijk. Je denkt niet: 'Nu
komt deze noot.' Als ik ergens
op gelet heb, dan is het wel dat
elk loopje is ontdaan van zijn
clichés. De muzikanten moch
ten nooit op hun automatisme
overschakelen en deze men
sen konden dat."
„Ik denk zeker dat er een groot
publiek is voor deze muziek,
maar ik ga er zelf niet mee in
Hilversum lopen leuren. Mis
schien moet iemand anders
maar voor me uitzoeken of er
een maatschappij is die iets
ziet in zo'n verfijnd album.
Want verfijning is natuurlijk
wel iets wat we moeten ontbe
ren in de Nederlandse pops-
cene. Daar zit de Top 40 nou
eenmaal niet op te wachten.
Die wereld is zo banaal. Als je
bij een literaire uitgeverij met
een goed boek aankomt, is het
oké Bij een platenmaatschap
pij hebben ze het liefst dat je
met een kroket binnenkomt.
En die maak ik dus niet."
door
Alexander van Eenennaam
Voorzitter van hel Col
lege van Bestuur van de
Hogeschool Zeeland dr ir
A. P. van Antwerpen houdt
donderdag 1 september zijn
jaarrede tijdens de opening
van het Academisch Jaar
1994/1995. De opening heeft
plaats in het nieuwe atrium
van de Hogeschool Zeeland
aan de Edisonweg in Vlis
singen. Tijdens de bijeen
komst wordt het nieuwe
jaar ingeluid.
Volgens Van Antwerpen is
de bijeenkomst vooral be
doeld voor het onderhouden
ren, „Daaruit blijkt dat veel
mensen geïnteresseerd zijn
in een relatie met de Hoge
school Zeeland." Hij meent
dat het onderhouden van
contacten bij deze jaarlijkse
bijeenkomst nodig is. „Wij
zetten onze plannen uiteen
en zo blijven ze op de hoogte.
De bijeenkomst is ook heel
nuttig om van gedachten te
wisselen met allerlei stage
instanties."
De bijeenkomst vindt in het
nieuwe atrium plaats, hoe
wel de ruimte nog niet offi
cieel is geopend, „In oktober
gaat dat pas gebeuren. Het
atrium is nog niet eens opge
leverd, maar de bijeenkomst
kunnen we er wel houden."
De naam atrium is volgens
Van Antwerpen gekozen om
dat het om een ontmoetings
plaats gaat. „Het is een bin
nenplaats. Verschillende
vleugels van het gebouw ko
men er samen."
van externe relaties. „Loka
le bestuurders, ambtenaren,
veel van onze regionale rela
ties komen langs. Natuurlijk
zijn ook personeelsleden en
studenten welkom, maar er
zijn niet veel studenten die
hun neus laten zien." Van
Antwerpen vindt dit niet
vreemd, omdat hij zelf als
student ook niet. graag naar
de opening van een acade
misch jaar ging. „We richten
ons op de bijeenkomst niet
op studenten. Daarom heb
ben zij er ook weinig interes
se voor."
Van Antwerpen is tevreden
over de opkomst in vorige ja-
Antwerpen.
door Pascalle Cappetti
Wanneer de zwarte lijkkoets
veertig jaar geleden door
de straten in Axel reed, met een
statige koetsier op de bok en een
in zwarte doeken gehuld paard
ervoor gespannen, dan deed de
vijfjarige Krijn van Hermon het
bijna in zijn broek van angst. De
koets betekende onheil, daar
van was de jongen overtuigd.
Aan de zwarte pluimen op het
hoofd van het paard en de witte
aan de zijkant van de koets, kon
hij zien dat het 'een protestante'
was die op de wagen lag. Werd er
'een katholieke' begraven, dan
waren er lantaarntjes aan weers
zijden bevestigd. Voor de begra
fenis van 'een ongelovige' ging
het kruis van het dak af.
Er waren meer regels. Armen
werden bij voorbeeld vóór negen
uur met één paard opgehaald.
Rijken kregen minstens twee
paarden voor de wagen. Ging
het om de dood van een kind.
dan droeg de koetsier een wit
lint om zijn hoed. Door een kier
in de deuropening sloeg Krijn
van Hermon de rammelende kar
gade. De dood mocht niet bin
nen komen.
Veertig jaar later staat de koets
in de loods van metselaar/tim
merman Van Hermon in Axel en
nog steeds straalt de wagen een
bepaald gezag uit. „Als ik 's
avonds aan de koets werk. met
een enkele TL aan, dan bekruipt
mij weieens de gedachte: welke
dooien hebben hier allemaal in
gelegen?."
Armand van Avermaete, secre
taris van de vereniging Den Ou
wen Woagen, die in het streek
museum Het Land van Axel een
keur van antieke boerenkarren
beheert, weet te vertellen dat de
lijkwagen uit 1907 stamt en ei
genlijk uit Hulst komt. Lange
tijd was de koets in handen van
de Hulster begrafenisonderne
mer De Koek. Daarna kwam de
koets bij de heer Stolte terecht.
een van de oprichters van de ver
eniging Den Ouwen Woagen. Hij
schonk de kar zes jaar geleden
bij zijn dood aan de vereniging.
Verrot
Toen Van Hermon in 1992 een
verbouwinkje deed in het woon
huis van Van Avermaete. vroeg
deze of Van Hermon er wat voor
voelde om de lijkwagen van de
Axelse vereniging op te knap
pen. „Een plankje en een balkje
vervangen, zei hij. Nou. dat heb
ik geweten. Toen ze hem op een
trailer brachten, viel de koets
door één duw compleet uit el
kaar. Het dak kwam omlaag, de
balken vielen als dominostenen
om. De kist bleek helemaal ver
rot. Het hout was verpulverd",
verhaalt Van Hermon „Ik
schrok me wezenloos. Wat had
ik me nu op m'n hals gehaald?
Een jaar lang dorst ik er niet aan
te beginnen."
Van Hermon kreeg echter de
vrije hand. „Deed hij er een jaar
over, prima. Twee jaar? Ook
goed. We waren allang blij dat
we iemand konden vinden die
dit wilde doen", vertelt Van
Avermaete. Een professioneel
restaurateur kan de vereniging.
die een keur van antieke boeren
karren beheert, niet betalen.
De aanvankelijke aarzeling om
aan het karwei te beginnen,
sloeg na ruim een jaar om in en
thousiasme. Van Hermon her
bouwde de imposante,
zwartglansende koets. Bouwte
keningen had hij niet, dus alles
moest hij opmeten aan de hand
van het vergane hout. Om het fij
ne houtsnijwerk na te bootsen,
beschilderde hij de koets met zil
veren lijntjes.
Na ruim 250 manuren is de koets
zo goed als af. Alleen de gordijn
tjes met franje moet zijn vrouw
nog naaien. Het oorspronkelijke
hout ligt inmiddels opgestapeld
tussen het open haardhout.
Klaar om te worden opgestookt.
De nieuwe - want van originele
staat is geen sprake meer - lijk- I
wagen rijdt donderdag 8 sep
tember naar het streekmuseum
waar het publiek hem tijdens de
bevrijdingsmarkt kan bewonde
ren. In de wagenschuur krijgt hij
een prominente plek. Niet defi
nitief overigens. Van Avermaete
oppert: „Iemand die graag in de
ze koets begraven wil worden,
kan de wagen huren".
Krijn van Hermon bij de gerestaureerde lijkkoets, foto Charles Strijd
