pzc
Verdestrueert en geheel teniet'
Plaatsnaam
en vreemde eend in de bijt
Mosselrock-nieuwe-stijl
was een schot in de roos
Zomeruniversiteit,
de zevende editie
Total Loss-festival
mikt op de jeugdige
verkeersdeelnemer
provincie
Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een gaperHeeft IJzendijke iets met ijs te makenWie was die heilige
Laurens naar wie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duidelijke betekenis.
Andere zijn lastig of zelfs helemaal niet te verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM nemen Lo van Dnel en Ad
Steketee de namen van Zeeuwse plaatsen en wateren onder de loep.
oj loor Ad Steketee
dj Sn Lo van Priel
e horizon is in bijna alle
richtingen zichtbaar,
lechts op enkele plaatsen on-
[Jjerbroken door het silhouet
f(| an oude steden, Zierikzee,
liolen, Bergen op Zoom. Of
oor de machtige sluiswerken
fan het Schelde-Rijnkanaal.
het zuiden hangt boven de
loeltorens van de kerncentra-
e bij Doel een witte wolk.
)p het verdronken land van
1-Beveland is bijna niets
neer dat boven de zand- en
nodderplaten uitsteekt. Wel
.jl taan hier en daar takken, die
D: is baken dienen of als afschei-
d ing van oester- of mosselper-
l„ telen. Als je op zo'n plaat loopt
it nj laag water, komt de vette
lei tussen je tenen door. Soms
ol ie je een paar bakstenen van
v en wat ongewoon formaat,
ui lude Zeeuwse moppen, ach-
ergebleven als getuigen van
le vroegere bewoning. Boven
hoofd krijsen de meeuwen,
lichtbij in het water fourage-
m en een paar eenden.
fergane glorie
s )e omtrek van Zuid-Beveland
ag er in de middeleeuwen heel
aiders uit dan nu. Een groot
ten noorden van het
malle stuk tussen Yerseke en
Rilland was in die tijd een wei
arend deel van Zeeland, met
srote dorpen als Lodijke, Du-
enee en Nieukercke. En aan
le toen nog smalle Schelde"tus
sen Beveland en Tholen de
itad Reimerswaal, een van de
lelangrijkste Zeeuwse steden.
Waarschijnlijk ontstaan aan
iet eind van de twaalfde eeuw
srerd de nederzetting in de vol
lende eeuwen steeds belangrij-
;eren kreeg in 1375 stadsrech-
en. Reimerswaal was toen een
handelscentrum en een uit-
voerhaven van wol, graan en
rout Maar wat welhaast een
listorische constante in Zee
and is, ging ook aan oostelijk
Zuid-Beveland niet voorbij:
iranden en overstromingen in
een niet te stuiten reeks brach
ten in de zestiende eeuw de on
dergang nabij. Vooral de
stormvloeden van 1530 en de
decennia daarna waren fataal
voor vele dorpen en eigenlijk
ook voor Reimerswaal, dat als
klein eiland overbleef aan de
noordkant van het uitgestrek
te gebied. De meeste inwoners
hadden inmiddels een andere
woonplaats gezocht en de wei
nige vissers die nog in de zeer
vervallen stad woonden kon
den er nog tot 1630 blijven.
Maar toen in het Reimerswaal-
se poldertje een groot aantal
Spaanse krijgsgevangenen
werd gelegerd, vertrokken ook
zij. Toen viel definitief het doek
voor de eens zo welvarende
stad.
Een deel van het verloren gega-
ne terrein, vooral in de omge
ving van Rilland, werd in de
volgende eeuwen opnieuw in
een zeer gebruikelijk woord.
Familienamen als Van dei-
Weel, Van Weele, zijn in deze
streek bepaald niet zeldzaam.
Ook in sommige straatnamen
komt de term voor, zoals in de
Middelburgse Kromme Weele.
Het woord 'waal' voor kolk,
komt niet bijzonder vaak voor,
maar er zijn toch wel voorbeel
den van. Op de Zuidhollandse
eilanden zijn de toponiemen
Klaaswaal en Zwartewaal ont
staan bij plassen of kolken in
het landschap.
De plaatsnaam Reimerswaal
bevat het bovengenoemde
'waal' als kolk. voorafgegaan
door een persoonsnaam, die in
de middeleeuwen ook voor
komt als Reimar, een verkor
ting van Reginmar. Andere va
rianten van het toponiem zijn
Romers waal, Rommerswaal
en Remmerswaal.
Op een moderne atlas staat
tussen Yerseke en de Brabant
se wal: Verdronken land van
Zuid-Beveland. Wat vage lijn
tjes markeren de zand- en slik-
platen. Op enkele oudere kaar
ten zijn nog de namen aangege
ven van vroegere dorpen of van
de voormalige stad Reimers
waal. Op een van die kaarten
wordt het grootste deel van het
verdwenen land bedekt door
een lijstje met een 'Verklaringe
der Teekens'. Bij het inmiddels
tot kleiplaat met wat restanten
van fundamenten gereduceer
de Reimerswaal staat de noti
tie: 'Nu verdestrueert en geheel
teniet'. En zo is het. Maar mis
schien zien de mossel- en oes
terkwekers uit Yerseke daar
wel de zonnige kanten van.
gedijkt. Pas door de aanleg van
de spoorlijn over het Kreekrak
aan het eind van de vorige
eeuw werd het verdronken
land aan de zuidzijde geheel af
gesloten. En in onze tijd is de
menselijke greep op het gebied
verder versterkt door de aanleg
van de Oesterdam tussen het
Kreekrak en Tholen.
Kolk
In de waternaamkunde komen
we de naam 'waal' tegen. In de
eerste plaats is het de naam
van de grote rivier die langs
Nijmegen loopt en bij Gorkum
ineens Merwede heet, maar
daarnaast bestaan er ook klei
nere 'walen'. De grote Waal be
tekent 'bochtige stroom'. De
kleine 'waal' heeft met de ne
venvormen 'weel' en 'wiel' be
trekking op diepe plassen ach
ter een dijk, die daar na een
doorbraak zijn ontstaan door
een kolking, een wieling van
het water. In Zeeland is 'weel'
Herre Stegenga
rgens verscholen op de zol
der van het gemeentehuis
ierikzee, verstopt achter ou-
ftetse en stoffige attributen,
in op een kast vier oude
tcpsmodellen onder een
In de lap textiel is een
tje gemaakt waar de topjes
de mast doorheen prikken,
is het enige deel van de
tpen dat voor het blote oog
Ibaar is. De witte doeken
melden een met viltstift ge
reven registratiecode. Met
imer 1255 is iets bijzonders
ide hand.
groep zeevaartdeskundigen
in onlangs een kijkje nemen
ie zolder, die dienst doet als
lagruimte van het Maritiem
seum en Stadhuismuseum
bestempelde dit exemplaar
een pontonniersschokker
uniek'. Het bijbehorende for-
Üer vermeldt kortweg: 'Van
lelijk belang. Primitief. Grof
iel'. De deskundigen zijn res-
ateurs die werken voor Ma
in museum 'Prins Hendrik'
totterdam. Beheerder Minke
Meerten had ze opgetrom
meld om de scheepsmodellen op
waarde te schatten en iets meer
te weten te komen over de ach
tergrond en historie.
De Rotterdammers toonden
zich enthousiast over de ponton
niersschokker. Het zou hier een
zeer zeldzaam model betreffen.
„Hij wordt ook wel torpedisten-
schokker genoemd. Het schip
werd in de vorige eeuw voor mili
taire doeleinden gebruikt. De
schepen werden gemaakt bij re
derij Smit in Kinderdijk, zeer be
kend destijds. Er zijn er weinig
van in omloop gebracht, laat
staan dat er veel schaalmodel
len van zijn gebouwd." Het mo
del heeft geen plaatsje in het Ma
ritiem Museum omdat het geen
affiniteit heeft met de vissers
vloot van Zierikzee, licht Van
Meerten toe. „Dit type militaire
schepen heeft nooit in deze regio
gevaren. Het model past niet in
het verhaal, het is een vreemde
eend in de bijt."
Echt mooi is het model niet. De
schokker is van sobere makelij
en steekt weinig gedetailleerd in
elkaar. Ook begint de ouderdom
een woordje mee te spreken. De
tuigage vergaat en de zeilen ver
tonen gaten. „Het heeft nodig
een schoonmaakbeurt nodig en
een nieuwe verflaag", meent
Van Meerten. Het ontbreekt
haar verder aan informatie over
het model. Dit draagt bij aan de
mysterieuze sfeer die de schok
ker omringt. Van Meerten: „Ik
denk dat het een schenking is
geweest. Het is zeker al tien jaar
in ons bezit. De herkomst is me
onduidelijk."
Subsidie
De kans dat de schokker voor
Zierikzee behouden blijft, acht
ze klein. „Ik probeer subsidie los
te krijgen voor een schoonmaak
beurt. Hierbij moet ik het regio
naal belang kunnen aantonen
voor Zierikzee. Dat wordt dus
een hele klus." Van Meerten
overweegt een ruil met een an
der museum.
Mieke Stemerdink in actie tijd
eden van de Gigantjes.
foto Willem Mieras
door Herre Stegenga
De nieuwe opzet van Mos
selrock heeft zaterdag
zijn uitwerking niet gemist.
Volgens Evelien Goedege-
buure van het organisatieco
mité hebben zo'n vier- tot
vijfduizend mensen een kijk
je genomen op het festival
terrein bij de haven in Yerse
ke. Een aantal waar het comi
té dik tevreden mee is. „We
zorgen voor een zo breed mo
gelijk programma. Behalve
de echte festivalgangers zijn
ook veel dagjesmensen aan
wezig." Het programma telde
naast vijf Zeeuwse bands de
hoofdacts Livin' Blues en De
Gigantjes.
Om de mensen zo lang moge
lijk 'vast' te houden op het ter
rein. staan dit jaar kraampjes
opgesteld waai- onder meer
cd's en t-shirts worden ver
kocht. In de ombouwpauzes
tussen de optredens worden
modeshows en jazzdance-de-
monstraties gehouden. ..We
willen tot een completer festi
val uitgroeien", licht Goede-
gebuure toe. „Naast het mu
ziekprogramma moet er méér
te doen zijn."
Maar natuurlijk vormt mu
ziek de hoofdmoot. De eerste
hoofdact De Gigantjes staat
rond half drie 's middags al ge
programmeerd. „Ze hadden
een misboeking gemaakt", al
dus Goedegebuure. „We had
den ze ook liever wat later op
de speellijst." Het blijkt inder
daad te vroeg voor de band
rond zangeres Mieke Stemer
dink. Weliswaar is het optre
den gedegen, maar de vonk
wil niet overslaan. Tot over
maat van ramp begint de
vlootschouw halverwege het
optreden, waardoor veel men
sen het voor gezien houden.
De Gigantjes laten zich hier
door niet uit het veld slaan. Ze
beschikken over voldoende
routine om een aardige show
weg te geven. Blikvangster is
uiteraard de pikant uitgedos
te zangeres Mieke, maar saxo
fonist Rob Kruisman houdt
het zaakje draaiende. Grap
pen makend en gekke bekken
trekkend spoort hij de muzi
kanten aan tot steeds meer
enthousiasme. De rhythm
blues uit de jaren veertig en
vijftig staat garant voor een
vrolijke show, maar was op
een later tijdstip beter tot
haar recht gekomen.
Aan ervaring geen gebrek bij
Livin' Blues. Het professiona
lisme druipt af van dit door de
wol geverfde viertal. Reeds in
de jaren zeventig tourde deze
band het land rond wat een
set oplevert die staat als een
huis. De muzikanten voelen
elkaar blindelings aan en je
hoeft ze ook niet te vertellen
hoe het geluid het beste staat
afgesteld. Genieten dus. De
basis van de nummers be
staat uit een eenvoudig blues-
of rock-'n-roll-schema maar
de invulling is steeds weer ori
gineel. Zo weet zanger/saxofo
nist Niko Christiansen de
nummers een passend sfeer
tje mee te geven door een keur
aan percussieve instrumen
ten tevoorschijn te toveren.
De sambaballen geven 'Who's
doin' that voodoo on me' ('dat
wordt nogal veel beoefend
hier in Yerseke'), en 'I'm a
voodoo-dancer' een macaber
tintje. Met zijn merkwaardige
sprongen en bezwerende ge
baren lijkt Christiansen het
publiek van een kwelling te
willen verlossen. De volle
maan, die bijna loodrecht bo
ven het podium staat, zorgt
voor het juiste decor.
In het breed uitgesponnen
bluesnummer 'Welcome to
Skid Row', krijgt gitarist
'Lucky Luke' Fenderboy vrij
spel. Met het puntje van zijn
tong tussen de tanden staat
hij te wachten tot hij weer een
gevoelige of felle solo kan afle
veren. Zijn beheerste spel
werkt keer op keer naar een
climax toe. Aan spanning
geen gebrek dus. De solide rit
me-sectie van bassist Frans
Bush en drummer El 'Ham
mer' Smith zorgt verder voor
een stevige basis. Livin' Blues
bewijst in Yerseke dat blues,
de groepsnaam zegt het al.
nog altijd springlevend is.
MAANDAG 22 AUGUSTUS 1994
door Ernst Jan Rozendaal
Het aantal deelnemers ligt
iets lager dan een jaar gele
den, maar als de vooruitzichten
niet bedriegen wordt ook 1994
een topjaar voor de Zeeuwse
Zomeruniversiteit. „Vorig jaar
was de deelname echt uitzon
derlijk", zegt coördinator P.
van Eek. „Maar met ruim twee
honderd aanmeldingen is de ge
middelde bezetting dit keer per
dag bijna hetzelfde als vorig
jaar. Dat ziet er dus heel gunstig
uit."
Vandaag begint de zevende edi
tie van de Zomeruniversiteit, die
een week lang overdag in het
Vlissingse Hotel Britannia bi
vakkeert en 's avonds een pro
gramma verzorgt in de Zeeuwse
Bibliotheek in Middelburg. „De
Zomeruniversiteit is een instel
ling die tot doel heeft om door
kennisuitwisseling en menings
vorming de mondigheid van de
burger te vergroten", definieert
Van Eek. „Plat gezegd: een plat
form waar allerhande indivi
duen en groepen, leken en geïn
teresseerden. met elkaar en
hoogleraren over maatschappe
lijke onderwerpen kunnen pra
ten."
Er is een gevarieerd lijstje met
onderwerpen samengesteld.
Twee dagen wordt er gepraat
over de positie van ouderen in de
samenleving; de rivier de Schel
de speelt een prominente rol in
drie verschillende bijeenkom
sten; er wordt gediscussieerd
over landbouw, veeteelt en land
schap; de medezeggenschap in
de regio komt aan bod en er is
aandacht voor de ruimtelijke or-
deningsproblematiek van kleine
gemeenten. Een bijeenkomst
over het Zeeuwse licht in de
beeldende kunst sluit aan bij het
Mondriaanjaar
Het avondprogramma in de
Zeeuwse Bibliotheek is voor ie
dere geïnteresseerde gratis toe
gankelijk Maandag en donder
dag staan debatten gepland on
der de titels 'Ruimte voor asiel
zoekers' en 'De agrarische vrouw
in een veranderend platteland';
woensdag wordt de filmdocu
mentaire 'Het Zeeuwse licht'
van Jetske Spanjer en Carolien
Hissink vertoond.
door Mieke van der Jagt
Sinds het Regionaal Orgaan
voor de Verkeerveiligheid
Zeeland (ROVZ) in de popmu
ziek is gedoken om een jonger
publiek te bereiken, zijn de con
tacten met 16- tot 25-jarigen nog
nooit zo innig geweest. Regel
matig rinkelt bij het ROVZ de
telefoon voor de vraag waar het
Total Loss-bandje, een cassette
met twintig Zeeuwse popgroe
pen, te koop is. De jongeren
moeten echter steeds worden
teleurgesteld: het bandje, waar
op tussen de nummers door ook
verkeersveilige boodschappen
klinken, is niet te koop. Het
wordt tijdens politiecontroles
aan jongeren meegegeven.
Maar, geen nood, zaterdag 27
september houdt het ROVZ een
Total Loss-festival in sporthal
't Zwaantje in Terneuzen. Om
dat bij te wonen, hoeft niemand
eerst door de politie te worden
gecontroleerd. Belangstellen
den moeten alleen haast maken
want de brandweer stelt een li
miet van 2.000 bezoekers.
Voor het Total Loss-festival ko
men tien van de twintig bands
die op de cassette hebben ge
speeld naar Terneuzen. Het fes
tival begint om 13.00 uur met de
rock van September '80. The
Fags beklimmen daarna het po
dium met ongecompliceerde
rock 'n roll. Eye tot Eye. Gringo,
Kam je haar en Mindlink volgen
elkaar daarna op en ook Butcher
for President geeft acte de pre
sence. The Ropers en Crash
Boogie leiden de show vervol
gens naar het sluitstuk dat Para
lysis voor zijn rekening neemt.
De laatste klanken klinken on
geveer om 24.00 uur.
Bewustwording
Tijdens het festival wordt een
hoek van de sporthal als infor
matiestand ingericht, waarbij
de bewustmaking van jongeren
voorop staat. In met name
Zeeuwsch-Vlaanderen vallen
veel verkeersslachtoffers onder
jongeren. De oorzaken zijn niet
zelden overmoed, drank, oner
varenheid en te hard rijden. In
de informatiestand worden on
der meer schokkende foto's van
ongelukken in Zeeuwsch-Vlaan
deren getoond. De ROVZ wil de
bezoekers niet met de haren bij
de informatie over verkeersvei
ligheid slepen maar doet zeker
een poging het contact wat te
verdiepen. Tijdens het concert is
gewoon bier te koop maar het
ROVZ wil de jongeren zover krij
gen dat ze niet met een of meer
glazen teveel op aan het verkeer
deelnemen. Daarom voert de po
litie tijdens het festival ook - in
formatieve - alcoholcontroles
uit.
Omdat de ROVZ geld in het eve
nement heeft gestoken, kan de
toegangsprijs worden beperkt
tot vijf gulden of honderd Belgi
sche francs.
foto Willem Mieras
Tirju.b.roort
Romerswal eind 17-e eeuw uit de Visscher Romankaart.
Reimerswaal in de zestiende eeuw (uit de Cronyk van Smallegange)
ffvatrice Minke van Meerten toont het zeldzame model van de pontonniersschokker uit de collec-
'tohet Maritiem Museum in Zierikzee. foto Pieter Honhoff
Coördinator P. van Eek. foto Ruben Oreel
