'Verdestrueert en geheel teniet' PZC len vreemde eend in de bijt Mosselrock-nieuwe-stijl was een schot in de roos Plaatsnaam Zomeruniversiteit, de zevende editie Total Loss-festival mikt op de jeugdige verkeersdeelnemer provincie MAANDAG 22 AUGUSTUS 1994 ij door Ad Steketee Lo van Priel De horizon is in bijna alle richtingen zichtbaar, o; slechts op enkele plaatsen on- ij derbroken door het silhouet oude steden, Zierikzee, Tholen, Bergen op Zoom. Of door de machtige sluiswerken van het Schelde-Rijnkanaal. In het zuiden hangt boven de dl koeltorens van de kerncentra le bij Doel een witte wolk. a Dp het verdronken land van id zuid-Beveland is bijna niets «g aeer dat boven de zand- en oodderplaten uitsteekt. Wel hier en daar takken, die als baken dienen of als afschei ding van oester- of mosselper celen. Als je op zo'n plaat loopt a bij laag water, komt de vette K klei tussen je tenen door. Soms ie je een paar bakstenen van en wat ongewoon formaat, cj Oude Zeeuwse moppen, ach- jg tergebleven als getuigen van de vroegere bewoning. Boven |e hoofd krijsen de meeuwen, ai dichtbij in het water fourage- ren een paar eenden. een niet te stuiten reeks brach ten in de zestiende eeuw de on dergang nabij. Vooral de stormvloeden van 1530 en de decennia daarna waren fataal voor vele dorpen en eigenlijk ook voor Reimerswaal, dat als klein eiland overbleef aan de noordkant van het uitgestrek te gebied. De meeste inwoners hadden inmiddels een andere woonplaats gezocht en de wei nige vissers die nog in de zeer vervallen stad woonden kon den er nog tot 1630 blijven. Maar toen in het Reimerswaal- se poldertje een groot aantal Spaanse krijgsgevangenen werd gelegerd, vertrokken ook zij. Toen viel definitief het doek voor de eens zo welvarende stad. Een deel van het verloren gega- ne terrein, vooral in de omge ving van Rilland, werd in de volgende eeuwen opnieuw in een zeer gebruikelijk woord. Familienamen als Van der Weel, Van Weele, zijn in deze streek bepaald niet zeldzaam. Ook in sommige straatnamen komt de term voor, zoals in de Middelburgse Kromme Weele. Het woord 'waal' voor kolk, komt niet bijzonder vaak voor, maar er zijn toch wel voorbeel den van. Op de Zuidhollandse eilanden zijn de toponiemen Klaaswaal en Zwartewaal ont staan bij plassen of kolken in het landschap. De plaatsnaam Reimerswaal bevat het bovengenoemde 'waal' als kolk. voorafgegaan door een persoonsnaam, die in de middeleeuwen ook voor komt als Reimar, een verkor ting van Reginmar. Andere va rianten van het toponiem zijn Romerswaal. Rommerswaal en Remmerswaal Op een moderne atlas staat tussen Yerseke en de Brabant se wal: Verdronken land van Zuid-Beveland. Wat vage lijn tjes markeren de zand- en slik- platen. Op enkele oudere kaar ten zijn nog de namen aangege ven van vroegere dorpen of van de voormalige stad Reimers waal. Op een van die kaarten wordt het grootste deel van het verdwenen land bedekt door een lijstje met een 'Verklaringe der Teekens'. Bij het inmiddels tot kleiplaat met wat restanten van fundamenten gereduceer de Reimerswaal staat de noti tie: 'Nu verdestrueert en geheel teniet'. En zo is het. Maar mis schien zien de mossel- en oes terkwekers uit Yerseke daar wel de zonnige kanten van. Vergane glorie ,'d De omtrek van Zuid-Beveland eager in de middeleeuwen heel jjc anders uit dan nu. Een groot la gebied ten noorden van het di smalle stuk tussen Yerseke en i« Rilland was in die tijd een wel varend deel van Zeeland, met dorpen als Lodijke, Du- venee en Nieukercke. En aan de toen nog smalle Schelde tus sen Beveland en Tholen de Reimerswaal, een van de belangrijkste Zeeuwse steden. Waarschijnlijk ontstaan aan het eind van de twaalfde eeuw werd de nederzetting in de vol gende eeuwen steeds belangrij ker en kreeg in 1375 stadsrech- M len. Reimerswaal was toen een handelscentrum en een uit- voerhaven van wol, graan en zout. Maar wat welhaast een [j historische constante in Zee land is, ging ook aan oostelijk Zuid-Beveland niet voorbij: branden en overstromingen in gedijkt. Pas door de aanleg van de spoorlijn over het Kreekrak aan het eind van de vorige eeuw werd het verdronken land aan de zuidzijde geheel af gesloten. En in onze tijd is de menselijke greep op het gebied verder versterkt door de aanleg van de Oesterdam tussen het Kreekrak en Tholen. Kolk In de waternaamkunde komen we de naam 'waal' tegen. In de eerste plaats is het de naam van de grote rivier die langs Nijmegen loopt en bij Gorkum ineens Merwede heet, maar daarnaast bestaan er ook klei nere 'walen'. De grote Waal be tekent 'bochtige stroom'. De kleine 'waal' heeft met de ne venvormen 'weel' en 'wiel' be trekking op diepe plassen ach ter een dijk, die daar na een doorbraak zijn ontstaan door een kolking, een wieling van het water. In Zeeland is 'weel' rHerre Stegenga rgens verscholen op de zol der van het gemeentehuis erikzee, verstopt achter ou- retse en stoffige attributen, n op een kast vier oude epsmodellen onder een In de lap textiel is een je gemaakt waar de topjes de mast doorheen prikken, is het enige deel van de pen dat voor het blote oog Ibaar is. De witte doeken melden een met viltstift ge- :ven registratiecode. Met ïmer 1255 is iets bijzonders idehand. groep zeevaartdeskundigen lm onlangs een kijkje nemen ie zolder, die dienst doet als lagruimte van het Maritiem seum en Stadhuismuseum bestempelde dit exemplaar een pontonniersschokker 'uniek'. Het bijbehorende for- ller vermeldt kortweg: "Van lelijk belang. Primitief. Grof del'. De deskundigen zijn res- rateurs die werken voor Ma im museum 'Prins Hendrik' lotterdam. Beheerder Minke Meerten had ze opgetrom meld om de scheepsmodellen op waarde te schatten en iets meer te weten te komen over de ach tergrond en historie De Rotterdammers toonden zich enthousiast over de ponton niersschokker. Het zou hier een zeer zeldzaam model betreffen. „Hij wordt ook wel torpedisten- schokker genoemd. Het schip werd in de vorige eeuw voor mili taire doeleinden gebruikt. De schepen werden gemaakt bij re derij Smit in Kinderdijk, zeer be kend destijds. Er zijn er weinig van in omloop gebracht, laat staan dat er veel schaalmodel len van zijn gebouwd." Het mo del heeft geen plaatsje in het Ma ritiem Museum omdat het geen affiniteit heeft met de vissers vloot van Zierikzee, licht Van Meerten toe. „Dit type militaire schepen heeft nooit in deze regio gevaren. Het model past niet in het verhaal, het is een vreemde eend in de bijt." Echt mooi is het model niet. De schokker is van sobere makelij en steekt weinig gedetailleerd in elkaar. Ook begint de ouderdom een woordje mee te spreken. De tuigage vergaat en de zeilen ver tonen gaten. „Het heeft nodig een schoonmaakbeurt nodig en een nieuwe verflaag", meent Van Meerten. Het ontbreekt haai- verder aan informatie over het model. Dit draagt bij aan de mysterieuze sfeer die de schok ker omringt. Van Meerten: „Ik denk dat het een schenking is geweest. Het is zeker al tien jaar in ons bezit. De herkomst is me onduidelijk." Subsidie De kans dat de schokker voor Zierikzee behouden blijft, acht ze klein. „Ik probeer subsidie los te krijgen voor een schoonmaak beurt. Hierbij moet ik het regio naal belang kunnen aantonen voor Zierikzee. Dat wordt dus een hele klus." Van Meerten overweegt een ruil met een an der museum. Mieke Stemerdink in actie tijdens het optreden van de Gigantjes. foto Willem Mieras door Herre Stegenga De nieuwe opzet van Mos selrock heeft zaterdag zijn uitwerking niet gemist. Volgens Evelien Goedege- buure van het organisatieco mité hebben zo'n vier- tot vijfduizend mensen een kijk je genomen op het festival terrein bij de haven in Yerse ke. Een aantal waar het comi té dik tevreden mee is. „We zorgen voor een zo breed mo gelijk programma. Behalve de echte festivalgangers zijn ook veel dagjesmensen aan wezig." Het programma telde naast vijf Zeeuwse bands de hoofdacts Livin' Blues en De Gigantjes. Om de mensen zo lang moge lijk 'vast' te houden op het ter rein. staan dit jaar kraampjes opgesteld waai- onder meer cd's en t-shirts worden ver kocht. In de ombouwpauzes tussen de optredens worden modeshows en jazzdance-de- monstraties gehouden. „We willen tot een completer festi val uitgroeien", licht Goede- gebuure toe. „Naast het mu ziekprogramma moet er méér te doen zijn." Maar natuurlijk vormt mu ziek de hoofdmoot. De eerste hoofdact De Gigantjes staat rond half drie 's middags al ge programmeerd. „Ze hadden een misboeking gemaakt", al dus Goedegebuure. „We had den ze ook liever wat later op de speellijst." Het blijkt inder daad te vroeg voor de band rond zangeres Mieke Stemer dink. Weliswaar is het optre den gedegen, maar de vonk wil niet overslaan. Tot over maat van ramp begint de vlootschouw halverwege het optreden, waardoor veel men sen het voor gezien houden. De Gigantjes laten zich hier door niet uit het veld slaan. Ze beschikken over voldoende routine om een aardige show weg te geven. Blikvangster is uiteraard de pikant uitgedos te zangeres Mieke, maar saxo fonist Rob Kruisman houdt het zaakje draaiende. Grap pen makend en gekke bekken trekkend spoort hij de muzi kanten aan tot steeds meer enthousiasme. De rhythm blues uit de jaren veertig en vijftig staat garant voor een vrolijke show, maai- was op een later tijdstip beter tot haar recht gekomen. Aan ervaring geen gebrek bij Livin' Blues. Het professiona lisme druipt af van dit door de wol geverfde viertal. Reeds in de jaren zeventig tourde deze band het land rond wat een set oplevert die staat als een huis. De muzikanten voelen elkaar blindelings aan en je hoeft ze ook niet te vertellen hoe het geluid het beste staat afgesteld. Genieten dus. De basis van de nummers be staat uit een eenvoudig blues- of rock-'n-roll-schema maar de invulling is steeds weer ori gineel. Zo weet zanger/saxofo nist Niko Christiansen de nummers een passend sfeer tje mee te geven door een keur aan percussieve instrumen ten tevoorschijn te toveren. De sambaballen geven 'Who's doin' that voodoo on me' ('dat wordt nogal veel beoefend hier in Yerseke'), en 'I'm a voodoo-dancer' een macaber tintje. Met zijn merkwaardige sprongen en bezwerende ge baren lijkt Christiansen het publiek van een kwelling te willen verlossen. De volle maan, die bijna loodrecht bo ven het podium staat, zorgt voor het juiste decor. In het breed uitgesponnen bluesnummer 'Welcome to Skid Row', krijgt gitarist 'Lucky Luke' Fenderboy vrij spel. Met het puntje van zijn tong tussen de tanden staat hij te wachten tot hij weer een gevoelige of felle solo kan afle veren. Zijn beheerste spel werkt keer op keer naar een climax toe. Aan spanning geen gebrek dus. De solide rit me-sectie van bassist Frans Bush en drummer El "Ham mer' Smith zorgt verder voor een stevige basis. Livin' Blues bewijst in Yerseke dat blues, de groepsnaam zegt het al. nog altijd springlevend is. door Ernst Jan Rozendaal Het aantal deelnemers ligt iets lager dan een jaar gele den, maar als de vooruitzichten niet bedriegen wordt ook 1994 een topjaar voor de Zeeuwse Zomeruniversiteit. „Vorig jaar was de deelname echt uitzon derlijk", zegt coördinator P. van Eek. „Maar met ruim twee honderd aanmeldingen is de ge middelde bezetting dit keer per dag bijna hetzelfde als vorig jaar. Dat ziet er dus heel gunstig uit." Vandaag begint de zevende edi tie van de Zomeruniversiteit. die een week lang overdag in het Vlissingse Hotel Britannia bi vakkeert en 's avonds een pro gramma verzorgt in de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg „De Zomeruniversiteit is een instel ling die tot doel heeft om door kennisuitwisseling en menings vorming de mondigheid van de burger te vergroten", definieert Van Eek. „Plat gezegd: een plat form waar allerhande indivi duen en groepen, leken en geïn teresseerden, met elkaar en hoogleraren over maatschappe lijke onderwerpen kunnen pra ten." Er is een gevarieerd lijstje met onderwerpen samengesteld. Twee dagen wordt er gepraat over de positie van ouderen in de samenleving; de rivier de Schel de speelt een prominente rol in drie verschillende bijeenkom sten: er wordt gediscussieerd over landbouw, veeteelt en land schap; de medezeggenschap in de regio komt aan bod en er is aandacht voor de ruimtelijke or- deningsproblematiek van kleine gemeenten. Een bijeenkomst over het Zeeuwse licht in de beeldende kunst sluit aan bij het Mondriaanjaar. Het avondprogramma in de Zeeuwse Bibliotheek is voor ie dere geïnteresseerde gratis toe gankelijk. Maandag en donder dag staan debatten gepland on der de titels 'Ruimte voor asiel zoekers' en 'De agrarische vrouw in een veranderend platteland'; woensdag wordt de filmdocu mentaire 'Het Zeeuwse licht' van Jetske Spanjer en Carolien Hissink vertoond. door Mieke van der Jagt Sinds het Regionaal Orgaan voor de Verkeerveiligheid Zeeland (ROVZ) in de popmu ziek is gedoken om een jonger publiek te bereiken, zijn de con tacten met 16- tot 25-jarigen nog nooit zo innig geweest. Regel matig rinkelt bij het ROVZ de telefoon voor de vraag waar het Total Loss-bandje, een cassette met twintig Zeeuwse popgroe pen, te koop is. De jongeren moeten echter steeds worden teleurgesteld: het bandje, waar op tussen de nummers door ook verkeersveilige boodschappen klinken, is niet te koop. Het wordt tijdens politiecontroles aan jongeren meegegeven. Maar, geen nood, zaterdag 27 september houdt het ROVZ een Total Loss-festival in sporthal 't Zwaantje in Terneuzen. Om dat bij te wonen, hoeft niemand eerst door de politie te worden gecontroleerd. Belangstellen den moeten alleen haast maken want de brandweer stelt een li miet van 2.000 bezoekers. Voor het Total Loss-festival ko men tien van de twintig bands die op de cassette hebben ge speeld naar Terneuzen. Het fes tival begint om 13.00 uur met de rock van September '80. The Fags beklimmen daarna het po dium met ongecompliceerde rock 'n roll. Eye tot Eye, Gringo, Kam je haar en Mindlink volgen elkaar daarna op en ook Butcher for President geeft acte de pre sence. The Ropers en Crash Boogie leiden de show vervol gens naar het sluitstuk dat Para lysis voor zijn rekening neemt. De laatste klanken klinken on geveer om 24.00 uur. Bewustwording Tijdens het festival wordt een hoek van de sporthal als infor matiestand ingericht, waarbij de bewustmaking van jongeren voorop staat. In met name Zeeuwsch-Vlaanderen vallen veel verkeersslachtoffers onder jongeren. De oorzaken zijn niet zelden overmoed, drank, oner varenheid en te hard rijden. In de informatiestand worden on der meer schokkende foto's van ongelukken in Zeeuwsch-Vlaan deren getoond. De ROVZ wil de bezoekers niet met de haren bij de informatie over verkeersvei ligheid slepen maar doet zeker een poging het contact wat te verdiepen. Tijdens het concert is gewoon bier te koop maar het ROVZ wil de jongeren zover krij gen dat ze niet met een of meer glazen teveel op aan het verkeer deelnemen. Daarom voert de po litie tijdens het festival ook - in formatieve - alcoholcontroles uit. Omdat de ROVZ geld in het eve nement heeft gestoken, kan de toegangsprijs worden beperkt tot vijf gulden of honderd Belgi sche francs. foto Willem Mieras Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een gaper? Heeft IJzendijke iets met ijs te maken? Wie was die heilige Laurens naar wie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duidelijke betekenis. Andere zijn lastig of zelfs helemaal niet te verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM nemen Lo van Driel en Ad Steketee de namen van Zeeuwse plaatsen en wateren onder de loep. Romerswal eind 17-e eeuw uit de Visscher Romankaart. Reimerswaal in de zestiende eeuw (uit de Cronyk van Smallegange) pervatrice Minke van Meerten toont het zeldzame model van de pontonniersschokker uit de collec- f "'het Maritiem Museum in Zierikzee. foto Pieter Honhoff Coördinator P. van Eek. foto Ruben Oreel

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1994 | | pagina 17