Zomeraanbiedingen in
Vleeshal en stadhuis
Daverende actiefilm van Jan de Bont
kunst cultuur
17
Bevrijding
en traditie
in de kunst
VRIJDAG 12 AUGUSTUS 1994
Er waren nog een paar ouder
wetse zinken vuilnisbakken te
vinden. Samen met twintig tuin-
bankjes vormen zij het meubilair
voor de 'Zomeraanbieding' van
Moniek Toebosch in de Vleeshal,
Middelburg. De luiken staan open,
licht stroomt naar binnen en be
halve door de voordeuren kun je de
hal ook via de zijdeur betreden. De
sacrale stilte die vaak de geëxpo
seerde installaties omhult, is ver
vangen door de geluiden van bui
ten, gedempter, maar ook gal
mend, om precies te zijn met 'Een
nagalm van 6,4 seconde'. Kunst is
in de hal te zien, noch te horen. Mo
niek Toebosch draait de dingen als
vaker weer eens om. Met verras
send resultaat. De Vleeshal is
sinds jaar en dag vooral een ruimte
voor hedendaagse kunst. Die ech
ter door een groot deel van de voor
bijgaande bezoekers niet als kunst
wordt herkend. Ze komen vaak
niet verder dan de ingang. En on
der diegenen die binnenstappen,
heeft maar een deel het vermogen
bewaard tot verwondering over
wat vreemd is.
De blik van anderen blijft vooral
hangen aan de gotische gewelven,
de vier gravenbeelden en de nissen
waar waren die voor? als de
exposant de ruimte tenminste niet
in het duister heeft gehuld. Wie nu
onbekend door Middelburg
sjouwt, loopt zo de hal binnen en
vindt er een plek, in de woorden
van Moniek Toebosch 'Zonder be
diening maar eerder wenkend', zo
als één van de mijmeringen in een
aan de bankjes bevestigd boekje
meldt. Om vervolgens zonder tu-
senkomst van ober of serveerster
de meegebrachte etenswaren te
nuttigen.
Maar ook zonder versnapering
blijkt het er goed toeven. Alsof het
zo hoort, is de ruimte deel van de
stad, rustpunt voor iedereen die
even bij wil komen. De gedachte
aan kunst dringt zich niet op,
hoogstens zal bij het doorbladeren
van het fraai vormgegeven boekje
enige argwaan optreden. Je vindt
er geen uitleg jn over de historie
van de hal, maar uitspraken die te
maken hebben met het ervaren
van de ruimte.
De kunst van Moniek Toebosch
bestaat uit het wegnemen van ver
wachtingen en het boren van ope
ningen in vastgeroeste deuren. Be
vrijding door het uitschakelen van
het vanzelfsprekende, afzien van
dikdoen en poespas. Haar onge
bondenheid aan een medium is in
Zomeraanbieding van Moniek Toeboseh in de Vleeshal in Middelburg.
foto Ruben Oreel
dat opzicht kenmerkend. Zij was
en is actief op muzikaal, beeldend
en audio-visueel gebied. Zo maak
te zij in 1981 een kist van opge
spannen spieramen, aan de bin
nenkant beschilderd met vormen.
Die waren alleen te zien via tv-mo-
nitoren met door haarzelf gemaak
te opnamen, die zij voorzag van ex
pressieve stemklanken: het schil
derij als huis, een plek voor de bin
nenwereld. Ik zie haar ingreep in
de Vleeshal in het verlengde ervan,
tegelijk reusachtiger én terughou
dender uitgevoerd. Met minimale
middelen geeft Moniek Toebosch
aan waar het in kunst om gaat:
ruimte om ervaringen op te doen,
los van de dagelijkse drukte.
Kunstkring
Elf professionals en serieuze ama
teurs, verenigd in de Zeeuwse
Kunstkring, houden in het Brou-
wershavense stadhuis hun zome-
rexpositie. Een aardige tentoon
stelling voor wie houdt van over
wegend op de traditie gericht werk
met bescheiden pretenties.
Gebaande wegen worden smaak
vol gevolgd, met als uitzonderin
gen wellicht de woeste, soms onge
controleerde abstracte verferup-
ties van Jan Jongschaap en de
verfijnde collages/objecten van
Margreet Leijdekkers. Zij neemt al
enkele jaren de waarneming tot
thema. Een foto van een naakte
man op bed wordt geflankeerd
door een enorm aantal paren
(vrouwe)ogen op een reliëf in de
vorm van een verrekijker. Daar
naast ligt een strak zwart vlak
waarin een gestileerd oog is uitge
spaard. Een spiegeltje in het oog
reflecteert de blik van de beschou
wer.
Ook Leen van Duivendijk is goed
op dreef met twee schilderijen:
zwart en wit, licht en de verfhuid
spelen er hoofdrollen in. Ze sug
gereren ruimtes, landschappen,
maar vooral een innerlijk zoeken.
De aquarellen van Fransje van de
Swan zijn tere beelden van land
schappen en bloemen. Ook Miems
van Citters schildert vaardig het
herkenbare landschap, maar de
'Koudekerkse toren' staat te los
van het omringende blauw en
groen. Haar licht-ironische beeld
'Jongeling 1994' zie ik liever: een
heldere houten vorm, als de Griek
se kouros, met een geschilderd
badbroekje van blauwe en gele
stippels.
De recente bronzen van Gerda
Rutters zijn minder heftig van
vorm dan voorheen, zodat ze on
danks hun kleine formaat een mo-
numentalere indruk maken. Voor
het eerst brengt zij ook een ab
stract werk: 'Oosterschelde', een
compacte verbeelding van krach
ten en spanningen. Ad Braat koos
in zijn bijdrage voor speelsheid en
laat met name in 'Mooi hapje' zien
dat hij subtiel een lijf kan boetse
ren. Met drie vlammende rood-
oranje schalen en drie zachter ge
tinte exemplaren toont Tessa
Braat haar beheersing van draaien
en glazuren. In een bijna fotografi
sche dansscène en een portret van
een argwanende vrouw met ver
weerd gezicht weet Els Holle-
brandse het al te vlakke te vermij
den. Bovendien is het thema per
soonlijker dan ik van haar gewend
ben: dat van de wijsheid van (som
mige) vrouwen. Voor Saskia Eg-
gink vormen katten nog steeds in
spiratie: haar grafiek en collages
zitten vol vondsten. Door het vlak
niet compleet dicht te schilderen
heeft het werk van Hans Cool aan
kracht gewonnen. In haar teke
ning 'Beweging' heeft zij zich ech
ter nog te weinig geconcentreerd
op het geheel.
Nico Out
Zomeraanbieding, Moniek Toebosch.
Vleeshal. Middelburg. Tot en met 27 au
gustus. Zomerexpositie Zeeuiose
Kunstkring. Stadhuis Brouwershaven.
Tot en met 25 augustus.
Op reis
De reizende tentoonstelling Al
tijd op reis vindt tot en met 1
september onderdak in de Klo
veniersdoelen in Middelburg.
Tien architecten en één beel
dend kunstenaar, allen afkom
stig uit de voormalige Neder
landse koloniën (vijf uit Indo
nesië, zes uit Suriname, Antil
len en Aruba), tonen daar hun
werk. De exositie is verpakt in
hutkoffers, voor ieder één. Gro
te kleurenfoto's laten zien wel
ke projecten in Nederland door
de deelnemers zijn gebouwd:
van het stadskantoor in Arn
hem tot een busstation in Den
Bosch. In hun hutkoffers dra
gen de architecten herinnerin
gen mee aan het land van her
komst. Deze 'culturele bagage'
is voor hen een belangrijke in
spiratiebron. De beeldend kun
stenaar voimt de verbindende
schakel in de tentoonstelling.
Meer dan de architecten kan
hij zijn culturele achtergrond
in zijn werk verbeelden. De ex
positie is van dinsdag tot en
met zaterdag te bezichtigen
tussen 12.00 en 17.00 uur.
PZZ
De natuur rond haar woon
plaats Goes vormt het onder
werp van de aquarellen die
Paula van Buren exposeert bij
de Stichting Psychiatrische
Zorgvoorzieningen Zeeland in
Kloetinge. Haar echtgenoot
Nico van Welzenes vult de ten
toonstelling aan met zijn be
kende Zeeuwse landschappen.
De expositie is geopend tijdens
kantooruren.
Quilt
In Multi Colour aan de Toren-
weg in Middelburg is tot en met
31 augustus werk uitgestald
van deelnemers aan de quilt
cursus. Het betreft dekens, ta
felkleden, kussens, pannepal
len, enzovoort. De expositie
kan bekeken worden van dins
dag tot en met zaterdag tussen
10.00 en 17.00 uur.
Keramiek
In de expositieruimte van de
Zeeuwse Bibliotheek in Mid
delburg is tot en met 10 sep
tember de tentoonstelling Ke
ramiek uit drie ovens van Leo
Frenks te zien. Een groot deel
van de collectie bestaat uit
steengoedkeramiek. Daar
naast is er raku en zoutglazuur-
werk tentoongesteld. Deze drie
onderscheiden zich door de
manier waarop de voorwerpen
vervaardigd worden. Daarbij
spelen de gebruikte kleisoort.
de temperatuur waarbij gebak
ken wordt en et soort glazuur
een rol. De in Goes geboren
Frenks is sinds dertig jaar ke
ramist. De bibliotheek is op
maandag geopend van 17.30
tot 21.00 uur, van dnsdag tot en
met vrijdag tussen 10.00 en
21.00 uur en op zaterdag van
10.00 tot 13.00 uur.
Collages
Papiercollages van Lieutenant
Ernesto oftewel Ernst Kamp
huis worden tot 15 september
tentoongesteld in café 't Schut
tershof in Middelburg. Daar de
kunstenaar zich ergerde aan de
wissellijsten waarin zijn colla
ges doorgaans werden geëxpo
seerd, nam hij de omlijsting zelf
ter hand. Zo ontstonden de nu
tentoongestelde kijkkisten. De
thematiek wordt ontleend aan
Maria-verering, blood, sugar,
sex, drugs, geweld, rock roll,
religie en magie, waardoor de
kisten aandoen als huisalta
ren. 't Schuttershof is dagelijks
geopend vanaf 17.00 uur.
Noordhavenpoort
Schilderijen van Anja Massee
hangen tot en met 1 september
in galerie Noordhavenpoort in
Zierikzee. Haar werk ontstaat
niet uit een idee of een voorop
gezet plan, maar is een verwer
king van emoties die bijvoor
beeld de gebeurtenissen in
Bosnië bij haar teweeg bren
gen. Het ontstaan van de mens,
zijn aardse herkomst ligt aan
de basis van haar werk. zowel
wat de inhoud als de vorm be
treft. Ze gebruikt ook
aardkleuren, zoals ombers,
okers en sienas. De expositie
wordt zaterdag om 16.00 uur
geopend en is daarna dagelijks,
behalve op maandag, te zien
tussen 13.00 en 17.00 uur.
Han Deij
In de bibliotheek in Axel is van
maandag 15 augustus tot en
met woensdag 14 september
een expositie ingericht die in
zicht moet geven in het hoe en
waarom van de beeldenroute
die kunstenaar Han Deij bezig
is te realiseren door het cen
trum van het stadje. Van de ze
ventien beelden die de route
moet gaan omvatten, zijn er in
middels tien voltooid. Ze zijn
allemaal opgetrokken uit ter
razzo, een mengeling van mar
mer en cement. De bibliotheek
is op maandag, dinsdag,
woensdag en vrijdag geopend
van 13.30 tot 17.30 uur, op dins
dag bovendien van 10.00 tot
12.00 uur en op woensdag en
vrijdag ook van 18.30 tot 20.30
uur. Op zaterdag kan men te
recht tussen 9.30 en 12.00 uur.
Het overzicht van de lopende
exposities is te vinden op pa
gina 11
Alhambra
VLISSINGEN (01184-18810)
Speed. Vandaag (vrijdag),
maandag en dinsdag 19 en 21.30
uur, zaterdag en zondag 14,19 en
21.30 urn-, woensdag 14, 20 en
21.30 uur.
Four weddings and a funeral.
Vandaag (vrijdag) tot en met
woensdag 19 en 21.30 uur.
Beverly Hills Cop III. Vandaag
(vrijdag), maandag en dinsdag
19 en 21.30 uur, zaterdag, zondag
en woensdag 14, 19 en 21.30 uur.
De Flintstones. Vandaag (vrij
dag), maandag en dinsdag 19 en
21.30 uur, zaterdag, zondag en
woensdag 14,19 en 21.30.
De Aristokatten. Zaterdag, zon
dag en woensdag 14 uur.
Cinema
MIDDELBURG (01180-13482)
The Age of innocence. Vandaag
(vrijdag) en woensdag 20 uur.
Close Encounters. Vandaag
(vrijdag) 22.30 uur.
Fiorile. Zaterdag 20 uur.
Paris Texas. Zaterdag 22.30 uur.
Woodstock. Zondag en dinsdag
20 uur.
Lolita. Maandag 20 uur.
Oeroeg. Donderdag 20 uur.
Grand Theater
GOES (01100-15165)
Speed. Vandaag (vrijdag) tot en
met zondag 19 en 21.30 uur,
maandag tot en met woensdag
20 uur.
Duimelijntje. Zondag en woens
dag 14 uur.
Dorpshuis
RENESSE
The Beverly Hillbillies. Van
daag (vrijdag) tot en met woens
dag 19 en 21.30 uur.
Duimelijntje. Zaterdag, zondag
en woensdag 14 uur.
De Koning
HULST (01140-12030)
Speed. Vandaag (vrijdag) en za
terdag 14, 19.30 en 22 uur, p- 19
en 21.30 uur, maandag en dins
dag 19 en 21.30 uur, woensdag 14,
19 en 21.30 uur.
Mr Jones. Vandaag (vrijdag) en
zaterdag 19.30 en 22 uur, zondag
16.15, 19 en 21.30 uur, maandag
tot en met woensdag 19 en 21.30
uur.
Maverick. Zaterdag 19.30 uur,
zondag 16.15 uur, maandag 19
uur.
The Beverly Hills Cop III. Van
daag (vrijdag) en zaterdag 14.
19.30 en 22 uur, zondag 13.45,
16.15, 19 en 21.30 uur, maandag
tot en met woensdag 14, 19 en
21,30 uur.
The Flintstones. Vandaag (vrij
dag) en zaterdag 14, 19.30 en 22
uur, zondag 13.45, 16.15, 19 en
21.30 uur, maandag tot en met
woensdag 14,19 en 21.30 uur.
E Antwerpen
Striking distance. Vandaag
(vrijdag) 19.30 en 22 uur, zater
dag 22 uur, zondag, dinsdag en
woensdag 19 en 21.30 uur, maan
dag 21.30 uur.
De Aristokatten. Vandaag (vrij
dag) en zaterdag 14 uur, zondag
13.45 uur, maandag tot en met
woensdag 14 uur.
Duimelijntje. Vandaag (vrijdag)
en zaterdag 14 uur, zondag 13.45
uur, maandag tot en met woens
dag 14 uur.
Luxor Theater
TERNEUZEN (01150-20505)
The Getaway. Vandaag (vrij
dag) tot en met zondag 20 uur.
Speed. Dinsdag 14 uur.
Ledel Theater
OOSTBURG (01170-52735/
53377)
The Beverly Hillbillies. Van
daag (vrijdag) en zaterdag 20
uur, zondag 14.30 en 20 uur.
Tom Jerry. Zaterdag en dins
dag 14.30 uur.
Speed. Maandag 14 uur.
Cinemactueel
BERGEN OP ZOOM (01640-
54886)
Speed. Vandaag (vrijdag) en za
terdag en maandag tot en met
woensdag 14, 18.45 en 21.30 uur,
zondag 14, 16.15, 18.45 en 21.30
uur.
The Flintstones. Vandaag (vrij
dag), zaterdag en maandag tot
en met woensdag 14, 18.45 en
21.30 uur, zondag 14, 16.15,18.45
en 21.30 uur.
De Aristokatten. Vandaag (vrij
dag) tot en met woensdag 14 uur.
The Getaway. Vandaag (vrij
dag), zaterdag en maandag tot
en met woensdag 18.45 en 21.30
uur, zondag 16.15, 18.45 en 21.30
uur.
Roxy
BERGEN OP ZOOM (01640-
33434)
Maverick. Vandaag (vrijdag) tot
en met zondag 18.45 uur, woens
dag 20 uur.
The Beverly Hillbillies. Van
daag (vrijdag)tot en met zondag
21.30 uur, maandag en dinsdag
20 uur.
Duimelijntje. Vandaag (vrijdag)
tot en met woensdag 14 uur.
Beverly Hills Cop III. Vandaag
(vrijdag) tot en met zondag 14,
18.45 en 21.30 uur, maandag en
woensdag 14 en 20 uur, dinsdag
20 uur.
Cartoon's 1 - Farewell my concu
bine, dagel. 15.30 uur; Kika, van
daag (vrijdag) 20 en 22.15 uur;
The Dead, zaterdag 20 en 22.15
uur; Amarcord, zondag 20 en
22.15 uur; A woman under the in
fluence, maandag 20 uur; Death
in Venice, dinsdag 20 en 22.15
uur; Hair, woensdag 20 en 22.15
uur; The cement garden, van
daag (vrijdag) en zaterdag 00.15
uur.
Cartoon's 2 - Le Joueur du Vio-
lon, dagel. 16 en 22 uur, maandag
16 uur; Reservoir dogs, dagel. 18
uur, vandaag (vrijdag) en zater
dag 18 en 00.15 uur; Room ser
vice, dagel. tot en met dinsdag
20 uur; A night at the opera,
woensdag en donderdag 20 uur.
Cartoon's 3 - Mr. Smith goes to
Washington, dagel. 15.30 uur;
Philadelphia story, dagelijks 18
uur; Het verhaal van Qui Ju,
vandaag (vrijdag) 20 en 22.15
uur; De rode lantaarns, zaterdag
20 en 22.15 uur; The puppetmas-
ter, zondag 20 en 22.15 uur; De
blauwe vlieger, maandag 20 uur;
Vijf meisjes en een touw, dins
dag 20 en 22.15 uur; The Joy
Luck Club, woensdag 20 en 22.15
uur; Het kinderhuwelijk, van
daag (vrijdag) en zaterdag 00.15
uur.
Calypso I - Maverick, dagel. 14,
16.30, 19.30 en 22 uur.
Calypso II - The Flintstones, da
gel. 14, 16. 18, 20 en 22 uur.
Calypso III - Four weddings and
a funeral, dagel. 14, 16.30, 20 en
22.15 uur.
Century 1 - Duimelijntje, dagel.
14 uur; The Crow, dagel. 16, 18,
20 en 22 uur.
Century 2 - De Aristokatten, da
gel. 14. 16 en 18 uur; The Geta
way, dagel. 19.30 en 22 uur.
Century 3 - Blank Check, dagel.
14.16 en 18 uur; Como Agua para
Chocolate, dagel. 20 en 22 uur.
Metropolis - Vertoningen dage
lijks om 14.30,17.20 en 22.30 uur:
Naked gun 3, Blank check. Four
weddings and a funeral, Mave
rick, The Flintstones, The next
Karate Kid. The Crow, The Cow
boy Way, Romeo is bleeding,
Bad girls, 8 Seconds, The peli
can brief, Escape from Absolom,
The Getaway. Ace Ventura: Pet
detective en Serial Mom.
Overige vertoningen dagelijks:
Aristokatten 14.30 en 17;
Schindler's List, 20 uur; Free
Willy, 14.30 en 17 uur; Blink, 20
en 22.30 uur; Duimelijntje, 14.30
en 17 uur; Geronimo, 20 uur; On
deadly ground, 22.30 uur; We're
back, 14.30 en 17 uur; Maverick,
20 en 22.30 uur; Robocop III,
14.30 en 17 uur; Shadowlands, 20
uur; Intersection, 22.30 uur; Get
tysburg, 14.30 uur; The Flintsto
nes, 20 en 22.30 uur.
Kenau Reeves (1) en Sandra Bullock in de film Speed.
Tji en losgeslagen lift in een wol-
J-J kenkrabber, een niet te stop
pen stadsbus tijdens de ochtend
spits in Los Angeles en een oncon
troleerbare metrotrein die zich uit
de aarde boort. Voor zijn regiede
buut Speed kreeg de Nederlandse
cameraman Jan de Bont van Hol
lywood de kans om meteen maar
drie actiefilms in één te maken. Hij
heeft de vuurproef voortreffelijk
doorstaan.
Voor het eerste deel van de film
kon De Bont als beginnend regis
seur nog een beetje 'afkijken' bij
zijn landgenoot Dick Maas. die in
1983 met De lift kwam. Niet dat de
liftscènes in Speed namaak zijn,
maar van een citaat kan in zekere
zin wel zvorden gesproken. De scè
nes met de voortrazende bus en de
'spookmetro' zijn overigens ook
wel eerder vertoond. Qua camera
standpunten, stuntwerk en spe
ciale effecten kon De Bont evenwel
extra spectaculair uitpakken.
Het is de psychopatische Howard
Payne I Dennis Hopper) die de jon
ge politieman Jack Traven (Keanu
Reeves) tot heldendaden drijft
waar Superman zich niet voor zou
schamen. Payne was zelf ook ooit
bij de politie, als explosievenspe-
cialist, maar na een bedrijfsonge-
lukje werd hij afgedankt met een
fooitje en een horloge van nep-
goud. Daar is hij nog steeds heel
erg boos om en door een volle lift in
een wolkenkrabber dusdanig te
saboteren, dat hij maar op een
knop hoeft te drukken om de kooi
neer te laten storten, hoopt hij als-
dan vijftig rijdt en zal ontploffen
als de bus weer langzamer gaat.
Hoe het Jack lukt de passagiers
ongedeerd uit de bus te krijgen, is
iets om zelf te gaan zien. Vlaarmee
het allemaal nog niet is gedaan.
Want Payne weet de dappere jonge
vrouw Annie, die de bus op de over
volle autowegen van Los Angeles
rijdende heeft gehouden, te gijze-
nog zo'n drie miljoen dollar van de
overheid los te peuteren.
Jack en diens collega Harry (Jeff
Daniels) weten echter op het nip
pertje de mensen uit de lift te ha
len, zodat Payne een nieuw plan
moet bedenken. Daar heeft hij niet
veel tijd voor nodig. Hij monteert
een bom onder een stadsbus en
laat Jack weten dat die geacti
veerd ivordt zodra de bus harder
len en omhangen met explosieven
in een lege metrotrein aan een
stang vast te ketenen.
De Bont en producent Mark Gor
don zullen zich ongetwijfeld heb
ben bemoeid met het oorspronke
lijke scenario van Graham Yost,
maar dan nog lijkt Yost geen
grootmeester in het tekenen van
karakters. De slechterik Payne
krijgt in een handvol regels dia
loog achtergrond en is dan ook al
leen geloofivaardig dankzij het ve
nijnige spel van Dennis Hopper.
De overige karakters worden stuk
voor stuk in anderhalve zin afge
daan. Het grootste 'karakter'
wordt door de titel benoemd: snel
heid. vaart. De Bont heeft daar
dankbaar gebruik van gemaakt,
al heeft hij ook af en toe niet de ver
leiding kunnen weerstaan toe te
geven aan zijn eigenlijke passie:
mooie plaatjes maken. Dat zie je
bijvoorbeeld in de scène, ivaarin
de vlammen van een opgeblazen
bus weerspiegelen in een straatte
lefoon. Knipoogjes zijn er ook. Op
de plek ivaar de metrotrein boven
gronds komt, draait in een bio
scoop 'toevallig' de film 2001, A
space Odyssey.
Speed zal ongetivijfeld een van de
grote zomerhits van dit jaar wor
den, ongeacht de vraag of het
openbaar vervoer daar wel zo ge
lukkig mee zal zijn.
Rijk van Rotterdam
Speed is te zien in Alhambra Vlissingen,
Grand Theater Goes, De Koning Hulst,
Luxor Theater Terneuzen, Ledel Thea
ter Oostburg en Cinemactueel Bergen
op Zoom.
