Maak je geen zorgen, neem Prozac
100 jaar
strijd tegen mannenbolwerken
PZC
Ervaringen
van een
gebruiker
reportage
m
De Arabier
op de hoek
ZATERDAG 2 JULI 1994 41
Het middel is eigenlijk bedoeld
voor gebruik door aan
depressies lijdende psychiatrische
patiënten. Maar inmiddels vinden in
de hele wereld mensen die echt niet
zwaar kampen met psychische
problemen baat bij de Prozac-
capsules. De een ziet het als een
wondermiddel, de ander blijft
sceptisch. Een verslag uit de praktijk
van een gebruiker-uit-
nieuwsgierigheid.
Tel je zegeningen, zeggen ze. Maar er
zijn van die dagen, dat ik amper ver
der kom dan twee. Met (bijna) 48 kruisjes
valt het leven mij soms zwaar. Ik zal u niet
vermoeien met de gruwelijke details,
maar het is niet geworden wat ik er ruim
een kwart eeuw geleden van verwachtte.
Midlife-crisis? Misschien. Structurele
treurnis over het dagelijks bestaan, de sa
menleving en mijn plaats daarin, leidde in
elk geval tot een steeds grotere belang
stelling voor het 'wondermiddel' Prozac,
de depressie-bestrijder die, bejubeld en
verguisd, een rondgang maakt langs de
media. Het was publiciste Emma Brunt
die de pil een tijdje geleden vanuit Ame
rika introduceerde in de Nederlandse
Woodstock-generatie. Als je de berichten
moet geloven is thans alles rond de Am
sterdamse grachtengordel aan de Prozac.
Pil 1. Op 25 mei 1994 slikte ik om exact elf
uur 's morgens de eerste groen-witte cap
sule met fluoxetine, de chemische bena
ming voor Prozac. Op de bijsluiter legt fa
brikant Eli Lilly Nederland BV uit Nieu-
wegein uit hoe Prozac werkt. „Een depres
sie is het gevolg van lichamelijke, psychi
sche of erfelijke factoren. Ook persoonlijk
heids- en milieufactoren of jeugdervarin
gen kunnen in meer of mindere mate een
rol spelen bij het ontstaan van een depres
sie. Prozac bevordert het herstel van de
stemmingsstoornis.
Nadere studie leert dat een depressie het
gevolg kan zijn van een tekort aan seroto
nine in de hersenen. Dat is een stof die
werkzaam is bij de doorgifte van signalen,
een zogenoemde neurotransmitter. Pro
zac gaat de afbraak van serotonine tegen.
Een hogere serotonine-spiegel zou moe
ten leiden tot stemmingsverbetering. We
zullen zien. Op medisch advies beperk ik
me voorlopig tot een capsule per dag.
Er gebeurt niets op 25 mei om elf uur. Ik
stel alleen enige innerlijke opwinding vast
na de inname van de allereerste 'psycho-
pil' in mijn leven. Tot dusver had ik, na
een doorleefde nacht, slechts behoefte
aan Alka-Seltzer. Spaarzame infecties be
streed ik op last van de geneesheer met
antibiotica. In een steeds grijzer wordend
verleden deelde ik ambtshalve evénwel
voldoende luminalletjes, tegretolletjes,
valium, librium en seresta uit om kennis
te hebben van de (bij)verschijnselen. Aan
vankelijke huiver voor de psychofarmaca,
zoals die grote groep van geestverruimen
de of -dodende middelen wordt aange
duid, stoelt dan ook op de wetenschap dat
elke. ingreep in het geheimzinnige chemi
sche proces dat zich afspeelt in de herse
nen, mensen kan veranderen in goedmoe
dige sullen of zelfs zombies. Maar je hebt
een parachute nodig als je, van enige
hoogte, omlaag dondert...
Afscheidskus
Pil 2. Normaal gesproken ben ik voor tien
uur niet echt aanspreekbaar-. Pas na twee
kranten, drie koffie en vier Gauloises kom
ik toe aan de beantwoording van de terug
kerende vraag waarmee we vandaag de le
zers weer eens zullen amuseren.
Het is kwart voor tien als ik, na inname
van een tweede Prozacje, aan een eerste
telefonische interview begin. Gisteravond
heb ik, ongewoon geduldig, in een kouwe
caravan het verhaal aangehoord van een
in een scheidingsprocedure verwikkelde
vriend. Vanochtend realiseerde ik me, op
weg naar mijn werk, op tijd de omleidings
route, zodat ik ditmaal zonder gevloek
naar de 'fabriek' rijd. Daarvóór betrapte
ik me thuis op een sprankje passie bij de
dagelijkse afscheidskus. Zou het toch?
Pil 3. Vanochtend weer verkeerd gereden.
Drie omleidingsroutes op zestien kilome
ter vergen meer dan een mens met een mo
dale frustratie-tolerantie kan opbrengen.
Gevarieerde zorgen omklemmen mijn ge
moed als een sumo-worstelaar. Irritatie
neemt toe, evenals het intense verlangen
om iemand op zijn gezicht te timmeren.
Tegelijkertijd is er sprake van een ver
hoogde knuffelbaarheidsfactor.
De bijsluiter van de fabrikant waarschuwt
voor bijwerkingen. „Angst, duizeligheid,
slaperigheid,- hoofdpijn, slapeloosheid,
nervositeit en beven, gebrek aan eetlust,
diarree, droge mond, spijsverteringsstoor
nissen, misselijkheid, transpireren, gevoel
van zwakte, keelontsteking en vage buik
klachten." Niets verontrustends. Stuk
voor stuk symptomen die in spaarzame
gevallen kunnen optreden als het lichaam
zich geplaatst ziet voor vreemde stoffen.
Het is gebruikelijk dat een fabrikant ze
opsomt en zich daarmee vrijwaart tegen
mogelijke klachten van consumenten.
'Het stond toch op de bijsluiter!' Eli Lilly
merkt bovendien op dat een aantal symp
tomen, aan te duiden als bijwerkingen
van Prozac, even goed het gevolg kunnen
zijn van de voortschrijdende of verminde
rende depressie.
Pil 4. Gisteravond nam ik een paar be
langrijke beslissingen. Een moeilijke si
tuatie. Van sufheid is geen sprake. Rond-
tobben neemt af, ik lijk iets meer opge
wassen tegen problemen. Prozac of auto
suggestie?
Pillen 13 en 14. Gisteren de pil vergeten. Is
het toeval dat ik tijdens een aansluitend
bridgeavondje slechts met zeer grote
moeite ergernis over mijn partners spel
onderdruk? Ben ik assertiever of agressie
ver? Wonderwel loopt desondanks inter
menselijk verkeer soepeler. Prozac als so
ciaal glijmiddel?
De volgende ochtend twee capsules ge
slikt. Desondanks een ultra-saaie zondag,
waarin ik in een weekblad het relaas lees
van de Tilburgse docent Frank van Mee-
rendonk die zich omschrijft als de eerste
Prozac-slikker in Nederland. „Door die
week Prozac is er van alles fout met me
gegaan. Ik was mezelf volledig kwijt." Van
Meerendonk is er zelf 'voor vijfduizend
procent' van overtuigd dat Prozac de oor
zaak was van zijn 'gruwelijke angsten en
volledige desoriëntatie'.
Het weekblad voert wetenschappelijke
studies aan waarin sprake is van het sero-
tonine-syndroom. Patiënten reageren
buitenmatig sterk op middelen als fluoxe
tine, al dan niet in combinatie met andere
psychofarmaca. Op de bijsluiter van Pro
zac wordt dan ook gewaarschuwd het
middel niet te gebruiken in combinatie
met andere anti-depressiva met een sede-
rende (rustgevende) werking.
In een rapport van de Harvard Medical
School wordt beschreven hoe zes Prozac-
slikkers sterke zelfmoordneigingen kre
gen. Ook uit de Verenigde Staten komen
berichten over moord en zelfmoord in Pro-
zac-kringen. De popzanger Del Shannon
van Runaway pleegde twee weken na zijn
eerste capsule zelfmoord. In 1988 ver
moordde Joseph Wesbeeker uit Kentucky
acht mensen en vervolgens zichzelf. Wes
beeker was volgens zijn omgeving onher
kenbaar veranderd sinds hij Prozac slikte.
De feiten roepen andermaal de vraag op in
welke mate Prozac de oorzaak is van de
gebeurtenissen. Zou Shannnon, zonder
Prozac, niet vroeg of laat toch de hand aan
zichzelf hebben geslagen? Zou Wesbeeker
zonder Prozac niet veel meer mensen heb
ben omgebracht? Zou Van Meerendonk,
zonder Prozac, overmand door zijn neuro
ses, toch niet door het lint zijn gegaan?
Zou ik het redden zonder?
In het onlangs in het Nederlands vertaal
de Listening to Prozac van de Amerikaan
se psychiater Peter Kramer verklaart de
ze dat Prozac een geschenk is uit de hemel
voor mensen met wie ogenschijnlijk wei
nig fout is, maai- die soms een tikje depres
sief of dwangneurotisch zijn. Ze knappen,
naar eigen zeggen, enorm op. In feite ver
andert, onder invloed van Prozac, het zelf
beeld van mensen en het identiteitsbesel
zoals dat ligt verankerd in de concentratie
Illustratie Sylvia Buczynski
aan serotonine in de hersenen. Zoals vaak
alcohol van een verlegen ventje een ma
cho maakt.
Algemeen wordt aangenomen dat Prozac
na een week of twee begint te werken. Dat
is de reden dat artsen hun patiënten aan
raden door te gaan met slikken, ook al
reageren deze sterk op het middel. Over
gevoeligheid voor medicijnen komt vaker
voor. Allergische reacties op allerlei al dan
niet chemische stoffen evenzeer. Bekend
zijn de effecten van sommige penicilline-
soorten of kunstmatige smaakstoffen. Ze
varieren van huiduitslag tot agressiviteit.
Het lijkt dan ook logisch om scherp toe te
zien op de effecten van fluoxetine in het
lichaam en om andere paden in te slaan op
het moment dat sprake is van een kenne
lijke overreactie.
Lucht
Pil 25. Ik voel me na ruim drie weken Pro
zac redelijk goed, assertiever, minder
wanhopig, stabieler dus. Het cynisme is er
nog, maar minder grensloos. En onmis
kenbaar is het voordeel dat Prozac niet
die grauwe kater oplevert als dat ortho
doxe middel waarmee ik eerdere 'dips' te
lijf ging. Het voornemen om nog even door
te gaan met slikken is niet ontstaan op
grond van de idee dat Prozac problemen
oplost. De blauwdruk van mijn leven
staat dat niet toe. Ik krijg alleen wat lucht.
Wie weet, misschien red ik het zelfs wel.
Henk Grotens
Honderd jaar geleden waren het de
dienstbodes die al dan niet verkracht
door de heer des huizes zwanger op straat
werden gezet. Nu zijn het de medewerksters
van een winkelketen die worden ontslagen als
ze te snel zwanger raken. Het behartigen van
de belangen van vrouwen vergt een hele lange
adem, weet de Nederlandse Vereniging voor
Vrouwenbelangen, Vrouwenarbeid en Gelijk
Staatsburgerschap (kortweg
'Vrouwenbelangen') die vorige week in Den
Haag haar eeuwfeest vierde.
Koningin Beatrix woonde de festivitei
ten van Vrouwenbelangen bij. Een
boek, een tentoonstelling, een internatio
nale 'meeting', een seminar en een studie
dag zetten het jubileum dit jaar nog extra
in het zonnetje. Hoe schril steekt het be
gin hierbij af. De belangenbehartigsters
van het eerste uur, Aletta Jacobs en An
nette Versluys, durfden alleen theevisites
te 'organiseren'. Vrouwen hadden rond
1900 namelijk niets te vertellen over hun
kinderen, hun geld, hun huis, hun lijf en
leden. Laat staan dat ze in een zaaltje
mochten vergaderen over exclusief man
nelijke zaken als het kiesrecht. Als 'me
neer' niet wilde dat 'mevrouw' de deur uit
ging, dan ging mevrouw niet. Ging ze
toch, dan werd ze alsnog teruggehaald
door de politie. Ondenkbaar in 1994, heel
gewoon in 1894.
De opruiende theekransjes leidden tot de
oprichting van wat toentertijd nog de de
Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht heet
te, tot meer dan honderdduizend verza
melde handtekeningen, tot grootscheep
se demonstraties en na 25 jaar tot het
schrappen van het woordje 'mannelijk' in
de kieswet. „Maar toen dat doel eenmaal
bereikt was, moest de eigenlijke strijd nog
beginnen", vertelt de huidige voorzitter
van Vrouwenbelangen Joke Huisman.
Het duurde tot 1956 voordat Nederland
z'n eerste vrouwelijke minister kreeg:
Marga Klompé. Vrouwen werden pas in
1957 volledig handelingsbekwaam ver
klaard. Gelijk loon werd in 1951 in een in
ternationale overeenkomst geregeld,
Aletta Jacobs (met bloemen) en het hoofdbestuur van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht voor het begin van een demonstratie
in 1916. fotoGPD
maar Nederland weigerde deze botweg
twintig jaar te ondertekenen. „En nóg
blijkt dat het in de praktijk niet wordt uit
gevoerd."
Job-hoppen
Na honderd jaar strijd worden er nog al
tijd vrouwen ontslagen omdat ze zwanger
worden: wordt er niet in vrouwelijke inge
nieurs geïnvesteerd omdat ze toch zwan
ger worden; mogen verkoopsters volgens
de wet wèl, maar van de baas niet zitten in
de winkel; moeten vrouwen met kinderen
nog steeds 'kiezen' voor een deeltijdbaan;
mogen vrouwen alleen uitgebreid ouder
schapsverlof opnemen ten koste van hun
carrière. „Het is die strijd die het nog
steeds de moeite waard maakt om te blij
ven bestaan. Wettelijk zijn er heel veel
dingen geregeld, maar in de praktijk klopt
er nog altijd niets van."
Vrouwenbelangen heeft heel lang geleden
al gestreden voor het 'wettelijk' kunnen
zitten in de winkel. „Maar het mag nog
steeds niet en er is nog steeds niemand die
er tegenin durft te gaan. Dat is toch van de
gekke", moppert Huisman. Ze heeft zelf
nog onderzocht hoe dat nou zit met vrou
welijke ingenieurs die de moeite van het
investeren niet waard zouden zijn. Wat
blijkt? Het zijn de mannen die na het vol
gen van dure cursussen en seminars al
lang weg zijn op het moment dat die inves
teringen rendement moeten opleveren.
Kwestie van 'job-hoppen'. „Vrouwen zijn
veel trouwer, ook omdat ze gebruik moe
ten maken van allerlei faciliteiten in de
buurt, zoals bijvoorbeeld kinderopvang.
Een werkgever heeft veel meer rendement
van een terugkerende moeder dan van een
overstappende vader."
De kracht van Vrouwenbelangen is en
blijft haar volstrekte neutraliteit. Poli
tieke partijen en vakbonden kiezen snel
ler voor het nut van het algemeen, legt de
voorzitter uit, en dat pakt vaak ongunstig
uit voor vrouwen. Die ongebondenheid is
tevens de reden waarom de vereniging het
zo lang vol heeft weten te houden. Natuur
lijk zijn er in het verleden afsplitsingen ge
weest, bijvoorbeeld van plattelandsvrou
wen en de veel fellere Dolle Mina's, maar
dat was niets om beledigd over te zijn.
Vrouwenbelangen stond juist volledig
achter deze groepen.
Bolwerken
Na honderd jaar bestormt Vrouwenbelan
gen nog steeds het mannelijk bolwerk in
Den Haag. De laatste actie 'MTV 50/50',
stem op een vrouw, is maar matig gelukt.
Het aantal vrouwen in de Tweede Kamer
is maar mondjesmaat gestegen. Niet om
dat er onvoldoende kandidates zijn, maar
omdat ze worden tegengehouden. Vrou
wenbelangen moest bij de laatste verkie
zingen nog dreigen met negatieve publici
teit om vrouwen op een verkiesbare plaats
gezet te krijgen. Inmiddels is overigens
ruim een derde van het aantal kamerle
den vrouw.
De Haagse politiek is niet het enige man-
nenbolwerk waar Vrouwenbelangen
zachtjes maar beslist tegenaan schopt. De
heren in het bankwezen, de autobranche
en de dagbladjournalistiek - om maar
eens wat te noemen - moeten ook maar
eens overstag. Ze hoeven echter niet bang
te zijn dat ze verplicht met vrouwen te ma
ken krijgen. Vrouwenbelangen gokt op in
tegratie en op samenwerking. „We zeggen
niet dat we het beter doen, maar we moe
ten wel meedoen. Er worden nog veel te
veel beslissingen genomen waarin de con
sequenties voor vrouwen niet zijn over
dacht. Hoe we onze voet tussen de deur
krijgen, verzinnen we wel na de feestelijk
heden. We praten in ieder geval niet met
de directies."
Karin Swiers
Zonder de Fransen van
racisme te toillen be
schuldigen, is het me na
driejaar in Parijs volstrekt
duidelijk dat de gemiddel
de Fransman niet bepaald
dol is op buitenlanders. Als
Europeaan heb ik persoon
lijk geen last van discrimi
natie, maar de wijze waar
op menige stadgenoot over
buitenlanders praat, is
overduidelijk. Zeker als het
gaat over buitenlanders
met een andere huidskleur,
cultuur en religie.
Het is ook bepaald geen toe
val dat een neofascistische
partij als het Front Natio
nal het in Frankrijk al ja
renlang goed doet met een
programma vol vreemde
lingenhaat. Heel xoat Fran
sen geloven in de simplisti
sche stelling van Jean-Ma-
rie Le Pen dat een uit de
hand gelopen immigratie
de oorzaak is van zo onge
veer alle problemen waar
het land mee kampt. Als de
regering de helft van de zes
miljoen immigranten het
land uit zou gooien, zou het
in één klap een stuk beter
gaan met 'la patrie', zo ver
kondigt Le Pen.
Ik ivaag dat te betwijfelen.
De Franse economie zou
een enorme opdonder krij
gen zonder de vele hon
derdduizenden buitenlan
ders die nu wrijivel al het
vieze, zware en ongezonde
werk doen. Ze werken hard
tegen lonen waar de gemid
delde Fransman zijn neus
voor ophaalt en worden
desondanks nauwelijks ge-
waardeerd.
Er zijn echter ook buiten
landers die ivel met respect
behandeld worden. Met na
me twee soorten Arabieren
zijn in Frankrijk heel popu
lair. De eersten zijn de van
dollars bulkende oliesjeiks
die regelmatig met hele ge
volgen in vijf-sterrenhotels
aan de Cöte d'Azur en in
Parijs neerstrijken. Enige
tijd geleden zag ik een hoe
een Rolls Royce-met-chauf-
feur pontificaal parkeerde
aan de Champs Elysées op
een plaats waar dat voor
gewone stervelingen ten
enenmale verboden is.
Terwijl een sjeik in vol or
naat zich met vrouw en kin
deren naar een stinkend
dure ivinkel begaf, snelde
Standplaats,
Parijs
Hans Gertsenl
een rood aanlopende agent
toe. Niet, zoals ik in mijn
naïviteit even dacht, om de
chauffeur van de droom
auto een reprimande te ge
ven, maar om te voorkomen
dat omstanders de witte
Rolls ook maar met een vin
ger aan zouden raken.
De andere Arabieren die
een niet geringe populari
teit genieten, zijn van veel
bescheidener komaf. Het
zijn de vele duizenden die
hun spaarcenten in een ei
gen kruidenierszaakje heb
ben gestopt. In Parijs, maar
ook in tal van andere Fran
se steden is vrijwel het hele
kleine kruidenierswezen te
genwoordig in hun handen.
Het fenomeen is zo wijdver
breid dat Fransen niet meer
over 'de kruidenier op de
hoek' spreken, maar over
'l'Arabe du coin'; 'de Ara
bier op de hoek'.
Hij drijft meestal een
piejfklein winkeltje met een
ivonderbaarlijke hoeveel
heid produkten. Het zijn mi
ni-markten met maxi-prij-
zen. Desondanks zijn ze po
pulair, al was het maar om
dat de gemiddelde Arabi
sche kruidenier zich niet
aan de normale winkelslui
tingstijden hoeft te houden.
Ze zijn veelal zes dagen per
Week tot middernacht
open. Wie onverwacht be
zoek krijgt, tijdens het ko
ken zonder tomaten blijkt
te zitten of tijdens het drin
ken zonder drank, rent snel
naar de hoek van de straat.
Zelfs Jacques Chirac, de
burgemeester van Parijs
die in het verleden wel eens
uitviel tegen immigranten,
stak onlangs de loftrompet
over 'l'Arabe du coin'. „Hoe
vaak zouden we geen hon
ger of dorst hebben geleden
zonder dat kleine Arabi
sche winkeltje dat nog zo
laat open is", aldus Chirac.
Vaak, vrees ik met hein.
