Charles' list
om koning
te worden
Lammergier na 50 jaar terug in de Alpen
PZC
25 jaar in de
startblokken
reportage
ZATERDAG 2 JULI 1994 39
De Britse kroonprins Charles is nu 45 jaar oud. Vrijdag is het 25 jaar
geleden dat zijn moeder hem de titel 'Prince of Wales' verleende,
waarmee hij officieel tot troonopvolger werd gebombardeerd. Maar het
is dezelfde, nu 68-jarige koningin Elizabeth II die als vorstin voor het
leven van geen wijken wil weten. Haar blakende gezondheid (en die van
haar moeder, de 93-jarige Queen-mum) doet vermoeden dat Charles nog
een poosje op de koninklijke reservebank zal blijven plakken. Zeker
sinds het sprookjeshuwelijk met Lady Di op de klippen ligt.
Wordt-ie het of wordt-ie het niet? Zal
Charles ooit de Britse koningskroon
op zijn karakteristieke oren laten zakken?
De kansen leken even verkeken toen de
Prins van Wales en Lady Di in 1992, elf jaar
na hun droomhuwelijk, scheidden van ta
fel en bed. Een Britse vorst kan zich zoiets
als hoofd van de Anglicaanse kerk niet
veroorloven, zo meenden sommige prela
ten.
Het is maar hoe je het bekijkt. De dubbel
functie van koning en kerkvorst dateert al
van 1531, toen Hendrik VIII brak met Ro
me, juist omdat de paus hem geen echt
scheiding wilde toestaan. Sinds het Victo
riaanse tijdperk is een dergelijke gang van
zaken uitgesloten. Liet Hendrik een echt
genote gewoon het hoofd afhakken als zij
hem niet zinde, in 1936 kon de toenmalige
koning Edward VIII, Charles' oudoom,
wel inpakken toen hij de gescheiden Ame
rikaanse Wallis Simpson had uitverkoren
als zijn bruid.
Bovendien bestaat er nu zoiets als de pu
blieke opinie. En die ziet liever geen ge
scheiden monarch en zeker niet geschei
den van de populaire Diana op de troon.
Charles' zoon William, die vorige week 12
werd, moest zijn oma maar opvolgen, zo
luidde het consigne in de pers toen de
breuk duidelijk werd.
List
Ter gelegenheid van zijn zilveren jubi
leum als kroonprins bedacht Charles
daarom een list. In een interview dat
woensdagavond door de Britse commer
ciële zender ITV werd uitgezonden (helaas
niet in Nederlandse te zien), kondigde hij
aan dat het leiderschap van de Anglicaan
se kerk moet worden losgemaakt van de
functie van het staatshoofd. De Britse sa
menleving is namelijk multi-raciaal, zo
vindt de prins, en daarin is ruimte voor ve
le religies. De Anglicaanse kerk vertegen
woordigt inmiddels een minderheid en le
den van deze gezindte, aldus Charles, 'zijn
als onderdanen even belangrijk als pro
testanten, moslims, hindoes en aanhan
gers van Zarathoestra'.
Diana met een vermeende minnaar (de
'squidgy-tape') veroorzaakte lang niet zo
veel ophef als Camillagate.
En wat Charles ook zegt over Di, het zal
niet goed vallen bij het Britse publiek. Zo
ook zijn bevestigende antwoord op de
vraag in het interview of hij zijn vrouw al
tijd trouw is gebleven- „Ja... totdat duide
lijk werd dat het huwelijk onherstelbaar
was beschadigd." Daarmee geeft hij indi
rect zijn overspel met Camilla toe, die hij
in het interview omschreef als 'een zeer
goede vriendin'. Of de relatie met haar nu
definitief voorbij is, zoals de tabloids be
gin dit jaar meldden, blijft daarmee een
open vraag.
Not done
Het vraaggesprek was vooral bedoeld om
Charles te verkopen aan de Britse consu
ment. Maar zoiets is not done in het Ver
enigd Koninkrijk. Zo onthulde de kwali
teitskrant The Guardian afgelopen maan
dag dat Charles' interviewer en biograaf
Jonathan Dimbleby sympathieën zou
hebben voor de kroonprins. Schande!
Toch rijst de vraag wat er nu eigenlijk mis
is met Charles, behalve dat hij een stuk
minder mediageniek is dan Lady Di (wat
zelfs Dimbleby niet kan verhelpen).
Op het eerste gezicht is de Prins van Wales
een typische upperclass-Brit. Anders dan
zijn moeder en zijn grootvader was hij van
meet af aan voorbestemd voor het koning
schap. Hij kreeg daartoe een specifieke
scholing op het harde Schotse elite-inter
naat Gordonstoun en op de universiteit
van Cambridge. Zijn dienst vervulde
Charles in de Royal Navy, waarbij hij zich
onderscheidde. Na jarenlange speculaties
over allerlei mogelijke vriendinnetjes - Ca
milla leerde hij al in 1970 kennen en twee
concurrerende jongedames woonden vier
jaar later in het Hogerhuis zijn maiden
speech bij - trouwde hij uiteindelijk, 31
lentes jong, de charmante Diana.
Plichtsbesef en punctualiteit staan cen
traal in Charles' belevingswereld. Di had
echter meer op met publiciteit en praal, en
haar man verdween al gauw naar de ach
tergrond. Bij Charles en zijn persoonlijke
adviseurs groeide het besef dat polo en
zijn jack russell-hondje Pooh alleen niet
voldoende waren om terrein terug te win
nen; de prins moest zich gaan profileren,
Van de politiek moeten de Windsors net
als onze Oranjes afblijven, en dus koos
Charles voor een schijnbaar onschuldige
hobby: architectuur. Maar daarin rea
geerde hij zich ook meteen goed af: „Hit-
Iers V-2's hebben Londen minder bescha
digd dan de naoorlogse bouwkunst", zo
deed hij in 1988 de verzamelde Britse ar
chitecten van hun stoel vallen.
Goodwill
Verder zet hij zich in voor allerlei goede
doelen, vooral als deze het milieu betref
fen. Dat heeft Charles inmiddels heel wat
goodwill opgeleverd. In de liefdadigheids
sector klinken kwalificaties als: „Hij is een
visionair én grappig; een heerlijke combi
natie, want je kunt zowel een diepgaand
gesprek met hem hebben als een hoop
lol." Charles' diplomatieke kwaliteiten
zijn ook de regering van premier-Major
opgevallen, want de Prins van Wales is ge
vraagd als reizend ambassadeur voor zijn
land. Gezien de regelmatige losse-flodder-
aanslagen op de Windsors in de Gemene-
bestlanden belooft dat voorlopig genoeg
publiciteit. Ditmaal is Di naar de achter
grond gedrongen. Maar of dat Charles
spoedig de troon zal opleveren? Dimbleby
stelde Charles de vraag of het mislukken
van zijn huwelijk afbreuk doet aan zijn
kansen op de troon. De Prins van Wales
trok een grimas: „Het is geen aanbeve
ling." (GPD)
Charles en Diana doen ondanks de scheiding hun officiële werk. Hier zijn ze samen op staatsbezoek in India. foto AP
Dat multiculturele besef valt te prijzen in
de eeuwige kroonprins, maar het doet een
manoeuvre vermoeden om zich bij den
volke aanvaardbaar te maken als toekom
stige koning. Het is voor de niet bepaald
reguliere kerkganger Charles te hopen dat
hij zijn tweede scheiding (ditmaal van
kerk en staat) vooraf met zijn moeder
heeft doorgepraat, want Elizabeth staat
te boek als een fervent aanhangster van
de dubbelfunctie.
Maar het Anglicaanse angeltje is slechts
een formaliteit vergeleken bij Charles'
meest stekende probleem: zijn image. De
Prins van Wales heeft het ongeluk gehad
dat hij een vrouw trouwde die hem in po
pulariteit verre zou overtreffen. Zodra de
relatieproblemen tussen beiden duidelijk
werden, was het dan ook automatisch
Charles die tot zondebok werd uitgeroe
pen. Lady Di vervulde de slachtofferrol,
die nog eens werd versterkt door Diana:
Her True Story. In deze bestseller ver
haalt 'Diograaf Andrew Morton van Dia
na's mislukte zelfmoordpogingen uit wan
hoop over Charles' onverschilligheid, ja
zelfs minachting jegens haar en, niet te
vergeten, zijn verhouding met Camilla
Parker-Bowles.
„Ik zou wel wil in je slipje willen wonen",
zo zou Charles Camilla over de telefoon
hebben toegehijgd. De weergave in een
Australisch weekblad van deze vertrou
welijke mededelingen vormde anderhalf
jaar geleden het hoogtepunt van de 'War
of the Wales'. Een soortgelijk belletje van
bouwd. De vogels zijn geringd en ge
merkt, maar op afstand heb je daar niets
aan. We hebben nu de vleugels gekleurd
met witte strepen, net als de geallieerde
gevechtsvliegtuigen op D-Day. Dank zij
verschillende patronen kunnen we met
een verrekijker individuele exemplaren
onderkennen. Maar binnen drie jaar zijn
ze in de rui en dan heb je daar ook weinig
meer aan."
De enkele in de Alpen teruggeplaatse ex
emplaren en de veel grotere kolonies in
de Pyreneeën, waar de Cypaetus Barba-
tus zich in het wild wist te handhaven,
zijn nu zwaar beschermd. De Zwitserse
politie wist de onverlaat te achterhalen
die vorig jaar in Wallis een gier neer
schoot. Hij kreeg een deels voorwaarde
lijke gevangenisstraf van een maand en
een forse boete.
Bob Kroon
De kisten met lnmmereier-kuikens worden de berg op gedragen.
maar te zwijgen van al die zogenaamde
babies, die door de Cypaetus Barbatus
uit kinderwagens zouden zijn geplukt",
vult Bijleveld aan.
Opruimer
„De benaming lammergier klopt dan
ook van geen kant. Wij noemen hem te
genwoordig de baardgier, zoals zijn La
tijnse definitie ook aangeeft. Het is een
zeer nuttige opruimer, die aast op dode
dieren en daarvan dan alleen nog de bot
ten opeet. De Cypaetus laat grote botten
net zolang van grote hoogte op een rots
vallen, tot ze in hapklare stukken bre
ken. Hier in de Alpen vinden ze meer dan
genoeg voedsel."
Na aankomst in een tevoren verkende
spelonk werden de twee giertjes op een
donkere plaats uit de kisten gelaten.
Omdat zij in een Oostenrijks centrum
waren geboren en begeleid, toonden zij
geen angst voor hun transpirerende wel
doeners, maar schuifelden wel met
spoed de koele duisternis in. De expedi
tie trok zich terug, minus de vrijwilligers,
die op enkele honderden meters afstand
een kampement opzetten om drie maan
den lang hun beschermelingen in de ga
ten te houden en voedsel te deponeren
totdat ze vliegklaar waren geworden.
Daarna begon het grote waarnemings
probleem. Radiozendertjes bleken zelfs
met ruimtesatellieten niet te werken,
omdat de vogels vlak over de grond of
langs bergwanden scheren op zoek naar
cadavers. ..Ze kunnen per dag een af
stand van 500 kilometer afleggen en be
reiken een vliegplafond van 5000 meter",
zegt Ahmad Javed van Alp Action.
„Daarom hebben we een internationaal
netwerk van observatieposten opge
foto GPD
De eens zo gevreesde lammergier, Eu
ropa's grootste roofvogel, is weer te
rug in de Alpen, waar hij een halve eeuw
geleden door de mens radicaal was uit
geroeid.
Dank zij een collectieve krachtsinspan
ning van de de Europese Unie, de Franse
regering, het Wereldnatuurfonds, de
stichting Alp Action van Prins Sadrud-
din Aga Khan en het bedrijfsleven, sche
ren nu enkele van deze bonte vogels, met
hun imponerende spanwijdte van drie
meter, weer langs de woeste bergmassie-
ven van Oostenrijk, Zwitserland en de
Franse Alpen.
In dat laatste gebied, in de Haute-Sa-
voie, werden onlangs op 1500 meter
hoogte opnieuw twee jonge lammergie
ren losgelaten, in aanwezigheid van
plaatselijke autoriteiten, vogeldeskun
digen en enkele journalisten. In grote
kisten werden de nog vleugellamme
'kuikens' van het formaat van forse kal
koenen op de rug van vrijwilligers in
gloeiende hitte honderden meters het
bergmassief opgezeuld - een liefdevolle
inspanning, die bewees dat 'Alp Action'
geen holle frase is.
De experimenten begonnen in 1975 met
uit Afghanistan aangevoerde volwassen
Een van de vrijwilligers houdt een jonge lammergier in zijn armen. foto GPD
exemplaren, en werden een totale mis
lukking. „Ze kwamen meer dood dan le
vend in Europa aan", zegt de in Zwitser
land wonende Nederlandse ornitholoog
Martin Bijleveld, een internationaal ver
maard lammergier-specialist. „De over
levenden waren zo gestresst dat ze
prompt gingen dwalen. Een in Oosten
rijk losgelaten exemplaar werd na een
paar dagen in de Atlantische Oceaan op
gevist."
Aangezien zelfs vogeldeskundigen geen
kans zagen het geslacht vast te stellen
van de Gypaetus Barbatus, zoals hij offi
cieel heet, vond geen paarvorming-
plaats en daarmee ook niet de gehoopte
natuurlijke voortplanting.
Wijzer
Sindsdien is men door schade en schan
de wijzer geworden. Tegenwoordig wor
den in gevangenschap geboren exem
plaren na drie maanden in zorgvuldig ge
selecteerde bergspelonken geplaatst en
daar maandenlang gevoed en geobser
veerd totdat zij kunnen uitvliegen.
Dank zij uniek chromosoom-onderzoek
van Rob Belderman van de Rotterdam
se diergaarde Blijdorp is het nu ook mo
gelijk het geslacht van de vogels te bepa
len. In Haute-Savoie hebben zich tot
vreugde van de initiatiefnemers al de
eerste paren gevormd.
„Maar zij zijn pas na zeven jaar ge
slachtsrijp, en leggen hoogstens twee
eieren per jaar-, dus we zullen tot de vol
gende eeuw moeten wachten op natuur
lijke voortplanting", verzucht Bijleveld.
„Als ze tenminste niet voor die tijd wor
den neergeschoten door bijgelovige her
ders, zoals het laatste jaar twee maal is
gebeurd."
Dit onwrikbare bijgeloof was trouwens
de hoofdoorzaak van het uitroeien van
de lammergier in de Alpen. „Hoewel de
ze aasvogel, in tegenstelling tot de ade
laar, nog nooit een levend lam heeft ver
schalkt". zegt Jacky Rimpault van het
Franse ministerie van Landbouw. „Om
