Nieuw signaleringssysteem
voor overstekend wild
Bijzondere fietsen uit Aalten
PZC
Elektro-auto
Aantal
ongelukken
moet
afnemen
vrije tijd
24
Rijwielen
in alle
soorten
en maten
Wordt het kopen
of huren
De Nationale:
ki
Hypotheekbeurs
ZATERDAG 2 JULI 1994
Alleen al op de Veluwe
sneuvelen elk jaar zo'n 200
reëen, wilde zwijnen en
edelherten door toedoen van
het snelverkeer. Duizenden
wildspiegels en levensgrote
waarschuwingsborden
drukken waarschijnlijk wel
enigermate het aantal
slachtoffers, maar afdoende
zijn ze niet. Wellicht kan de
techniek een handje helpen.
Gerrit-Jan Spek van de
Vereniging Wildbeheer Veluwe
is 'wild-enthousiast' over de
mogelijkheden van een in
Zwitserland ontwikkeld
elektronisch systeem dat
verkeersdeelnemers alleen
voor overstekend wild
waarschuwt als er
daadwerkelijk wild in de buurt
-
Alleen al op de Veluwe sneuvelen elk jaar zo'n 200 reëen, wilde zwijnen en edelherten door toedoen van het snelverkeer.
Ing. Gerrit-Jan Spek (34), afge
studeerd
aan de Hogere Bosbouwschool in
Velp en daarna onder meer profes
sioneel betrokken bij de aanleg
van de wildviadukten over de A-50
bij Woeste Hoeve en Teriet. leeft -
letterlijk - in de natuur. Zijn do
mein is de vrije wildbaan, de 65.000
hectare Veluwe waar het wild niet
bijeen wordt gehouden door ras
ters. Het gaat dan om vrijwel de ge
hele Veluwe, minus de Koninklijke
Houvesterij Het Loo en het Natio
naal Park De Hoge Veluwe. Zijn
taak: coördinatie van het beheer
van grofwild, de verzamelnaam
voor wilde zwijnen, edelherten,
reeën, damherten en moeflons.
Zijn opdrachtgever: de Vereniging
Wildbeheer Veluwe, een organisa
tie van jagers, terreinbeheerders
en natuurbeschermingsorganisa
ties.
Op dit moment is het aantal stuks
grofwild op de Veluwe hoger dan
de streefstand. In Nederlands
grootste aaneengesloten natuur
gebied leven ongeveer 930 edelher
ten. terwijl de draagkracht van het
gebied is berekend op 850. Bij de
wilde zwijnen is de overpopulatie
nog veel groter: 1500 (exclusief kal
veren), bij een streefaantal van 695.
Het hogere aantal is voornamelijk
toe te schrijven aan de grote hoe
veelheden natuurlijk voedsel (beu-
kenoten en eikels) van de laatste
jaren.
De overpopulatie van grofwild
maakt de kans op aanrijdingen
met auto's groter. Gerrit-Jan Spek
heeft echter goede hoop dat er ein
delijk een probaat middel is gevon
den dat dieren leed en automobi
listen schade (en soms ook licha
melijk letsel) bespaart. Het gaat
om een vernuftig elektronisch sys
teem dat waarschuwingsborden
doet oplichten als zich zoogdieren
ophouden in een dertig meter bre
de strook langs de weg.
Spek: „Dank zij dat waarschu
wingssysteem is het aantal onge
lukken op de drukke wildwissel in
het Zwitserse kanton Glarus tot
nul gereduceerd. Inmiddels is de
fase van proefnemingen voorbij en
is men van plan ook elders in Zwit
serland op drukke wildwissels der
gelijke apparatuur aan te bren
gen."
Op grond van de ervaringen in
Zwitserland heeft Gerrit-Jan Spek
de verwachting dat er ook op de
Veluwe uitstekende toepassings
mogelijkheden zijn, en dan met na
me wanneer de wildbeheerders er
in slagen het wild te geleiden naar
vaste, smalle 'oversteekplaatsen'.
Spek: „Je kunt doen wat je wilt,
maar veel automoblisten negeren
alle waarschuwingen. Vooral in de
schemering en in de nachtelijke
uren - en dat is net de tijd dat het
grofwild trekt - wordt er vaak heel
hard gereden. Men gaat er name
lijk van uit dat er toch geen dieren
zullen oversteken. Maar als je de
mensen alleen waarschuwt als er
daadwerkelijk gevaar dreigt, zul
len ze hun snelheid zeker tot een
veilig niveau terugschroeven. Dat
heeft de praktijk in Zwitserland
bewezen."
Het kost Spek. die blij is dat de
provincie Gelderland inmiddels
positief heeft gereageerd, weinig
moeite om wegen te noemen waar
veel ongelukken met wild gebeu
ren. Het gaat dan om trajecten als
Tongeren-'t Harde, Epe-Nunspeet,
Harderwijk-Nieuw Milligen. Apel-
doorn-Voorthuizen, Ede-Arnhem,
Woeste Hoeve-Loenen en Ugche-
len-Hoenderloo-Otterlo-Ede. Op
deze wegen sterven nu jaarlijks
tientallen dieren een vaak ver
schrikkelijke dood. Duidelijke pie
ken doen zich voor in mei-juni (met
reeën, vrouwelijke edelherten en
wilde zwijnen) en november-de-
cember (met edelherten).
Wildviaduct
Ook elders op de Veluwe zou meer
voor het grofwild gedaan kunnen
worden, meent Spek. Hij denkt
dan met name aan de aanleg van
een wildviaduct over de A-l. „Toen
de A-l werd aangelegd stond men
nog niet stil bij de belangen van de
dieren. Sinds die weg er ligt, zijn de
mogelijkheden tot uitwisseling
van het wild tussen de noordelijke
en zuidelijke Veluwe rigoureus ge
blokkeerd doordat aan beide kan
ten van de weg een hoog raster is
geplaatst. Vooral uit genetisch
oogpunt is dat een slechte zaak",
stelt Spek vast.
Als het aan hem ligt komt het tot
herstel van uitwisselingsmogelijk
heden, zoals die vroeger tussen
Stroe en Apeldoorn in ruime mate
voorhanden waren. Over een
breedte van veertien kilometer zou
in zijn ogen plaats zijn voor drie
wildviaducten. Maar voorlopig te
kent hij voor één, en dan bij voor
keur tussen het Willemsbos (ten
Westen van Apeldoorn) en Koot
wijk. Rijkswaterstaat staat niet af
wijzend tegenover dergelijke plan
nen, zo meent Spek te weten.
Sinds anderhalve maand bestaat
er overigens al een - provisorische -
mogelijkheid voor het wild om de
A-l over te steken. Nu ter pekke de
rasters zijn geslecht kan het wild
gebruik maken van het bestaande
viaduct over de Al tussen Assel en
Hoog-Buurlo. Een alternatief is de
onderdoorgang tussen Assel en
Kootwijk. „Beide voorzieningen
zijn aangelegd voor het verkeer,
maar op grond van ervaringen in
de buurt van Heer de-Wapenveld
weten we dat vooral wilde zwijnen
wel eens van deze gelegenheden
gebruik maken om een drukke au
tosnelweg over te steken."
Met de wildviaducten bij Woeste
Hoeve en Teriet zijn wel ervarin
gen opgedaan. En goede. Spek:
„Een Duits team heeft een tijd ge
leden op de Woeste Hoeve een in-
frarood-camera opgesteld. In de
nachtelijke uren signaleerde die
dat edelherten, reeën, vossen en
een rotte wilde zwijnen het viaduct
passeerden. Ook is duidelijk ge
worden dat konijnen precies bo
ven de weg holen hebben gegra
ven. Die wonen dus precies boven
het verkeer en leveren zo het be
wijs dat dieren een enorm aanpas
singsvermogen hebben."
Ook staat inmiddels vast dat man
nelijke edelherten in de bronsttijd
(tussen begin september en medio-
oktober) en masse vanuit het Dee-
lerwoud, ten Westen van de A-50,
naar de hinden aan gene zijde van
de drukke verkeersader trekken.
En dat kan alleen via het wildvia
duct bij Teriet.
Dat alles, vindt Gerrit-Jan Spek,
ondersteunt alleen maar het plei
dooi voor minstens één wildvia-
dukt over de A-l. „De kosten kun
nen geen bezwaar zijn. Natuurlijk,
met de aanleg zijn miljoenen ge
moeid. Maar als je het afzet tegen
de totale kosten gaat het om een
betrekkelijk gering bedrag."
Harry Brink
Ze zouden er zelfs niet over
gaan denken ooit nog te
concurreren met grote jongens als
Gazelle, Batavus of Union. Dat
was de afspraak die directeur/
eigenaar P.G. Boezel en zijn
technische man D.H. Kluver
maakten toen ze tien jaar geleden
besloten de failliete
(fiets)framebouwer Van Raam
Aalten nieuw leven in te blazen.
„We begonnen met fietsen voor
lilliputters en reuzen", zegt Boezel.
Het bleek een schot in de roos.
Maar het bleef niet bij hele grote
en hele kleine fietsen. Het
assortiment werd al snel
uitgebreid met fietsen voor
gehandicapten. „Een kennis van
mij kreeg een hersenbloeding. Hij
raakte linkszijdig verlamd. Toen
hij vertelde dat hij in een
revalidatiecentrum opnieuw zou
moeten leren fietsen, zei ik dat wij
dan wel een fiets voor hem zouden
maken. Zo kwamen we terecht in
de bijzondere fietsen," zegt Boezel.
Alle fietsen worden op maat gemaakt.
De historie van de kleine fiet-
senfabrikant Van Raam
Aal ten in het Achterhoekse Aal
ten gaat terug naar 1933, toen
Van Raam in Amsterdam een be
drijfje voor fietsframes oprichtte.
Tot 1972 groeide het personeels
bestand van de framebouwer tot
twintig man. In dat jaar moest
Van Raam weg uit zijn pand in
verband met de sanering van de
binnenstad. Zes werknemers, on
der wie Kluver die toen al meer
dan 25 jaar bij het bedrijfje werk
te, gingen mee naar Aalten. H.
Van Raam en Zn maakte er tot
het faillissement in 1983 uitslui
tend frames voor grossiers. Die
assembleerden er zelf fietsen van.
„Het was zuiver toeval dat we
hier terecht kwamen", zegt Klu
ver. „Een klant vertelde dat dit
pand leeg stond...".
Nu komt niet meer tien procent
van de omzet van Van Raam uit
de frames. „In het eerste jaar na
dat ik de activiteiten overnam
uit het faillissement (Boezel
kwam uit de houthandel en wilde
wel eens iets anders), maakten
we tussen de vijf- en zesduizend
frames. Dat zijn er nu nog net zo
veel", aldus Boezel.
In geld steeg de omzet vanaf 1989
sprongsgewijs van een miljoen
gulden met acht mensen naar
iets meer dan 2.5 miljoen met vijf
tien mensen dit jaar. Van Raam
maakt de laatste jaren tussen de
1500 en 2000 aparte fietsen. „Dat
zijn aantallen waar grote fabri
kanten niet in zijn geïnteres
seerd". Financieel gaat het Van
Raam niet slecht. „In 1992 zaten
we door de verbouwing flink in de
min, maai- vorig jaar werd er weer
winst gemaakt".
foto Willem Hissink
De belangrijkste opdrachtgevers
komen uit de revalidatiebranche
in Nederland, Duitsland, België,
Denemarken en Groot-Brittan-
nië. Inmiddels zijn er ook contac
ten met een Oostenrijkse onder
nemer. Naar schatting gaat 40
procent van de produktie naar
het buitenland.
Tijd
De rijwielen van Van Raam zijn
produkten waar veel tijd in zit.
„De revalidatiecentra sturen ons
de nodige gegevens. Dikwijls
komt de klant zelf ook, zodat we
de maten kunnen nemen. We be
kijken hoe hij of zij het beste zit,
welk zadel er nodig is, hoe hoog
de fiets moet worden, wat de
stand van het stuur moet zijn en
noem maai- op", zegt Kluver, die
ondanks zijn pensionering, en
kele jaren geleden, nog vrijwel
dagelijks een aantal uren in het
bedrijf aanwezig is.
„Vervolgens maken we een mo
del en vragen we de klant terug te
komen voor een proefrit. Waar
nodig passen we een en ander
aan. Pas als de klant tevreden is,
wordt de fiets afgemaakt". Van
Raam moet wel zo werken, „want
een misser kost te veel geld'
De fietsen van Van Raam zijn
niet bepaald goedkoop. Dat kan
ook niet, want op een enkel mo
del na is alles maatwerk. „Ook
het materiaal is duur. Je kunt
voor een driewieler niet zomaar
elke remnaaf gebruiken. Vaak
moeten we die speciaal laten ma
ken", zegt Boezel. Een fiets voor
iemand van 2.20 meter komt op
rond de 2000 gulden. De rolstoel-
fiets die met een simpele hande
ling kan worden gesplitst waarna
het rolstoel-gedeelte apart kan
worden gebruikt, komt op 7500
tot 10.000 gulden.
Verder bouwt Van Raam fietsen
voor lilliputters, alsmede drie
wielers, drie-wieltandems (voor
gebruik met blinden) met bestu
ring voor of achter, fietsen met
zadelbesturing, tandems op
maat (voor mensen met een erg
lange of juist erg kleine partner),
rolstoeltransportfietsen (voor ge
bruik op terreinen van centra
voor gehandicapten), stoelfiet-
sen (voor mensen die niet op een
zadel kunnen zitten), loopfietsen
(voor zeer kortademige mensen)
en fietsen voor senioren. Ook
maakt Van Raam rijwielen voor
bijvoorbeeld ouders met een
drieling die wel eens met hun
kroost willen fietsen. Een drie
wieler met drie kinderzitjes naast
elkaar is dan een oplossing.
Jan Smit
Laat u door ons
adviseren!
Wij zijn geheel
onafhankelijke
hypotheek
adviseurs.
U ontvangt van ons een uiterst obje.ktief advies.
Kosteloos én geheel vrijblijvend1
Beslist doen voor u beslist...
Zierikzee: Korte St. Janstraat 8. Tel. 01110-17808.
Goes: Vlasmarkt4. Tel. 01100-51588.
Middelburg: Lange Geere 153. Tel. 01180-29828.
Vlissingen: Badhuisstraat 137. Tel. 01184-13900.
hypotheek
ill tt-t-ti i li I i
I I I I I
In verband met de gestegen rente op de kapitaalmarkt heeft een groot
aantal geldverstrekkers de hypotheekrentetarieven verhoogd. De ver
hogingen gelden voor rentevaste perioden vanaf 3 jaar en bedragen
0,3%-0,5%.
De rente op de kapitaalmarkt is de afgelopen dagen gedaald.
rentepercentages
netto werkelijke
per
rente
afsluit
opgave rente bij fiscale
28 juni 1994
vast
provi
bank
besparing van
gedu
sie in
constant
rende
38,25%
50%
ABN.AMRO
spaarhyp.
5 jr
1,00
8,00
4,37
2,92
spaarhyp.
10 jr.
1,00
8,40
4,64
3,14
spaarhyp.
15 jr.
1,00
8,80
4,92
3,36
vanab.
1,00
6,50
4,28
3,46
ann. hyp.
5 jr.
1,00
7,80
5,12
4,14
ABP
spaarhyp.
1,00
7,40
4,20
2,79
spaarhyp.
10 jr.
1,00
8,10
4,46
3,00
spaarhyp.
15 jr
1,00
8,50
4,74
3,22
ann. hvp
1,00
7,20
4,93
ann. hyp.
10 jr.
1,00
7,90
5,19
4,20
Aegon
spaarhyp.
1,00
8,00
4,43
2,98
spaarhyp.
15/20 jr.
1,00
8,80
4,97
3,41
Amev
zorg-vrij-hyp.
5 jr.
1,00
8,00
4,42
2,97
Levensverz.
zorg-vrij-hyp. 15/20 jr.
1,00
8,90
5,03
Bouwfonds
spaarv.hyp.
1,00
8,00
4,42
2,97
Combinatie
spaarv.hyp.
10 jr.
1,00
8,50
4,76
spaarv.hyp.
renterust 1,00
8.20
4,55
3,08
Centraal
spaargar.hyp
5 jr.
0,25
8,00
4,38
2,94
Beheer
spaargar.hyp. 15 jr.
0,25
8,80
4,92
3,37
Centrale
spaarhyp.
1,00
7,80
4,22
2,78
Volksbank
spaarhyp.
10 jr.
1.00
8,20
4,50
3,01
ann. hyp.
2 jr.
1,00
6,50
4,28
3,46
ann. hyp.
5 jr.
1,00
7,60
4,99
4,04
Delta Lloyd
hyp.tot.plan
5 jr.
1,00
7,90
4,36
2,92
hyp.tot.plan
15/20 jr.
1,00
8,80
4,96
3,41
Direktbank
besp.dir.hyp.
5 jr.
1,00
7,90
4,35
2,92
GWK-bank
spaarhyp.
1,00
7,90
4,36
2,92
ami. hvp.
1 jr.
1,00
6.40
4,21
3,41
ann. hyp.
5 jr.
1,00
7,70
5,06
4,09
Nationale
spaarhyp.
1,00
8,00
4,42
2,97
Nederlanden
spaarhyp.
15 jr.
1,00
8,80
4,96
3,41
ING-bank
spaarhyp.
1,00
8,00
4,38
2,93
spaarhyp.
10 jr.
1,00
8,40
4,65
3.14
ann. hyp.
1 jr
1,00
6,40
4,21
3,41
ann. hyp.
5 jr.
1,00
7,80
5,12
4,14
Postbank
spaarhyp.
1.00
7,90
4,34
2,91
spaarhyp.
7 jr.
1.00
8,20
4,54
3,07
spaarhyp.
12 jr.
1,00
8,60
4,82
3,29
ann. hyp.
2 jr.
1,00
6,40
4,12
3,33
ann. hyp.
5 jr.
1,00
7,70
4,96
4,00
Rabo
sp.opt. hyp.
3 jr.
1,00
7,20
3,86
2,51
Hp.bank
sp.opt. hyp.
10 jr.
1,00
8,40
sp.opt. hyp.
stabiel
1,00
8,50
4,74
3,22
(adviesrente)
variabel
1,00
6,30
4,15
3,36
ann. hyp.
5 jr.
1,00
7,80
5,12
4,14
Reaal
exact-hyp.
1.00
7,00
3,76
2,45
Hypothek.BV
exact-hyp.
10 jr.
1,00
7,80
4,29
2,87
VSB Bank
spaarhyp.
5 jr.
1.00
8,00
4,43
2,98
7 jr.*
1,00
8,00
4,41
2,97
Utrecht
lage last.
15 jr.
1,00
8,60
4,82
3,29
Zwolsche
za-hyp.plan
5 jr.
1,00
7,80
4,26
2,84
Alg./ing
za-hyp,plan
10 jr.
1,00
8,20
4,54
3,06
Deze rentevasteperiode kent geen rentebedenktijd.
De vermelde tarieven hebben betrekking op standaard hypotheken mef
gemeentegarantie. De netto werkelijke rente (nwr) is gebaseerd op de tota
le netto lasten van de hypotheek. De vermelde nwr-percentages gelden
voor een man van 30-jarige leeftijd en een hypotheek ad 150.000,-. Voor
vrouwen en/of bij andere leeftijden kunnen andere nwr-percentages gel
den. Bij andere hypotheekbedragen wijkt de nwr bij een aantal instellin
gen enigszins af.
General Motors is begonnen
met een testprogramma met
him elektrisch .aangedreven Im
pact. In twee jaar zullen meer dan
duizend particulieren, verdeeld
over twaalf grote steden in de VS,
enkele weken een Impact te leen
krijgen.
GM wil zo het grote publiek over
tuigen dat elektro-auto's meer zijn
dan 'golfkarren'zoals veel Ame
rikanen ze nog beschouwen. De
Impact haalt 130 kmlh. accelereert
ruim binnen tien seconden naar
100 kmlh en rijdt circa 100 km op
volle accu's. De privé-testers zul
len voor GM veel nuttige informa
tie verzamelen over het praktijk
gedrag van elektro-auto's.
De PeugeotlCitroën groep PSA
begon een publiekstest op 1 ja
nuari in het Franse La Roclielle.
Maar PSA doet het met tot elektro- I
auto omgebouwde Peugeots 106 en
Citroëns AX, toch iets anders dan
een veel meer presterend studie
model als de Impact. GM-dochter
Opel heeft al langer een testpro
gramma op het Duitse Waddenei-
landjeRügen. Een aantal bewo
ners rijdt daar met Opeis Impuls 3,
elektrische Astra stationcars, sa-
men legden ze reeds 53.000 km af.
