Theater biedt de kans
aan mezelf te werken
Torhout is wild, jong en hard
Muiderkring
herleeft met
poëzie en zang
Peter
Blok
en het
succes
kunst cultuur
21
VRIJDAG 1 JULI 1994
Nadat de mudvolle
theatertent is
leeggestroomd zijn Loes Luca
en Peter Blok ten behoeve van
de fotograaf bereid om nog
even een paar scènes over te
doen van de succesvolle
voorstelling Twee. Dit door
Jules Deelder vertaalde stuk
van de Engelse schrijver Jim
Cartwright blijkt een
onvervalste publiekstrekker.
Ondanks het WK-voetbal zijn
zelfs de extra-voorstellingen in
Rotterdam ruimschoots
uitverkocht.
Twee speelt zich af in een sjofel
café in een Rotterdamse volks
buurt. Loes Luca en Peter Blok
zijn de waard en waardin die met
onverwerkt huwelijksleed zitten
en elkaar daarom tussen de aller
vriendelijkste bediening door hei
melijk het leven zuur maken met
onder meer narrige op- en aanmer
kingen. Daarnaast beelden ze met
behulp van pruiken en wisselende
kledingstukken de diverse stam
gasten uit, die allen, ondanks veel
tragiek, toch ook momenten van
oplichtend geluk kennen. Zo'n
veertien dubbelrollen worden
naadloos achter elkaar opgevoerd.
De herkenbare menselijkheid en
de niet van humor gespeende ka
rakteriseringen (wat dus meer is
dan typetjes-makerij) en niet in
het minst de aansprekende speel-
trant zijn debet aan dit grote suc
ces.
De reeks voorstellingen in Rotter
dam is nu afgesloten, maar Twee
reist met het festival De Parade
het land door. Voor Peter Blok (33)
betekent het keihard werken. Ter
wijl het gros van zijn collega's heer
lijk op vakantie gaat na afloop van
een druk theaterseizoen en om
zich op te laden voor het komende
speeljaar, moet hij nog even in
dubbele mate doorgaan. Naast het
spelen in Twee is hij druk doende
met tv-opnamen voor de derde ad
vocaten-serie Pleidooi. In die reeks
speelt Peter Blok de advocaat Cas
Heystee. Vanaf 31 januari zendt de
AVRO de tien afleveringen uit.
Vakantie
„Ik begin nu wel te voelen dat ik
een beetje aan het eind van mijn
latijn ben. In augustus nemen we
twee weken vakantie. Dan moet ik
meedoen met de repetities van Bri-
tannicus van Racine bij Het Natio
nale Toneel en worden er in de
weekeinden verder opnamen ge
maakt van Pleidooi. Gelukkig zijn
de dingen die ik nu doe hartstikke
leuk, maar het is veel."
„Jawel, ik heb het gevoel dat ik
roofbouw op mezelf aan het plegen
ben. Verleden jaar heb ik het ook
zo gedaan. Maar dat gebeurt een
volgende keer niet zo gauw meer.
Niks gedrevenheid. Het is een rot
tige samenloop van omstandighe
den. Het was heel lang onzeker of
de derde reeks van Pleidooi door
zou gaan. Inmiddels heb ik Twee
aangeboden gekregen en ook Bri-
tannicus bij het Nationale Toneel.
Toen besloten werd om alsnog een
vervolg op Pleidooi uit te zenden,
vond ik het lullig om af te haken."
Behalve Britannicus vervult Peter
Blok het komend seizoen bij Het
Nationale Toneel een rol in Dilem
ma van Shaw. Beide stukken wor
den door Ger Thijs geregisseerd.
Peter Blok heeft al eerder met Loes
Luca gespeeld. Dat was in 'Een
Gouden Hoofd' bij Orkater. Toen
moest hij elf rollen voor zijn reke
ning nemen. In eerste instantie
vanwege Loes Luca heeft hij ja ge
zegd tegen Twee en „ten tweede
omdat het in zo'n tent wordt ge
speeld en omdat het een raar soort
produktie in de zomer is. Verder is
het stuk erg leuk om te doen. Leu
ker dan ik dacht toen ik het las.
Het heeft een hoge amusements
waarde met al die verkleedpartij
en. Dat ligt me wel."
Nadat hij in 1982 zijn studie op de
toneelschool in Maastricht afrond
de, maakte Peter Blok deel uit van
Toneelgroep Centrum. Daarna
volgde een grote verscheidenheid
aan rollen bij haast even zovele ge
zelschappen, uiteenlopend van bij
voorbeeld Werkteater, RO Thea
ter, Carrousel, het Zuidelijk To
neel en Het Nationale Toneel.
Ellendig
Om afwisselend allerlei genres te
kunnen beoefenen, wil hij zich be
wust niet voor lange tijd binden
aan één repertoire-gezelschap.
„Bovendien zitje altijd met die el
lendige dubbeling: overdags re
peteren en 's avonds spelen en dat
het hele seizoen door. Dat lijkt me
niks. Ik heb ook nog twee kinderen
waar ik voor wil zorgen. Mijn
vrouw schrijft, die heeft dus ook
haar handen vol." Blok is ge
trouwd met Maria Goos, regis
seuse, ex-artistiek leidster van het
jeugdgezelschap Kompaan en me
de-schrijfster van Pleidooi.
Hij moet lang nadenken over de
vraag met welke regisseur hij de
meeste affiniteit heeft. ,,Ik heb heel
prettig gewerkt met Lidwien Root
haan bij Carrousel. Met Hans Croi-
set weet ik het nog niet zo goed. Ik
heb een stuk met hem gedaan. Dat
vond ik ook leuk, al zaten er wat
mindere kanten aan. Maar het is
meer dat ik nadenk over de band
die ik met spelers heb, dan die met
de regisseur."
„Peter Oosthoek ja, dat is iemand
tegen wie ik opkijk. Maar verder
ben ik nog geen enkele regisseur
tegengekomen, van wie ik denk:
met hem wil ik vijfjaar lang in zee.
Ik ben ook niet per se op zoek naar
iemand met een bijzondere theorie
over toneelmaken. Ook zonder re
gisseur werk ik veel aan mezelf. Ik
heb nog heel wat uit te zoeken. Ik
vind het prettig als ze me maar
mijn gang laten gaan. Op de een of
andere manier geven regisseurs
mij tijdens repetities die vrijheid
ook."
Er kleeft niks artistiekerigs aan
Peter Blok. Hij komt uit een door
snee-gezin, hij was een keurige en
leergierige jongen die op de mid
delbare school duidelijk meer
geïnteresseerd was in wis- en na
tuurkunde dan in literatuur. Hij is
in Den Haag geboren, heeft zijn
jeugdjaren in Delft doorgebracht
en na de theateropleiding in Maas
tricht woönt hij sinds 1982 tot op
heden in Amsterdam.
Uitzondering
Peter Blok behoort tot de uitzon
deringen die vanaf het begin van
hun toneelloopbaan ruimschoots
werk hebben. Toch heeft het maar
een haartje gescheeld, of hij heeft
België, het koninkrijkje waar
zelfs de Rode Duivels nu de
hitparade bestormen, mag zich
traditiegetrouw aan het begin
van de zomer twee 'dagen lang
het epicentrum van de levende
rockmuziek noemen. Zo'n
120.000 muziekliefhebbers uit al
le windstreken reizen komend
weekeinde (2 en 3 juli) weer blin
delings af naar de stoffige gras
vlakten van Torhout (zaterdag)
en Werchter (zondag). Daar vindt
de inmiddels achttiende editie
plaats van Rock Torhout/Werch-
ter, sinds jaar en dag Europa's
grootste en meest prestigieuze
dubbelfestival.
Meest in het oog springende con
clusie na bestudering van het
jongste T/W-affiche is het opval
lend lage gehalte aan gedood
verfde mega-acts, anders toch al
tijd hét handelsmerk van het Bel
gische mammoet-evenement.
Met een beetje goede wil zou je
hooguit Aerosmith, de Ameri
kaanse erfgenamen van de Rol
ling Stones, en Peter Gabriel, de
44-jarige peetvader van de sym-
pho-rock, de status van (com
merciële) 'wereldvedette' kun
nen toebedelen. Want van een ar
tistieke grootheid als good-old
John Hiatt kun je dat toch met de
beste wil van de wereld niet be
weren.
Nee, deze achttiende T/W gros
siert méér dan ooitin Jong, Wild
Hard. Dat staat voor aanstor
mend 'alternatief muziektalent,
opererend in de (anno 1994 nog
altijd oppermachtige) sectoren
metal, crossover en „toch eerst
en vooral weer" de gierende gi
taarrock. Waarmee de pikante
constatering zich opdringt dat T
/W-baas Herman Schueremans
wel degelijk heil en (vooral)
brood ziet in het 'avontuurlijker'
programma-concept van die eeu
wige aartsrivaal uit Nederland:
Pinkpop dus. Die slotsom wordt
nog meer gevoed door het
'nieuwe' fenomeen dat nu ook op
TAV zijn intrede doet: een groots
opgezet en aantrekkelijk geaffi
cheerd campingfestival, aan de
vooravond van beide hoogtijda
gen. Een handige en vooral ook
praktische package-formule, die
door Pinkpop het eerst - en met
doorslaand succes - werd gelan
ceerd.
Camping
Ter geruststelling van de Neder
landse TAV-gangers: op de festi
valcamping in zowel Torhout als
Werchter is plaats voor ruim
18.000 bezoekers, die voor de in
totaal zeven bands inclusief over
nachting de schappelijke prijs
van 23 gulden moeten neertellen.
Een kaartje voor het hoofdfesti
val kost in de Nederlandse voor
verkoop 70 gulden. Opmerkelijk
genoeg is het festival-tweeluik, in
tegenstelling tot de voorbije ja
ren, nog steeds niet uitverkocht.
„Voor elk van beide dagen zijn er
nog ongeveer 11.000 kaartjes be
schikbaar", liet Schueremans
dinsdag weten.
Zoals gezegd, de representanten
van de pro- en agressieve gitaar
rock kraaien ook op TAV victorie.
Op het affiche prijken de namen
van het meedogenloze multina
tionale gezelschap Clawfinger uit
Zweden, hun Amerikaanse vak
broeders van Grant Lee Buffalo
(beschermelii|gen van Sugar's
Bob Mould en vorige week nog te
zien in Limburg), de Ierse 'post-
industrial grungers' van The
rapy?, en het inmiddels wat
gesophisticeerder klinkende
Buffalo Tom uit Massachusetts.
Noiserock
En wat te denken van de genade
loos beukende noiserock-forma-
tie Heimet uit New York. De
band werd overigens laat door
Schueremans opgeroepen, ter
vervanging van het aanmerkelijk
gepolijster klinkende Blind Me
lon uit Los Angeles. Vanwege 'fy
sieke en mentale problemen' van
Shannon Hoon zag Amerika's
jongste hype zich genoodzaakt
zijn Europese toernee acuut af te
breken. De liefhebbers van de
commerciële tak van de rock-
branche hoeven overigens niet te
wanhopen, want The Spin Doc
tors komen wèl gewoon opdagen.
Peter Gabriel, de peetvader van de sympho-rock, is één van de mega
sterren op Torhout-VVerchter. foto GPD
De groep is het Amerikaanse
clubcircuit plotseling ontgroeid
dankzij haar twee jolige super
hits 'Two Princes' en 'Little Miss
Understood'.
De onvermijdelijke metal-act is
dit keer afkomstig uit Brazilië,
luistert naar de naam Sepultura
en heet op de planken een ware
sensatie te zijn. Al wordt dat laat
ste in de metal-scene tegenwoor
dig zo ongeveer van elk begin
nend groepje al gezegd. Tenslot
te mag het politiek-sociaal 'ra
zend' geëngageerde kwartet Ra
ge Against The Machine, op han
den gedragen door zowat alle fes
tivalgangers in de Lage Landen,
de al even verplichte crossover-
sectie vertegenwoordigen.
Een snel rekensommetje leert
dus dat de achttiende TAV-jaar
gang wordt opgeëist door bands
van Amerikaanse makelij.
Slechts drie van de in totaal elf
gecontracteerde groepen worte
len in Europa, waarvan opnieuw
- het blijft onbegrijpelijk - niet
ééntje afkomstig is uit de toch be
hoorlijk florerende, eigen Vlaam
se rockscene. Schueremans ziet
dus kennelijk nog altijd hoege
naamd niets in Pinkpops sympa
thieke 'Springplank-Filosofie',
die bands van vaderlandse bo
dem steevast een felbegeerd
plekje op het hoofdpodium gunt.
Grootste slachtoffer is dit jaar
ongetwijfeld de klasserijke Bel
gisch-Limburgse rockformatie
Noordkaap, hoewel die haar ze
ker gewaande TAV-debuut on
derhand toch dubbel en dwars
verdient. Als pleister op de won
de mogen zanger Stijn Meuris en
kornuiten het campingfestival in
Torhout (maar vreemd genoeg
niet in Werchter) opluisteren. Er
is trouwens, en dat nog wel op
beide dagen, een tweede Belgi
sche campinggast van de partij:
dEus, Vlaanderens allernieuwste
podiumrevelatie die al enkele
weken de alternatieve hitlijsten
bestookt. Een direct gevolg van
het bijzonder opvallende debuu
talbum Worst Case Scenario.
De programmatische koerswijzi
ging van TAV liegt er niet om.
Schueremans zelf is trouwens de
eerste om dat te bekennen. „We
hebben nu heel duidelijk een
stap gezet in de richting van jon
gere bands. Onder het motto: po
wer to the people. We maken nu
een festival voor die mensen voor
wie festivals in wezen bedoeld
zijn: jonge gasten. Iemand die
tien jaar geleden naar TAV kwam,
daarna een decennium overge
slagen heeft en die nu weer terug
keert, zal het vermoedelijk niet
meer begrijpen. Iemand van bo
ven de 35 neemt doorgaans nog
altijd de Beatles of The Stones
als referentiepunt. Iemand van
rond de twintig echter hanteert
bijvoorbeeld R. E. M. als norm."
Laurens Schellen
het acteren voorgoed opgegeven.
„Toen ik een jaar of vier, vijf aan
het spelen was, heb ik ernstig ge
twijfeld of ik zo door moest gaan.
Ik zat in de laatste dagen van het
Werkteater. Het ging niet goed
met die club, en ik had het gevoel
dat het zo volstrekt overbodig was
wat ik deed."
„Die eerste opwinding die je hebt
als je pas begint van: nu heb ik die
en die rol en werk ik met die en die
nationale beroemdheid, daar kun
je een jaar of wat mee vooruit,
maar dan houdt het op en moet er
iets voor in de plaats komen."
Het succes waait hem de laatste ja
ren wel ferm toe. Pleidooi verwierf
een Gouden Kalf en kreeg een no
minatie voor de Nipkow-schijf. Dit
jaar is Peter Blok genomineerd
voor de Aiiecchino voor zijn vertol
king van Edgar in King Lear bij
Het Nationale Toneel. „Natuurlijk
vind ik die waardering erg plezie
rig. Enkel al genomineerd te zijn
voor die Arlecchino vind ik gewel
dig. Het is net als vroeger op
school, was je ook erg trots als je
een stempel in je schrift kreeg,
wanneer je het zo goed had ge
daan. Als ik die prijs krijg, komt
die zeker op de schoorsteenman
tel. Maar het is niet zo, dat ik nu
denk dat ik er ben."
Max Smith
Een historische bustocht langs de
Vecht, een wandeling door het slot
en de tuinen van het Muiderslot, een
concert door Camerata Trajectina en
tot slot een uitvoering van Hoofts
Geeraerdt van Veisendat zijn de
ingrediënten die de bezoekers van het
Tesselschade Festijn eind augustus te
wachten staan. Initiatiefnemer en
organisator is de Amersfoortse musicus
Louis Peter Grijp, die momenteel druk
bezig is met het invullen van de laatste
details.
Grijp zegt altijd al een bewon
deraar van de dichteres Maria
Tesselschade te zijn geweest en
heeft zelfs zijn eigen dochtertje
naar haar vernoemd: „Maria Tes
selschade was een mooie vrouw,
geestig en lief en zij kon prachtig
zingen. Zij was het lokaas om de
- Muiderkring bijeen te krijgen. Als
zij kwam, kwam de rest ook. Wij,
dat wil zeggen de Stichting Came
rata Trajectina, willen proberen
iets van die betovering terug te ha
len."
Maria Tesselschade (1594-1649)
zou eigenlijk voluit Maria Tessel
schade Roemers Visscher moeten
heten. Zij dankte haar ongewone
naam aan het feit dat haar vader,
de assuradeur Roemers Visscher,
op een kerstavond grote verliezen
leed bij een scheepsramp tijdens
hevige storm bij Texel, drie maan
den voor haar geboorte. Grijp:
„Tesselschade werd geboren rond
het feest van Maria Boodschap,
precies negen maanden vóór
Kerstmis en werd daarom ook Ma
ria genoemd. Heel bijzonder, om
dat dat een typisch katholiek ge
bruik is, terwijl haar moeder zeer
gereformeerd was."
Correspondentie
Maria Tesselschade was het stra
lende middelpunt van de zomer-
partijen, bekend geworden als de
Muiderkring, die slotvoogd Pieter
Comelisz Hooft in het Muiderslot
organiseerde. Zij werd bewonderd
door beroemde dichters als Huy-
gens, Bredero, Vondel en natuur
lijk ook Hooft zelf, die gedichten en
liederen voor haar schreven. Haar
betekenis ligt niet zozeer in haar
dichtwerken, alswel in het feit dat
zij zo'n goede invloed had op de
Kring. Vanaf haar jongste jaren tot
haar dood was zij erbij betrokken.
Een uitgebreide correspondentie
tussen Hooft en Tesselschade is
bewaard gebleven. Bloemrijk en
tekenend is de wijze waarop Hooft
haar bijvoorbeeld uitnodigde voor
een van zijn partijen: „De
pruimpjes roepen Tesseltjes
mondje en de versjes roepen Tes
seltjes keeltje."
Gedurende het Tesselschade Fes
tijn zullen deze brieven, alsmede
enkele van haar gedichten, worden
voorgelezen in de bisschopskapel,
die tijdens een muzikale omme
gang door het Muiderslot aange
daan wordt. Grijp: „Normaal komt
men nooit in deze kapel. Er hangt
een prachtig levensgroot schilderij
uit de 19e eeuw met middenin Ma
ria Tesselschade in een gouden
jurk. De zoldering is helemaal
blauw en bezaaid met gouden ster
ren. Een uitstekende plek om haar
gedichten en brieven voor te dra
gen. Ook wandelt het publiek in de
slaapkamer van P. C. Hooft als het
ware een levend schilderij binnen,
een tableau-vivant, waarbij het
virginaal bespeeld wordt door een
vrouw. Het virginaal is het meest
vrouwelijke instrument uit de
Gouden Eeuw en werd ook be
speeld door Maria Tesselschade en
Hoofts vrouwen Christina van Erp
en Eleonora Hellemans."
Liedeken
Op de overdekte weergang, ge
woonlijk ook niet voor publiek toe
gankelijk, wordt het oorspronkelij
ke middeleeuwse 'Liedeken van
Gerrit van Velsen' gezongen. Het
lied waarop P. C. Hooft 200 jaar la
ter zijn toneelstuk Geeraerdt van
Velsen heeft gebaseerd. Dit stuk
wordt tijdens het festijn opgevoerd
op de binnenplaats van het Mui
derslot. Hoofdfiguur Geeraerdt
van Velsen (gespeeld door Wim
Bouwens) zint op wraak nadat zijn
vrouw Machteld (Anita Donk) is
verkracht door Floris V. Hij neemt
Floris gevangen en vermoordt
hem ten slotte na een vluchtpo
ging. Grijp: „In principe geeft het
middeleeuwse lied de enige aan
wijzing dat het indertijd zó ge
beurd is. Het verhaal is alleen be
kend uit dit lied en omdat het al zo
oud is, nam men aan dat het ook
waar was. Eigenlijk een heel ro
mantisch idee."
„Hoofts Geeraerdt van Velsen
heeft enigszins mijn toekomst be
paald", verklaart Louis Peter
Grijp vergenoegd. „In 1981 vroeg
de KRO mij om muziek te maken
bij het hoorspel Geeraerdt van Vel
sen. De bedoeling was dat ik bij de
reien tussen de verschillende be
drijven luit zou spelen. De teksten
van de reien werden gezegd, met
muziek op de achtergrond. Rei is
een oud-nederlands woord voor
koor. Men wist wel dat die reien
iets met muziek te maken hadden,
maar niet precies hoe. Ik ben toen
gaan zoeken (inmiddels ben ik op
dit onderwerp gepromoveerd en
heb ik al 14.000 liederen in de com
puter zitten) of de vaak grillig ver
lopen dichtvormen en coupletten
ook in andere liederen voorkwa
men. Zo kwam ik achter de melo
die waarop deze reien eigenlijk ge
zongen werden. Alle dichters
schreven in die tijd liederen op be
staande melodieën, want er waren
maai- weinig mensen die liedmelo
dieën konden schrijven."
Vechtzangk
Een belangrijk onderdeel van het
programma vormt het concert met
liederen van en voor Tesselschade
door Camerata Trajectina in de
ridderzaal. Deze groep heeft zich
onder leiding van Louis Peter
Grijp gespecialiseerd in Neder
landse muziek uit de 16e en 17e
eeuw en werkte mee aan bijna alle
edities van het Holland Festival
Oude Muziek. Projecten die het ge
zelschap gedaan heeft zijn onder
meer de herdenkingen van Willem
van Oranje, Constantijn Huygens
en Coornhert. Daarnaast, heeft
men programma's gemaakt rond
Vondel, Bredero en Hooft. Het Tes
selschade Festival past prima in
de doelstelling van de groep. Een
groot deel van het programma be
staat uit liederen van Hooft; zijn li
teraire meesterwerk 'Galathea siet
den dach comt aen' (1602) wordt op
dit concert voor de eerste maal als
zangstuk gebracht. Ook de 'Vecht
zangk, voor Joffrouw Maria Tessel
schade: De vleiende Sireen' van
Joost van den Vondel staat op het
repertoire. Een unicum is zonder
meer het lied van Joan Albert Ban
'Onderscheidt tusschen een Wilde
en een Tamme Zanghster' op een
tekst van Tesselschade.
„Ban is een volslagen onbekende
componist", aldus Grijp, „een
amateur die een aantal liederen
van Hooft, Huygens en Tessel
schade op muziek heeft gezet. De
ze driestemmige madrigalen wer
den nooit uitgevoerd, simpelweg
omdat de bovenstem verloren was
gegaan. Ik heb die gerecon
strueerd."
In de tuin van het Muiderslot
wordt verder nabij het beeldje van
Maria Tesselschade blokfluitmu-
ziek uit 'Der Fluyten Lusthof van
Jacob van Eyck gespeeld door Sas-
kia Coolen. Grijp: „Wij wilden ook
de tuin op een 17e eeuwse manier
tot leven brengen. Ik denk trou
wens dat dit Tesselschade Festijn
voor een ieder die de cultuur en de
historische elementen van het
Muiderslot interessant vindt, heel
attractief is. Zo'n project kan ook
alleen maar hier gebeuren."
Els Boer
De Stichting Camerata Trajectina
brengt op 22(try out23.24.30 en 31 au
gustus en 1 september op het Muiderslot
een speciale produktie geheel gewijd
aan Maria Tesselschade en de Muider
kring. Het Tesselschade Festijn omvat:
-een bustocht vanuit Amsterdam of
Utrecht naar het Muiderslot, met cul
tuurhistorische introductie.
-concert met muziek uit de Muiderkring
door Camerata Trajectina.
-muzikale ommegang door het Muiders
lot met liederen, voordracht van Tessel-
schades gedichten en virginaalspel.
'Der Fluyten Lusthof, blokfluitmuziek
van Jacob van Eyck.
-opvoering van P. C. Hoofts toneelstuk
Geeraerdt van Velsen.
Camerata Trajectina luister het Tesselschade-festival op met liederen
vanHooft. foto GPD
Peter Blok en Loes Luca in het theaterstuk Twee.
foto Tom Croes
