De masten
moeten al
van ver te
zien zijn
PZC
De magie van Sail
Manifestatie
wordt omlijst
met tal van
activiteiten
Het heeft iets weg van
een militaire operatie
SAIL'94
Organisatie
'VLISSINGEN-
ZATERDAG 25 JUNI 1994 34
Geen zeil te zien, geen schip dat de haven in- en uitvaart. Toch
drommen steeds weer hordes mensen voor een Sail-manifestatie in
een Nederlandse haven samen, of het nu in Amsterdam, Delfzijl, Den
Helder of Terschelling is. Vlissingen zal volgende week
hoogstwaarschijnlijk geen uitzondering vormen in de reeks succesvolle
Sail-steden.
Blijkbaar spelen andere dan louter zeiltechnische zaken een rol bij de
uitstraling van een dergelijk evenement. Volgens kenners zijn nostalgie,
melancholie, jongensdromen en bewondering voor het ambachtelijke
van het oude zeilhandwerk belangrijke redenen voor een bezoek.
.m.
De ware magie van de grote zeilschepen is slechts op zee te vinden: met volle zeilen, scherp aan de wind, in gevecht met de elemen
ten.
Tijdens Sail-Amsterdam in 1990 heeft
de gemeente onderzoek gedaan onder
de ruim twee miljoen bezoekers. Het bleek
onmogelijk een goede omschrijving te ma
ken van 'de gemiddelde Sail-bezoeker'.
Zeilschepen-fanaten, verzamelaars, oude
zeelieden, gezinnetjes met kleine kinde
ren: alles krioelde door elkaar en beleefde
op zijn eigen manier lol aan de bezichti
ging van de schepen.
H. A. J. van Hoepen, als bestuurslid sinds
november 1993 betrokken bij de organisa
tie van Sail Vlissingen, weet niet wat men
sen aantrekt: „Ik worstel al jaren met de
vraag wat de magie van Sail is. Elke keer
als ik rondloop, denk ik bij mezelf: 'Wat zie
ik nou eigenlijk?' Ik denk dat voor veel be
zoekers weemoed in het spel is; de gedach
te aan die reis om de wereld die je had wil
len maken, maar die je om wat voor reden
dan ook nooit kon maken. In feite waren
die drukke bezigheden natuurlijk niet
meer dan een smoes om je gebrek aan lef
te legitimeren."
De klassiek ogende dwarsgetuigde tall
ships in de haven dragen in hoge mate bij
aan het romantische karakter van een
Sail-ten toonstelling, niet in de laatste
plaats vanwege televisie-series als de On-
edin Line. De verre stranden, het avon
tuur, de vrijheid en de jongens van stavast
aan boord roepen een bijna melancholiek
gevoel in mensen op. De roemruchte mari
tieme historie van Nederland maakt het
behaaglijke gevoel compleet. Dat het le
ven aan boord vroeger allerminst plezierig
was, weten velen niet eens, of ze vergeten
het voor het gemak even.
Bijprogramma
Met alleen tall ships kom je als Sail-orga-
nisatie echter niet ver. Een degelijk bij
programma, in de haven en in de stad,
moet sjeu aan het geheel geven. In elke
Sail-manifestatie liggen daarom bij voor
beeld tal van rond- en platbodems aan de
kade. Deze zogeheten 'bruine vloot' is vol
gens J. C. van Dalsen van charterbureau
Zeilvloot De Zeeuwse Stromen van we
zenlijk belang. Hoewel de zeilvloot van De
Zeeuwe Stromen curieus genoeg niet uit
genodigd is voor Sail-Vlissingen, dobbe
ren begin juli wel tal van oude houten bin
nenvaartschepen uit andere delen van het
land in de haven van Vlissingen.
Volgens Van Dalsen is de waarde van de
bruine vloot dat de schepen oud en ver
scheiden van vorm zijn. „Zeker voor Ne
derlanders, die misschien zelfs ongemerkt
een zeevarend volkje zijn, zijn al die soor
ten schepen leuk om te zien. Vrijwel ieder
een kent wel de namen van een paar van
die schepen zoals de botter en de tjalk.
Het ambachtelijke van het zeilen, het
handwerk, trekt denk ik veel bezoekers
aan."
Volksfeest
De activiteiten in de stad en op het Sail-
terrein moeten elkaar in de ideale situatie
versterken. „Als het goed is, is Sail een
volksfeest", stelt B. Heppener, directeur
van de stichting Sail Amsterdam. „De
sfeer is bijzonder gemoedelijk. In 1990
daalde tijdens Sail Amsterdam zelfs de
criminaliteit in de stad duidelijk. Wat er
precies georganiseerd wordt in het bijpro
gramma maakt in wezen niet heel veel uit,
als het maar betrekking heeft op zeilen."
Voor het succes van een dergelijk evene
ment is geen behoorlijk recept te geven,
blijkt wel uit reacties van degenen die ooit
met de voorbereiding van Sail meededen.
Het weer bij voorbeeld lijkt een bepalende
factor, maar zowel voor slecht als mooi
weer is iets te zeggen. Het moment in het
jaar is al net zo moeilijk te bepalen. Am
sterdam en Delfzijl hadden hun Sail ge
pland als eind van een zeilrace en kwamen
daardoor automatisch in augustus te
recht. Vlissingen zit aan het begin van de
zomervakantie, maar of dat voor de sfeer
ook maar iets betekent is volkomen on
duidelijk.
Als alles verloopt zoals van tevoren ge
dacht, kan van een Sail-manifestatie veel
meer werking uitgaan dan alleen de en
kele dagen feest in de stad, hoe belangrijk
dat ook is. Voor de naamsbekendheid van
de stad, de streek en zelfs de provincie kan
het erg belangrijk zijn een publiekstrek
ker te hebben. In Delfzijl was dat een van
de uitgangspunten voor Delfsail. Voor
Vlissingen geldt dat ook wel, net als het
trekken van toeristen. Daarom ook vindt
Van Hoepen het belangrijk dat al van ver
af de masten van de tall ships te zien zijn.
„Je moet in de trein zittend al kunnen zien
waar je moet zijn voor Sail. Dat geldt ook
voor degenen die met de auto komen."
Populair
Vlissingen hoeft zich geen zorgen te ma
ken dat het publiek het massaal laat afwe
ten. Alle Sail-manifestaties die tot nu toe
in Nederland gehouden zijn trokken veel
bezoekers. Wereldwijd zijn Sail-manifes
taties ook mateloos populair. Wel zijn en
kele Sail-tentoonstellingen financieel de
mist in gegaan, zoals Delfsail in Delfzijl.
De organisatie in Vlissingen wil per se
geen financiële kater overhouden aan Sail-
Vlissingen. Omdat de begroting met spon
soring niet rond te krijgen was, is besloten
- en dat is uniek in Nederland - een entree
geld van vijf gulden per persoon te vragen.
Sail-Vlissingen heeft voorzichtig begroot
en het minimum aantal bezoekers op zes
tigduizend gesteld om uit de kosten te ko-
men.
De scepsis over de noodgreep van entree
geld is vrij algemeen, zelfs bij de organi
satoren. Ze hebben echter becijferd dat
het entreegeld bittere noodzaak is om het
hoofd boven water te houden. Vlissingen
druist door het evenement louter voor be
talende bezoekers toegankelijk te maken
overigens wel in tegen het ideaal van
soortgel ij ke S ail-manifestaties
Onjuist
Heppener vindt het principieel onjuist
geld te vragen voor een bezoekje. „Een
evenement als Sail moet ongeorganiseerd
zijn. In mijn idee is Sail een gemoedelijk
volksfeest, waarbij je als bezoeker hele
maal zelf in de hand hebt hoe veel je wilt
uitgeven. Bootjes kijken behoort gratis te
zijn. Door een toegangshek neer te zetten,
haal je het spontane uit de manifestatie."
Van Hoepen kan zich in principe wel vin
den in de optiek van Heppener. „Het eer
ste wat ik dacht toen ik hoorde dat beslo
ten was entreegeld te vragen, was: 'Welke
bezoeker betaalt nou toch voor zoiets?'
Maar gaandeweg kwam ik erachter dat je
er bij zo'n evenement als Sail Vlissingen
niet aan ontkomt. Toch zou het mooier
zijn als je het gratis kunt aanbieden.
Heppener is van mening dat dat de enige
juiste visie is. „Het is toch jammer dat
Vlissingen er niet in slaagt zoiets voor de
bezoekers gratis te houden, terwijl dat in
1989 op Terschelling wel prima lukte; daar
wonen toch slechts 3500 mensen."
Trend
Sail-Vlissingen heeft nóg een primeur op
financieel gebied: voor de tall-ships die
komen telt de organisatie ettelijke dui
zenden guldens neer. De begroting is on
der meer voor dit doel haastig met enkele
tonnen verhoogd. Heppener is als de dood
dat de organisatie hiermee een zeer onge
wenste trend introduceert. „Als je uitre
kent wat schepen via de gratis beloodsing,
het ontbreken van havengeld, de gratis
bevoorrading, het programma voor de be
manning en de publiciteit voor het schip
krijgen, is het niet terecht dat ze ook nog
betaald worden. Doordat de organisatie
in Vlissingen nu wel wil betalen, heb je
kans dat de eigenaars van de schepen op
een idee gebracht worden. Op zo'n manier
kan de markt naar de knoppen geholpen
worden."
Ook Van Dalsen van De Zeeuwse Stromen
vreest dat het verplicht betalen voor tall
ships hand over hand zal toenemen. „Ze
ker nu veel schepen uit het Oostblok in de
financiële zorgen komen doordat ze zich
zelf moeten bedruipen, heb je kans dat er
dure contracten gesloten moeten worden.
Het zou best kunnen dat Sail-organisaties
op den duur de gages niet kunnen betalen
en het hele evenement niet meer door
gaat."
Als dat gebeurt, gaat het Sail-concept in
feite aan zijn eigen succes ten onder. De
verliezers zullen in dat geval de liefheb
bers van de nostalgie zijn. Zij hebben geen
boodschap aan de manier waarop een be
groting sluitend wordt gemaakt. Ze willen
kunnen verzinken in jongensdromen over
het leven op woelige baren. En in dromen
passen financiële beschouwingen niet, al
zou het over een dubbeltje gaan.
Ynte Hoekstra
Vier dagen lang steken de hoge masten en
ra's van windjammers en tall-ships boven
de Vlissingse bebouwing uit. De contouren
ervan zijn door hun verlichting zichtbaar. Sail
Vlissingen '94 begint op vrijdag 1 juli rond 17
uur voor de boulevard met saluutschoten ter
begroeting van de schepen. Eén van de
deelnemers zal op negentiende-eeuwse wijze
beloodst worden door een sloep vanuit de
Koopmanshaven. Het vertrek van de
zeilgiganten wordt maandag 4 juli vanaf 10
uur ingeluid door een Parade of Sail vanuit de
binnenhaven naar zee.
Naast een bezoek aan een van de sche
pen staat nog een aantal evenemen
ten op het programma. Na een rondje
wandelen over het havengebied is er de
mogelijkheid om per pendelbus de stad te
bereiken, waar eveneens diverse activitei
ten in het kader van Sail plaatsvinden.
Een aantal vaartuigen zal worden ingezet
om een regelmatige dienst te onderhou
den tussen de binnenhavens en de stad,
een afstand die zo binnen een paar minu
ten kan worden afgelegd. De bezoekers
worden dan ontscheept in het centrum.
Vandaaruit is het eenvoudig om onder
meer de boulevard te bereiken.
Op verzoek van Sail organiseerde het
Scheldeloodsenkoor voor zaterdag 2 en
zondag 3 juli een groot internationaal
Shanty-festival. In het binnenhavenge-
bied en de binnenstad van Vlissingen kun
nen bezoekers twee dagenlang genieten
van seasongs en shanties. Deze zeeliede
ren zullen op de oude manier worden ge
zongen, zoals ze dat vroeger aan boord
van de grote zeilschepen deden. Ongeveer
dertien koren uit binnen- en buitenland
geven acte de presence.
De deelnemers aan Sail
Vlissingen worden
afgemeerd in de Eerste en
Tweede Binnenhaven
(indeling onder
voorbehoud)
1 URANIA: uit Nederland, kits, lengte
27 meter; 2 BODICEA: uit
Groot-Brittannië, kits, lengte 22 meter;
3 NICOLA: uit Nederland, tjalk, lengte
23 meter; 4 NOORD-HOLLAND: uit
Nederland, motor/zeilklipper, lengte 30
meter; 5 ARIEL: uil St.-Petersburg,
torensloep, lengte 17 meter; 6
AVONTUUR: uit Nederland, klipper,
lengte 37 meter; 7 STEDEMAEGHT:
uit Nederland, driemastbark, lengte 60
meter: 8 YUNIY BALTIETS: uil
Leningrad, schoener, lengte 49,40
meter; 9 MALCOLM MILLER: uit
Groot-Brittannië.
driemasttopzeilschoener, lengte 48,5
meter; 10 KHERSONES: uit de
Oekraïne, stalen volschip, lengte 108,60
meter; 11 EENDRACHT: uil
Nederland, stalen
driemastgaffelschoener, lengte 60
meter; 12 BRITISH STEEL: uit
Groot-Brittannië, kils, lengte 19 meter:
13 NAUSIKAA: uit België,
driemastschoener, lengte 54 meter; 14
ANYWAY: uit Nederland,
gaffeltopzeilschoener, lengte 19,5
meter; 15 FRY DER YK CHOPIN: uit
Polen, scheepstype brik, lengte 55,50
meter: 16 AURORA: uit Rusland,
torensloep, lengte 17 meter.
Het volledige programma van Sail is als volgt:
Vrijdag 1 juli, vanaf 15 uur
- saluutschoten van kanonnen op het Keizersbolwerk
- theaterspel rond beloodsing bij de Koopmanshaven
- expositie stedelijk museum '150 jaar Scheldereglement'
- maritieme fotowedstrijd
- expositie collectie scheepvaart in bibliotheek Vlissingen
- expositie modelsleepboten in bibliotheek Oost-Souburg
Zaterdag 2 juli en zondag 3 juli, vanaf 10 uur op het Sailterrein
- bezichtiging tall-ships en museumschepen
- bungy-jumping
- Shanty-festival door koren langs de Sailroute
- maritieme expositie in Tonnenmagazijn
- maritieme markt langs Sailroute
- boegsprietlopen/apenladder bij het sluizencomplex
- bustoeren door haven Vlissingen-oost
- demonstratie (14 uur) reddingsactie langs boulevard (alleen zater
dag)
- rondvaarten op Westerschelde en binnen het Sailterrein
- zeilpresentatie/wedstrijd door kinderen
- duikdemonstratie op het Scheldeterrein (tussen 11 en 17 uur)
- klank- en lichtspel in de binnenhaven (simulatie zeeslag) op zater
dag om 22.30 uur door dertig platbodems
- vliegerfestijn langs de Oranjedijk op zondag, geen stuntvliegers
- kerkdienst van Mission tot Seamen in de Jacobskerk op zondag van
10 tot 11 uur
- roeiwedstrijd zondag om 13 uur van buitenhaven tot badstrand en
terug
- horeca in shanty-sfeer
- winkels open
Maandag'4 juli van 10 tot 14 uur
- Parade of Sail vanuit de binnenhaven naar zee
Centimeters dikke draaiboeken liggen
klaar. Van kwartier tot kwartier staat
beschreven wie wat moet doen om Sail
Vlissinoen in goede banen te leiden. Zo
moeten, om maar een greep te nemen
uit het draaiboek van de werkgroep
Nautische Zaken, elf vissersschepen,
waarvan de bemanning op vakantie
gaat, verhaald worden naar de kade
aan de Koningsweg. Immers, het water
in de binnenhaven is nodig om de
publiekstrekkers van Sail een plekje te
geven. Vissersschepen die maandag 4
juli naar zee vertrekken worden
vrijdag 1 juli voor 12 uur verhaald naar
de buitenhaven. De werkgroep
Nautische Zaken zorgt voor
walspanning voor de
elektriciteitsvoorziening aan de
handelshaven. Anderhalve kilometer
dranghekken en rond de driehonderd
vrijwilligers zijn nodig om van Sail
Vlissingen een succes te maken.
Voorzitter K. Scherphuis van
het Sail-Coördinatieteam wil
maar gezegd hebben dat een eve
nement als Sail gebaat is bij een zo
goed mogelijke organisatie. „Zo'n
Sail-organisatie heeft iets weg van
een militaire organisatie. Je maakt
een aanvalsplan, je hebt te maken
met een geweldige hoeveelheid lo
gistieke afspraken. Alles hangt
met elkaar samen. Je moet letten
op de veiligheid op het terrein,
maar ook op het water. Er zijn dui
kers aanwezig, die met bootjes
rondvaren. Er kan gewonden
transport over land, maar ook over
water plaatsvinden. Er is een com
mandocentrum waar alles wordt
gecoördineerd."
Initiatiefnemer van Sail is oud-ma-
rinecommandant J. H. D. Nillesen,
die actief is in de Sail Training As-
sociation-The Netherlands. Hij be
naderde burgemeester J. C. Th
van der Doef, die op zijn beurt
mensen zocht met organisatieta
lent. In het bestuur zitten dan ook
leden met kennis van nautische za
ken, Vlissingers die actief zijn in
het toerisme en zakenlieden. Acht
werkgroepen kregen opdracht na
te gaan wat bij de organisatie van
het zeilevenement komt kijken.
Uitgangspunt was en is dat Sail
Vlissingen kostendekkend afge
sloten moet worden. Sail liep in
1991 in Delfzijl uit op een financieel
debacle. „We hebben een begro
ting van acht ton en voor een feest
je van drie a vier dagen is dat veel."
De organisatie nam, volgens
Scherphuis, een moeilijk besluit
door vijf gulden toegangsprijs te
heffen. Daarmee is de begroting
niet sluitend te maken. Het be
drijfsleven draagt bij in de organi
satiekosten via sponsoring.
Het bureau Upfront, dat de zakelij
ke belangen behartigt van grote
zeilschepen, werd ingeschakeld
om publiekstrekkers naar Vlissin
gen te krijgen. Dat verliep niet van
een leien dakje, omdat Sail Vlissin
gen moet concurerren met het
Franse Rouen en het Canadese To
ronto. „Tientallen steden in Eu
ropa zitten te trekken aan die gro
te schepen." Een Pools schip,
waarmee Vlissingen een voorlopig
contract had afgesloten ter waarde
van 25.000 gulden, maakte plotse
ling geen gebruik van de aanbie
ding. Toronto bood 100.000 Cana
dese dollars. „Dat was voor ons",
aldus Scherphuis, „het overtui
gendste bewijs dat de meest bie
dende de schepen krijgt."
Er kwam pas echt schot in toen een
Scheldewerknemer, die bekend is
met het maken van draaiboeken,
begin dit jaar tot de organisatie
toetrad. Hij houdt zich immers be
zig met de festiviteiten rond de
kiellegging, de doop en de tewater
lating van de marineschepen.
Sindsdien staat alles netjes op pa
pier. Elke werkgroep heeft een ei
gen draaiboek. De leden weten ook
of hun activiteit een relatie heeft
met andere werkgroepen en hoe
veel kosten gemoeid zijn met de
activiteiten. „Als je in een haven
gebied iets wil organiseren", weet
Scherphuis inmiddels, „krijg je
pas goed inzicht hoe nauw bedrij
ven, overheden en semi-overheden
met elkaar samenwerken. Alles
hangt nauw met elkaar samen."
Ab van der Sluis
schoenerbrik
topzeilschoener
sloep met emmerzeil
sloep met torenzeilen
yawl
