Alleen duiven herinneren
aan oude Garde du Nord
Een Noordkoreaanse bom? Geen probleem!
Tweede jeugd
voor poort
van Parijs
reportage zaterdag25juni 1994 29
Onschadelijk
Het lijkt onverklaarbaar: de permanente
aanwezigheid van een bataljon
oproerpolitie voor de omheinde ambassade
van de Verenigde Staten in Seoul. In 1950
waren het de Amerikanen die de
Noordkoreaanse agressors terugdrongen tot
achter de demarcatielijn, en daarmee Zuid-
Korea's voortbestaan veilig stelden. Maar
anno '94, terwijl Zuid-Korea opnieuw wordt
bedreigd door het Noo/den, zijn de
Amerikanen ongewenst.
„Amerika is onze grootste vijand", zegt Myung
Hwa-cho, een studente muziek in de
Koreaanse hoofdstad Seoel. „Ik denk dat er
helemaal geen crisis is op het Koreaanse
schiereiland. Noord-Korea zal ons nooit
aanvallen. De Noordkoreanen en wij zijn één
volk."
Demonstreren maakt in Zuid-Korea
sowieso een vitaal deel uit van het
het rijke universiteitsleven, maar niets
zullen de studenten nalaten om hun beto
ging een anti-Amerikaans cachet te ge
ven. Het vorige weekeinde slaagden zij er
zelfs in een demonstratie tegen het GATT-
wereldhandelsakkoord in het kader van
de strijd tegen Uncle Sam te plaatsen.
Studenten uit de zuidelijke stad Kwangju
kaapten een trein, reden triomfantelijk
naar Seoul en voegden zich bij de hoofd
stedelijke studenten. Aldaar gijzelden zij
eendrachtig een 54-tal politiemannen en
togen naar de Amerikaanse ambassade.
Op rituele wijze werden vernielingen aan
gericht en gezagsdragers gemolesteerd,
waarna slechts een politiemacht van 3000
man de ambassade der Verenigde Staten
wist te redden.
Gevraagd naar het waarom van de actie
zegt een deelneemster eraan. Soo Yeon-
lim van Yonsei Universiteit, lakoniek:
„Oh, door dat GATT-akkoord raken onze
rijstboeren hun subsidies kwijt. Ik heb ge
hoord dat wij dan Amerikaanse rijst moe
ten gaan eten. Die schijnt goedkoper te
zijn dan Koreaanse rijst."
In Kwangju, waar in 1980 ruim 200 studen
ten in Tiananmen-stijl werden doodge
schoten, is de stemming het grimmigst.
Begin juni, toen het steeds duidelijker be
gon te worden dat Noord-Korea bezig was
met de ontwikkeling van een kernbom, to
gen in deze stad 50.000 studenten de
straat op. Hun eis was eenvoudig: Ame
rika moest ophouden Kim Il-sung, De
'Grote Leidsman' uit het Noorden, te
koeioneren. En om de eis aanschouwelijk
te maken, werden portretten uitgedeeld
van de geliefde roerganger.
De betogingen zijn niet. zoals soms in an
dere landen, het werk van een luidruch
tige minderheid. De afkeer van Amerika
onder jeugdige Zuidkoreanen is vrijwel al
gemeen, zo bleek uit een recent onder
zoek. Van de ondervraagde jongeren zei
bijna 90 procent Amerika meer te vrezen
dan Noord-Korea.
De wortels van het Zuidkoreaanse anti-
Amerikanisme liggen in het verleden.
Veel Zuidkoreanen denken dat Verenigde
Staten in 1945 verantwoordelijk waren
voor de deling van hun land. In dat jaar
kregen twee Amerikaanse topmilitairen
opdracht van hun president om in dertig
minuten een demarcatielijn op de kaart te
tekenen. Het duo, van wie de latere minis
ter van defensie Dean Rusk er een was,
koos tamelijk willekeurig de 38e breedte
graad.
Anno 1994 vormt de 38e breedtegraad de
grens tussen Noord- en Zuid-Korea, hoe
wel de studenten vergeten dat zonder die
demarcatielijn heel Korea in 1945 waar
schijnlijk onder Sovjet-invloed was geko
men. Stalins Rode Leger was via de 20 ki
lometer gemeenschappelijke grens al het
noorden binnengedrongen en maakte
zich op om het hele land te bezetten. De
Amerikanen, die op dat moment nog in
oorlog waren met Japan, konden geen
troepen vrijmaken voor Korea. Ze kozen
daarom voor het minste kwaad: een de
marcatielijn, met aan Stalin het voorstel
het Koreaanse schiereiland naar Duits
voorbeeld te splitsen.
„Maai- Duitsland was de agressor geweest
en werd na de oorlog voor straf verdeeld",
observeert een Nederlandse missionaris
die al jaren tussen de Koreanen woont.
„Korea daarentegen ging de oorlog in als
slachtoffer en kwam eruit als slachtoffer.
Daarom is die deling hier zo'n trauma. En
het zijn de Amerikanen die ervoor verant
woordelijk worden gesteld."
Wat het blazoen van de Verenigde Staten
verder bezoedelde, was hun paternalisme.
De Amerikaanse legercommandant wei
gerde het bestuur te erkennen dat de
Zuidkoreanen zelf hadden gevormd. Ge
neraal Hodge verdacht deze regering van
linkse sympathieën en begon een eigen
bestuur samen te stellen.
Slecht op de hoogte van de plaatselijke
omstandigheden, gaf hij de sleutelposities
daarin aan lieden-in-pakken die een paar
woorden Engels spraken. Helaas bleken
die lieden bijna altijd met de Japanse be
zetters te hebben gecollaboreerd; sommi
gen waren zelfs Japanners. En betogingen
tegen dit bestuur werden vervolgens met
hulp van Amerikaanse troepen neergesla
gen.
Zuid-Korea is sinds 1992 een model-demo
cratie, een der liberaalste in het Verre
Oosten. De laatste politieke gevangene is
vrijgelaten, de censuur opgeheven, de le
gertop gemuilkorfd. Op de universiteiten,
waar studeren in het verleden vaak onmo
gelijk was wegens laaghangende traan
gaswolken, is de rust goeddeels weerge
keerd. Maar de studenten hebben nooit
vergeten hoe Washington de militaire dic
tators gedoogde die tot 1987 het land be
stierden.
Cowboy-outfit
Hoewel uit Amerika alarmerende berich
ten komen over een mogelijke Noordkore
aanse kernbom, worden die op de univer
siteiten met een schouderophalen be
groet. Sommige jongeren zijn bang voor
de nucleaire dictator Kim Il-sung en zijn
bizarre zoon, die leeft op een dieet van
westerns en zich kleedt in cowbow-outfït.
Maar de meesten hebben een angst die al
les verdringt: Japan.
„Wij zien Japan als onze grootste vijand",
zegt Doo Ho-you, een student filosofie aan
de Universiteit van Yonsei. „Nooit zullen
de Japanners hun droom opgeven om an
dere landen te koloniseren. Nu al hebben
ze het plutonium en de technologie om
een atoombom te bouwen. Waarom zou
Noord-Korea er dan geen mogen heb
ben?"
Greenpeace wees er vorig jaar al op dat
Japan veel meer plutonium uit de verrij-
kingsfabriek in het Britse Sellafield gaat
importeren dan het nodig heeft voor zijn
snelle-kweekreactoren. Plutonium, zo
was de impliciete constatering, heeft
slechts één andere functie.
In Zuid-Korea sluimert al vele jaren de
angst voor een Japanse 'bom', een angst
die vorige week werd aangewakkerd dooi
de Japanse premier. In een moment van
geringe fijngevoeligheid bevestigde Tsu-
tomu Hata tegenover het Japanse pers
agentsap Kyodo: „Natuurlijk is het zo dat
Japan het vermogen heeft om kernwa
pens te bezitten, hoewel we ze niet hebben
gemaakt."
De angst voor Japan staat in de ziel van de
Koreanen gekerfd, omdat Korea meer
dan enige andere natie onder de grillen
van de keizer heeft geleden. Tussen 1910
en 1945 zuchtte Korea onder het Japanse
juk, waarvoor tiendduizenden met hun le
vens betaalden.
Korea werd niet alleen gekoloniseerd, het
werd feitelijk opgeheven. Het Koreaans
werd vervangen door Japans, Koreanen
moesten Japanse namen aannemen en
werden gedwongen voor de keizer te bid
den. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wer
den duizenden Koreaanse vrouwen voor
de Japanse soldaten geworpen en ande
ren waren proefkonijn bij medische expe
rimenten.
Hoe reëel die angst voor Japan is, staat te
bezien. Maar anders dan Duitsland heeft
het moderne Japan nooit op overtuigende
wijze afstand genomen van zijn verleden.
„Officieel zeggen Zuidkoreaanse politici
dat ze tegen Noord-Korea's kernbom
zijn", constateert een Westerse diplo
maat, die niet bij haam wil worden ge
noemd. „Maar privé houden sommigen er
een andere mening op na. China heeft
kernwapens en doet nog steeds proeven,
zeggen ze. Japan heeft het plutonium en
de technologie om een bom te maken. Een
Noordkoreaanse atoombom? Geen pro
bleem dus. Vroeg of laat sterft de 82-jarige
dictator in Noord-Korea en worden de
beide landsdelen herenigd, En dan is die
Noordkoreaanse kernbom gewoon een
Koreaanse bom."
Cees van Zweeden
T) ij het woord Noord-Irak
LJ denken veel mensen nog
steeds aan arme Kurden op
blote voeten op besneeuwde
berghellingen. Zo was het in
derdaad vlak 7ia de Golfoor
log, toen duizenden van hen
in paniek voor Saddam Hus
seins leger uit naar Turkije
vhichtteii. Maar voordien
waren de Kurden welge
steld; Irak is tenslotte een
oliestaat.
Rijkdom is nu slechts wegge
legd voor een partij-elite.
Oliedollars zijn vervangen
door smokkel-dollars, want
dat is een winstgevende
zaak in een land onder em
bargo. De politieke partijen
- die overigens meer iveg
hebben van feodale structu
ren met een onaantastbare
leider hebben dat geld no
dig om hun greep op de sa
menleving niet te verliezen.
Rond alle partijgebouwen
hangen jonge manneri rond,
voor wie de partij de enige
hoop is op een inkomen. Ze
noemen zich 'peshmerge',
wat eigenlijk vrijheidsstrij
der betekent, tot ergernis
van de echte pesh?nerges die
jarenlang een guerrillaoor
log gevoerd hebben tegen
het Iraakse leger.
In ruil voor een salaris krij
gen de jongens een kalashm-
kov-geweer, waarmee ze
trots rondlopen. Dat is ook
het enige dat ze hoeven te
doen in deze tijden van vre
de. Ze zien er prachtig uit,
met hun korte, nauw aan
sluitende jasjes, waaronder
een pofbroek van dezelfde
stof en een gekleurde doek
om het middel geivonden.
Een enkele keer mogen ze
buitenlandse bezoekers be
schermen op hun reis, zoals
onlangs drie vrouioelijke
journalisten.
Naarmate de belangrijkheid
van het bezoek, of het gevaar
op de route, ivordt de auto,
zo nodig twee of drie. volge
propt met ivapeiis. De pesh-
merges, die him taak uiterst
serieus opvatten, begrepen
niet waarom we af en toe
moesten gieren van het la
chen. Maar hoe vertel je ie
mand dat je niet lekker zat
omdat er een anti-tankwa
pen in je rug stak? (Er zijn
geen tanks in Noord-Irak. i
Of datje dacht dat de vering
van de stoel in je billen prik
te, maar dat achteraf bleek
datje urenlang bovenop een
pistool gezeten hebt in een
hotsebotsend vehikel, nadat
je net gehoord had dat die
dingen zo vaak uit zichzelf
afgaan...
Vrouw zijn heeft zo z'n voor
delen in deze mannenmaat-
schappij, tenminste zolang
je buitenlandse bent. Omdat
hun eigen vrouiven binnens
huis blijven en in ieder geval
ver van het politieke gebeu
ren staan, zien de mannen
ons als 'onschadelijk'. Ze
moeten ons rare wezens vin
den, een soort halve mannen
gekleed in spijkerbroek, met
een camera om de nek,
bandrecorder over de
schouder, pen en papier in
de hand. Maar ze gedragen I
zich uiterst voorkoinend en
zijn tegelijkertijd nieuwsgie
rig naar de westerse variant
van het andere geslacht.
Dat opent een hoop deuren.
Het duurde even voor de ho-
teleigenaar niet meer met
ogen rollend van ontzag de
telefoonhoorn uitstak en
happend naar adem zei: 'De
premier aan de lijn'. Waarna j
dan een ronkende jeep voor- I
reed. opgetuigd met een I
ivaaier van geweren. Want d
de premier dronk graag een H
glaasje in vrouwelijk gezel- I
schap. Niet alleen hij overi- I
gens.
Maar al die mannen en hun I
wapens kunnen je niet be-
schermen tegen iemand die 8
echt kwaad in de zin heeft. I
Bij het gedenkteken voor on- I
ze collega Lissy Schmidt, I
langs een stille weg door de 5
bergen, moesten we dan ook j
even slikken. Zij ivas een 3
Duitse journaliste die voort-
durend in Noord-Irak ver-
bleef. Begin april werd haar 3
auto doorzeefd met kogels.
Zijzelf en haar lijfivacht I
kwamen daarbij om het le- I
ven.
Wie er een jaar of drie, vier niet
meer is geweest, heeft medio
1994 moeite zijn ogen te geloven. Van
de buitenkant ziet het Gare du Nord
met zijn fraaie, monumentale gevel
er nog net zo uit als altijd, maar van
binnen heeft het station een totale
metamorfose ondergaan.
Het Gare du Nord, met ruim 400.000
reizigers per dag veruit het drukste
station van Europa, was tot voor kort te
vens zonder concurrentie het smerigste en
meest verloederde station van Parijs. Een
somber, naargeestig oord waarin zojuist
aangekomen reizigers zich een weg moes
ten banen door op hun trein wachtende
menigten, her-en-der op de grond zittende
of liggende hippies en clochards en luid
toeterende dienstvoertuigen met aanhan
gers van de Franse spoorwegen.
Aankomen op het Gare du Nord was kort
om een heel aparte sensatie. Een nogal
brute kennismaking met de drukte, de
stress en de chaos van een wereldstad.
Dat alles is sinds enkele maanden vol
tooid verleden tijd. Na werkzaamheden
die ruim drie jaar geduurd hebben en die
het lieve sommetje van ruim 1,3 miljard
gulden hebben gekost, is het uit 1864
stammende gebouw omgetoverd in een
een aangenaam, licht en ruim station
voorzien van hypermodern design-meubi
lair. Tot en met de stootblokken toe. Ach
ter de historische, negentiende-eeuwse en
rijk gedecoreerde facade en onder de
eveneens negentiende-eeuwse monumen
tale overkapping is een modern en effi
ciënt station ontstaan.
„Het oude station was inderdaad niet erg
uitnodigend", geeft Pascal Marquet, een
voorlichter van de Franse spoorwegen
(SNCF), toe tijdens een rondleiding door
het nieuwe Gare du Nord. De komst van
de TGV Nord, de hypermoderne 'flits
trein' die Parijs met Lille en over enkele
jaren ook met Brussel, Amsterdam en
Keulen verbindt, en de komst van de Eu
rostar, de speciale flitstrein die Parijs via
de Kanaaltunnel in minder dan drie uur
tijd met Londen gaat verbinden, waren
voor de Franse spoorwegen aanleiding om
het Gare du Nord totaal onder handen te
nemen.
TG V-niveau
„We hebben het oude, verstopte station
op TGV-niveau gebracht. Binnen de his
torische muren is het station van de een
entwintigste eeuw ontstaan", vat Mar
quet de gigantische verbouwing samen.
Het resultaat mag gezien worden. Tijdens
de rondleiding steekt de voorlichter van
de Franse spoorwegen zijn trots dan ook
niet onder stoelen of banken. Temeer om
dat de verbouwing, zo blijkt uit het ver
haal van de SNCF-medewerker, heel wat
voeten in aarde heeft gehad.
Als de ingenieurs van de Franse spoorwe
gen het voor het zeggen hadden gehad,
was het oude Gare du Nord waarschijnlijk
in zijn geheel tegen de vlakte gegaan. Het
zou bouwtechnisch gezien vele malen een
voudiger en beduidend goedkoper zijn ge
weest om een totaal nieuw station te bou
wen op dezelfde plaats. Gelukkig stond
het in 1864 door de befaamde architect
Jacques Ignace Hittorff gebouwde station
met zijn 180 meter lange classicistische
facade al jaren op de monumentenlijst.
Zodat eeq van de mooiste voorbeelden
van negentiende-eeuwse stationsbouw in
Europa bewaard is gebleven.
Hoofdbrekens
Dat gegeven leverde de ingenieurs van de
Franse spoorwegen echter heel wat hoofd
brekens op. „We moesten een geheel
nieuw station bouwen binnen de histori
sche muren. Bovendien was het technisch
gezien niet mogelijk om het station tij
dens de werkzaamheden geheel of gedeel
telijk te sluiten. Er was geen plaats voor
een noodstation en bovendien is het Gare
du Nord niet alleen een treinstation, maar
ook de plaats waar twee metrolijnen, twee
RER-lijnen (de regionale metro - red.) en
tientallen buslijnen samenkomen. Een
knooppunt dat jaarlijks meer dan 120 mil
joen mensen te verwerken krijgt, kun je
onmogelijk tijdelijk verplaatsen. We ston
den dus voor de uitdaging om tegelijker
tijd het oude station af te breken en het
De monumentale gevel van het Gare du Nord is nog als vroeger. foto Gerlo Beernink
verbouwing. Onder het station is een zes
verdiepingen diepe parkeergarage met
een capaciteit van 1300 auto's 'verrezen',
alsmede een hypermodern taxi-station.
Tegelijkertijd zijn de nauwe, stinkende
verbindingsgangen naar de metro, de
RER en het busstation vervangen door 15
meter brede, ruime en schone passages.
En halverwege de ruim 400 meter lange
sporen is een enorm ondergronds koelhuis
gebouwd. Daar worden de maaltijden
voor de reizigers verpakt die vervolgens
via liften op elk perron direct ter hoogte
van de restauratiewagens afgeleverd.
Daardoor hoeven met koffers sjorrende
reizigers in de toekomst niet meer om de
haverklap opzij te springen voor toeteren
de dienstvoertuigen.
Zelfs de befaamde, morsige brasserie in de
hal waaraan honderdduizenden Neder
landers dierbare herinneringen bewaren -
de plaats waar ze na een nacht zonder al te
veel slaap in de nachttrein hun eerste echt
Franse croissant in een bak slappe café-au-
lait doopten - heeft er aan moeten geloven.
Net als de rest van het Gare du Nord is de
brasserie tot TGV-niveau opgewaardeerd
en van bijpassend meubilair voorzien,
ontworpen door de eigen design-afdeling
van de Franse spoorwegen. En net als in
de rest van het station is wordt de toon er
nu gezet met veel chroom, staal en fraai,
licht acajou-hout.
Duivestront
Het 130 jaar oude Gare du Nord begint
kortom aan haar tweede jeugd. Het sme
rigste station van Parijs is omgetoverd in
een aangenaam, modern en efficiënt sta
tion in een fraaie, klassieke jas. Het enige
probleem dat de Franse spoorwegen ook
na 130 jaar nog niet de baas zijn, is dat van
de honderden duiven die zich in de nok
van de 30 meter hoge centrale hal bijzon
der thuis voelen. Schoonmaakploegen
draaien overuren om het fraai glimmende
chromen meubilair meerdere malen per
dag van verse duivestront te ontdoen.
„We geven er miljoenen aan uit, maar te
gen de duiven is geen kruid gewassen",
verzucht Pascal Marquet. Maar dat is dan
ook vrijwel het enige dat niet veranderd is
in het nieuwe Gare du Nord.
Hans Gertsen
Binnen onderging het Gare du Nord een gedaanteverwisseling. Compleet met gereedstaande TGV's en state-of-the-art stootblok
ken. foto Gerlo Beernink
verdieping aan de zijkant van de stations
hal werd een speciale aankomst- en ver
trekhal voor de toekomstige Eurostar-
treinen geschapen, waar momenteel de
laatste hand aan wordt gelegd.
Luchthaven
De Eurostar-terminal heeft meer weg van
een luchthaven dan van een klassiek sta
tion. Wie straks van Parijs naar Londen
reist per trein, moet net als op een vlieg
veld gebruikelijk is een half uur tevoren
aanwezig zijn om in te checken. En net als
op een luchthaven wordt de bagage van
de internationale reizigers zeer zorgvuldig
gecheckt op wapens, drugs of explosie
ven.
Wie die controles eenmaal gepasseerd is,
kan in een ruime en fraai ingerichte hal op
de eerste verdieping van het station de
komst van zijn of haar trein afwachten.
Via een houten loopbrug worden Eurostar
reizigers vervolgens naar vier speciale en
zorgvuldig van de rest van de perrons ge
scheiden sporen geleid.
Minder zichtbaar maar minstens zo spec
taculair is het ondergrondse deel van de
nieuwe te bouwen, zonder ook maar één
trein te laten uitvallen", vertelt Pascal
Marquet.
Dat lukte via een gefaseerde aanpak. De
aannemers namen telkens vijf sporen te
gelijk onder handen, sloopten de oude
perrons om ze te vervangen door nieuwe,
bredere en ruim 400 meter lange perrons
voor de flitstrein. Tegelijkertijd werd de te
krappe aankomst- en vertrekhal vergroot
door de sporen tien meter verder naar bui
ten te verplaatsen en door een brede wan
delboulevard in de vorm van een halve
tussenverdieping te creëren. Op de eerste
