Europa is zegen en vloek
Geld heeft in China idealen vervangen
PZC
Ab Verhage
gaat voor
Straatsburg
reportage
37
ZATERDAG 4 JUNI 1994
In het kleine zaaltje, van het café
gescheiden door een vouwwand,
ordent hij z'n aantekeningen.
Neergepend op kleine blaadjes.
Tijdens zijn betoog zet hij af en toe
de bril op het voorhoofd teneinde het
eigen gekrabbel toch nog enigszins te
kunnen lezen. Met gespeelde woede
vertelt hij over het mini-
handelsembargo, dat de Europese
Commissie heeft afgeroepen over een
lading teddyberen uit China. Ze
stonden klaar om verscheept te
worden naar Nederland, maar 'het
grensloze Europa' gaf geen
toestemming omdat er ergens in een
gehucht in Spanje een fabriekje was
ontdekt dat net zulke leuke beertjes
vervaardigde. „Vind je het gek dat
die Chinezen dan afzien van de
aankoop van een van onze oude
veerboten!?", roept hij uit.
Typisch Ab Verhage (55), geboren in
Groede, woonachtig in Maldegem (B)
en antiquair in Middelburg. Kandidaat-
Europarlementariër voor de WD. Ver
kiesbaar? Neen! Hij staat immers op een
onverkiesbare 24ste plaats. Het belette
hem de afgelopen weken niet, zoals hij zelf
zegt, ne kjeer flink in de buze te blazen.
Met reclamespotjes op Omroep Zeeland
en grote advertenties in de krant. En niet
te vergeten: de spreekbeurten. Beter om
schreven als een toneelstuk-voor-één
heer. Zoals in dat achteraf-zaaltje in Groe
de. Hij waarschuwt zijn gehoor voor de on
dergang van de Westerse economie, vindt
het absurd dat het Verenigd Europa geen
kans ziet in te grijpen in Bosnië-Hercego-
vina, waarschuwt voor de mafia uit de
voormalige Oostbloklanden en verhaalt
tussen de bedrijven door over zijn ervarin
gen als internationaal zakenman. Zijn ge
hoor knikt, bromt instemmend en slaat
zich zo nu en dan op de knieën van het la
chen. Dat is Ab Verhage ten voeten uit. Zó
kennen ze hem weer als in z'n beste dagen,
toen hij zestien jaar achtereen als leider
van de door hem zelf opgerichte partij
Dorpsbelangen en Toerisme de gemeente
raad van Oostburg op stelten zette. In die
tijd plaatste hij ook al zéér opvallende ad
vertenties in de kranten. Ooit verscheen
er een in dichtvorm. Bij z'n afscheid, in
april '86, verzuchtte toenmalig burge
meester mr C. Th. Spijkerboer dan ook:
„U was een zeer bijzonder raadslid. En
daar was u zichzelf ook van bewust; u cul
tiveerde dat. En wat was dan bijzonder? U
kon soms met één grote greep een zaak
naar een ander niveau tillen. Met details
hield u zich niet bezig, u kende die ook
vaak niet. Maai- dat deerde u niet, u pro
beerde met een visie te komen. Ik vind dat
u in dat opzicht een goed raadslid bent ge
weest. Anderzijds hebt u het raadslid
maatschap echt teveel als een spel gezien.
U speelde dat spel met verve, dat kan niet
worden ontkend, maar daar is onze ge
meentelijke democratie toch niet voor be
doeld. Het was wel leuk, soms ook echt
geestig, maar uiteindelijk: teveel thea
ter."
Ab Verhage: Ik
ben een ras
optimist. Net als
Martin Luther
King zou ik, ook
al wist ik dat
morgen de wereld
zou vergaan,
vandaag nog een
boom planten,
foto Ruden
Riemens
Provinciaal, landelijk en Europees stem
de hij altijd al VVD. Vorig najaar werd hij
lid. En prompt bereikte hem vanuit het
hoofdbestuur het verzoek zich verkies
baar te stellen voor het Europees Parle
ment. Hij deed het graag, want hij heeft
een visie, verzekert hij. En die wil hij graag
uitdragen. Details interesseren hem - als
zakenman - niet. Nee, de grote lijnen, daar
gaat het om. De afdeling West-Zeeuwsch-
Vlaanderen steunde zijn kandidatuur en
in een 'aanstellingsbrief roemde de partij
zijn 'grote sociale bewogenheid, zakelijke
aanpak en visie'. Of iedereen in de partij
zo gelukkig was met de kandidatuur van
de non-conformist valt te betwijfelen. Ver
hage trekt zich daar niets van aan. „In de
landen van de Europese Unie wonen 342
miljoen mensen. Maar er is maar één Hans
Wiegel, maar één Frits Bolkestein, maar
één Jan Schout - de nieuwe voorzitter van
de Zeeuwse Kamercentrale - en ook maar
één Ab Verhage. Iedereen heeft het recht
zich op eigen wijze te ontplooien in het al
gemeen belang. En ik doe dat inderdaad
op m'n eigen manier."
Ab Verhage werd altijd al geboeid door
het Verenigd Europa. „Ik begreep dat dat
een uiterst belangrijke rol in de geschiede
nis van de mensheid zou gaan spelen. De
pogingen om die vele culturen, opvoedin
gen, achtergronden bij elkaar te krijgen,
dat sprak mij aan. In het zakendoen heb ik
veel ervaring opgedaan met al die cultu
ren. Ik heb de mentaliteit van de Span
jaarden, Italianen, Engelsen leren kennen
en ik vond het een uitdaging met die erva
ring iets te kunnen betekenen voor ons
volk en voor Europa. Het Verenigd Eu
ropa is dé uitdaging van de 20ste eeuw.
Het moet voor de politiek toch een enor
me uitdaging zijn om die smeltkroes van
naties op één lijn te krijgen ten aanzien
van vraagstukken als economie, veilig
heid en milieu?"
Hij maakt zich zorgen over Nederland en
zorgen over Europa. Daarom wil hij z'n
steentje bijdragen aan 'de ommezwaai'.
„De Nederlandse economie zit door de
schuld van de politiek structureel fout.
Kijk naar de verkiezingen voor de Tweede
Kamer. Er werd constant gehamerd op
bezuinigingen. Alles korten. Oudere men
sen worden geslachtofferd, de mensen aan
de rand van de maatschappij moeten de
tol betalen voor het falend economisch be
leid yan de politici, in de landbouw heb
ben hele families slapeloze nachten, klei
ne middenstanders worden met enorme
kostenverhogingen geconfronteerd en zit
ten in de wurggreep van de overheid. Wat
de politiek had moeten doen? Pleiten voor
een gezond exportbeleid, voor een ge
zondheidsinjectie voor de industrie, extra
steun voor het toerisme. De politiek moet
oplossingen aandragen. Ze roepen wel dat
er meer werkgelegenheid moet komen,
maar ze vertellen nondedju niet hoe!. Het
blijft bij loze kreten. Het Centraal Planbu
reau heeft niet voor niets gewaarschuwd
dat we, als het zo doorgaat, in 2005 een
ontwikkelingsland zijn."
Waarom dan niet gekozen voor de lande
lijke politiek? Daar ligt toch een prachtige
taak? „Ach nee, dat interesseert me niet.
Elkaar een beetje vliegen afvangen. Ter
wijl ze in Den Haag toch schouder aan
schouder zouden moeten staan om de be
volking te geven waar ze recht op heeft.
Zo'n paarse coalitie ook... ze zitten alweer
te bekijken hoe ze de mensen kunnen kor
ten, terwijl ze zouden moeten bekijken
hoe de economie weer gezond kan worden
gemaakt. Die kortingen? Pleisters op een
houten been."
Nee, het moet op Europees niveau worden
aangepakt. De lidstaten moeten afspra
ken maken over de wijze waarop de werk
gelegenheid kan worden bevorderd Ver
hage propageert vrijheid van handel en
vindt dat het Europees Parlement moet
worden bemand met politici die ook een
beetje manager zijn. „Ik ken hoge Chinese
autoriteiten, die me hebben gezegd: me
neer Verhage, als u in het parlement wordt
gekozen, nodigen wij u uit voor een han
delsmissie. Met u willen we zaken doen.
De Chinese markt... jongen toch een po
tentie van miljarden dollars,"
Verhage houdt het zijn gehoor voor. in dat
zaaltje in Groede: het grensloze Europa
een zegen of een vloek? Wat hem betreft
zit het er een beetje tussenin. De handen
ten hemel: „Europa is een speeltuin voor
criminelen. Kwam je vroeger in Spanje of
Portugal, dan spraken de mensen je aan
over 'Cruijff. Goeliet en Tulips from Am
sterdam'. Nu kent heel Europa Nederland
alleen nog maar van de drugs. Leuk hè? Ik
vind - en dat ben ik met Maij-Weggen eens
- datje alle drugs moet verbieden. En ver
der moet de criminaliteit steviger worden
aangepakt. Frits Bolkestein pleitte voor
10.000 extra agenten, zodat we ongeveer
op hetzelfde niveau komen als de politie in
de buurlanden. Ik wil verder gaan. Je
hoort dat de soldaten zich kapot vervelen
in die kazernes. Mijn voorstel: geef ze een
spoedcursus en stuur ze de straat op, als
een soort stadswachten. Daarmee dwing
je gezag af. Want ik ben ervan overtuigd
dat een overheid, die z'n gezag verliest,
het respect van iedereen in de samenle
ving verliest!"
Landbouw
Wat hij voor Zeeland kan betekenen?
„Veel, enorm veel. Het zou het misschien
iets gemakkelijker maken om in Brussel
subsidies los te peuteren. En als je in Euro
pees verband de mogelijkheid hebt, con
tacten te leggen, heb je de plicht de werk
gelegenheid te bevorderen. Eén voor
beeld: 60 procent van de landbouwsubsi
dies gaat naar Spanje en Italië. Nederland
betaalt op die manier mee aan de onder
gang van onze eigen landbouw. Want die
Spanjaarden kunnen veel goedkoper pro
duceren en leveren dus e£n sterk concur
rerend produkt. Als al die miljarden voor
de wapenwedloop in de landbouw worden
gepompt, hoeven die 300 miljoen kinde
ren, die iedere avond met honger naar bed
gaan, voortaan geen honger meer te lij
den."
Het is tijd voor 'de grote ommezwaai',
vindt hij. Auto's moeten zo worden omge
bouwd dat ze, eenmaal in de stad, kunnen
overschakelen van benzine op batterijen.
Olievervuiling? „Daar heb ik een mooi
plannetje voor; het is trouwens al onder
zocht. Kijk, met kurken doen we niets, die
gooien we weg. Maar het is bewezen datje
die kurken goed kunt gebruiken bij de be
strijding van olievervuiling aan de kust.
Een olievlek? Hup, stuur er een helikopter
op af met daaronder een net vol kurken,
gooi ze op de vlek en vis ze daarna weer op.
Kun je die olie simpelweg weer uit die kur
ken halen. Makkelijk zat. Maar je moet er
wèl voor openstaan." Alleen de omme
zwaai kan het noodlot afwenden. „Tijdens
een spreekbeurt heb ik het zo gezegd: De
Apocalyps-ruiters hebben hun paarden
gezadeld en komen uit alle uithoeken van
de aarde op ons af!"
Als fervent Europeaan wil Ab Verhage een
handje toesteken bij de noodzakelijke om
wenteling. „Ik wil ook opkomen voor de
belangen van ons land en van mijn provin
cie. Let wel: ik ben een ras-optimist. Net
als Martin Luther King zou ik, ook al wist
ik dat morgen de wereld zou vergaan, van
daag nog een boom planten. Aan zulke
mensen heeft Europa behoefte, tenminste
als het uit het dal wil klimmen. Wat ik ze
ker óók wil is het Luctor et Emergo laten
doorklinken in het Europa van vandaag!'-'
Och arme... met z'n 24ste plaats maakt hij
geen enkele kans. Grinnikend: „Ik dacht
eerst dat ik maar 50.000 voorkeurstem
men moest hebben. Dat leek me nog wel
haalbaar. Maar nu hoor ik dat het er
100.000 of zelfs nog meer moeten zijn. Ja,
dat kan ik natuurlijk vergeten..."
Wout Bareman
De god van het geld staart vanaf de
rode koelkast over het gebogen
hoofd van een schriele jongeman het
kleine restaurantje in. Nepkaarsen bran
den op het geïmproviseerde altaartje en
er liggen twee appels bij wijze van offe
rande. De jongeman blijkt de negentien
jarige eigenaar, die tussen de bedrijven
door enige tellen stilstaat. Met gevou
wen handen en zijn ogen dichtgeknepen
probeert hij de godheid gunstig te stem
men: „Help mij vlug rijk te worden." Een
typisch beeld uit communistisch China
in de lente van 1994.
„Dat is mijn baas Wei. Hij is een maand
geleden van school gegaan en hier be
gonnen. Zijn moeder heeft veel geld",
vertelt Li Xiao (23), die aan het tafeltje
aanschuift. Hij moet de klanten uit het
steegje in het centrum van Peking bin
nenlokken en is de enige van de vijf werk
nemers die Engels spreekt. Hij studeert
'Japans, Engels en management'. De
werkstudent denkt zijn baantje, dat hem
400 yuan (80 gulden) per maand oplevert,
nog 'een jaar of zo' aan te houden en dan
zelf een 'echt' bedrijf op te zetten. „In
computers of zoiets."
Vijf jaar geleden gingen jonge Chinezen
als Wei en Li in tientallen Chinese steden
nog massaal de straat op. Ze protesteer
den tegen corruptie en prijsstijgingen;
eisten een beter te controleren overheid
en democratische vrijheden. In de
vroege ochtend van 4 juni 1989 maakte
het leger in Peking op het Tiananmen-
plein (het Plein van de Hemelse Vrede)
een bloedig einde aan de demonstraties.
Het precieze aantal doden is nooit duide
lijk geworden. De autoriteiten houden
het op tweehonderd; mensenrechtenor
ganisatie Amnesty International
spreekt van minstens dertienhonderd
slachtoffers. Honderden werden gewond
en nog eens duizenden gearresteerd. Een
groot aantal van hen zit nog steeds vast
in zogenaamde 'heropvoedingskampen'
Inflatie en corruptie
De problemen waartegen het protest in
1989 zich richtte zijn niet verdwenen. In
tegendeel, zij zijn in alle hevigheid toege
nomen. De inflatie bedraagt nu volgens
officiële cijfers in de steden zo'n 25 pro
cent. De corruptie is sinds de stichting
van de Volksrepubliek in 1949 nooit zo
wijdverbreid geweest, aldus hoogge
plaatste rechters. Vorig jaar zijn alleen al
zestigduizend functionarissen aange
klaagd op beschuldiging van omkoping.
Willekeur in orde- en rechtshandhaving
gaat gewoon door. Zeker op het platte
land waar partij functionarissen hun zak
ken vullen door de arme boeren uit te zui
gen.
Toch is een eventueel verzet tegen deze
ontwikkelingen niet opnieuw te ver
wachten uit de hoek van de studenten.
De supersnelle groei van de economie
heeft met name in de afgelopen twee ja
ren in de Chinese maatschappij grote
veranderingen veroorzaakt. „Zaken
doen en snel geld verdienen", is het mot
to geworden. Idealen van een overheid
met 'schone handen' en meer invloed
van het volk op de politieke besluitvor
ming zijn verdwenen. De demonstranten
van 1989 zijn inmiddels getrouwd en heb
ben een kind. Zij profiteren van de
nieuwe mogelijkheden die de economi
sche hervormingen bieden. „Zij zetten
hun baan niet meer op het spel om te
strijden voor democratie en respect voor
de mensenrechten", zegt een oude Chi
nese professor die zelf twintig jaar in een
werkkamp heeft doorgebracht als straf
voor kritiek op de partij in de jaren vijf
tig.
Niet geïnteresseerd
Van de huidige generatie jongeren zijn
velen zelfs niet geïnteresseerd in onder
wijs. Het aantal studenten dat het hal
verwege een opleiding voor gezien houdt
stijgt gestaag. Het ideaal voor degenen
die hun studie afmaken, is naar het bui
tenland te vertrekken. „De studenten
van nu zijn niet geïnteresseerd in poli
tiek of in algemene maatschappelijke
ontwikkelingen. Ze kijken alleen maar
naar zichzelf Hun eigen welzijn is het
enige dat telt", zegt Wang Xiaohan.
De overheid heeft die ontwikkeling vol
gens de 51-jarige lerares Engels voor een
deel in de hand gewerkt, door onder meer
de eerstejaars in 1989 te laten beginnen
meteenjaai-militaire training. „Om mo
gelijke verkeerde ideeën uit hun hoofden
te spoelen en te voorkomen dat ze be-
Ê7~~
Juni 1989: Eenzaam verzet tegen het militaire geweld in Peking. Een Chinese man
neemt het op tegen vier tanks. foto Jeff Widener/AP
vriend zouden raken met de ouderejaars
die gedemonstreerd hadden", geeft ze
haar uitleg van die maatregel.
De autoriteiten zijn er kennelijk niet zo
zeker van dat hun straffe beleid heeft ge
holpen. Sinds begin vorige maand zijn
studerenden op de universiteiten en ho
gescholen en in het hoogste jaar van de
middelbare scholen verplicht een inge
laste cursus 'Actuele Zaken' te volgen.
Een uur in de twee weken, met een exa
men in juli. Dong Rong. een derdejaars
studente biologie, kan zich er niet over
opwinden „De docent heeft vooraf ge
zegd dat we tijdens de lessen alles mogen
doen behalve kaarten, want daar kun je
voor worden gestraft. We zijn met z'n al
len in slaap gevallen en hadden niet eens
in de gaten dat de les voorbij was. De do
cent had het lokaal zelfs al verlaten",
schampert ze.
Korreltje zout
Haar docent, die in 1989 actief is geweest
tijdens de protesten, neemt de nieuwe
cursus zelf volgens Dong ook met een
korreltje zout. „Iemand die in vijftig mi
nuten honderd redevoeringen van (poli
tiek voorman) Deng Xiaoping weet te be
handelen, kan dat toch niet oprecht se
rieus doen?" Over het examen maakt
niemand zich zorgen. „Zoals gebruike
lijk een kwestie van overschrijven". Le
rares Wang meent dat deze tamelijk zin
loze tijdspassering is bedoeld om de stu
denten duidelijk te maken dat ze zich
maar beter niet kunnen inlaten met acti
viteiten die tegen de regering gericht
zijn. Maai- deze desinteresse lijkt toch
het gezag van de autoriteiten aan te tas
ten? „De partij heeft haar geloofwaardig
heid allang verloren", zegt Wang gelaten.
Traditiegetrouw bewezen de politieke
leiders ook dit jaar weer in de weken voor
4 juni dat er geen twijfel hoeft te bestaan
over wie nog steeds de macht in handen
hebben. Het wemelde in de hoofdstad
van de politeagenten, die vooral de wijk
met universiteiten en het centrum moes
ten bewaken. Aan de poorten van de on
derwijsinstellingen was het aantal wach
ten verdubbeld tot vier en werden identi
teitspapieren met grotere zorg gecontro
leerd.
De Peking Universiteit, in 1989 een van
de gangmakers van het protest, is veran
derd in een bastion. De bewegingsvrij
heid van de Chinese studenten is be
perkt. Ze mogen voorlopig geen bezoek
brengen aan onderwijsinstellingen waar
ze niet staan ingeschreven. Alle groepac-
tiviteiten die niet officieel door de uni
versiteit zijn georganiseerd, zijn verbo
den. Professoren hebben de opdracht om
extra waakzaam te zijn op tekenen van
onrust.
Er zijn in de afgelopen maanden dissi
denten geweest die hebben laten door
schemeren dat ze vier juni willen herden
ken, maar gezien de zeer strikte veilig
heidsmaatregelen lijkt dat bijna onmo
gelijk. De autoriteiten hebben inmiddels
'uit voorzorg' in verschillende grote ste
den tientallen activisten opgepakt. Som
migen hebben de hoofdstad Peking 'vrij
willig' tijdelijk verlaten. Onder hen is
Wang Dan (24), een leider van het protest
in 1989 die bijna vier jaar gevangen heeft
gezeten en vorig jaar vrijkwam.
Degenen die nog in Peking zijn, staan 24
uur per dag onder zware politiebewaking
en worden constant in al hun bewegin
gen gevolgd. Professor Ding Zilin, die in
het bloedbad van 1989 haar zeventienja
rige zoon verloor en actie voert om de re
gering een schadevergoeding te laten be
talen aan nabestaanden van alle slacht-
offers, heeft gedreigd met een tweedaag
se hongerstaking als de veiligheidspoli
tie niet stopt haar te treiteren.
De veiligheidsmaatregelen zijn dit jaar
tot in het extreme doorgetrokken. Aller
lei geplande culturele en sociale activi
teiten worden op de valreep afgelast. Een
fancy-fair voor een goed doel, een kunst
tentoonstelling en een diner van een ten
nisclub - allemaal opgezet met medewer
king van buitenlandse ambassades -
konden plotseling niet doorgaan. Een
concert van een Chinese popgroep kwam
te vervallen en vorig weekeinde werd een
afscheidsfeest voor een Amerikaanse
journalist in een restaurant onmogelijk
gemaakt doordat de elektriciteit uitviel
en reparatie werd verboden.
Ook werd een op woensdag 25 mei ge
plande vriendschappelijke voetbalwed
strijd van KV Mechelen en een sterren
team uit Peking zonder redenen afgebla
zen. „De autoriteiten zijn op het ogenblik
zeer zenuwachtig. Vermoedelijk wensen
zij zo vlak voor 4 juni geen grote samen
scholing van buitenlanders en Chinezen
te zien", raadt een Europees diplomaat
naar het waarom.
Sociale onrust
Gezien de ongeïnteresseerde houding
van de huidige studenten - de groep die
vijfjaar geleden de regering publiekelijk
ter verantwoording riep - is het op het
eerste gezicht vreemd dat de zenuwen
van de politieke top zo gespannen staan.
Te verklaren is het wel, want twee, veel
omvangrijker groepen die in 1989 op de
achtergrond zijn gebleven - de arbeiders
en de boeren - beginnen hun ontevreden
heid te tonen.
De sanering van de staatsindustrieën
zorgt voor een snel stijgende werkloos
heid die volgens officiële cijfers al boven
de 200 miljoen ligt. Veel arbeiders zien de
waarde van hun loon achteruithollen
door de torenhoge inflatie. Negentiende-
eeuwse arbeidsomstandigheden zijn een
andere bron voor ongenoegen. Wanho
pige boeren aan wie de welvaartsstijging
voorbij gaat, komen in opstand tegen lo
kale machthebbers.
„De sociale, onrust is de grootste bekom
mernis van de politieke leiders en er is nu
meer potentieel buskruit dan een jaar ge
leden. Als er iets bijzonders gebeurt, zo
als het overlijden van de 'architect' van
de economische hervormingen, Deng
Xiaoping (89), dan kan het kruitvat ge
makkelijk ontploffen", zegt een westerse
waarnemer. Hij benadrukt dat in de ge
schiedenis van China een verval van het
overheidsapparaat gecombineerd met
een opstandige bevolking veelal het ein
de van een dynastie aankondigt. „En aan
de top kennen ze de geschiedenis op hun
duimpje."
Yvonne van der Heijden
(De namen van de Chinezen die in dit artikel
aan het woord komen, zijn veranderd J
V
