Niet El co,
maar Arie
is de klos
Onder het juk van de buren
De oom van Brinkman
reportage
m
ZATERDAG 16 APRIL 1994 25
Textielbaron Arie Valkenburg, oom van Janneke, de echtgenote van
CDA-lijsttrekker Elco Brinkman, is interessant voor de Fiod door
zijn familiebanden. „Arie kost Brinkman niet de kop, nee, Brinkman
wordt Arie noodlottig", verwachten ze in Scherpenzeel. Oom Arie wordt
verdacht van belastingfraude. Neef Elco is sinds 1992 commissaris van
zijn ooms beleggingsmaatschappij Arscop BV. De malversaties
stammen uit de periode 1985-1990. Oom Arie, grondlegger van het
Scherpenzeelse textielbedrijf Hevatex, staat bij zijn tegenstanders
bekend als een geldwolf die blaft en bijt als hij wordt dwars gezeten.
Voor zijn medestanders is Arie Valkenburg een uitstekend zakenman,
recht door zee en eerlijk.
Hevatex, waar sinds 1990 is er een nieuwe directie aan het bewind is. De Fiod heeft de administratie over 1988 en 1989 in beslag
genomen. In die jaren had Arie Valkenburg, de grondlegger, het nog voor het zeggen. foto UN/AC Brand Overeem
Vooraan in Scherpenzeel, aan de sinds
de aanleg van de nieuwe rondweg in
gedommelde Stationsweg, bevindt zich
Hevatex, ondergebracht in een laag wit
pand met donkere spiegelende ramen. Je
kunt er niet naar binnen kijken. Wel werd
Arie Valkenburg toen hij er nog de scepter
zwaaide door zijn personeel op de vingers
gekeken. Oud-medewerkers verklaren,
anoniem, dat de baas 'zwart' textiel ver
kocht aan marktkooplui. Ze werden daar
rechtstreeks bij betrokken.
Piet van den Bosch, jarenlang boekhou
der bij Hevatex, drukt de lippen op elkaar
als hem wordt gevraagd of het aanneme
lijk is dat Arie Valkenburg zich heeft be
zondigd aan belastingfraude. Van natrap
pen wil hij niets weten. Begin jaren tach
tig richtte hij samen met Cees Koster,
voormalig bedrijfsleider bij Hevatex, en
verkoopleider Schoeman wel zelf een tex
tielonderneming op met de bepaald niet
prozaïsche naam Ubino, de afkorting van
Uit Bittere Noodzaak.
Arie Valkenburg reageerde als door een
wesp gestoken op dat opmerkelijke initia
tief van zijn ondergeschikten. Hij stuurde
spionnen af op Ubino om er achter te ko
men welke klanten zijn nieuwe concur
rent hem voor de neus weg kaapte. Ubino
hield het niet echt lang vol. De door Ubino
gesponsorde hardloopploeg liep soepeler
dan de transacties van de firma. Arie Val
kenburg kon gerust zijn. Ubino ging op de
fles.
Cees Koster, woonachtig in Eist vlakbij
Valkenburg's vorige woonplaats Rhenen,
denkt met gemengde gevoelens terug aan
zijn betrekking bij Hevatex. Hij werkte er
in de jaren zeventig met plezier totdat
Arie Valkenburg, aldus Koster, last kreeg
van tirannieke neigingen.
Ronduit verbitterd blijft de Woudenber
ger Matthijs de Koning. Ruim zestien jaar
geleden nam de ex-beroepswielrenner
ontslag bij Hevatex. Vergeven en verge
ten sluit aan bij zijn bepaald niet haatdra
gende karakter. Maar de wrok jegens Arie
Valkenburg zit diep bij De Koning. De Ko
ning over Valkenburg: „De slechtste
werkgever die ik ken. Produceren, pro
duceren. daar draaide het bij hem alle
maal om. Fatsoenlijke salarissen waren
onbespreekbaar. Hij ontnam mij alle lol in
mijn werk."
Slinks
De Koning, net gestopt met fietsen, woon
de in een huis van Arie Valkenburg „Een
woning en een baan. dat leek aantrekke
lijk. Ik was er blij mee. Valkenburg maak
te misbruik van zijn positie. Hij zette mij
voortdurend langs allerlei slinkse wegen
onder druk. Ik zou er een boek over kun
nen schrijven. Ik voel er weinig voor ^jles
op te rakelen. Het gaat goed met mij, het is
lang geleden. Ik ben na mijn vertrek bij
het metaalbewerkingsbedrijf Van Leuve-
ren in dienst getreden en ik kwam van de
hel in de hemel", vertelt De Koning.
Na de inval, vorige week vrijdag, van de
Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst
nam De Koning contact op met oud-colle
ga's. Niemand kijkt er vreemd van op dat
de handel en wandel van Arie Valkenburg
door justitie en de Fiod onder de loep
wordt gelegd. De Koning: „Die man is zo
gek op geld dat ik hem absoluut tot fraude
in staat acht. 'Boontje komt om zijn loon
tje' denk ik dan maar
Voormalige medewerkers van Hevatex
worstelen met hun rancunes. Ze hebben
geen positief woord over voor hun toen
malige patroon, kunnen slechts vermoe
den dat Valkenburg de belastingdienst
heeft opgelicht en wachten met meer dan
gangbare interesse op de uitkomsten van
het ingestelde onderzoek. Het opvallende
verloop onder het Hevatex-personeel in
de jaren tachtig is, zo mag worden gecon
cludeerd, tekenend voor de situatie op de
werkvloer. Met Valkenburg viel geen goed
garen te spinnen. „Hij was uit op eigen
winstbejag, voerde de produktie op en
weigerde ook maar één complimentje uit
te delen. Nooit een schouderklopje, nooit
een blijk van waardering. Ikke-ikke-ik-
ke.."
Dat het Arscop-commissariaat van Elco
Brinkman in verband wordt gebracht met
de praktijken van Arie Valkenburg be
treuren de opposanten van de miljonair
uit Zeist. Ze zijn wel van mening dat
Brinkman zich. voordat hij het verzoek
van oom Arie inwilligde, beter had moe
ten informeren. Immers, in 1986 moest
Arie Valkenburg een boete van een ton op
hoesten na de ontdekking, door de rijks-
accountant, van een belastingontduiking.
Niet Brinkman is de gebeten hond, maar
Valkenburg is de klos vanwege zijn con
necties met de CDA-voorman. „Omdat
Brinkman een vooraanstaande politicus
is, hebben ze Arie Valkenburg te grazen
genomen. Maar hoe bestaat het toch dat
Brinkman niet op de hoogte was van die
boete? Zijn schoonvader wist het ook."
Appartement
Brinkmans schoonvader Gerrit Salentijn.
in 1986 nog commissaris - en dus medeve
rantwoordelijk - van Arscop, zweeg bij de
controle van de boeken als het graf. Salen
tijn is getrouwd met de oudste zuster van
Arie Valkenburg. Door met Janneke Sa
lentijn te trouwen werd Elco Brinkman
een aangetrouwd lid van een bekende
Scherpenzeelse familie, een gezin met
twaalf broers en zusters. Janneke en Elco
Brinkman kwamen regelmatig bij tante
Cobie en oom Arie over de vloer. Ver hoef
den ze niet te lopen. Zowel Arie Valken
burg als het gezin Brinkman beschikt
over een tweede huis, een appartement, in
een complex aan de Boulevard in Noord-
wijk. Janneke en Elco mochten graag een
kaartje leggen met hun oom en tante.
Die partijtjes bridge zijn van de baan
sinds de echtscheiding van tante Cobie en
oom Arie in september 1990. Cobie bleef in
Rhenen wonen, Arie verhuisde naar Zeist.
Het echtpaar Valkenburg heeft drie kin
deren (Peter, Simone en Ard). die zo liet
Cobie eerder deze week doorschemeren
hun vader in alles steunen en die als de
voornaamste erfgenamen naar voren wor
den geschoven. Arscop beheert het fami
liekapitaal van rond de 25 miljoen gulden.
Elco Brinkman past dus op de centjes van
zijn nichtje en twee neven.
Dat geld is grotendeels afkomstig van de
verkoop door Arie Valkenburg van Heva
tex aan het Britse concern Whitecroft.
Daarmee deed Valkenburg in ruil voor
contanten afstand van zijn levenswerk.
Hij bouwde Hevatex van de grond af op.
Arie ging als lid van een kleine textiel-
dynastie aan de slag in Twenthe om. een
maal door de wol geverfd, in zijn geboorte
plaats Scherpenzeel voor zichzelf te be
ginnen. Hij ontpopte zich als een nijvere
en succesvolle zakenman.
Dat beeld staat op het netvlies van zijn za
kenrelaties. G. van Heek. directeur van
een bouwbedrijf in Scherpenzeel. om
schrijft Arie Valkenburg als 'een directeur
van de oude stempel'. Van Heek: „Geen
gezeur bij Arie Valkenburg. Hij weet wat
hij wil en redeneert in de trant van 'zij mo
gen ook wat verdienen zolang ik er maar 't
meeste aan overhoud'. Arie let op de klein
tjes, op elke gulden."
De bouwonderneming Van Heek bouwde
in opdracht van Arie Valkenburg het kan
toor- en bedrijfspand van Hevatex. Daar
zat. zegt Van Heek ongevraagd, geen cent
zwart bij „Alles werd keurig netjes afge
handeld. Valkenburg is als hij onderhan
delt nuchter en reeel."
Pittig
Douwe Kroodsma. tot afgelopen dinsdag
nog wethouder (namens het CDAi in
Scherpenzeel. heeft regelmatig overleg
gevoerd met Arie Valkenburg. Bij voor
beeld om over het verlenen van vergun
ningen te praten. Kroodsma: „Arie Val
kenburg is iemand van de kortste weg Hij
maakt meteen duidelijk wat hij wil en hoe
hij het denkt aan te pakken. Hij bereidt
zijn zaakjes altijd uitstekend voor en is be
reid om naar voor beide partijen aan
vaardbare oplossingen te zoeken. Mijn
persoonlijke indruk? Een prettige en pit
tige zakenman."
Arie Valkenburg's invloed op de Scher
penzeelse dorpsgemeenschap is, stelt
Kroodsma, nihil, ook al maakt hij deel uit
van een bekend Scherpenzeels geslacht.
Kroodsma's inschatting blijkt, zo mag uit
een rondvraag in de 'Parel van Gelder
land' worden afgeleid, correct te zijn. Er
wordt op straat en in de kroeg weliswaar
veel gesproken over 'de kwestie', weinig
Scherpenzelers kennen Arie Valkenburg
persoonlijk.
Ja, de uitbater van een horecagelegenheid
ontmoet hem regelmatig. „Het is mijn ge
woonte om nooit over mijn gasten te klet
sen. Ik weiger om hun privacy te schen
den". Na enig aandringen: „Arie Valken
burg is heel nadrukkelijk aanwezig." Deze
constatering sluit aan bij de typering van
Arie Valkenburg door oude bekenden in
Rhenen. „Arie Valkenburg? Een blaas
kaak. een braller."..Ik kan me voorstellen
dat hij in eerste instantie die indruk
maakt", meent de Scherpenzeelse bouwer
Van Heek. „Arie Valkenburg spreekt met
een aardappel in de keel Ach. ik doe dan
net zo en dan begint hij te lachen."
Met zijn vertrek uit Scherpenzeel richting
Rhenen. waar hij een riant woonhuis
kocht, trad Arie Valkenburg in de voet
sporen van zijn broers en zusters Lang
niet alle Valkenburg's zijn in Scherpen
zeel blijven wonen De broers Henk en Jan
Jacob hebben Scherpenzeel nooit de rug
toegekeerd.
Henk, trots op zijn relatie met Elco Brink
man, heeft er mede voor gezorgd dat
Scherpenzeel een maand geleden ook al
eventjes in de schijnwerpers stond (en
eveneens dankzij Brinkmani. Henk regel
de voor de plaatselijke afdeling van het
CDA een spreekbeurt van Brinkman in
een kerkelijk centrum. De landelijke pers
zat de CDA-captain op de hielen vanwege
diens zwaar omstreden AOW-plannen.
Brinkman hield bij die gelegenheid een
kort pleidooi voor een harde aanpak van
de witte-boordencriminaliteit..
Geschrokken van alle publiciteit praat
broer Henk niet meer met de pers. Zijn
echtgenote is luid en evident „Wij hebben
de buik vol van al dat gezeur Onze fami
lieleden zijn al meer dan genoeg lastig ge
vallen. Er staat alleen maar onzin in de
kranten. Nee. ik zeg niets over mijn zwa
ger."
Gevoelig
Broer Jan Jacob is adviseur van het door
zijn vader gestichte textielbedrijf. Ooit
telde Scherpenzeel drie ondernemingen
in die branche met een gezichtsbepalende
inbreng van valkenburg-telgen. Jan Ja
cob volgde zijn vader op als directeur en
opereert tegenwoordig in de luwte „Hij
blijft je broer", laat Jan Jacob zich ontval
len Het doet hem verdriet dat de hele fa
milie Valkenburg er bij wordt betrokken.
„Ik snap dat niet. Onze weverij wordt er
ook bij gehaald. Onbegrijpelijk Er be
staat geen enkele link met Hevatex. Al die
ophef en commotie raakt ons indirect net
zo hard." Dan: ,,'t Ligt erg gevoelig."
Zelf verbazen hem de irrelevante opmer
kingen. de roddels over een geheime
bankrekening in Zwitserland. Jan Jacob
Valkenburg: „Waarom ze dat nou er bij
halen, ik weet het niet. Onze firma heeft er
een legale rekening. Natuurlijk kom ik in
Zwitserland. Er zitten klanten van ons en
wij kopen er machines. Dat is toch zeker
niet laakbaar
Dat broer Arie zoals wordt gesuggereerd
altijd met een pistool op zak loopt, is vol
gens Jan Jacob uit zijn verband gerukt en
suggestief naar buiten gebracht. Hij ont
kent Arie's 'fascinatie voor wapens' niet,
maar voor dat pistool heeft Jan Jacob een
simpele verklaring bij de hand. „Dat
draagt hij bij zich om tijdens jachtpartijen
aangeschoten wild het genadeschot te ge
ven. Of hij er mensen mee heeft bedreigd?
Flauwekul."
Arie Valkenburg is een hartstochtelijk ja
ger Hij bezit rond de vijftien hectare land
goed in de driehoek tussen Scherpenzeel.
Amerongen en Rhenen. Neef Elco nam
deel aan door zijn oom opgezette drijfjach
ten. Jachtvrienden van Arie Valkenburg
getuigen van 's mans passie. Zijn stijl van
zaken doen zou overeen komen met de
manier waarop Arie jaagt, hard, maar
rechtvaardig.
Lions
Noch in Scherpenzeel noch in Rhenen
nam Arie Valkenburg actief deel aan het
gemeenschapsleven. In Rhenen was hij
tot 1984 ouderling van de gereformeerde
kerk en verkeerde hij tot een jaar geleden
in kringen van de lionsclub Gelderse Val
lei ivoor Rhenen en Veenendaal). waarvan
de president mr Schenk één van Arie Val
kenburg's adviseurs is geweest. Lions-se-
cretaris Hoitink stond vijftien jaar gele
den samen met Arie Valkenburg bij de
wieg van de Rhenense-Veenendaalse
lions.
Hoitink ergert zich aan wat hij als riool-
journalistiek ervaart. Hoitink: „Ik doe
geen uitspraken over de zaken van Arie,
daar sta ik buiten. Ik heb Arie leren ken
nen als een fijne vent. die indachtig de
doelstelling van de lions zijn best deed om
iets voor de maatschappij te betekenen.
Bij de werving van fondsen voor goede
doelen kon je altijd een beroep op hem
doen. En nooit sloeg hij onze jaarlijkse
tweedaagse fietstocht over. Een gezellige
maat. zonder meer
Drie keer ging Hoitink op uitnodiging mee
met Arie Valkenburg op een drijfjacht in
de Hoeksewaard Hoitink: „Ik ben zelf
geen jager, ik was drijver. Voor zo ver ik er
over kan oordelen is Arie een sportieve ja
ger.' Intussen is Arie Valkenburg lid van
de lionsclub in Noordwijk. Dat kon hij pas
volgens gedragscodes van de lions een
halfjaar na het opzeggen van zijn lidmaat
schap in Rhenen-Veenendaal worden.
Ane Valkenburg, de jager op wie door de
Fiod en justitie wordt gejaagd. „Het is",
zegt broer Jan Jacob, „een droevige ge
schiedenis waarvan de hele familie de du
pe dreigt te worden."
Robin Bruinsma
Je moet je voorstellen dat ze ie
dere keer een klap op je kop ge
ven. Steeds harder. Op het laatst
met een honkbalknuppel. Je raakt
er steeds erger van uitje evenwicht
en telkens als je je weer hersteld
hebt: bats!. Riet van Dijke-Izelaar
werd jaren achtereen geterrori
seerd door een familie uit de buurt,
vooral de vrouw des huizes. Drei
gementen, telefoontjes, scheldpar
tijen: het steeds terugkerende ge
treiter maakte haar leven tot iets
waarvan ze zelf nog maar weinig in
de hand had. „Dat mens had me
helemaal in d'r greep. Totdat ik
het begon te begrijpen. Sindsdien
kan ze pesten zoveel ze wil. Op mij
heeft het geen vat meer"
De pesterijen begonnen toen een
andere familie uit de buurt ver
huisde. „Zeg maar gerust dat ze
vluchtten. Zij waren voor die tijd
het slachtoffer van dezelfde fami
lie Hun leven werd tot een hel ge
maakt en ik wist heel goed hoeveel
moeite ze ermee hadden. Ik praat
te vaak met ze in de trant van.
'mens. laat je niet op je kop zitten
door zulke asociale lui. Je moet er
boven staan. Geef ze toch niet de
kans om jou leven te bestieren'.
Dat soort praatjes hield ik. Dezelf
de als later tegen mij werden ge
houden. Het hielp niet. Ze vertrok
ken, en in mijn richting werd ge
roepen: 'Zo, die zijn weg, nu is de
familie Van Dijke aan de beurt'. Ik
dacht: 'je doetje best maar"
Dat deden ze. Aanvankelijk haal
de Riet van Dijke haar schouders
op als er dertig keer per dag werd
gebeld, als ze vlak voor haar keu
kenraam werd uitgemaakt voor al
les wat mooi en lelijk was, als de
vrouw overal achter haar opdook
of als haar kinderen dreigementen
werden toegesist. „Maar gaande
weg ging ik er rekening mee hou
den. Ik liep liever over het donkere
pad dan langs hun huis. Altijd liep
ik achterom te kijken, durfde soms
de telefoon niet op te pakken.
Kortom- ze kregen me in hun
macht." Uiteindelijk ging ze de si
tuatie ontlopen door veel weg te
gaan. Een paar dagen logeren bij
haar zus. met de kinderen naar
haar moeder, het waren allemaal
lange autoritten en echt helpen
deed het niet.
„Als ik weg was, was ik ook niet
meer op m'n gemak. Ik kon er niet
van genieten. Dan wist ik dat er
thuis een stapel strijk lag en dan
zat ik ergens anders. Gevlucht
voor een stel idioten. Ik werd er.
ook helemaal eenzaam door want
niemand begreep het. Ik sta te
boek als een nuchtere tante. Wat ik
toen het ergste vond. was dat mijn
man zijn gedrag niet veranderde
ten opzichte van die lui. Hèm zei
den ze gewoon gedag en hij zei ze
gewoon gedag terug. Nu begrijp ik
wel dat hij zijn gedrag niet door an
deren wilden laten bepalen. Hij
zegt altijd netjes goedendag en
daarmee uit. Maar ik droomde er
toen van dat stel nog eens te wur
gen. Gelukkig heb ik nooit een vin
ger naar ze uitgestoken."
Oplossing
De houding van haar man bleek
uiteindelijk de sleutel voor haar ei
gen oplossing. „Dat vluchten was
ik inmiddels zo beu geworden.
foto Ruden Riemens
daar moest ik wel mee ophouden
Het pesten verergerde, want ik was
thuis. Maar ik kreeg ook de kans
om er eens goed over na te denken
en de conclusie was bevrijdend. Ik
kwam erachter dat we hier te ma
ken hebben met gestoorde men
sen. Ze hebben maar één manier
om met anderen in contact te ko
men: treiteren. Waarschijnlijk
hebben ze nooit iets anders ge
kend. zijn ze zelf vroeger ook ge
treiterd. In ieder geval heersen bin
nen dat gezin ook hele vreemde
machtsstructuren Hij mishandelt
zijn vrouw geestelijk, zij viert haar
frustraties bot op de kinderen en
de buurt en iedereen pest iedereen,
de hond niet uitgezonderd. Ik ben
nog net niet zover dat ik medelij
den met ze heb maar mijn ver
stand zegt dat dat wel zou moe
ten.'
Riet is zich er terdege van bewust
dat juist zij het slachtoffer moest
worden. „Die andere buurvrouw
was gewoon een makkelijk slacht
offer. vooral omdat haar man ook
bang was van dat stel. Mij moest ze
hebben omdat ik alles ben wat zij
niet is. Ik ben vrijgevochten, vro
lijk, ik heb een goed huwelijk, een
hechte familieband, leuke kinde
ren, een fijn huis dat altijd open
staat voor iedereen. Daar moet je
vanuit de letterlijke en figuurlijke
gevangenis waarin zij leven, wel ja
loers tegenaan kijken. Toen ik een
maal zover was, leek het wel erg be
spottelijk om je leven, wat je doet
en wat je laat. ook maar voor een
milimeter te laten beïnvloeden
door zulke figuren
Nu doet Riet weer dingen omdat ze
er zin in heeft of omdat het zo tepas
komt. Als ik ga logeren, ga ik voor
de lol Ik neem de kortste weg door
het wijkje en als er hier iemand op
de stoep gaat staan schelden, haal
ik mijn schouders op Maar ik heb
wel meer begrip gekregen voor die
buurvrouw die indertijd vertrok
ken is. Als ik toen geweten had wat
ik nu weet. had ik haar misschien
ook naar een overwinning kunnen
helpen Want zo voelt het: een
overwinning."
Rollen omgedraaid
„Als je ergens naar je zin woont,
heb ik gemerkt, is het toch moge
lijk dat mensen met wie je niets te
maken hebt, alle positieve aspec
ten van je woonomgeving gaan
overschaduwen. Dan bevalt er
niets meer. De tuin kan nog zo
mooi staan bloeien, jij vind het
maar niks. Je kinderen kunnen
nog zo leuk aan het spelen zijn. jij
krijgt last van de herrie. Het onbe-
grijpelijkst is. dat er mensen be
staan die daarop uit zijn", zegt
Riet. die een vaag vermoeden heeft
dat ook in dit opzicht de gang van
zaken kan worden omgedraaid.
„Achteraf denk ik dat de sfeer hier
in de buurt - iedereen gaat vriend
schappelijk met elkaar om behal
ve die familie - hun leven wel heel
mager heeft doen afsteken Ver
geet niet dat ze alleen in staat zijn
tot negatief gedrag, In de scheld
kanonnades kwam ook altijd aan
de orde dat we niet moesten den
ken dat zij zouden gaan verhuizen.
Op die momenten heb ik daar niet
bij stilgestaan, maar nu denk ik
dat ze daar altijd bang voor zijn ge
weest. Voor een actie van de buurt,
om hen weg te krijgen. Ik moet zeg
gen: er is een tijd geweest dat ik
daar graag mijn handtekening on
der had gezet. Nu kan het me niks
meer schelen waar ze hun treurige
leven leven. Ik heb het mijne terug
en daar gaat het om."
Mieke van der Jagt
