Nederland gaat uit de bol
Actie tegen gifgebruik in
bloemen- en bollenteelt
Tulpomanie
in 1994
PZC
ZATERDAG 26 MAART 1994
vrije tijd
,.a "TV e tulp is jarig. Precies vier
S mJ eeuwen geleden staken de eerste
t bolbloemen in Leiden het kopje
boven de Nederlandse kouwe grond.
Om dat te vieren gaat ons land de
komende maanden finaal uit de bol.
Het Nederlands Bureau voor
Toerisme (NBT) heeft samen met het
Internationaal Bloembollen Centrum
een schier eindeloze reeks
activiteiten, festiviteiten en
tentoonstellingen aangezwengeld.
Natuurlijk vermeldt het programma
de onvermijdelijke
tulpenwandelingen,
tulpenfietstochten en
tulpenrondvaarten. Maar ook chique
kunstexposities, fleurige
bloemententoonstellingen en
bloemencorso's. Ook attractieparken,
botanische tuinen, hotels en
touroperators laten zich niet
onbetuigd.
Met opening van de Keukenhof barst
te het jubileumfeest deze week in allf
hevigheid los. Hoogtepunt en tevens slot
akkoord van de manifestatie Tulp 400 is
een grote tentoonstelling die van 7 okto
ber tot en met 6 november de Nieuwe
Kerk in Amsterdam tot de nok vult. Naast
250 kunstvoorwerpen zullen er tiendui
zenden bloeiende tulpen te zien zijn; een
unicum buiten het traditionele bloeisei-
zoen. Om dat voor elkaar te krijgen leiden
bollenkwekers Moeder Natuur vakkundig
om de tuin. De groei van de benodigde bol
len wordt simpelweg vertraagd door ze
letterlijk in de ijskast te zetten. Het resul
taat: ijstulpen.
Kitsch
Niet alleen de kwekers zijn vindingrijk.
Ook de vaderlandse souvenir-handel
trekt alle registers open om klinkende
munt uit het Tulpenjaar te slaan. Veel
hebbedingetjes zijn pure kitsch. Bijvoor
beeld pantoffels in de vorm van langha
rige klompen met een tulpenmotief, op-
blaastulpen, tulpen-schemerlampjes, na
geaapt Delfts blauw, en scheepsladingen
andere Taiwanese prullaria. De inventivi
teit gaat ver. Voor sommigen misschien
zelfs te ver. Zo zet een restaurant in Scha-
gen tulpebollen op het menu; een onsma
kelijke variant op het voer dat talloze Ne
derlanders in de hongerwinter zo zwaar op
de maag lag.
Het Verzetsmuseum in Amsterdam bijt
zich op wetenschappelijke wijze vast in
dat onverteerbare stukje vaderlandse ge
schiedenis. Sinds begin maart is er een mi
ni-tentoonstelling te zien over de tulpebol
als karig oorlogsvoedsel. Het Verzetsmu
seum is daarmee een van de vijftien mu
sea die speciale exposities aan de tulp wij
den.
Uitgerekend in het
jubileumjaar van
de tulp lanceerden Na
tuur en Milieu, Green
peace en de Consumen
tenbond een campagne
tegen de bloemen- en
bollenteelt. Onder het
motto 'Natuurlijk bloe
men zonder gif richten
zij zich tegen het om
vangrijke gebruik van
bestrijdingsmiddelen,
kunstmest en energie in
de sierteelt. Volgens de
drie organisaties heeft
de bloemen- en bollen
teelt ernstige gevolgen
voor milieu, natuur en
landschap.
Viola de Jong en Willem
Buitelaar van het Ne
derlands Bureau voor
Toerisme zien de berich
ten over het gebruik van
gif niet als een smet op
het verjaardagsfeestje.
„De bloemensector
werkt er ontzettend
hard aan om bloembol
len zo schoon mogelijk
te produceren. Dat be
reik je niet van de ene op
de andere dag. Er is veel
onderzoek en tijd voor
nodig. In vergelijking
met twee jaar geleden
wordt er al veel minder
gif gebruikt. Een ander
punt is dat steeds meer
gemeenten er toe over
gaan landbouwarealen
in beslag te nemen voor
woningbouw. Maar als
de bollenboeren anders,
milieuvriendelijker wil
len produceren dan heb
ben ze meer areaal no
dig. Dat zijn twee con
flicten die met het tij te
gen elkaar ingaan."
Viola de Jong en Willem
Buitelaar verwachten
niet dat de actie toeris
ten en dagjesmensen er
van weerhoudt evene
menten in het kader van
Tulp 400 te bezoeken.
„Eerder is in Duitsland
gigantisch veel ophef
over het gebruik van gif
in de bloemen- en bol
lenteelt geweest. En
juist in Duitsland slaat
onze campagne Tulp 400
heel goed aan."
den dat die getoonzette Holland-promotie
oorspronkelijk van Duitse komaf is en
door de producer was veranderd in 'Rozen
uit Amsterdam'. Maar de componist was
zo 'begeistert' van tulpen dat hij niet capi
tuleerde voor de platenbons.
Uithangbord
Met de tulp zit Nederland op rozen. De
bolbloem is een echt Landmark: pr-vak-
taal voor een nationaal symbool. Toch
haalde uitgerekend het NBT het enkele
jaren geleden in z'n bol een wedstrijd uit te
schrijven die Nederland aan een nieuw
'uithangbord' moest helpen. Niks geen ou
bollige tulpen, molens en klompen meer
om de toeristische zegeningen van ons
land internationaal aan de grote klok te
hangen. Een meer eigentijds landmark
moest er komen! Het NBT stond daarbij
zoiets voor ogen als de Eiffeltoren. de Big
Ben en Manneke Pis. Maar dat plannetje
verwelkte al snel.
„De wedstrijd leverde wel een paar aar
dige ideeën op, maar niet HET idee", zegt
drs Willem Buitelaar, hoofd public rela
tions van het NBT. „Een heleboel voor
stellen sloten weer aan bij de drie traditio
nele landmarks die wel hebben. Daarmee
wordt Nederland in het buitenland geas
socieerd. Dan moet je niet koste wat kost
een nieuw kunstmatig landmark opzet
ten, maar je bij de bestaande aan blijven
sluiten. Maar tegelijkertijd moet je wel
voorkomen dat ons land uitsluitend met
tulpen, klompen en molens wordt geasso
cieerd. Je moet laten zien dat Nederland
meer te bieden heeft en in de loop van de
tijd technologisch opgeschoven is. Dat
kan door het allemaal in een breder cul
tuur-historisch perspectief te trekken. Zo
kun je bijvoorbeeld aan de molens de hele
industriële revolutie ophangen. Daar is
dan weer het high tech-aspect van Neder
land mee in verband te brengen, en de
hoogwaardige industrie, inpolderingen,
dijkenbeheer; zeg maar de hele weg- en
waterbouwkunde die we in Nederland in
huis hebben, met als kroon op het werk
natuurlijk de Deltawerken."
Keukenhof
Op die leest is ook Tulp 400 geschoeid,
zegt Viola de Jong. „Natuurlijk zijn er veel
bloemen te zien. Maar die vormen de kap
stok om 400 jaar Nederlandse geschiede
nis, kunst en cultuur onder de aandacht te
brengen." De manifestatie is tevens be
doeld om het seizoen te verlengen en te
verbreden. „Het bollenseizoen duurt on
geveer negen weken; van eind maart tot
eind mei. Er komen dan zo'n 600.000 toe
risten naar Nederland, speciaal vanwege
de bollenvelden en de Keukenhof. Dat is
goed voor een miljoen overnachtingen per
jaar. Er gaat ook een groot uitstralingsef
fect van uit. Als de Keukenhof de poorten
opent, merken ze dat aan de kassa van het
Rijksmuseum in Amsterdam en aan de
hotelbalies in Noord- en Zuid-Holland-
Met Tulp 400 proberen we ook buiten die
negen weken met de bollen te scoren.
Daarom is ons motto '400 jaar tulp, 400 da
gen feest'. Bovendien willen we met onze
campagne ook op andere doelgroepen
mikken. Museumpubliek bijvoorbeeld.
Kruidkundige Carolus Clusius plantte
vierhonderd jaar geleden de eerste
tulpen in de Leidse Hortus Botanicus.
Tulpen lokken elk jaar zo'n 600.000
toeristen naar Nederland.
foto Tuinidee '94
De feestelijkheden in het kader
van Tulp 400 beperken zich
niet tot de bollenstreken in Noord
en Zuid-Holland. Ook in andere
delen van het land, Zeeland uitge
zonderd, zijn de komende maan
den honderden activiteiten.
Een greep uit het programma:
- Paleis Het Loo in Apeldoorn zet
in het voorjaar een speciale wande
ling uit. Die voert door de tuinen,
waar veel bolbloemen bloeien, en
door het paleis waar tulpen in spe
ciale vazen en kunstvoorwerpen
met afbeeldingen van de jarige
bloem te bewonderen zijn. Bezoe
kers kunnen meedoen aan de wed
strijd 'Schilder je eigen tulp'.
- In het Nederlands Openlucht
museum in Arnhem voert een wan
delroute van 1 april tot 15 mei langs
de veertig oudste nog verkrijgbare
tulperassen die in Nederland zijn
gekweekt.
- De Efteling viert op 16 en 17
april de officiële verjaardag van de
tulp met een reeks activiteiten
voor kinderen In het park zijn een
kwart miljoen bollen geplant.
- In Madurodam gingen duizen
den tulpebollen van verschillende
miniatuur-soorten de grond in. Een
video-programma en foto-exposi
tie belichten de geschiedenis van
de tulp.
De provincie Flevoland is een
belangrijke leverancier van bloem
bollen. In dit minder bekende bol
werk heeft de VVV een 100 kilome
ter lange route uitgestippeld. In
april en mei houden diverse bloem-
bollenbedrijven in de Noordoost
polder open huis
- Ook de VVV's van West-Fries
land, Alkmaar, Purmerend. Eg-
mond aan Zee en Noordwijk heb
ben speciale bollenroutes samen
gesteld.
- Haarlem tooit zich graag met de
fleurige titel Bloemenstad. Iedere
zaterdag om 10 uur start bij het
VVV-kantoor een wandeling langs
de hofjes die in het voorjaar ge
kleurd zijn met tulpen.
- De Aardewerk- en Tegelfabriek
Koninklijke Tichelaar in Makkum
bestaat net als de tulp 400 jaar. Dat
wordt gevierd met exposities van
tegels met tulpmotieven in onder
andere de Kasteeltuinen in Arcen.
- Tulpentegels zijn ook te zien in
het Nederlands Tegelmuseum in
Otterlo (2 april-30 juni). Zulke te
gels voorzagen in de 17e eeuw in
een grote behoefte. Echte tulpen
waren namelijk zeldzaam en bo
vendien schreeuwend duur. Boven
dien vonden predikanten verwel
kende bloemen verspilling van
geld en een uiting van verwerpelij
ke ijdelheid. Tulpen op tegels wa
ren dus een uitkomst.
- Diverse botanische tuinen ha
ken in op de verjaardag van de tulp.
onder andere de Tuinen van
Spaensweerd in Brummen (open
dagen op 23-24 mei, 28-29 juni, 2-3
juli en 16-17 juli), de Hortus Am
sterdam en natuurlijk de Hortus
Botanicus in Leiden, waar de tulp
zijn triomftocht begon. In april en
mei is er een botanische tulpen
show te zien.
- De Keukenhof in Lisse presen
teert onder meer oude bolrassen en
tulpen genoemd naar leden van ko
ningshuizen. In Nederlands be
roemdste bloementuin zijn ook
vijftig 'tulpenschilderijen' te zien
van onder meer Jan Tooropen
Claude Monet (geopend: 24 maart-
23 mei).
- Noordwijk vormt de start en fi
nish van de 41e Historie Tulpenral
ly die de deelnemers tussen 6 tot en
met 9 april door de Benelux, Frank
rijk en Duitsland voert; een rit van
1300 km.
- Diverse bloemenoptochten
staan dit jaar in het teken van de
tulp, onder meer de befaamde cor
so's van de Bollenstreek (23 april)
en Aalsmeer (3 september).
- Leiden broedt op plannen de ge
schiedenis te herhalen door met
een postkoets tulpebollen vanuit
Turkije naar Ne
derland te bren
gen. De fleurige
zending moet daar
begin oktober, tij
dens de Leidse La-
kenfeesten, arrive
ren.
- Honderddui
zend bezoekers
worden verwacht
op de tulpenten
toonstelling in de
Nieuwe Kerk in
Amsterdam (7 ok-
tober-6 november),
het slotstuk van
Tulp 400. De bloe-
menshow wordt
verweven met een
expositie van
schilderijen, kera
mische objecten,
tekeningen, hand
schriften. boeken,
wapens en kleding
stukken waarin de
tulp centraal staat.
De 250 voorwerpen
zijn afkomstig uit
Nederlandse en
Turkse musea.
Ook voor het binnenlands (dag)toerisme
is de tulp van grote betekenis. Elk jaar
trekken horden dagjesmensen naar de
bollen. Hoeveel precies is niet bekend.
„Voor Nederlanders zijn tulpen, bloemen
markten en bloemenstalletjes doodnor
maal. Ze zijn er gewoon. Toch heeft de tulp
ook voor Nederlanders een geweldige po
sitieve uitstraling", zegt Viola de Jong. Zij
heeft daar zo haar eigen bloemrijke ver
klaring voor. „Tulpen zijn krengen om in
een vaas te zetten. Ze gaan alle kanten uit
hangen en staan nooit zoals je wilt dat ze
staan. Het zijn eigenwijze bloemen. Ne
derlanders zijn dat ook. Daarom heeft de
tulp zoiets eigens."
Aad Struijs
Leiden
Als drs Viola de Jong de catalogi van de
souvenirhandel doorbladert breekt op
haar gezicht een vage glimlach door. Maar
zij onthoudt zich van commentaar. De
projectleidster van de campagne Tulp 400
kan eigenlijk niet anders, want ook haar
eigen NBT gaat enthousiast de boer op
met 'merchandising artikelen' die bol
staan van de tulpen. „Sommige zijn een
beetje kitscherig. Maar wel heel leuk. De
mensen zijn er erg enthousiast over",
meldt de dame van de NBT Tulpen-mer-
chandising-informatielijn over de karton
nen tulpen, tulpenspeldjes, tulpenvideo,
tulpenboeken, tulpenplakplaatjes, tul
penmagneetjes voor-op-de-koelkast, tul
pensjaaltjes, tulppressepapiers, en para
plu's met tulpenhandvat, de zogeheten
tuliplu's.
In de werkkamer van Viola de Jong in het
NBT-hoofdkantoor in Leidschendam slin
geren een paar goedgelukte tulpensouve
nirs rond. Maar een levende bloem valt er
in dat epicentrum van de campagne Tulp
400 niet te ontdekken. Wel een houten ko
pie van een terminale tulp die achteloos in
de bloempot van een naar water snakken
de plant is gestoken. En overal affiches.
Een ervan is groot genoeg om een studen
tenkamertje mee te behangen. „Leiden
tulip town" schreeuwt het opschrift in ka
pitale letters. En dat klopt. Want het was
immers in de Leidse Hortus Botanicus dat
de kruidkundige Carolus Clusius vier eeu
wen geleden de eerste tulpen pootte.
Boegbeeld
Clusius bemachtigde zijn tulpebolletjes in
Turkije. In Nederland viel de allochtone
bloem in goede aarde. In de eerste helft
van de 17e eeuw was de tulp zelfs zo ge
wild, dat er astronomische bedragen voor
werden betaald. Die gekte ging de ge
schiedenis in als de tulpomania. Op het
hoogtepunt ervan, in 1637, moest voor
drie bollen van de 'Semper Augustus'
30.000 gulden worden neergeteld. Ter ver
gelijking: een Amsterdams grachtenpand
kostte in die tijd 10.000 gulden. De tulpo
manie is onderwerp van twee tentoonstel
lingen: in het Frans Halsmuseum in Haar
lem (tot en met 23 mei) en museum 'Dit is
Bethlehem' in Gorinchem (tot en met 17
april).
Tegenwoordig produceert ons land zo'n
twee miljard bollen per jaar. Het meren
deel gaat de grens over. Waarde: 1.8 mil
jard gulden. De tulp groeide ook uit tot
het boegbeeld van het Holland-imago in
het buitenland. Viola de Jong: „Als je in
New York de straat op gaat en je zegt 'Hol
land'. dan antwoordt men onmiddellijk:
Amsterdam en Tulips." Dat ijzersterke
duo leverde ook een wereldhit op: 'Als de
lente komt dan stuur ik jou tulpen uit Am
sterdam'. Al gebiedt de eerlijkheid te mei-
bloembollenhandelaren hun bloeiende
tulpen portretleren. Deze illustratie
staat in de beroemdste Bloembollen
Catalogus uit die tijd, die van Judith
Leijster. Het monsterboek is te zien in
het Frans Halsmuseum te Haarlem.
Rijke Nederlanders betaalden in de 16e eeuw fortuinen om exclusieve tulpen in bezit te krijgen. Een
Amsterdamse koopman ruilde zijn grachtenpand voor tien tulpebollen. Reden genoeg voor spotpren
ten zoals deze Flora's Mallewagen. De afbeelding is te zien in het Haarlemse Frans Halsmuseum.
