Het corruptste
departement
van Frankrijk
Moord op Yann Piat
reportage
33
Huiselijke
besognes
wMmm
ZATERDAG 26 MAART 1994
Op vrijdag 25 januari werd het Franse parlementslid Yann Piat het
slachtoffer van een moordaanslag. Op enkele meters van haar
woning op de Mont des Oiseaux, een chique villawijk van Hyères met
uitzicht over de Middellandse Zee, opende dé bijrijder van een motor
het vuur op haar auto. De 44-jarige Yann Piat overleed ter plekke.
Een klassieke moord op bestelling, zo lijkt het. Enkele dagen later
arresteerde de politie twee mannen die tot het milieu van de lokale
misdaad behoren, als vermoedelijke daders. Maar de vraag die iedereen
in het departement Var bezighoudt, is wie de moord op het
parlementslid besteld heeft. De Italiaanse mafia De lokale
onderwereld Of is de moord ingegeven door politieke motieven
De politie lijkt vooralsnog geen enkel spoor uit te sluiten. Temeer niet
omdat het in de Var niet altijd even duidelijk is wie nu precies tot welk
milieu behoort. De Var staat te boek als het corruptste departement van
Frankrijk.
Yann Piats kruistocht tegen drugs, corruptie en de plaatselijke
onderwereld bezorgden haar de afgelopen jaren veel vijanden. Vijanden
die, zoals gebleken is, tot het uiterste wilden gaan om het lastige en
ambitieuze parlementslid uit de weg te ruimen.
Wat we hier nodig hebben is een
schoonmaak. Een hele grote schoon
maak. De hotelhouder in Hyères hoeft
niet lang na te denken over de vraag wat
er mis is in de Var. „Het is de hoogste tijd
om de bezem flink door de lokale politiek
te halen. Onze politici Ze zijn vrijwel
zonder uitzondering tot op het bot cor
rupt."
Stamtafelpraat van een lokale kleine
middenstander De man in kwestie wijst
de suggestie resoluut van de hand. „Me
neer, we zien de voorbeelden hier dage
lijks om ons heen. Zonder smeergeld krijg
je hier niets voor elkaar. Maar met een
goed gevulde envelop in de hand gaan alle
deuren voor je open."
Hij wijst naar boven, naar een heuvel bo
ven de stad die gedomineerd wordt door
de ruïnes van een middeleeuws kasteel.
„De hele heuvel is officieel beschermd ge
bied. Binnen een straal van enkele hon
derden meters mag niets gebouwd wor
den. En kijk daar eens", zo zegt hij, wij
zend op enkele monumentale villa's die
niet lang geleden tegen de heuvel zijn ge
bouwd. „Die villa's zijn hemelsbreed nog
geen honderd meter van het kasteel ver
wijderd. Als je weet wie je om moet kopen,
krijg je hier alles voor elkaar."
Var West
Wie dezer dagen zijn oor te luisteren legt
in de Var. krijgt heel wat vergelijkbare
verhalen te horen. Verhalen waarin een
paar termen steeds terug komen. Termen
als 'corruption', 'pots de vin' (smeergeld)
en 'pègre' (onderwereld). Verhalen over
kleine, alledaagse corruptie die het depar
tement als een te lang verwaarloosd
kwaadaardig gezwel tot op het bot heeft
aangetast- Maar ook verhalen over schan
dalen waarbij de" 'kleine' corruptie, waar
de hotelhouder zich zo aan stoort, in het
niet valt.
Over politici die wel erg innig bevriend
zijn met grote bazen uit de onderwereld
van de Cöte d'Azur. Over burgemeesters,
raadsleden en parlementariërs die met de
dood bedreigd worden als ze zich tegen
een grootschalig onroerend-goedproject
verzetten. Over het witwassen van mafia-
geld in de talrijke casino's aan de Cöte
d'Azur.
Sinds de moord op Yann Piat rolt de hele
Franse pers over het departement Var
heen met vrijwel dagelijks weer nieuwe
onthullingen en geruchten. 'Le Var West',
zo hebben enkele vindingrijke journalis
ten het departement al omgedoopt, een
variant op de 'Far West', het Wilde Wes
ten. De suggestie is duidelijk: De Var is tot
het 'Wilde Westen' van Frankrijk verwor
den. Of. beter gezegd, tot het 'Wilde
Zuiden'.
Big Jo
Kopstukken
Dat er iets grondig mis is in het zonovergo
ten departement rond de marinehaven
Toulon, tussen Marseille en Nice, is ook
minister Charles Pasqua van binnenland
se zaken duidelijk geworden door de
moord op Yann Piat. Pasqua kondigde
nog geen 24 uur na de aanslag aan dat het
de hoogste tijd was voor een grote schoon
maak en voegde de daad bij het woord. Hij
stuurde verscheidene kopstukken van de
Parijse recherche en tientallen extra re
chercheurs naar de Var om de plaatselijke
en regionale politie bij te staan in het on
derzoek naar de moord.
Pasqua laat geen gelegenheid onbenut
om te onderstrepen dat het hem ernst is.
De moord op een parlementslid is een aan
slag tegen de staat en tegen de democratie
die niet onopgehelderd mag blijven, zo
meent hij.
Hoewel de indrukwekkende politiemacht
die de moord onderzoekt, de opdrachtge
vers en het motief nog niet gevonden lijkt
te hebben, vordert het onderzoek gestaag.
De politie is er van overtuigd de moorde
naars zelf te pakken te hebben, ondanks
het feit dat ze opvallend degelijke alibi's
lijken te hebben. De 28-jarige Epiphanio
Pericolo, een voormalige nachtclub-be
heerder van Italiaanse komaf, zou de mo
tor die bij de aanslag werd gebruikt, heb
ben bestuurd, terwijl zijn bijrijder, de 27-
Het met bloemen overdekte graf van Y ann Piat op de begraafplaats van Bormes-les-Mimosas.
foto Hans Gertsen
jarige Franse barkeeper Denis Labadie,
de dodelijke schoten zou hebben gelost.
Zowel Labadie als Pericolo staan bekend
als leden van de plaatselijke onderwereld.
En, wat schokkender is, als goede kennis
sen van plaatselijke notabelen en politici.
Tijdens de parlementsverkiezingen van
1993 verstoorden ze, samen met enkele an
deren. een verkiezingsbijeenkomst van
Yann Piat. In opdracht van Yann Piats di
recte tegenstander bij die verkiezingen,
Joseph Sercia, zo meent de politie.
Joseph Sercia, vice-voorzitter van de Con-
seil Général, het departementaal bestuur,
werd onmiddellijk na de moord in een
anoniem pamflet van de moord beschul
digd. Sercia, die in de Var als 'Big Jo' door
het leven gaat, ontkende met verve, maar
werd enkele dagen later door de politie
van zijn bed gelicht, evenals Maurice Ar-
reckx, de voorzitter van het departemen
taal bestuur.
Dat veroorzaakte een schok van jewelste
in de Var. 'Monsieur Arreckx'. oud burge
meester van Toulon, staat bekend als 'de
peetvader' van de Var. Een bijnaam die hij
trots, als een soort geuzennaam, met zich
meevoert. Een bijnaam die hij kreeg om
dat hij al sinds jaar en dag de politieke
'baas' is van de Var. En mede vanwege zijn
goede vriendschap met Jean-Louis Far-
gette, de onbetwiste koning van de onder
wereld in de Var.
Fargette. bijgenaamd 'Zeepje' vanwege
zijn ongelooflijke talent om de politie tel
kens weer uit handen te glippen, werd in
maart 1993, luttele dagen voordat Yann
Piat de strijd om een parlementszetel in
Hyères won van Sercia, in Italië ver
moord. Een moord die nooit is opgehel
derd, maai' waar Yann Piat verantwoorde
lijk voor werd gehouden door de 'clan Far
gette', de machtige bende waarvan 'Zeep
je' de leider was.
Yann Piat zou de gevreesde onderwereld
van Marseille, de grote concurrenten van
die van Toulon, ingeschakeld hebben om
de lokale koning van de onderwereld te li
quideren. Arreckx en Sercia zijn, na ver
hoor en huiszoekingen, weer op vrije voe
ten gesteld, maar hun namen lijken defini
tief besmet. Vooral Joseph Sercia lijkt
ernstig in de problemen te verkeren.
Hij ontkende tot voor kort laconiek en
hardnekkig de twee vermoedelijke moor
denaars van Yann Piat te kennen, maar
het weekblad 'Paris Match' publiceerde
vorige week een foto waarop duidelijk te
zien is dat Pericolo en Labadie als lijf
wachten van Sercia fungeren tijdens een
verkiezingsbijeenkomst. Sindsdien zwijgt
'Big Jo'.
Yann wist teveel
„Yann Piat is vermoord omdat ze teveel
wist van de smerige praktijken en de ver
dachte vriendschappen van sommige po
litici hier", zo weet een van haar voorma
lige naaste medewerkers zeker. Hij wil pas
praten na een uitdrukkelijke belofte zijn
naam buiten het verhaal te houden. De
moord op Yann Piat heeft volgens hem
voldoende aangetoond datje in de Var ui
terst voorzichtig moet zijn.
Wie de opdracht tot de moord gegeven
heeft, durft hij niet te zeggen. Maar hij
weet wel in welke hoek het gezocht moet
worden. „Dat verhaal over haar contacten
met de onderwereld van Marseille is rond
uit krankzinnig. Iedereen die haar kende
weet dat. Het was een eerlijke vrouw die in
die wereld absoluut geen contacten had.
Yann Piat wilde volgend jaar meedoen
aan de verkiezingen voor het burgemees
terschap van Hyères. Volgens een opinie
peiling die we enkele maanden geleden
hebben gehouden, zou ze een heel goede
kans hebben gemaakt. Dat idee was voor
sommige mensen onverdraaglijk. Yann
maakte er geen geheim van dat ze korte
metten wilde maken met de corruptie, de
drugshandel en de speculatie in onroe
rend goed", aldus de voormalige mede
werker.
maat in de Var Volgens een andere voor
malige medewerker van Yann Piat die
eveneens nadrukkelijk anoniem wenst te
blijven, gaat het te ver om dat zo hard te
stellen. „Overal aan de Cöte d'Azur heb je
een florerende onderwereld. Er gaat hier
nu eenmaal veel geld om. Het klimaat is
aantrekkelijk en er zijn tal van casino's en
nachtclubs waar zwart geld gewit kan
worden. Van een echte mafia op zijn Ita
liaans die totaal in de politiek geïnfil
treerd is, is hier nog geen sprake. Al begint
het nu wel pijnlijk duidelijk te worden dat
sommige politici wel erg nauwe banden
met de plaatselijke onderwereld hebben
of hadden."
Volgens Marceau Bigeni, een voormalig
gemeenteambtenaar uit La Seyne-sur-
Mer. een buurgemeente van Toulon, is het
politieke klimaat in de Var totaal ver
ziekt. Bigeni nam een half jaar geleden
ontslag en publiceerde vervolgens in ei
gen beheer een honderd bladzijden tellen
de aanklacht tegen de praktijken van de
burgemeester van zijn gemeente, Charles
Scaglia. Een burgemeester die er. net als
zijn partijgenoten en vrienden Arreckx en
Sercia. nauwe banden met figuren uit de
onderwereld op na houdt, als we Bigeni
mogen geloven.
Onderkoning
Doodskistjes
Om die reden zou ze de afgelopen jaren
ook herhaalde malen met de dood zijn be
dreigd. Vorig jaar kreeg ze tijdens de tu
multueuze verkiezingscampagne twee
kleine doodskistjes toegestuurd met haar
naam en die van één van haar dochters er
op. En haar kantoor in Hyères werd getrof
fen door een bomaanslag. Geen uitzonder
lijke praktijken in de Var. Verscheidene
burgemeesters en lokale politici zijn de af
gelopen jaren herhaalde malen met de
dood bedreigd.
Bij dreigementen blijft het niet altijd. Da
niel Perrin. een wethouder van het stadje
La Seyne-sur-Mer werd in 1986 op vrijwel
identieke wijze als Yann Piat vermoord.
Een zaak die nooit opgehelderd is. maar
waarvan het onderzoek nu weer heropend
is. De overeenkomsten met de moord op
het parlementslid zouden wel erg opval
lend zijn.
Heerst er een speciaal, mafia-achtig kli
Zijn boek. een lokale bestseller, staat vol
voorbeelden en suggesties van kleine en
grote corruptie. Affaires die de burge
meester en enkele bevriende zakenlieden
geen windeieren hebben gelegd, maar die
de gemeente volgens Bigeni op de rand
van een bankroet hebben gebracht.
Het illustreert hoe het politieke systeem
werkt in de Var, waar meneer de burge
meester een soort onderkoning is die een
vrijwel onbeperkte macht heeft. Die vrij
wel in zijn eentje beslissingen kan nemen
waar grote bedragen en belangen mee ge
moeid zijn.
„De verleiding voor bestuurders is groot.
Tegelijkertijd is de tolerantie van de zijde
van de burgers veel te groot. De mensen
hier vinden dat een beetje gefoezel en ge
rommel er gewoon bij hoort. Om een eind
te maken aan dit soort praktijken is een
grondige moralisering van de politiek en
het openbare leven nodig", zo concludeert
Bigeni.
Philippe de Canson vindt die conclusie
'overdreven'. „De Var is een departement
zoals veel anderen", zo meent de burge
meester van het plaatsje La Londe-les-
Maures die sinds kort ook lid van het
Franse parlement is. Als plaatsvervanger
van Yann Piat neemt hij de door haar
dood vacant geworden zetel over.
Van de veel geuite suggestie dat de moord
op zijn vriendin Yann beraamd is in krin
gen van politici, wil hq niets horen totdat
daar keiharde bewijzen voor zijn. „De pers
schrijft maar wat. Ik weet dat Yann meer
dere malen met de dood bedreigd is, maar
ik heb geen idee uit welke hoek dat
kwam", zegt De Canson.
De kersverse parlementariër hoopt wel
vurig dat het onderzoek naar de moord nu
snel resultaat oplevert. „Het klimaat in de
Var is totaal vergiftigd; iedereen wan
trouwt wel iemand. Zo lang de schuldige
niet gevonden is. blijft er bovendien een
kwalijke geur over het departement han
gen."
De Canson zegt zelf nog nooit bedreigd te
zijn. Dat sommige van zijn collega's er wel
erg warme en opzichtige banden met de
onderwereld op na houden, is hem be
kend. Maar Philippe de Canson lijkt daar
niet al te zwaar aan te tillen. „We zijn hier
nu eenmaal in het zuiden. Mensen gaan
hier makkelijker en jovialer met elkaar
om dan in Parijs. Ik vind het niet aanbeve
lenswaardig om in het gezelschap van on
derwereldfiguren in nachtclubs te verke
ren, zoals sommige collega's gedaan heb
ben, maar dat wil nog niet onmiddellijk
zeggen dat die politici ook meteen iets
met de dood van Yann Piat te maken heb
ben."
Bedevaartsoord
Een tiental kilometers westelijker heeft
Yann Piat haar laatste rustplaats gevon
den op de begraafplaats van Bormes-les-
Mimosas. Het graf van de vrouw die het op
wilde nemen tegen de corruptie en de on
derwereld in de Var. lijkt een bedevaart
soord geworden. Honderden verse bloem
stukken bewijzen dat de inwoners van de
Var het vermoorde palementslid nog niet
vergeten zijn.
Dat blijkt ook uit het condoléance-regis
ter. „De mafia wint hier niet dankzij de
moed van een vrouw als Yann Piat. Dank
u voor het voorbeeld van onomkoopbaar
heid", zo luidt de laatste groet van 'een
dankbare inwoner van de Var'. Een an
dere anonieme bewonderaar heeft een
wens in het register achtergelaten. „Yann
ik hoop dat je niet voor niets gestorven
bent."
Hans Gertsen
Zo. de foto van een fraai
steegje in Peking hangt
ook. Bijna een jaar nadat ik
in deze tweekamerflat ben
getrokken, hebben de spier
wit geverfde muren einde
lijk een behaaglijker aaJi-
zien. Met de meubels die in
een tempo van een stuk per
maand zijn binnengeko
men. begint het zoivaar ge
zellig te worden.
Niet dat de vergroting naar
mijn zin is ingelijst. Er blijft
een rand zichtbaar van de
grijze, gevezelde achter
plaat. Maar het is onmoge
lijk een lijst te kopen die
past om de formaten waar
op de foto's kunnen worden
afgedrukt. Op huiselijke
grootte geeft dit precies aan
jvaar China aan ten gronde
dreigt te gaan: gebrek aan
afstemming.
De afgelopen jaren zijn vol
op foto-ontwikkelmachines
ingevoerd uit Amerika en
Japan waaruit de prachtig
ste kleurenplaten te voor
schijn komen. Echter, de
produktie van fotolijsten is
daarop niet aangepast.
Dus zit er nu een lijst van 30
bij 36 centimeter om een
prent van 20 bij 30 centime
ter. Een stukje tekenkarton
kopen en zelf een passe
partout snijden zou een op
lossing kunnen zijn. ware
het niet dat ik nog geen win
kel heb gevonden ivaar ze
dat verkopen.
Gelukkig heeft het staats-
huisvestingsbureau - waar
van diplomaten en journa
listen hun appartementen
moeten huren in flatgebou
wen op omheinde terreinen
met geüniformeerde veilig
heidsbeambten aan de
poort - mijn appartement
laten renoveren voordat ik
erin trok. Alle muren waren
gesaust; badkamer en keu
ken opnieuw betegeld. (Dat
tweehonderd keukentegels
na acht maanden zelfstan
dig besloten dat dat lang
genoeg was geweest en van
de muur afkwamen, is een
ander verhaal Ik hoefde
dus slechts enkele meubels,
een ijskast en iets voor aan
de muur te kopen. Het blijkt
hier genoeg een mens een
jaar bezig te houden. Neem
de aankoop van de koel
kast.
Op een afdeling huishoude
lijke apparaten van een
van de op westerse leest ge
schoeide warenhuizen ivijs
ik de koelkast aan die ik wil
hebben. De bediende
schrijft een bonnetje uit en
samen lopen we naar de
kassa. Daar blijkt dat dat
model niet leverbaar is
want niet in voorraad. De
levertijd is niet bekend en
buiten is het 33 graden; dus
dan maar een andere uit
zoeken.
Van de minstens 25 ver
schillende die staan uitge
steld zijn er slechts vier wel
voorradig: een zuurtjes-
roze, een grasgroene en
twee geïmporteerde en dus
dubbel zo dure. In een an
dere winkel staan slechts
tien modellen uitgestald en
mijn eerste keuze is niet le
verbaar, maar de tweede
die ik uitzoek wel. ..Bent u
er zeker van dat u deze in
voorraad hebt?" Ja, me
vrouw dit model staat in het
magazijn. Wanneer kunnen
we hem bezorgen?" De be
zorging blijft echter uit. Na
vraag levert het volgende
antwoord op: ..Hoe kunt u
nou denken dat die van
daag komt. We hebben 'm
niet op voorraad"
En zo heeft elk stukje huis
raad zijn eigen verhaal, de
bajik. de televisie, de staan
de lamp. Zelfs de beton-
haakjes waar de ingelijste
foto's aan hangen, kwamen
Jiiet zonder energievreten-
de activiteiten in huis.
..Waarom neem je dat soort
dingen dan ook niet van
hieruit mee?", luidde een
argeloze vraag bij mijn
laatste bezoek aan Neder
land.
Simpel, omdat ik het inter
continentaal gesjouw liever
beperk tot zaken die in Chi
na volstrekt niet te koop
zijn. Boeken hebben daar
bij absolute voorrang. Ver
der kwamen onlangs mee-
gevlogen: kandelaars,
hoeslakens, thee-ei, boter-
vloot. handboor en planten
spuit. Ja. er zijn nu wel veel
bloemen- en plantenzaken
in Peking, maar van een
waterverstuiver hebben ze
nog nooit gehoord.
De kuststrook rond Hyères is zeer gewild bij projectont w ikkelaars.
foto Hans Gertsen
