Eerlijk varen, maar altijd blijven knokken
Henk van der Rest
reportage ZATERDAG 26 MAART 1994 27
De eerste indruk: een snelle zakenman. Deftig
chokertje boven een glad gestreken
overhemd. Maar geld is niet het enige waar het om
draait bij Hendrik Frank van der Rest. Kijk naar
de afgetrapte bootschoenen en het nautisch
horloge aan de linkerpols. Die verraden zijn ware
passie: het water.
In het leven van deze 51-jarige botenbouwer uit
Kats is dat de rode draad. Als wedstrijdzeiler won
hij meer dan duizend prijzen. Ook als ondernemer
gaat het hem voor de wind. Portret van een man
die van doordouwen weet. Die misschien een tikje
dominant is, maar dat graag voor lief neemt. Dat
hij al wat grijs wordt aan de slapen, doet zijn
werklust niet verflauwen.
Zijn nieuwe projecten bewijzen het: de exploitatie
van een jachthaven in Wemeldinge en de redding
van Kats. Van der Rest weet hoe hij iets gedaan
moet krijgen: „Eerlijk varen, maar altijd blijven
knokken."
Zijn eerste jacht naar eigen
ontwerp. De botenbouwer denkt
er met weemoed aan terug. Een
éénpersoons zeiljol was het. Van der
Rest, zeventien jaar en zo goed als
platzak, wrong zich in allerlei
bochten om aan bouwmateriaal te
komen. Het hout van een oude
boekenkast werd gebruikt om
spantjes van te maken. Ontwerpen
leerde de jonge knutselaar uit het
boek 'De Zeilsport' van H. C. Van
Kempen, destijds de bijbel voor de
watersport. Eén hoofdstuk ging over
botenbouw. Van der Rest had er
genoeg aan. Zijn eerste schip lag nog
niet te water, of al spoedig volgden
nieuwe exemplaren. Botenstalling,
reparatie en kunststofproduktie
hebben de botenbouw tegenwoordig
wat meer naar de achtergrond
gedrongen. Maar Van der Rest blijft
schepen maken. Bij hem thuis op de
studeerkamer ligt een nieuw
ontwerp op de tekentafel. „Een schip
voor oudere actievelingen. Voor
mensen die tot hun zeventigste of
tachtigste willen doorgaan. Ik raak
immers zelf ook wat op leeftijd."
Het bedrijf van de botenbouwer is niet
moeilijk te vinden. De hoge machines
van de Combinatie Oosterschelde zijn
reeds van verre zichtbaar. Vroeger werden
hier onderdelen gemaakt voor de Ooster
schelde werken. Vd Rest Nautic bv zit pal
naast het bedrijvenconsortium, mooi ge
legen aan de Oude Veerhaven van waar
vroeger de pont naar Zierfkzee vertrok.
Op de kade staan zeiljachten. Het tuig
rond de masten klappert in de straffe
wind. Bij de entree van het bedrijf valt het
oog direct op een grote prijzenkast. Thuis
heeft Van der Rest er nog één staan. De
ondernemer gaat voor naar zijn ruime di
rectiekamer. Op het keurig opgeruimde
bureau prijkt een bronzen krab op mar
meren voet. Ook een herinnering aan een
zeiloverwinning. Bij gebrek aan onderzet
ters schuift Van der Rest notitieblaadjes
onder de koffiebekers. Er mochten eens
kringen op het bureaublad komen.
Wemeldinge
De directeur is vol van zijn nieuwe project
in Wemeldinge. Al jaren vecht hij voor
honderd extra ligplaatsen in Kats. Die
heeft hij nodig voor scheepsreparaties.
Anders is de exploitatie van zijn bedrijf
moeilijk rendabel te houden. Een jaren
lange smeekbede bij de provincie bleef
vruchteloos. Bij het voormalige sluizen-
complex in Wemeldinge mag Van der
Rest nu wèl zijn gang gaan. Dankzij de ge
meente Kapelle. ,.Voor die gemeente heb
ik groot respect. Eindelijk een keer niet
dat krentewegen en millimeteren. Mis
schien dat ze in Middelburg nu ook eens
denken: die Van der Rest is eigenlijk zo
gek nog niet." Kapelle is in elk geval blij
met zijn komst want de sluizen liggen er al
lange tijd verlaten bij. Ze zijn buiten func
tie sinds de aanleg van een nieuwe kanaal-
arm. Een gevoelige aderlating voor het
dorp, want het drukke scheepvaartver
keer van weleer bracht veel bedrijvigheid.
De gemeente pleit al jaren voor aanleg
van een jachthaven. Een wensdroom die
eindelijk in vervulling gaat. Van der Rest
steekt zo'n vier miljoen gulden in het pro
ject. Hij legt een binnen- en buitenhaven
aan met een gezamenlijke capaciteit van
270 vaste en 125 passantenplaatsen. „Ik
ben nu waarschijnlijk één van de weinige
Nederlanders met een eigen zeesluis."
Achteraf verbaast het Van der Rest wel
eens. Wie had ooit gedacht dat hij de kans
zou krijgen dergelijke grote uitdagingen
aan te pakken. „In het verleden nam ik
wel eens risico's waarvan ik nu zeg: hoe
kon je dat toch doen. Geen cent op zak en
dan toch maar wat beginnen. Ik stond ner
gens bij stil. Met het ouder worden valt het
moeilijker beslissingen te nemen. Dat on
stuimige is er af. Door de ervaring zie ik
direct alle haken en ogen. En dat is echt
niet alleen een voordeel. Ik zet bewust een
paar jonge mensen naast me die nog wel
makkelijk een knoop durven doorhak
ken."
Westland
Van der Rest. geboren in Scheveningen in
het oorlogsjaar '42. groeide op in het West-
land. Het ouderlijk huis stond 'in het mid
den van niks', vlakbij een meertje. „Link
wonen was dat. Dicht in de buurt lagen de
VI's opgestapeld. Klaar om te worden af
geschoten naar Engeland. Bij eventuele
bombardementen van de geallieerden za
ten we niet veilig." Een 'heerlijke vrije
Botenbouwer Henk van der Rest.
foto Ruden Riemens
jeugd' had hij. De aantrekkingskracht
van het water was onweerstaanbaar. Dat
meertje bij huis was voor de kleine Van
der Rest weliswaar verboden terrein,
maar hij kroop stiekem door een gat in het
hek om over de plas te turen. „Ik mocht
wel eens bootjes op- en aftuigen voor zei
lers. Die voelden zich dan verplicht mij
mee te nemen. Toen ik op m'n zevende
leerde zwemmen, had ik al eens meege
zeild."
Op den duur deed hij zelfs zijn huiswerk in
een bootje. De zondagsschool en de Fran
se les schoten er bij in. Vroegen ze na een
half jaar aan zijn moeder waarom haar
zoon nooit op Frans kwam. Hij had in ze
kere zin vrij spel. Niemand die hem op de
vingers keek. Zijn vader die in de make
laardij zat, raakte verlamd toen Van der
Rest nog vrij jong was. Moeder nam de
zaak waar. De twaalfjarige puber kon rus
tig een weekje er tussenuit knijpen. Dach
ten z'n ouders dat hij met een groep zeilers
naar De Kagerplassen ging. In werkelijk
heid zat hij daar in zijn uppie. „Door de
situatie thuis, moest ik vroeg volwassen
zijn. Dat kan een nadeel zijn. Maar ik heb
wel geleerd te knokken. Om me te hand
haven." Keerzijde van de medaille was
dat de vrijbuiter zich eenzijdig ontwikkel
de. Teveel alles alleen deed. „Wel begrijpe
lijk. want we woonden eenzaam en dat
voelde je ook. Contacten leggen ging me
moeilijk af in het begin. In gezelschap
hield ik altijd m'n mond. Daarom ben ik
ook een beetje gaan hockeyen. Een team
sport, dat was goed voor mij. En leuk om
ernaast te doen."
Dat hij aardig met bootjes overweg kon,
bleek al snel. Als wedstrijdzeiler sleepte
hij de ene na de andere prijs in de wacht
Brak internationaal door en werd in 1962
in een eenmansboot tweede bij de Euro
pese kampioenschappen in Portugal. Wat
de sport zo aantrekkelijk maakt0 „Het is
de sensatie. Het gevoel van groot gevaar
dat op de loer ligt. terwijl er in werkelijk
heid weinig kan gebeuren. Zeilen is een
paar honderd meter vooruit zien. Onver
wachte momenten zijn het spannendst.
Momenten dat het erop aan komt snel en
efficiënt te handelen. Bijvoorbeeld bij
zwaar weer. Dan vergeet ik alles om me
heen. Ben ik helemaal in m'n element."
Bijna verdronken
Toch heeft ook Van der Rest ondervonden
dat zeezeilen niet geheel van enig risico is
ontbloot. In de Middellandse Zee is hij een
keer bijna verdronken. Tijdens selectie
wedstrijden sloeg zijn boot om. „Een uur
of drie. vier heb ik in het water gelegen.
Toen ze me vonden, zat er geen greintje
kracht meer in m'n lijf. Ze moesten me uit
het water tillen." Hoe afschuwelijk de ver
drinkingsdood ook mag zijn. Van der Rest
denkt dat het geen nare manier is om te
sterven. „Eenmaal in het water, raak je
eerst wat zeeziek. Je wordt misselijk en
gaat spugen. Maar daarna trekt er een
heerlijk loom gevoel door je lichaam. Dan
wordt het pas écht gevaarlijk. Heb je geen
kracht meer om door te vechten, dan is
het snel gebeurd."
Van der Rest laat zijn bedrijf zien. Knikt
vriendelijk naar z'n personeel en kan niet
nalaten her en der even iets te inspecte
ren. „Ik loop vaak door het bedrijf en trek
wel eens lukraak een map uit de kast. Ver
velend voor m'n mensen natuurlijk als
juist daarin iets staat wat niet klopt."
Trots is Van der Rest op de vrij nieuwe
loodsen, een minuut lopen van de Oude
Veerhaven. Rondom ligt een parkje met
een jeu de boules baan. De jonge aanplant
schiet al aardig door. Kaartjes aan de
stammen vertellen om welke boomsoor
ten het gaat. „Het mes snijdt aan twee
kanten", licht Van der Rest toe „Nog even
en die gebouwen zijn prachtig aan het
zicht onttrokken. En Kats heeft een extra
attractie. De inwoners kunnen hier een
ommetje maken of jeu de boules spelen."
In de loodsen staan de jachten dicht op
eengepakt. Precies één hoekje is vrijge
houden voor een tennisbaan Kunnen de
mensen uit Kats een balletje slaan. Maar
wèl oppassen voor de boten. Van der Rest
slalomt zijn weg door het doolhof van
scheepsrompen Bij een mooie oude sta
len tjalk blijft hij staan. Het is de 'Vrouwe
Martha', genoemd naar zijn wederhelft.
„Hierop heb ik jaren samen met mijn
vrouw gewoond", hijgt de ondernemer ter
wijl hij via een smal trapje aan dek klimt.
Op de meubels in de kajuit ligt een dikke
stoflaag. De behuizing is krap. „Met ons
trouwen zijn we hier ingetrokken. M'n
vrouw heb ik in de zeilerij leren kennen.
Een sportieve, enthousiaste meid. Niet
één die makkelijk van haar stuk te bren
gen is. We doen alles samen."
Willemstad
Het jonge paar gooide eerst het anker uit
in Willemstad. Dat kwam goed van pas
voor de botenbouw, waarmee Van der
Rest inmiddels zijn brood verdiende. Dat
hij daarin verder ging. ligt minder voor de
hand dan het lijkt. „Eigenlijk heb ik nooit
geweten wat ik wilde worden. Sterker nog:
ik weet het nog steeds niet. Van mijn hob
by m'n beroep maken leek aanvankelijk
niet aantrekkelijk. Ik was bang dat het te
gen zou gaan staan. Maar op een gegeven
moment overleed m'n vader en moeder
werd opgenomen in het ziekenhuis. Om
standigheden waardoor het laatste jaar
hts erbij in schoot. Ik moest wel wat on
dernemen." Het was de tijd dat oom Henk.
88 jaar nu. zich grote zorgen maakte om de
student. Van der Rest moet glimlachen
als hij eraan denkt. De fabrikant had hem
graag in zijn bedrijf gehad. „Hij zag dat
het fout dreigde te lopen en wilde me het
liefst in huis nemen. Dan had hij op m'n
studie kunnen toezien. Oom Henk leeft
nog steeds mee. Als ik eens in de krant sta.
stuur ik hem de stukjes toe."
De Vrouwe Martha dreef in 1972 Kats bin
nen. Een ideale plek voor Van der Rest om
zijn werkzaamheden uit te breiden. Wil
lemstad draaide hij zonder veel spijt de
rug toe. De Zeeuwse mentaliteit ligt hem
beter „Ik ervaar de mensen hier als open.
We lagen nog niet in Kats of de melkboer
riep: leuk bootje hebt u daar. mag ik eens
aan boord komen kijken. Dat was in
Noord-Brabant wel even anders. Daar
gluurden ze door hun gordijntjes naar bui
ten. Zo van wie loopt daar nu weer."
De ondernemer raakte snel ingeburgerd
in Kats. Sloot zich aan bij de jagersclub,
een gezelschap waarin hij zich uitstekend
thuisvoelt. „Het mooie is dat er mensen
van de meest diverse pluimage inzitten.
Alle rangen en standen door elkaar. We
hebben hier een oud, gammel citroënbus-
je staan waarmee we er regelmatig met z'n
allen op uit trekken." Van der Rest. voor
zitter van de afdeling Midden-Zeeland
van de Koninklijke Nederlandse Jagers
vereniging vindt de jacht geen wrede be
zigheid. „Als ik een kip eet. moet ik hem
ook zelf de nek kunnen omdraaien. An
ders ben ik schijnheilig." Ferme taal.
maar de jager geeft toe dat ook hij geen
hart van steen heeft. „Kijkt zo'n haasje tij
dens een drijfjacht me aan met een blik
van 'alsjeblieft doe me niets', dan wil ik
wel eens héél rustig doorlopen. Nee Kay!
sis ik dan tegen mijn labrador. En ook die
loopt dan héél rustig door."
Het leven op de tjalk moe, bouwde Van
der Rest een groot huis achter zijn bedrijf,
aan de monding van de Oude Veerhaven.
Alles naar eigen ontwerp en met een fabel
achtig mooi uitzicht op de Oosterschelde.
„Ze zeggen wel eens tegen me: wat woon je
daar toch afgelegen op die punt. Het is
waar. als het heel hard stormt, knijp ik'm
wel eens. Bang dat alles onderloopt. Maar
als de wind gaat liggen, zit ik hier met een
glaasje wijn. Genieten is het dan." Van der
Rest, houdt van het landschap. Ruimte en
vrijheid. Inderdaad, net als vroeger in het
Westland.
Geen windeieren
De botenbouw legde de ondernemer geen
windeieren. Hij verkocht hele series. Ves
tigde een naam in landen als Japan en
Amerika Een paar van zijn uitvindingen
vonden algemeen navolging in de jacht
bouw, pocht Van der Rest. Wat te denken
van het idee om het anker op te bergen in
een bakje in de neus van het schip. Of het
monteren van luie stoelen in de kajuit,
Van der Rest weet niet beter of hij was één
van de eerste die daarmee begon. Toch
kon tegenslag niet uitblijven De grote
klap kwam met de tweede oliecrisis in
1978. De jachtbouw stortte in elkaar en
Van der Rest deelde in de malaise. De pro-
duktie werd teruggeschroefd van tachtig
boten per jaar naar vier. „Stel je toch eens
voor", schudt de directeur moedeloos het
hoofd. „Elk jaar bestel je meer motoren.
Op een gegeven moment met tachtig tege
lijk En dan ploft het zaakje in één keer in
elkaar Van der Rest was de wanhoop na
bij want er moest flink gesnoeid worden in
het bedrijf. Gelukkig waren gedwongen
ontslagen te voorkomen omdat veel werk
altijd was uitbesteed.
Aparte tak
Bij het bedrijf werken nu twintig mensen
in vaste dienst. De zaak drijft al lang niet
meer alleen op botenbouw. Stalling en re
paratie van jachten zijn minstens zo be
langrijk. Daarnaast is er een mastenma-
kerij Een aparte tak vormen de kunstve
zels. Die zijn niet alleen in zwang bij de
jachtbouw. Van der Rest maakt er ook
biofilters mee of bijvoorbeeld pijpstukken
en stankfilters „Massaproductie doen we
niet. Leuke, moeilijke opdrachten, daar
houden we van." Ter illustratie van dat
laatste slaat hij een foto-boek open. Ook
dat gaat over kunststofprodukties. Repli
ca's van beeldhouwwerken om precies te
zijn. In opdracht maakte Van der Rest er
een aantal. Ze staan in een beeldentuin in
de Haarlemmerhout. „Kijk", wijst de on
dernemer op de plaatjes. „Allemaal figu
ren uit de Camera Obscura. Pieter Stas
tok, het melkmeisje, noem ze maar op. De
orginele stenen beelden zijn naar het mu
seum verhuisd. Die gingen langzaam ka
pot in de open lucht."
Met de grote verscheidenheid aan activi
teiten vraagt Van der Rest veel van zijn
werknemers Een positieve instelling is
wel het minste wat hij van hen verwacht.
„Ze moeten zich inzetten, alsof ze het hele
maal voor zichzelf doen. In feite is dat ook
zo. Het personeel moet het overnemen als
mij of m'n vrouw iets overkomt. Kinderen
hebben we niet. De zaak is ondergebracht
in een stichting. Erfgenamen kunnen er
niet bij komen." Een sociaal werkgever
met drie wao'ers in dienst en een geeste
lijk gehandicapte. Maar ook één die weet
dat hij wel eens wat teveel loopt te bazen.
Z'n vrouw probeert hem wel eens af te
remmen. „Dan zegt ze dat ik me niet zo
moet opdringen. Dat ik precies oom Henk
lijk als ik eens wat driftig ben. Die heeft
dat druzige ook. Ik kan me voorstellen dat
dat doordouwenge wel eens irritant is. Je
moet het een beetje onderdrukken. Maar
ik neem het graag op de koop toe.'
Kats redden
Doordouwen wil Van der Rest ook met
Kats. het dorpje dat hem zo na aan het
hart ligt Dat de kern langzaam dreigt leeg
te lopen, kan hij niet aanzien. „Stel dat
zondags het kerkklokje nooit meer klinkt,
eeuwig zonde zou dat zijn. Het is hier een
kleine, maar o zo hechte gemeenschap."
De ondernemer heeft een plannetje be
dacht om Kats er bovenop te helpen. Een
compleet nieuw haventje wil hij aanleg
gen. Een verloren stuk grond, ingeklemd
tussen dorp eh Oosterschelde moet daar
voor worden opgeofferd. Van der Rest ziet
het al helemaal voor zich. Hij heeft zelfs
complete schetsontwerpen gemaakt.
„Rondom de haven komen enkele tiental
len huizen. Woningen die een normaal
mens moet kunnen betalen. Jonge gezin
nen hebben we nodig. Dan is Kats gered."
Geen cent hoeft de gemeente Kortgene
voor zijn plan te betalen. Al zou het na
tuurlijk wel mooi zijn als hij de havenex
ploitatie op zich mag nemen. Uitgangs
punt blijft werken zonder winstoogmerk.
Het project kan bijvoorbeeld worden on
dergebracht in een Stichting Dorp Kats.
„Als het financieel haalbaar is, kunnen we
nog voor het eind van het jaar graven.
Mits de overheden meewerken natuur
lijk." Zwaait met gebalde vuist: „De pro
vincie moet maar eens laten zien dat het
menens is met het kleine kernenbeleid.
Laten ze Kats die vooruitgang alsjeblieft
gunnen."
Een druk baasje. Hoe hij erin slaagt al zijn
bezigheden te combineren? „Simpel: je
moet jezelf duidelijk een taak stellen. De
ene week dit, en de volgende week dat. En
als je iets doet, moet je het in één keer af
maken. Daarom heb ik ook geen telefoon
op m'n werkkamer. Dat stoort alleen
maar." Nachten achtereen doorwerken,
daar gelooft de ondernemer niet in. Hij is
wePzeven dagen per week in touw. maar
gaat bijna altijd op tijd naar bed. „Meestal
lig ik er al in om een uur of tien En mijn
dag begint vaak om half zes. zes uur. 's
Ochtends ben ik meestal zelf degene die
de deur van de zaak open doet."
Dat hij ooit besluit met pensioen te gaan.
kan de botenbouwer zich moeilijk voor
stellen. Een mooi moment om te stoppen
ziet hij niet. Er doemt altijd wel een
nieuwe klus op. „Neen, op m'n kont zitten
kan ik moeilijk. Een paar keer per jaar op
vakantie is mooi genoeg. Zeiltochten met
z'n tweetjes bijvoorbeeld. Twee, drie we
ken achtereen is lang zat. Als ik te lang in
het buitenland zit, loop ik het gevaar te
blijven hangen. Dan sla ik vanzelf weer
aan het schetsen en tekenen. Zie ik moge
lijkheden om iets op te zetten." Van der
Rest; ondernemen zit hem in het bloed
..Het is een kwestie van blijven aandrin
gen. Net als bij wedstrijdzeilen. Ik begon
altijd het liefst achter in het veld. Dat ie
dereen voor je ligt. Nét niet teveel opval
len. Dan kun je langzaam doordrukken.
Eerlijk varen, maar altijd blijven knok
ken."
Marten de Jongh
