Succes van zwart Amerika
Jimmy Barnes verovert Europa
Chinese muziek
hoofdthema van
Holland Festival
Heidi in première
bij Dans Theater
Mediaspektakel
van John Cage
Halve eeuw
Diana Ross
kunst cultuur
28
VRIJDAG 25 MAART 1994
Zomer 1960. In de auditie
ruimte van het Detroitse
platenbedrijf Motown wachten
The Primettes geduldig hun
kans af. Florence Ballard (17),
Mary Wilson (16), Betty
McClown (17) en Diana Ross
(16), vier zwarte Amerikaanse
tienermeisjes in witte jurken
met bijpassende kousjes. Ze
ogen vol zelfvertrouwen. Twee
nummers hebben ze
ingestudeerd, The Twist van
Chubby Checker en Night Time
is The Right Time van Ray
Charles. Wekenlang is er
geoefend en eigenlijk kan er
niets misgaan.
Diana Ross: Om haar doel te bereiken, is ze tot vrijwel alles in staat.
Juist als een talentenscout hen
vraagt het eerste nummer te
zingen, stapt Motown-directeur
Berry Gordy de auditie-ruimte
binnen. Gordy luistert even en
moet direct denken aan The Mar-
velettes, vijf zwarte meisjes die hij
een paar dagen eerder had gecon
tracteerd. The Primettes doen niet
voor z'n laatste aanwinsten onder,
maar om meer acts met de poten
tie zwanger te worden, zit hij niet
te springen.
Ballard, Wilson, McClown en Ross
zijn net klaar met het tweede num
mer als Gordy besluit op te stap
pen. Diana Ross ziet haar moge
lijkheden op een platencontract
slinken en roept: „We hebben nog
een liedje, dat we willen doen."
Gordy wisselt een blik met de
schout en knikt. The Primettes
zetten There Goes My Baby van
The Drifters in. Als het nummer is
afgelopen stelt de platendirecteur
zich aan de meisjes voor.
..Zing jij door je neus?" vraagt hij
Diana.
„Nou. eh, ik weet niet...", antwoord
ze zenuwachtig. „Als u het graag
wilt, dan wil ik het wel proberen."
„Maar je zingt al door je neus",
lacht Gordy.
Lente 1994. Het is vreemd gelopen
met The Primettes. Van Betty
McClown heeft niemand meer iets
vernomen, sinds ze, 34 jaar terug,
de groep verliet om te trouwen en
kinderen te krijgen. Florence Bal
lard is al jaren dood. Ze stierf in
1976 aan een hartstilstand, op 32-
jarige leeftijd, als moeder van drie
dochters in volstrekte armoede,
zwaar aan de drank en geestelijk in
de war. Mary Wilson werkt tegen
woordig als nachtclub-zangeres.
Maar sinds ze in 1986 haar memoi
res publiceerde, komt ze moeilijk
aan de bak.
Miljonaire
De enige Primette die nog altijd
van zich doet spreken is Diana
Ross. De neuzelende zangeres van
weleer is tegenwoordig veelvuldig
miljonaire. eigenaar van diverse
amusementsbedrijven en be
stuurslid van Motown. Na de audi
tie in 1960 heeft het nog vier jaar
geduurd voor ze haar eerste hit
scoorde: 'Where did Our Love Go?'
Sindsdien is ze nooit meer van het
hoogste plan verdwenen. Ze maak
te drie films en groeide uit tot een
van de grootste vrouwelijke enter
tainers van deze eeuw. Morgen (za
terdag) wordt ze vijftig jaar.
De carrière van Diana Ross laat
zich zeer goed inpassen in de Ame
rikaanse reeks 'van krantenjongen
tot miljonair'. Ware het niet dat
haar carrière daarmee flink tekort
wordt gedaan. Diana Ross is méér
dan het kansarme meisje dat mil
jonair werd: ze belichaamt het suc
ces van zwart Amerika en bewijst
dat met talent, geluk en ambitie
deuren geopend kunnen worden,
die anders gesloten zouden blij
ven.
Als tweede dochter in een gezin
van vijf kinderen, groeide ze op in
de zwarte arbeiderswijken van De
troit. Het gezin was arm, maar leef
de niet in armoede. Hoewel haar
vader, een technicus bij de Ameri
can Brass Company, er faliekant
op tegen was. koos Diana voor po
pulaire muziek. De tegenwerking
van haar vader heeft haar lang
dwars gezeten. Steeds als ze een
hit scoorde, moest ze aan hem den
ken, zei ze later. „Hij vond dat ik
had moeten studeren, net als m'n
oudste zus. Hij was altijd bang dat
ik zou mislukken."
Vader Ross moet weinig oog en oor
gehad hebben voor het onmisken
bare talent van z'n dochter. Ze
mag dan door haar dunne stem
geen groot zangeres zijn, ze was en
is als geen ander in staat nummers
geloofwaardig te laten klinken.
Bovendien, en daarin is ze nog
steeds onovertroffen, wist en weet
ze hoe de aandacht van het pu
bliek getrokken moet worden: met
een opvallend uiterlijk en elegant
gedrag.
Eerzucht
Vooral aan eerzucht heeft het
nooit ontbroken. Het bezorgde
haar in de loop der jaren het imago
van een kille, zakelijke vrouw
iets wat ze ongetwijfeld is. al laat ze
geen gelegenheid onbenut te pro
beren het tegendeel te bewijzen.
De auditie in 1960 sprak wat dat
betreft boekdelen: om haar doel te
bereiken, is Ross tot vrijwel alles in
staat, zelfs tot het vervormen van
haar eigen stem. Een beetje zange
res zou dat wel laten.
De eerste slachtoffers van haar ij
ver waren Mary Wilson en Floren
ce Ballard, het tweetal waarmee in
1961 The Supremes werden ge
vormd. Gedrieën scoorden ze
twaalf nummer één hits en ver
kochten ze vijftig miljoen platen.
Naarmate het succes toenam, pro
fileerde Ross zich meer en meer als
voornaamste ster en raakten Wil
son en Ballard op de achtergrond.
In 1967 was het al Diana Ross èn
The Supremes, drie jaar later
werkte Diana Ross alleen. En de
hits bleven komen.
In haar eerzucht werd ze bijge
staan door platenbaas Berry Gor
dy. die in haar een nieuwe Doris
Day dacht te zien. Zelf stelde ze
zich Bar bra Streisand ten voor
beeld. Gordy gaf haar een show-
bizz-opleiding en één van de din
gen die ze er oppikte was zich zó
voor televisie-camera's op te stel
len dat Ballard en Wilson niet in
beeld kwamen. Diezelfde oplei
ding vormt de basis van haar hui
dige status als top-entertainer en
gerespecteerd lid in society-krin-
gen.
Het is voornamelijk aan Berry
Gordy te danken dat Ross ook in
de jaren zeventig grote successen
kende. Achteraf is wel gezegd dat
de overdaad aan aandacht voor
Diana Ross Gordy meer kwaad
dan goed heeft gedaan. Want waar
veel Motown-acts. zoals The Four
Tops en The Temptations, het suc
ces zagen minderen, bezorgde Gor
dy zijn protégée goede songschrij
vers en probeerde hij met haar ook
de filmmarkt te veroveren. Toen
dat eenmaal lukte, was het fiere
Motown-bedrijf al in verval.
Filmster
Met Lady Sings The Blues, een film
gebaseerd op het leven van Billie
Holiday, werd Ross onverwacht
een filmster. Het is een beetje
wrang dat zoiets met het levens
verhaal van deze zwarte zangeres
moest gebeuren. In tegenstelling
tot haar vertolkster heeft Holiday
nooit een volwaardige plaats in de
Amerikaanse samenleving ver
overd. Ross hield er evenwel een
oscar-nominatie voor de hoofdrol
aan over. Sindsdien heeft ze als
zangeres altijd Holiday-nummers
op het repertoire.
Zowel om zakelijke als persoonlij
ke redenen heeft ze zich in de jaren
tachtig volledig aan de invloed van
Motown en Gordy onttrokken.
Haar eerste huwelijk met een pr-
man, waaruit drie dochters zijn ge
boren. liep spaak en financieel had
ze weinig overgehouden aan haar
Motown-hits. Ze startte een korte
verhouding met Gene Simmons,
bassist bij de rockgroep Kiss en
wist bij haar nieuwe platenmaat
schappij volledige vrijheid te be
dingen. De meeste vrijheid werd
gebruikt voor het opzetten van een
reeks bedrijven: artistiek geldt het
decennium als een beduidend min
dere periode.
In de afgelopen jaren is Ross zeli
geruisloos doorgestoten naar een
nieuwe hoogte, naar het beschaaf
de luisterpubliek in luxueuze zalen
waar ze voor 100.000 dollar per
avond optredens verzorgd. Het is
een status die alleen weggelegd is
voor sterren als Frank Sinatra en
Barbra Streisand. Daarnaast
wordt momenteel onder Ross' lei
ding nieuw leven geblazen in Mo
town Records, dat de afgelopen
tien jaar in de versukkeling is ge
raakt. Bovendien vierde ze begin
dit jaar in Frankrijk haar dertigja
rig artiestenjubileum. Ze werd er
onderscheiden tot Franse Com
mandeur van de Kunsten en Lette
ren. Voorwaar niet slecht voor een
kansarm zwart meisje uit Detroit.
Joep van Ruiten
Jimmy Barnes, zonder enige
concurrentie Australië's pop
ster nummer 1. tourt dezer dagen
voor de vijfde keer binnen een
jaar door Europa. Zijn bedoeling
is duidelijk. Na Australië moet
het moedercontinent van deze ex-
Schot-met-de-superstrot er aan
geloven Het zat afgelopen dagen
allemaal een beetje tegen. In
Londen moest hij twee dagen het
bed houden met een griepje en
eenmaal uit de lappenmand kon
hij Frankrijk niet in om de een of
andere invoerkwestie.
Maar het het eerste optreden in
Italië ging fantastisch. „We kic
ked ass and had a good time.
Maar", zo realiseert hij zich tege
lijkertijd, „ik zal mijn toehoor
ders één voor één moeten verove
ren."
Hoe anders is dat in Australië.
Zijn laatste zeven albums be
haalden de eerste plaats in de hit
lijst, hij verkocht vier miljoen
platen en er is niemand daar
ginds die zo veel publiek bij zijn
concerten trekt als Jimmy Bar
nes. de vroegere zanger van de
hardrockband Cold Chisel. Hij
vult moeiteloos stadions van
80.000 plaatsen en zweept het pu
bliek er op met zijn bruisende
mengsel van harde rock en zwe
terige rhythm and blues.
In Europa echter staat 'working
class hero' Jimmy Barnes in
kleine clubs. Tot zijn grote tevre
denheid als we hem mogen gelo
ven. „Ik hou het meest van de
kleine cluboptredens. In een sta
dion moet je zo groot spelen. In
een club is het intenser en sneller
Als je dat in de grote zalen en bui
ten doet, lever je in op de precisie.
Ik hou meer van de clubs. Dat is
zo dichtbij, zo intiem, zo persoon
lijk. Oogcontact, zweet - lekker.
Bovendien is het opwindend en
interessant om op deze manier
voor een nieuw publiek te spelen.
De band moet ook harder
werken."
Lisa
De groep waar hij nu mee door
Europa trekt, bestaat uit vijf mu
zikanten. Ze spelen al vele jaren
met Barnes samen. Tony Brock
bijvoorbeeld, de ex-drummer
van The Babys, trekt al acht jaar
met de zanger op. Gitarist Jeff
Neil, Barnes' rechterhand, nog
langer.
Alleen Lisa Hunt is betrekkelijk
nieuw in het gezelschap. „Ander
half jaar nu. Ze komt uit New
York. Ik trad op in een show voor
kinderen met Aids. De band fun
geerde als orkest voor allerlei
zangers en zangeressen. Totdat
Lisa kwam. We speelden 'River
Deep Mountain High'. Veel te
hoog. maar ze knalde gewoon
over me heen. Ik heb haar met
een gevraagd bij de band te ko
men."
Barnes wordt bij zijn tour gerug-
gesteund door een tweetal prima
platen dat hij vorig jaar uit
bracht: Flesh And Wood en Heat.
De eerste is een semi-akoestische
plaat; van de tweede slaat de
damp af. Heat bevat spetterend
swingende rock
Jimmy Barnes: Europa is een verademing.
foto G PD
„Heat is het representatiefst voor
mij. Ik ben een rock 'n roll-zan-
ger. De eerste keer echter dat ik
promotie deed voor Heat in Eu
ropa werd ik begeleid door alleen
een gitarist. Dat was het begin
van Flesh And Wood. Ik had in
geen jaren zo gezongen. Zo uitge
kleed. zo simpel. Het is heel emo
tioneel. Je bent zo breekbaar. Je
staat alleen. Het was heerlijk om
te doen. Eén stap verder en het
was een plaat. Maar ik wilde geen
'unplugged' doen. Een paar van
die platen zijn wel aardig, maar
er staan ook zo vaak songs op die
helemaal niet akoestisch ge
speeld moeten worden. De num
mers voor Flesh And Wood zijn
wel geschreven om akoestisch
uit te voeren. Dat is het verschil."
Ofschoon zijn muziek van oor
sprong uit de Verenigde Staten
komt, moet Jimmy Barnes niets
van Amerika hebben. „Ik heb in
Amerika niet eens een platen-
deal. Ik ben er vaak geweest. Ik
heb er ook regelmatig gespeeld,
maar ik vind het niks. In Europa
en Australië is muziek een vorm
van kunst; in Amerika een ver-
bruiksartikel. Een wegwerparti
kel, zoals alles in Amerika. Ze
mogen mijn platen wel hebben,
ik wil er wel spelen, maar ik ver
ander me niet voor Amerika."
Dus is Europa een verademing
voor Barnes, die op zijn vijfde
naar Australië verhuisde. „Mijn
wortels liggen in Schotland,
maar ik beschouw mezelf als Au
straliër. In Australië kennen ze
me zo goed. Iedereen weet dat ik
me voor een paar honderd pro
cent geef. Maar als mensen je zo
lang kennen, is het moeilijk dat
te brengen wat een nieuw act wel
kan. Dus is het verfrissend om
voor nieuwe mensen te spelen. Ik
heb gemerkt dat ze in Europa
open staan voor Australische
muziek. We staan hier goed be
kend. ook omdat Australische
pop gebaseerd is op live-optre
dens."
Theo Hakkert
Tournee: vandaag (vrijdag), Tilburg,
Noorderligt, zaterdag 26 maart, Hel-
lendoorn. Lantaarn: zondag 27
maart, Amsterdam, Paradiso.
Nieuwe Chinese muziek en
het verschijnsel muzikale
bewerkingen zijn in juni de
hoofdthema's van het Holland
Festival 1994. Tijdens de pre
sentatie van het programma
deze week in Amsterdam
maakte directeur Jan Van Vlij
men bekend dat van de twaalf
concerten er drie vrijwel geheel
zijn gewijd aan recent werk van
Chinese componisten.
Samen met het Nieuw Ensem
ble, pionier bij de introductie
van hedendaagse Chinese mu
ziek in ons land, brengt het
Holland Festival in één voor
stelling ook de wereldpremière
van de kameropera's Wolven-
dorp van Gui Wenjing en The
death of Oedipus van Qu Xiao-
song. Aan het Chinese onder
deel wordt verder meegewerkt
door de Deutsche Kammer-
philharmonie en het Radio Ka
merorkest.
Het Schönberg Ensemble, het
Nieuw Sinfonietta Amster
dam, het Klangforum Wien en
opnieuw het Radio Kameror
kest nemen deel aan het thema
'De bewerking'. Hoogtepunt
wordt volgens Van Vlijmen de
wereldpremière van de bewer
king van een preludium en fuga
uit Bachs Das Wohltemperier-
te Klavier door de Russische
componist Alexander Knaifel.
De uitvoering is in handen van
het Schönberg Ensemble en
Nederlands Kamerkoor onder
leiding van Frans Bruggen. Hij
kijkt verder uit naar bewerkin
gen van Schuberts Winterreise
door Hans Zender (Klangfo
rum Wien) en Wagners Wesen-
donk-lieder door Hans Werner
Henze (Nieuw Sinfonietta Am
sterdam).
Er treden dit jaar uitsluitend
kamerensembles of kameror
kesten op. In dit verband wijst
Van Vlijmen op een optreden
van het Nederlands Kamer
koor en het Huelgas Ensemble
met Lagrime di San Pietro van
Orlando di Lasso. Chefdirigent
Riccardo Chailly van het Ko
ninklijk Concertgebouworkest
dirigeert het Asko Ensemble
en treedt daarmee voor het
eerst met een ander Neder
lands ensemble op. In samen
werking met De IJsbreker por
tretteert het HF ook de Neder
landse componisten Rob Zuid-
am en Guus Janssen.
Het festival heeft drie teams
van Nederlandse regisseurs en
ontwerpers uitgenodigd voor
de realisering van FREEZE,
Wolvendorp en The death oj
Oedipus. De opera van Zuidam
is een produktie van De Neder
landse Opera. Pierre Audi en
Karei Appel tekenen voor regie
en scènisch concept.
Als 'opvallende uitspringers'
van het theaterprogramma
noemt Van Vlijmen de ensce
neringen van de Engelse regis
seur Peter Brook en de Duitse
regisseur Peter Zadek: „Het
werk van deze grootmeesters
van het theater is in Nederland
vrijwel geheel onbekend."
Brook brengt The Man who op
basis van Oliver Sacks' boek
'De man die zijn vrouw voor
een hoed hield'. Zadek regis
seert het Berliner Ensemble in
een voorstelling van Antonius
en Cleopatra van Shakes
peare.
Een van de Nederlandse bijdra
gen is een coproduktie met Het
Zuidelijk Toneel. Onder de ti
tel Rijkemanshuis worden in
een regie van Ivo van Hove drie
voorstellingen van Eugene O'
Neills More Stately Mansions
gebracht.
Het dansprogramma wordt ge
domineerd door het megapro
ject Ocean van Merce Cunning
ham in een uitvoering van de
Merce Cunningham Dance
Company. Het Muziektheater
wordt voor deze gelegenheid
omgebouwd tot een arena met
als bijzonderheid dat de 112
musici van het Nederlands Bal
letorkest en jonge Belgische
musici zich in een ring om het
publiek bevinden.
Naast de 29 produkties en 81
voorstellingen in de genres mu
ziek, dans en theater wordt dit
keer met 85 vertoningen extra
veel aandacht besteed aan
film. In het Nederlands Film
museum vinden vrijwel dage
lijks voorstellingen plaats.
Naast Peter Brook- en Merce
Cunningham-films worden on
der de titel 'Hexagon' zes Ne
derlandse componisten aan zes
Nederlandse regisseurs gekop
peld met als doel de relatie tus
sen klank en beeld te onderzoe
ken.
Opvolger van de Holland Festi
val Almanak 1993 wordt dit
jaar een speciaal dubbelnum
mer van het tijdschrift De Gids
dat eind april zal verschijnen.
GPD
Pierre Audi tekent met Karei Appel voor regie en scènisch con
cept van de operaprodukties tijdens het Holland Festival.
foto GPD
Het ballet Heidi van de Zwitser
se choreograaf Martin Müller,
beleeft op 14 april in het Haagse
AT&T-theater bij het Nederlands
Dans Theater (NDT) zijn wereld
première. Het hoofdgezelschap
NDT 1 voert het uit in een pro
gramma met werk van vier choreo
grafen die aan het Nederlands
Dans Theater zijn verbonden.
Martin Müller 1963werkt behalve
als choreograaf ook als danser bij
NDT l. Met Heidi, het verhaal van
het onschuldige meisje dat op
groeit in de bergen, verwijst hij
met een knipoog naar zijn Zwitser
se afkomst. Müller zette zijn cho
reografie op een muziekcollage
van hedendaagse componisten als
Lou Harrisson. Heitor Villa-Lobos
en Gija Kantsjeli. Van Müller voer
de het NDT eerder dit seizoen 'A
woman can take you to another
universe - sometimes she just lea
ves you there' uit.
In het programma worden voorts
Visions Fugitives van Hans van
Manen op muziek van Sergej Pro-
kofjev. Seconds van Paul Light-
foot op muziek van Antonio Vival
di en Silent Cries van Jiri Kylian
op muziek van Claude Debussy
uitgevoerd. Het Nederlands Bal
letorkest onder leiding van Chris-
tof Escher begeleidt de voorstellin
gen.
Visiotis Fugitives zijn vijftien mini-
choreografieën op basis van geor
kestreerde pianominiaturen. Het
werk is in 1990 voor het eerst uitge
voerd. In Seconds onderzoekt
Lightfoot, zelf ook danser bij het
NDT, de mogelijkheden van de
stoel in het ballet. Lightfoot schiep
het werk in 1992 voor het NDT. Si
lent Cries is een solowerk uit 1986
dat Kylian, artistiek leider van het
gezelschap, oorspronkelijk maak
te voor zijn vrouw Sabine Kupfer-
berg. (ANP)
Het multi-mediaspektakel HPSCHD van de Amerikaanse componist
John Cage (1912-1992) beleeft op 3 april zijn Nederlandse première.
Organisator is Muziekcentrum De IJsbreker en de uitvoering, die op 4
april wordt herhaald, vindt plaats in de voormalige gashouder op het
terrein van de Westergasfabriek in Amsterdam-West.
HPSCHD is een stuk voor zeven versterkte clavecimbels, geluidsbanden
voor 51 monomachines, dertig versterkers en 58 luidsprekers. Medewer
king verlenen Guus Jansen. Thora Johansen. Annelie de Man. Kristian
Nyquist, Jacques Ogg, Vivienne Spiteri en Jukka Tiensuu (allen clave-
cimbel).
In HPSCHD maakt Cage gebruik van materiaal van Beethoven, Busoni,
Chopin, Gottschalk. Schönberg, Hiller, Mozart en Schumann en van
hemzelf. Dat is door de computer verwerkt tot electronische klankland
schappen. Daarnaast worden duizenden dia's gebruikt, evenals zoge
noemde spacefilms om een science-fictionachtige omgeving te scheppen.
De Amsterdamse uitvoering van HPSCHD. dat in 1969 zijn wereldpre
mière had, staat onder supervisie van de Amerikaanse componist Joel
Chadabe. (ANP)
