Screaming Meaning speelt
hardrock als een betonblok
y
y
en een
woonplaats
jEen vluchtplaats
PZC
Plaatsnaam
Ne^la Erdogan en de
Turkse vrouwen hier
Mosselen aan een
touw: hangcultuur
provincie
7
waarom zo
S* J?
Haamstede
genuanceerder
in klomp en tulp
MAANDAG 7 MAART 1994
De viering van de Internatio
nale Vrouwendag, morgen
in de Stenge in Heinkenszand,
zal de naam van het evenement
alle eer aandoen. Daar zorgt Ne-
Qla Erdogan met haar vereni
ging van Turkse vrouwen wel
voor. NeQla zal het woord voe
ren tijdens de vrouwenmarkt
die om 13.00 uur begint.
„Ik zal proberen een beeld te
schetsen van het leven van
Turkse vrouwen in de Neder
landse samenleving", zegt Negla
Erdogan ..Wij vinden het be
langrijk dat Turkse en Neder
landse vrouwengroepen contac
ten onderhouden en contacten
kun je alleen baseren op weder
zijds begrip. Vrouwengroepen
zijn het middel bij uitstek om tot
een betere integratie van buiten
landse vrouwen in de Neder
landse samenleving te komen.
Daarom ben ik zo blij dat de ver-
eniging van Turkse vrouwen in
Middelburg zo goed loopt.
Anderhalf jaar geleden verhuis
de NeQla Erdogan met haar ge
zin van Hellevoetsluis naar Mid
delburg. In haar vorige woon
plaats was ze ook al met vrou
wenwerk bezig. Met een aantal
andere vrouwen begon ze in Mid
delburg met een contactgroep
voor Turkse vrouwen in Zeelan-
d.,.In de rest van de provincie
moet het nog gaan lopen maar in
Middelburg gaat het perfect."
Contacten
Negla vindt contactbijeenkom
sten. zoals de Zeeuwse Vrouwen
raad morgen in Heinkenszand
houdt, erg belangrijk voor groe
pen als de hare, omdat formele
presentaties en informele ont
moetingen tot een zeker net
werk kunnen leiden. „Aan een
geïsoleerde club van Turkse
vrouwen valt misschien voor de
leden best plezier te beleven,
maar verder heb je er weinig aan.
Als leden van een sterke groep
met goede contacten, kunnen
Turkse vrouwen beter hun weg
vinden in de Nederlandse sa
menleving."
door Marten de Jongh
Mosselen aan een touwtje;
veel meer vlees, fijner van
smaak en gegarandeerd zand
vrij. Mosseltelers die zweren bij
de zogeheten hangcultuur we
ten hun waar goed aan te prij
zen. Het op reguliere wijze ge
teelde mosseltje kan aan de
kwaliteit niet tippen, daarvan
zijn de kwekers overtuigd. Het
Ministerie van Landbouw, Na
tuurbeheer en Visserij geeft de
hangcultuur graag een kans. Zij
het dat de percelen wat teveel
in het oog springen. De meestal
horizonblauwe kleur van de ge
bruikte drijftonnen zou vloeken
bij het landschap. De Directie
Visserijen ziet meer in grijs.
„Dat valt tenminste niet zo op."
Binnen de mosselsector neemt
de hangcultuur een uiterst be
scheiden plaats in. Een nage
noeg honderd procent Zeeuwse
Mill
iiiiii ii i ii
aangelegenheid is het. Het aan
tal percelen is gering. Ze zijn on
der meer te vinden bij de Kram
mersluizen. Neeltje .Jans en
Bruinisse. Het zijn beschutte
plekjes waar de mosselen in alle
rust tot wasdom kunnen komen.
De locaties zijn duidelijk her
kenbaar aan de tonnen die op
het water drijven Daartussen
zijn horizontaal lijnen gespan
nen. Aan die lijnen hangen weer
draden die bijna tot aan de bo
dem van het water reiken. Daar
aan hechten zich de schelpdie
ren. „Zonder die drijvers is deze
teelwijze onmogelijk'zegt B
Schot van viskwekerïj Neeltje
Jans bv „Zo'n lijn met mosselen
kun je nu eenmaal niet aan je
vinger ophouden. Die tonnen
dienen om de broek op te hou
den. net als bretels. Aan één zo'n
touwtje van acht meter kan wel
voor vijfentwintig kilo aan con
sumptiemosselen hangen."
Schot gebruikt op zijn bedrijf
blauwe en rode tonnen. De
blauwe drijvers dienen als
steunpunt. De kleurkeuze be
rust op louter toeval. Schot;
„Geel of oranje had ook gekund,
of voor mijn part een toverbal."
W. P. Bout die voor het vierde
jaar mosselhangcultuur bedrijft
bij Bruinisse koos voor blauwe
tonnetjes omdat die makkelijk
verkrijgbaar zijn in de handel.
Hij weet dat overwogen wordt de
kleur grijs voor te schrijven.
..Dat loopt, minder in het oog.
zeggen ze Maar het moet na
tuurlijk wel opvallen voor de
scheepvaart."
Beleidsmedewerker J J. van
Dijk van de Directie Visserijen
zegt dat scheepvaart geen rol
speelt bij het kiezen van een
kleur. De percelen worden waar
nodig volgens het normale mar
keringsstelsel afgebakend voor
vaartuigen. De 'overheid be
moeit zich om een heel andere
reden met de- kleur van de ton
netjes. Van Dijk. „In overleg met
de Stuurgroep Oosterschelde en
het Grevelingenschap zijn we
tot de conclusie gekomen dat
die fel blauwgekleurde drijvers
niet zo mooi passen in dit land
schap. We mogen niet vergeten
dat het gaat om natuurgebied.
Bij wijze van proef willen we
eens kijken hoe de kleur grijs het
doet. We hebben al een aantal
boeian in die tint besteld."
Mocht het bevallen dan moeten
in ieder geval nieuwe hangcul-
tuurbedrijven in de toekomst
grijze drijvers aanschaffen. De
kwaliteit van de mosselen zal er
niet minder om zijn.
Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een gaper? Heeft IJzendijke iets met ijs te maken? Wie was die
heilige Laurens naar wie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duide
lijke betekenis. Andere zijn lastig of zelfs helemaal niet te verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM
nemen Lo van Driel en Ad Steketee de namen van Zeeuwse plaatsen en wateren onder de loep.
Oosten', van Maarten Lebens. door Theater-
De Zon, met Mieke Klomp, Heidi Arts en An-
tejan. Kostuums en decor van Hedy Griine-
igie: René Jagers.
Willem Nijssen
ST
JJ'olens, klompen en tulpen. Een beeld
pan Nederland waarvan alleen wij we-
athet met de werkelijkheid niets van
ïeeft. Toch houdt zo'n beeld stand. Het
laaglijk er op te kunnen vertrouwen,
irkelijkheid is toch te gecompliceerd,
arom koesteren ook wij dat soort beel-
eme pan landen die ons ten enenmale
iee[ ld zullen blijven.
ge: tOosten' van Theatergroep De Zon is
"V, zen een kleine reeks van stereotiepe
in over Rusland. Iets genuanceerder
e klomp en de tulp, maar toch; wat ons
boden wordt, zijn generalisaties. Alle
n verbieden de meisjes lipstick te dra-
mannen zijn dom. dronken en onbe-
baar. Alleen totale en onvoorwaarde-
Tiendschap maakt het barre leven
tijk. Een mening hebben is in Rusland
■n «Jelijk.
iteüectuele bevrediging of van intros-
is bij 'In het Oosten' geen sprake,
lat wil nog niet zeggen, dat dit levende-
2fl. ijken onaangenaam is. De sfeer is door
belichting, aankleding en rake karak-
ering zorgvuldig en met smaak naar
L 'ie stijl ingekleurd. De drie meisjes
Cl
obb; 18 die zich samen gedurende een aan-
vver. landen door het leven slaan, hebben -
elnook- een verhaal en staan niet stil.
verandert - gelouterd door vergeefse
öheden - van braaf schoolmeisje in
twer tóder-and-wiser vrouw, die eindelijk
net; fin de spiegel durft te bekijken. Jerina
'de Jerina - wordt getemd door het lot:
l de wolk niet te pakken kan krijgen,
op ian tevreden met de mist." En Zina
Plotte openlijk uit te komen voor
sbische gevoelens, bevrijd door de ge-
te 1 dat ze het sterkste meisje is dat ze
^fomijn tot weemoed aangespoorde
10 us g h°or ik de balalaika.
-ene ri]gen we 20door de clichés heen. een
i$ tóen mini-drama van en tussen deze
eisjes te zien. De observaties daarvan
«ns mooi-poëtisch. „Tóen waren we
drieën één meisje. En opeens was
'tón,en Jerina wild en ik...?" zegt Zina.
>robeert uit te leggen wat er aan hun
'Chap veranderd is.
Oosten' herschept dan wel archetypi-
bek eelden van (het oude?) Rusland, maar
ja at met hier en daar een knipoog (een
'getf sch kampvuurtje in het bos) en soms
fatief De scène bijvoorbeeld die ons
^tellen dat de meisjes op school nooit
guri 'dig hebben leren denken, is heel
11 humoristisch opgezet. Als Joelia na
e ai tdringen eindelijk haar mening over
«and formuleert, zegt ze dapper:
r lening is dat Zwitserland midden in
iro hgt." Clichés, clichés, voor de hand
të «clichés, maar die kunnen blijkbaar
kap Jtóftoudend zijn.
O^ten' is op 17 maart a.s. nog te zien
-*es! te Goes
erkt
foto Pieter Honhoff
door Frank Balkenende
Vier jochies over het hardrock-
gevoel: „Da's hrrrr, gewoon
gaan!" En: „hardrock is niet uit, het
komt juist terug."
Het Borselse Screaming Meaning
oefent de vingers blauw om binnen
kort op de Zeeuwse podia ervoor te
gaan. Een gemiddelde leeftijd van
krap zestien. Beginners dus. maar
bloedfanatiek.
„Het moet snijden tot op het bot."
Of: „Onder de les bedenk ik de gek
ste loopjes." En ook: „Meisjes vin
den het vaak fantastisch dat je in
een band speelt. Da's mooi meege
nomen."
Screaming Meaning - ofwel de stui
pen op het lijf jagen - bevindt zich
hoog en droog in een oude land-
bouwschuur aan de Ovezandseweg
in Oudelande. Het zou de Zak van
Zuid-Beveland niet zijn. als het voor
plein geen zee van slik was. De
schuurvloer heeft eenzelfde modder-
quotient. Met besmeurde schoenen
moetje een lange, ook niet al te pro
pere. aluminium ladder op om in de
nok de deur te bereiken, die toegang
geeft tot het werkstation van Mark
Nijssen (gitaar). Michel Jansens
(zang), Johnny Raas (bas) en Maik
van den Dries (drums).
Kakkers
Het bandwezen in de Zak telt nogal
wat potige lieden die al dan niet in
plat Zeeuws blues en rock kruisbe-
stuiven. met teksten die de gemid
delde emancipatiecommissie tegen
de borst zou stuiten. Niet Screaming
Meaning. Het betreft hier een enigs
zins benig viertal, dat gehuld is in t-
shirts met opdrukken van hun har-
drockhelden. De haarlengte is dito.
Noem hen 'boeren' en je maakt kans
op een enkele reis aluminium ladder.
„Die stadse kakkers maken ons wel
eens voor boer uit. Daar kan ik
slecht tegen", legt Johnny uit. „Als
je Zeeuws spreekt, noemen ze je een
boer. Maar Rotterdammers praten
ook hardstikke plat. dus zijn het net
zo goed boeren. Dan is iedereen een
boer", vult Michel aan. „Conclusie:
een boer is een agrariër", besluit
Maik.
Rage Against The Machine vult het
door een oliekachel verwarmde hok,
Het is hun belangrijkste inspiratie
bron. samen met Nirvana en Metal-
lica. Een deel van het repertoire
leunt op oudere, "mainstream" har
drockbands. Ze geven het eerlijk toe.
snaard. doch recht uit het hart.
„Over een Hells Angel die op z'n mo
tor over Roots 66 rijdt of over drie
stiertjes. Maar soms schrijf ik ook
een protestsong. Slow Misery gaat
bijvoorbeeld over armen in de sa
menleving. Nou ja: we hebben zelf
ook geen cent."
Debuut
Afgelopen vrijdag hadden ze hun de
buut in de Ovezandse Klomp en ze
hopen nog de opening van de Baar-
landse jeugdsoos Village Gang en
een motortreffen in Ellewoutsdijk op
te luisteren. Wat kan het publiek
daar verwachten? Mark: „Nou, luis
ter maar even." Een hoog 'hrrr'-ge-
halte. met strakke dubbele bass-
drum. een pompende bas en een gi
taargeluid met de scherpte van een
nieuw scheermesje. Zanger Michel,
die bij gebrek aan zangboxen over
de gitaarversterker zingt, gaat in dit
geweld ten onder. Je kunt. wel play-
back-koning van Oudelande zijn.
maar dat zegt mets over je longin-
houd. „Ik heb wel mooi acht bekers,
veel eerste prijzen. De laatste keer
deed ik Koos Alberts, tóen werd ik
derde Had ik aan het einde maar
niet uit die rolstoel moeten op
staan."
De imposante kruiskerk domineert Haamstede nog steeds.
Romeinen hebben er sporen
nagelaten. In de middeleeuwen
werd er een kerk gesticht, die in
de zestiende eeuw door brand
werd verwoest. Daarna werd
een nieuwe kerk gebouwd, een
imposante kruiskerk die nog
steeds het dorp domineert, sa
men met het kasteel. Daar
woonde in de middeleeuwen
Witte van Haamstede, uit de
geschiedenis bekend als suc
cesvol bestrijder van de Vla
mingen.
Hamer of Heem
De naam Haamstede heeft een
tweetal interpretaties gekre
gen. De samenstellers van de
Encyclopedie van Zeeland me
nen, dat het dorp genoemd is
naar een verdwenen water de
Hamer of Amer. dat oostelijk
van het duingebied door de
Westhoek liep.
Een betere verklaring is te vin
den door uit te gaan van het
Germaanse woord 'heem',
'woonplaats'. Dit heeft, dik
wijls voorafgegaan door een
persoonsnaam, geleid tot een
groot aantal toponiemen in
West-Europa. 'Heem' komt als
eerste element voor in de
Noordhollandse plaatsnaam
De Borselse rockgroep Screaming Meaning: beginners, maar bloedfanatiek.
vernieuwend is het niet. „Maar is het
de power, hè", likkebaardt Mark.
„Een blok beton, zo voelt het", vindt
Maik. „Het is hrrrr. gewoon gaan,"
Een jaar
Bijna een jaar zijn ze nu bezig. Ze
kenden elkaar van school of van het
dorp. Mark schrijft de muziek „Ik
kreeg op m'n zesde een gitaar van
m'n oom. daar pielde ik altijd op. Hij
had platen van AC/DC. Saxon. Deep
Purple en zo; ik ben dus met har
drock opgevoed Ik denk dan ook de
muziek uit en Maik schrijft de tek
sten."
Op school zit de kop soms voller met
loopjes, dan met wiskundesommen.
Hoe kan het anders, muziek is hun
leven Mark: „Het is een verslaving."
Maik dicht zich af en toe suf in de
schoolbanken Zijn strofen zijn niet
altijd even diepzinnig of fijnbe-
Heemstede. Het deel 'stede' be
tekent niet hetzelfde als ons
woord 'stad', maar is eerder
'plaats', 'plek'. In het midde
leeuws Nederlands betekent de
term 'heemstede', 'plaats van
het heem, woonplaats'. Het
Zeeuwse 'Haamstede' zou dus
een variant kunnen zijn van
'Heemstede'.
Burgh wordt meestal - voor de
hand liggend - verklaard als
'burcht'. Geen kasteel, maar in
dit geval een grote, omwalde
vluchtplaats, die aan een groot
aantal mensen bescherming
kon bieden tegen de Noorman
nen, die in de negende en tien
de eeuw dit gebied groepsge
wijs bezochten.
Zeepeduinen
Een andere interessante naam
is die van de Zeepeduinen.
'Zeepe' moet gezien worden als
een verwante vorm van 'Zijpe'.
In het Middelnederlands bete
kent het woord 'sipen' sijpelen
of druppelen. Een greppeltje
heet in sommige streken een
sijp. Het gebied van de Zeepe
duinen heeft kennelijk zo'n bo
demstructuur, dat het regen
water er gemakkelijk weg
vloeit.
In het zuiden van de Kop van
Schouwen liggen nog twee an
dere plaatsen. Westenschou-
wen en Burghsluis. Het eerste
is nu een bescheiden familie-
badplaatsje. Vroeger lag hier
dicht bij een inmiddels ver
dronken dorp met dezelfde
naam, waarvan de haven in de
zestiende eeuw verzandde en
dus onbruikbaar werd. Toen
kreeg de streek een vervan
gend haventje in Burghsluis.
Tot in de achttiende eeuw was
dit de thuishaven van haring
vissers. In de vorige eeuw werd
over deze haven meegedeeld:
„Ook is er nog een kleine visch-
schuit, waarvan de eigenaar
des zomers ongeveer honderd
zeehonden en eenige bruinvis-
schen vangt."
Het is waar, de milieu-wetge
ving is sindsdien heel wat ver
beterd.
e Schouwse Westhoek is
'in de zomer een overbe
volkt gebied, maar als het
voorjaar nog wat aarzelt tus-
en koud of zacht, is het er rus-
ee: jg. Een soort rust die doet
Slenken aan vakanties van
ang geleden: mensen met wit-
e zomerkleren, die 's middags
ns' hee drinken in de serre van
iet hotel. En in de stilte van de
ivond de molenwieken van de
uurtoren langs de hemel,
P erst langzaam opkomend en
flan ineens snel overflitsend
nT. n weer verdwijnend. Haam-
Fet» tede heeft nog wel iets be
iaard uit die tijd. Een sfeer
-jlje tussen kasteel en kerk
- angt. in de boslanen en in de
alleien van de Zeepeduinen
iet de pony's.
f jUrgh, het andere deel van de
■kt Reeling, heeft een wat eenvou-
iger allure. Het dorp heeft nog
e gave vorm van weleer, met
jn charmante kerkring, die
,u eplant is met vruchtbomen,
let ligt aan de rand van een
ar,: E
5u:s
aaa larolingenburcht uit de Noor-
af; nannentijd, waarvan de om-
reknoggoed is te zien. Wie van
inL en boswandeling houdt, kan
lier ook goed terecht,
er: let toerisme is op Schouwen
lir; ias laat een factor van belang
ai eworden. Een beschrijving
it jan Haamstede uit het midden
van de vorige eeuw noemt nog
litsluitend de landbouw als
niddel van bestaan. Er is nau-
ivelijks bedrijvigheid, uitge-
zonderd een fabriek waar mee-
j krap wordt verwerkt.
Star
Toch vond men in die tijd tech
nische ontwikkelingen wel in
teressant, getuige een bewon
derende passage over de in
De Kop van Schouwen in de zeventiende eeuw. Op de zuidwest
kust is de oude haven van Westenschouwen nog aangegeven.
1839 gebouwde vuurtoren: de
ze was 'voorzien van een me
chanisch toestel en uuiwerk.
waardoor de lamp eene
evenredig afwisselende ver
lichting en verduistering te
weeg brengende, op eenige uu-
ren afstand zich voordoet als of
men eene star van de eerste
grootte en helderheid zag op
komen, welke na een oogenblik
in volle luister verschenen te
zijn, verdwijnt'.
Pas aan het eind van de vorige
eeuw vond men het zeewater
geen afschrikwekkend element
meer, zodat overal langs de
kusten de badcultuur op
kwam. Ook in de Westhoek van
Schouwen. Al voor de Tweede
Wereldoorlog nam het toeris
me een hogere vlucht: Haam
stede werd opgenomen in een
luchtlijn tussen Rotterdam en
Vlissingen. Na de oorlog is de
luchthaven echter geredu
ceerd tot een zweefvliegveldje.
Het massatoerisme heeft zich
de laatste jaren sterk ontwik
keld en sommigen menen dat
het een beetje uit de hand
loopt.
Haamstede is als woonplaats
zeer oud. Waarschijnlijk was er
in de prehistorie al bewoning
op de hoge gronden. Ook de
