Oppervlakkigheid is
eigenschap voor een
prima
koning
Dutchbat zit bijna op 'n droogje
^Majesteit In
Opleiding
fyphiifci
Lukavac
reportage
I r"
iv
4 -1
ZATERDAG 5 MAART 1994
De start van de Majesteit In Opleiding
kan niet slechter. Iedereen keurt de
nieuwe hobby van de kroonprins genade
loos af. Niemand begrijpt waarom het vak
'autoracen' is opgenomen in de opleiding
tot koning. Dat hij schaatst, hardloopt en
vliegt, okee. Daaraan ontleent hij het
imago van sportieve, Hollandse jongen.
Maar racen is ordinair en past beter bij
zijn collega's in Monaco en Groot-Brittan-
nië. Van een Oranje wordt een degelijke
invulling van het koningschap verwacht.
Zijn adviseurs blijken erop voorbereid om
een dergelijke uitspatting van de prins
weer toe te dekken. Vlak na het race
schandaal moet de prins naai' de Buch-
messe in Frankfurt. Daar doet hij het re
delijk. Beter dan voorheen is Willem-Ale
xander in staat om pijnlijke stiltes te
doorbreken. Hij wordt volgestopt met
boeken, maar iedereen weet dat de kroon
prins niet van lezen houdt. Daar ligt zijn
hart niet. Pogingen van de mannetjesma
kers om Alex een intellectueel imago te
bezorgen doen geforceerd aan.
Mythe
Willem-Alexander lijdt zichtbaar onder
de reputatie van zijn moeder, die bekend
staat als een perfectionistische, professio
nele en intellectuele koningin. Het volk
verlangt continuïteit van de toekomstige
vorst. Het is een raar soort mythe die nu
eenmaal vastzit aan het koningschap. De
opvolger moet zich legitimeren: dus moet
hij de indruk wekken dat hij het net zo
goed zal doen als zijn voorganger.
Toen Beatrix nog Majesteit In Opleiding
was, had ook zij last van de reputatie van
haar voorgangster, in het bijzonder van de
populariteit van Juliana. Haar moeder
was een gevoelsmens, die zich niet inten
sief met staatszaken bemoeide, maar zich
uitstekend manifesteerde als moeder van
het volk. Beatrix had het imago van een
eigenwijze dame. Sommige politici be
twijfelden of een vrouw die haar zin door
drijft, wel op de troon thuishoort.
Tijdens haar inhuldiging in Amsterdam
beloofde Beatrix zich te laten inspireren
door haar moeder. „Ik kan alleen maar ho
pen. dat mij de kracht geschonken wordt
rins Willem-Alexander is nu een
r half jaar Majesteit In Opleiding.
Zijn mannetjesmakers aan het hof
grijpen de kans om af te rekenen met
het imago van een niet al te
I intelligente kroonprins, die liever
sport dan een boek leest. Dus sturen
i ze hem naar de Buchmesse. Volgens
deskundigen buiten de paleismuren
is het niet goed dat Alexander zich
krampachtig als een intellectueel
EK profileert. Er is niets mis met een
sportieve piloot als koning.
Terwijl hoffunctionarissen zich het
hoofd breken over een serieus imago
van Alexander, trapt de kroonprins het
gaspedaal van de racewagen nog wat ste
viger in. Met een helm op zijn kop, zijn lijf
in een leren pak, scheurt hij over het cir
cuit van Zandvoort. Niet gewoon voor de
lol. Hij wil 'serieus' zijn race-licentie beha
len.
Met zijn voorliefde voor sport kan Alexander ons land uitstekend representeren, meent staatsrechtsgeleerde Couwenberg. Daarom ook moest de kroonprins van zijn mannetjes
makers een rondje schaatsen tijdens de Olympische Winterspelen in Noorwegen. foto ANP/Paul Vreeker
om het koningschap uit te oefenen op een
manier die in de lijn ligt van uw wijsheid
en uw menselijkheid, op een manier die u
waardig is".
Eenmaal op de troon volgde Beatrix di
rect haar eigen koers. De hofhouding was
niet langer een gezellige club mensen,
maar werd omgebouwd tot een professio
nele staf die Majesteit, zoals ze genoemd
wil worden, van deskundige adviezen
voorziet. Beatrix vormt met haar perso
neel een schaduw-kabinet, dat alles nauw
lettend in de gaten houdt.
Oppervlakkig
Willem-Alexander moet straks niet zijn
moeder nabootsen, want dan valt hij door
de mand. Hij is niet ambitieus èn niet per
fectionistisch. Zelfs zijn ex-docent dr Joop
van den Berg, hoogleraar Nederlandse po
litiek en parlementaire geschiedenis en
lid van de Eerste Kamer voor de PvdA,
geeft het toe: Alexander is niet iemand
met een uitgesproken intellectuele be
gaafdheid en belangstelling.
Dat is eerder een voordeel dan een nadeel
meent onder anderen staatsrechtsgeleer
de S. W. Couwenberg. „Intellectuelen
hebben geldingsdrang. Een vorst mag zijn
mening niet in het openbaar ventileren.
Alexander maakt een oppervlakkige in
druk. Een prima eigenschap voor een ko
ning".
De eerzucht waarmee koningin Beatrix
haar ambt uitoefent, is niet noodzakelijk
voor de functie van staatshoofd. Haar
soms filosofische kersttoespraken over
normen en waarden, tolerantie en het mi
lieu, die ze voor een groot deel zelf schrijft,
worden gewaardeerd, maar „als een advi
seur van Alexander straks een aardige
kerstrede schrijft, is dat ook prima", aldus
Couwenberg.
Ook hoeft de toekomstige koning niet tot
diep in de nacht wetsontwerpen en ka
merstukken te lezen, zoals zijn moeder
doet. Het is voldoende als hij op de hoogte
is van de grote lijnen, details hoeft hij niet
Ontpopt Willem-Alexander zich straks als een man van het volk?
foto Ruben Oreel
te weten. Een koning die heel veel weet,
kan invloed uitoefenen, en er gaan steeds
meer stemmen op om die invloed - in ieder
geval tijdens de kabinetsformatie - te be
perken.
D66 pleit er al jaren voor dat een meerder
heid van het parlement zelf de informa
teur en de formateur moet kiezen. Nu doet
de koningin dat. „Maar eigenlijk past dat
niet meer in ons democratische stelsel. De
politiek mag zich tijdens de formatie niet
langer verschuilen achter de rug van het
staatshoofd. De kamer moet zelf een kabi
net formeren", vindt ook PvdA-senator
Van den Berg.
Dat is echter geen vrijbrief voor Alexan
der om zich maar niet meer in de politiek
te verdiepen. Zijn ex-docent: „Of hij wil of
niet. hij moet toch het politieke bedrijf le
ren kennen. Bij voorbeeld door stage te lo
pen op een ministerie en dan een beleids
nota schrijven voor de minister. Dan er
vaart hij aan den lijve de juridische, poli
tieke en bureaucratische problemen waar
iedere ambtenaar op stuit. De kroonprins
moet leren lijden".
Militair
Als de inhoud van het koningschap wordt
uitgehold, wordt de nationale symbool
functie van het staatshoofd steeds belang
rijker. De toekomstige koning zal steeds
meer de public relations van Nederland
moeten behartigen.
Met zijn voorliefde voor sport, waar vaak
neerbuigend over wordt gesproken omdat
het een te simpele interesse zou zijn voor
een troonopvolger, kan Alexander juist
uitstekend ons land representeren, meent
staatsrechtsgeleerde Couwenberg. „In de
sport wordt onze nationale identiteit on
derscheiden". Niet voor niets moest Alex
van zijn mannetjesmakers een rondje
schaatsen tijdens de Olympische Winter
spelen in Noorwegen. Even een puntje
scoren.
De militaire interesse van de kroonprins
geeft hem echter een ouderwets imago. De
tijd dat een vorst als militair bemiddelde
in conflicten met andere landen, is al lang
voorbij. Alexander vindt het jammer dat
de dienstplicht wordt afgeschaft en daar
mee plaatst hij zich lijnrecht tegenover
zijn generatiegenoten: slechts eenderde
van de dienstplichtigen geeft gehoor aan
de oproep voor militaire dienst.
Van den Berg: „Ik hoop niet dat hij straks
bij elke gelegenheid in militair uniform
gaat rondlopen en dat hij zich als koning
volledig met de krijgsmacht identificeert.
Daarmee geeft hij een te eenzijdig beeld
van het koningschap. Je moet er toch niet
aan denken dat hij straks als Willem III in
vol ornaat te paard naar de Ridderzaal
rijdt".
Moeder
Zijn belangrijkste én lastigste adviseur is
zijn moeder. Volgens ingewijden is Bea
trix bang dat Alexander haar naar de
kroon steekt. Want de koningin is wel ge
waardeerd. maar zeker niet geliefd. Ze is
autoritair: haar wil is wet. Alexander is
geen natuurlijk leider, eerder een verlegen
en bescheiden man. Met deze eigenschap
pen kan het volk hem wel eens sympathie
ker gaan vinden dan zijn moeder.
Beatrix probeert de populariteit van haar
zoon zoveel mogelijk te beteugelen. Dat
blijkt als Alexander een politiebureau
opent in Leiderdorp. Zijn mannetjesma
kers hadden een kort toespraakje ge
pland, waarin de kroonprins wat zou ver
tellen over veiligheid. Bij uitstek een on
derwerp dat hem aanspreekt, dus goed
voor zijn profilering. Op het laatste mo
ment stak Beatrix er een stokje voor. Haar
zoon mocht niet spreken. Om zelf zo lang
mogelijk nummer één te blijven, heeft
Beatrix er baat bij dat haar opvolger sul
lig overkomt.
Wel mag Alex van zijn moeder mediatrai
ningen volgen bij Willem Bemboom. ex-
verslaggever en voormalig presentator
van het NOS-Journaal. Met enige regel
maat zit de kroonprins in de televisiestu
dio aan het Binnenhof in Den Haag. De
nadruk van Bembooms mediatrainingen
ligt op inhoudelijke overdracht en perfec
te presentatie. Voor Alexander is dat las
tig. Hij mag nauwelijks zeggen wat hij
vindt, maar moet zich toch goed profile
ren.
Juliana onderscheidde zich als moeder
van Nederland, Beatrix maakte zich waar
als manager van de natie en misschien
profileert Alexander zich als een man van
het vólk. Volgens zijn ex-docent is sociale
vaardigheid de grootste kracht van de
kroonprins. Hij is uitstekend in staat om
oprecht aandacht te schenken aan men
sen zoals ze zijn. En als hij straks op de
tribune van een voetbalstadion zit. steelt
hij meer harten dan zijn moeder ooit kon
door een expositie te bezoeken.
Carine Neefjes
Geen bier, geen bar, geen wasmachines om
vuile onderbroeken te wassen. Het moreel
van de Nederlandse troepen in Lukavac wordt
%g(flink op de proef gesteld. Op het grauwe
^fabriekscomplex, waar enkele honderden
Nlitairen zijn gehuisvest, ontbreken de meest
simpele dingen die het leven aangenaam
maken. Er is een groot gebrek aan douches, er
veel te weini& wc's-
5.Als niemand je kietelt, moet je het zelf doen",
ïsde lijfspreuk van een officier die is belast
met de bevoorrading. Maar er valt bitter
ïeinig te kietelen. Vijf weken nadat de eerste
Nederlanders in Lukavac neerstreken, staan
l0» altijd tientallen containers in de
avenstad Split te wachten op een lange reis
aar het noorden van Bosnië.
'rioriieiten stellen, is nu het motto. Luitenant
'illem Muller, hoofd inwendige dienst van de
'af, schiet in de lach: „Er worden hier nu
oveel prioriteiten gesteld, dat ik me begin af
e vragen wat een prioriteit eigenlijk precies
Tets" -
slede
Het vertraagde zeetransport en de ver
snelde ontplooiing van de infanterie
in de Bosnische moslim-enclave-Srebre-
nica, brengen de logistieke planners in
Lukavac tot een lichte vorm van wan
hoop. De eenheid in Lukavac, die hard
werkt aan de opzet van een bevoorra
dingscentrum, is nauwelijks in staat de ei
gen voedselvoorraad - momenteel goed
voor een krappe week - op peil te houden.
Het opbouwen van de gewenste voorra
den zal maanden in beslag nemen, in
plaats van enkele weken.
Er is ook een groot tekort aan drinkwater.
De waterzuiveringsinstallaties die in Luk
avac zijn gearriveerd, moeten naar Sre-
'MwKi
Nederlandse militairen van Dutchbat op wacht bij de basis in Lukavac.
r:'
foto ANP/Ed Oudenaarden
brenica. zodat in Lukavac voorlopig fles- vrachtwagens dat containers met water naar niet voor de vereiste transportpapie-
sen water van het Scandinavische batal- kan vervoeren, zit nu minimaal drie dagen ren heeft gezorgd.
jon moeten worden betrokken. Een aantal vast- in Srebrenica, omdat een VN-ambte- De hoogste baas in Lukavac. kolonel Van
der Hooft, zegt wel wat anders aan zijn
hoofd te hebben dan het inrichten van een
bar. Maar luitenant Muller, die bijna lief
kozend spreekt over 'zijn mannen', zou
graag zien dat er 's avonds een biertje kan
worden gedronken.
Muller: „Er is hier de afgelopen weken kei
hard gewerkt. Dan is het goed om je even
te kunnen ontspannen". Er werd zo hard
gewerkt, dat men na een paar weken wat
gas terugnam, omdat er gezondheidspro
blemen ontstonden. Een soldaat werd aan
het infuus gelegd, omdat hij was uitge
droogd. en er viel een militair van een stel
ling - oververmoeid.
De sergeant Frans Hoek. sportinstruc-
teur. wacht met smart op de containers
waar zijn spullen in zitten. Hij wil een fit
nessruimte inrichten, maar is nog niet ver
der gekomen dan twee gewichten. De
spelpaketten - met- Triviant en Rummi-
kub - zijn blijven steken in Split. Alleen
zijn bibliotheek begint wat vorm te krij
gen. De militairen hebben eigen boeken
ingeleverd - waaronder het boek met de
intrigerende titel 'De Macht van de Gou
den Aap' - en er staan nu 539 genummerde
bandjes te wachten op een lezer. Twee
boeken per persoon, uitleentermijn één
maand.
's Avonds, als de eetzaal om zeven uur
dichtgaat, is er verder niets te doen. In wat
het ontspanningsgebouw heet. staat wel
geteld één tv-toestel opgesteld in een
theaterzaal waar vroeger het personeel
van de cokesfabriek naar socialisisch-rea-
listisch toneel keek.
De kolonel heeft nu bepaald dat de aller
hoogste prioriteit wordt gegeven aan het
transport van water er voedsel. De luite
nant Muller ziet in zijn dromen containers
uit de hemel neerdalen- „Natte prefabs
waarin we goed kunnen douchen en poe
pen. Want een Hollander wil goed zitten.
hij neemt geen genoegen met Joegosla-
visch sanitair".
Muller is een ritselaar. „Het maakt mij
niet uit hoe ik hier aan spullen kom, al
moetik ze stelen", zegt hij. Inmiddels is hij
een goede bekende geworden van het
Scandinavische bataljon, waarmee de Ne
derlanders een warme band hebben opge
bouwd. „Als die Noren en Zweden hier
niet hadden gezeten, dan waren we allang
door ons toiletpapier heen geweest. We
worden ontzettend goed geholpen. Zij be
grijpen heel goed dat we grote problemen
hebben".
Barbecue
Als Muller niet bij de Scandinaviers
goederen ritselt, dan struint hij wel door
het gebouw met 'zijn dametjes' (lokale
vrouwen die zijn aangesteld als schoon
maaksters), of is hij te vinden in de keuken
- „Want ik ben hobby-kok" Met de wei
nige middelen die er zijn probeert hij de
warme maaltijden wat op te frunniken.
Muller: „De koks hadden eergisteren ge
pland dat we bloemkool, vissticks en
aardappelen zouden eten. Nou, hardstik-
ke leuk bedacht, natuurlijk. Maar ik vind:
er moet jus bij. Anders zitje van die droge
ballen te eten. En een papje op de bloem
kool, dat is toch ook niet verboden?"
De luitenant heeft inmiddels zijn gedach
ten al laten gaan over koninginnedag, ook
al is dat nog ver weg in de tijd. Het hijsen
van de Nederlandse driekleur is dubieus,
want de plaatselijke moslim-bevolking
associeert onze vlag te veel met die van de
Kroaten. Maar als het aan Muller ligt
wordt er wel een barbecue gehouden. „Ik
weet al een mooi plekje waar het terras
zou moeten komen".
Maurice Wilbrink
