Brugjes
Duisternis bestaat niet meer
PZC
Gymclub
reportage
Lichtvervuiling
ZATERDAG 5 MAART 1994 32
Nederland moet weer donker
worden. Steeds meer mensen
ergeren zich aan het gebrek aan
duisternis dat 's nachts heerst.
Satellietfoto's gemaakt tijdens de
nacht tonen Nederland als éen grote
lichtvlek. Milieugroepen en
particulieren dringen aan op
maatregelen en wellicht krijgen zij hun
zin: om te beginnen worden tuinders
met hun hel verlichte kassen aan
banden gelegd. Wie een geding begint
tegen een sportvereniging met een
sterke licht-installatie, zoals onlangs in
Ylaardingen, maakt een goede kans
verlost te worden van hinderlijk
kunstlicht.
Nergens in Nederland is het nog
echt donker. Op veel plaatsen
is het zelfs midden in de nacht uit
gesproken licht. Openbare verlich
ting, reclameborden, sportvelden,
kantoren en openbare gebouwen,
verkeer en industrie, jachthavens,
kunstobjecten, feestverlichting,
luchthavens, historische gebou
wen in floodlight, tienduizenden
huiskamers met tv-toestellen en
schemerlampen, maar zonder gor
dijnen... En dan zijn er nog de tuin
ders, bloemenkwekers vooral, die
met hun assimilatielicht de halve
wereld in een goor-gele gloed zet
ten.
Het waren in eerste instantie de
(amateur)astronomen die hun
nood klaagden. Zelfs op een hel
dere winteravond heeft het in Ne
derland geen enkele zin om naar de
hemel te turen; met het blote oog
zie je vrijwel niets.
„Op de Drentse hei of de uiterste
zuid-westpunt van het Zeeuwse
strand krijg je nog een flauwe in
druk van hoe het vroeger was. Een
echt 'met sterren bezaaide hemel'
bestaat in Nederland niet meer.
Daarvoor moet je minstens een
heel eind richting Zuid-Frank
rijk," weet Mat Drummen, direc
teur van amateur-sterrenwacht De
Koepel in Utrecht.
Volgens Drummen is als gevolg
van lichtvervuiling of zogenoemd
stoorlicht in vergelijking met vijf
tigjaar geleden nog maar een twin
tigste deel van de sterrenhemel
zichtbaar. „Waar je vroeger hon
derd sterren zag, zie je er nu nog
vijf Professionele astronomie is
in West-Europa onmogelijk gewor
den. Daar kun je je schouders over
ophalen, maar de vraag is wat al
dat licht voor effect heeft op mens
en milieu. Is zoveel licht, of zo'n
duidelijk gebrek aan duisternis
nog wel gezond?
Kluts kwijt
Directe omwonenden van een fors
kassencomplex in Maassluis stel
den vast dat het mini-milieu in hun
tuintjes 'raar' reageerde; egeltjes
Voor vele Zuidafrikanen is
de gymclub een heiligdom
waar ze ettelijke uren per week
doorbrengen. Ze kreunen on
der gewichten, springen onder
aanvoering van een strak uit
gevoerde instructeur of in-
structrice rond op de aerobic-
vloer en doen 'stretch-oefenin
gen', waarbij de spankracht
van hun spieren tot het uiterste
op de proef ivorden gesteld. De
ze activiteiten worden steevast
begeleid door een woest ge
stamp dat muziek wordt ge
noemd en met orkaankracht
door de ruimte wordt geblazen.
Gemiddeld drie keer per iveek
maak ik deel uit van dit circus.
Niet met de overgave die de
echte fitness-fanaten ken
merkt, maar met de doffe be
rusting van de ouder wordende
man die weet dat hij de strijd
tegen het lichamelijk verval
onherroepelijk zal verliezen en
dat uitstel in dit geval nooit af
stel zal worden. Zittend op de
home-trainer of het droog-roei-
apparaat kijk ik vol bewonde
ring naar de jonge mannen en
vrouwen die niets anders aan
hun hoofd lijken te hebben dan
de omvang van de biceps en de
vloeiende en toch stevige lijn
van billen, borsten en dijen.
Ze krijgen het niet cadeau, dat
is me onderhand wel duidelijk
geworden. In een van die vak
bladen vol foto's van gestroom
lijnde lijven heb ik gelezen dat
sommigen drie keer per dag de
ze martelkamers bezoeken en
geplaagd ivorden door schuld
gevoel wanneer ze een keer
overslaan.
De bezoekers kun je overigens
in drie categorieën onderver
delen. Je hebt de dames en he
ren van middelbare leeftijd die
ontdekten dat hun gestel de
aanslag van alcohol en choles-
torol niet langer probleemloos
verwerkte en nu op gezag van
een van de strenge meesteres
sen een programma volgen dat
hun lichamelijk welzijn weer
op een aanvaardbaar peil
moet brengen. Deze mensen,
waartoe ik helaas ook mezelf
moet rekenen, zijn waarschijn
lijk in de minderheid.
De tweede groep is jonger en
bestaat uit mensen die op alle
mogelijke manieren manifest
maken dat ze maatschappelijk
geslaagd zijn. Ze komen in het
nieuwste model BMW of Merce
des naar de club. dragen de
duurste sportkledij en hebben
de hoop op het 'volmaakte fi
guur' nog niet opgegeven. Het
geploeter van de eerste catego
die niet aan hun winterslaap be
ginnen. merels die midden in de
nacht aan 't fluiten slaan. De jurist
N. Koffeman. die namens de bewo
ners optrad, nam met eigen ogen
waar hoe duizenden ganzen achter
de kassen neerstreken. „Trekvo
gels oriënteren zich onder andere
op de sterrenhemel. Je kon zien
dat deze vogels echt de kluts even
kwijt waren. De uilen in mijn tuin
waren midden op de dag aan het
fourageren; dat klopt evenmin."
Koffeman kreeg de tuinders op de
knieën; de Raad van van State ver
plichtte hun de kassen geheel te
verduisteren, ook de bovenkant.
..Helaas is het nooit tot een bodem
procedure gekomen, zodat die uit
spraak van de Raad alleen voor dit
speciale geval van toepassing
was."
TNO deed onderzoek naar licht
vervuiling. Daaruit blijkt dat het
moeilijk is een hinder-norm vast te
stellen; waar direct omwonenden
zich ergeren aan het licht dat di
rect hun huis binnenvalt, maken
passanten zich boos over het
strooilicht boven de kassen dat te
gen wolken reflecteert en zo enor
me lichtkoepels veroorzaakt. Vijf
tot vijftien procent van de directe
omwonenden van een aantal kas
sen in Limburg zei hinder of ern
stige hinder te ondervinden van
het assimilatielicht. Tot spijker
harde conclusies kwam TNO ech
ter niet; een hindergrens werd niet
vastgesteld.
Niettemin erkent de Raad van Sta
te dat licht in elk geval hinderlijk
kan zijn. Behoorlijk wat klachten
tegen tuinders en sportverenigin
gen liepen de afgelopen jaren uit
op het intrekken van de hinder
wetvergunning. De raad spreekt
zelfs over 'recht op duisternis' en
deed de uitspraak; „Duisternis en
het donkere landschap moeten als
waarden worden beschouwd die
bescherming behoeven."
Koeien
Verscheidene tuinders - in het
Westland maar ook in andere de
len van het land - kregen opdracht
hun kassen aan de zijkant af te
schermen, zodat hun naaste buren
geen overlast hebben van de groei-
lampen.
„Maar wat is overlast? Wanneer je
die lampen zelf ook gebruikt, zul je
geen last hebben van van je buur
man," meent een woordvoerder
van het gemeentehuis in Naald
wijk. „De mensen hier eten van de
kassen, dus wordt er niet ge
klaagd." In Berkel en Rodenrijs
klinkt het zelfde geluid. „Kassen
die aan een weiland grenzen wor
den afgeschermd, omdat anders de
koeien en schapen in de war raken.
Daar wordt rekening mee gehou
den."
Niet alle gewassen hebben baat bij
assimilatieverlichting. De Hol
landse tomaat heeft niets aan al
dat licht. Bloemenkwekers zweren
echter bij de groeilampen: een fa
brikant noemt de lichtbron die hij
levert niet voor niets Flower Po
wer. Behalve licht, verspreiden de
lampen ook veel warmte, zodat de
kwekers kunnen besparen op hun
stookkosten.
Verboden
Het afschermen van de kassen
kost handenvol geld. zeker wan
neer ook de bovenkant dicht ge
maakt wordt. Met de huidige wet
geving valt de tuinders nog niets te
verbieden of dwingend op te leg
gen. Gezien de uitspraken van de
Raad van State gaat het echter wel
die kant op. Ook flatbewoners aan
de rand van bebouwde gebieden,
gewend aan uitzicht over donkere
weilanden, kunnen zich met suc
ces verweren tegen het tuinbouw-
licht.
In een ontwerp-verordening van
het ministerie van Volkshuisves
ting, Ruimtelijke Ordening en Mi
lieubeheer (VROM) staat onder
meer dat het licht dat door de gla
zen gevels schijnt met 95 procent
gereduceerd moet worden. In de
periode van 1 september tot 1 mei
wordt assimilatieverlichting ver
boden tussen acht uur 's avonds en
middernacht. Wanneer een tuin
bouwbedrijf daardoor in moeilijk
heden komt, kan de plaatselijke
overheid enkele uitzonderingsbe
palingen toepassen.
Wanneer de verordening van
kracht wordt staat niet vast. Dat
kan nog jaren duren. We hebben
dus recht op duisternis, de vraag is
alleen: wanneer?
Peter Slavenburg
Openbare verlichting, sportvelden, verkeer en industrie, jachthavens, feestverlichting, luchthavens en tuinders met hun assimilatielicht zorgen
ervoor dat het in Nederland nergens meer nacht wordt. foto Wim Riemens
rie bekijken ze met een air van
nonchalante superioriteit.
Soms verivaardigt een van hen
zich om je uit te leggen wat je
verkeerd doet. Dat zijn ogen
blikken dat van mijn naasten
liefde het uiterste wordt ge
vergd.
De derde groep bemoeit zich I
zelden of nooit met de andere I
bezoekers. Dat zijn de 'body- I
builders'Ze staan vaak in een
miniscuul slipje voor de spiegel
in poses die hun spierpartijen
zo voordelig mogelijk moeten
laten uitkomen. Dat is een ui
terst serieuze aangelegenheid,
ivaarbij zelden wordt gela
chen.
De club waar ik lid van ben,
heeft twee van deze mannetjes-
sputters in dienst. Leden die
een 'gebeeldhouwd lichaam'
icillen hebben, kunnen een be
roep op hun expertise doen.
Dat zijn, heel opmerkelijk,
vooral vrouiven. Ik heb me heel
lang het hoofd gebroken over
de vraag waarom dat zo is. De I
mannen die aan een 'gebeeld
houwd lichaam' werken, doen
dat op eigen kracht of met be
hulp van een vriend. Nooit met
een van de beroepsbuilders.
Ik kivam er niet uit en legde het
probleem voor aan een collega.
Hij kwam na enig nadenken
met een interessante suggestie.
„Het zijn een soort ski-lera
ren", zei hij. „Hoe bedoel je",
vroeg ik verbijsterd. „Vroeger
las je toch vaak van vrouwen
die op ski-les gingen, niet om
dat ze zo graag van die heuvels
naar beneden wilden suizen,
maar omdat ze die ski-binken
zo aantrekkelijk vonden. Dat is
met die bodybuilders net zo. Wi]
kunnen ons dat natuurlijk niet
voorstellen, maar er zijn vrou
wen die al die spierbundels
heel aantrekkelijk vinden".
Hij begon opeens malicieus te
lachen: „Weetje wat me net te
binnen schiet? De meeste van
die kerels hebben niks aan al
die belangstelling. Die hebben
zoveel anabolen en andere
troep geslikt dat ze impotent I
zijn. Het zijn", grijnsde hij. „net I
eunuchen in een harem".
