Ik zit hier niet om vriendjes te maken
Cathrien Koster:
1634 stemmen
PZC
reportage
ZATERDAG 5 MAART 1994
ie
Ze heeft weet van verlies en
winst. Op de dag na de avond
van de grote politieke overwinning
oogt ze moe maar zeer tevreden. Ze
denkt eens na en zegt: „Je karakter
wordt gevormd door tegenslagen.
Niet door voor de wind zeilen. Als
alles goed gaat, dreig je dat gewoon
te gaan vinden. Het is leerzaam als
het tegenzit."
Dit moeten dagen zijn die Cathrien
Koster weinig leerzaams te bieden
hebben. Ze zeilt voor de wind. De
Volkspartij voor Vrijheid en
Democratie te Middelburg heeft aan
haar een kleine drie raadszetels te
danken. Onderaan de kandidatenlijst
bungelde ze, op nummertje 21. In
Middelburg waren nogal wat kiezers
het daar grondig mee oneens, 1.634
om precies te zijn. Cathrien Koster
proeft het getal en rekent voor: „Dat
is vier schouwburgen vol. Een
theaterbureau zou er heel tevreden
mee zijn."
Daar stond ze dan, precies een week ge
leden. Op de Middelburgse Markt. De
WD had een marktkraampje waar het re
guliere gedeelte van de partij samendrom
de. Cathrien stond, een felrode cape om,
op een afstandje. Geïsoleerd doch niet al
leen want aanspraak heeft ze altijd wel als
ze door de stad sjouwt en zeker zo kort
voor de verkiezingen kwamen nogal wat
mensen naar haar toe. Iets verderop dren
telde haar levensgezel, Johan van Dam,
geklemd in een sandwichbord met haar
portret. Als montere bannelingen oogden
ze, maar dat was schijn, zo blijkt uit haar
verklaring achteraf. „Ik had die dag wel
jankend in bed willen blijven liggen. Maan
aan zo'n opwelling moet je niet toegeven.
Van negatieve dingen leer je het meest."
De dag na de grote overwinning ver
loopt hectisch. Cathrien Koster (53)
heeft een serie verplichtingen na te ko
men. Intussen verandert haar huis in hoog
tempo in een dependance van een tuin
centrum. afdeling sierteelt. Onophoude
lijk gaat de telefoon. Gelukwensen. Een
buurtgenoot loopt langs haar huis en
steekt in een enigszins gedateerd gebaar
van triomf de duim omhoog. Tussen de
buien door haalt Johan van Dam het pro-
pagandabord van het dak van haar au
tootje. Wij spreken, met horten en stoten,
over verleden en toekomst. Over een paar
uur zal de nieuwe fractie, zes mensen
sterk, voor het eerst in vergadering bijeen
komen.
In november van het vorig jaar deelde de
WD in Middelburg de klap uit. Cathrien
Koster paste niet in het vernieuwings
beeld dat het bestuur voor ogen had, zo
luidde de verklaring naar buiten. De le
denvergadering nam het voorstel aan.
haar op de laatste plaats van de lijst te zet
ten. Ze werd lijstduwer, zoals olijkerds
aanduidden. Op de vraag wat de werkelij
ke reden was voor de poging haar buiten
spel te zetten, antwoordt ze behoedzaam.
„Ik wil de vuile was niet buiten hangen,
maar de anderen hebben wel iets naar bui
ten gebracht over herrie in de fractie. Ik
houd staande dat ik niets verkeerds heb
gedaan. Ik heb me niet afgezet tegen het
programma en ik heb geen fouten ge
maakt." Het is duidelijk, Cathrien Koster
voelt er niet voor alsnog vechtend over
straat te gaan. Na enig wikken en wegen
kan ze zich weWinden in de aangereikte
formulering dat sprake is van 'onverenig
baarheid van humeuren'. Om nauwkeurig
te zijn, de humeuren van haar en van Joan
van Dijk-Sturm, fractieleider van de VVD
in de Middelburgse raad, bij de oudere
Middelburger bekend als Jopie Sturm. Ja
zeker, ze kent de verhalen over de begeer
te naar macht van Joan van Dijk. die op
haar politieke wegen niet de neiging heeft
voor medeweggebruikers af te remmen.
Maar ze geeft geen krimp: „We moeten nu
de aanzet gaan geven tot een goed lopen
de fractie. We zijn als WD altijd buiten
het college van burgemeester en wethou
ders gehouden met het argument dat er
een liberale burgemeester is. Nu zijn we de
grootste fractie in de Middelburgse raad
en kunnen we aanspraak maken op een
wethouderspost. Ik vind dat we met een
eensluidend fractiestandpunt naar buiten
moeten komen." Of ze zélf naar die post
dingt? „Voor mezelf is het nog niet duide
lijk of ik dat wil."
Natuurlijk, op haar tuimeling op de
lijst ziet ze niet met vreugde terug.
„Ik werd daar in november vorig jaar mee
geconfronteerd en of ik maar op zo kort
mogelijke termijn wilde zeggen welke con
sequenties ik zou trekken. Daar ben ik
niet onmiddellijk op ingegaan. Je kunt er
voor kiezen van de lijst geschrapt te wor
den en jankend in een hoekje wonden te
gaan likken. Misschien is dat ook wel van
mij verwacht. Dat heb ik dus uiteindelijk
niet gedaan en die stellingname is door de
kiezers gehonoreerd. Het is natuurlijk
makkelijker om thuis te gaan zitten knie
zen. Maar blijkbaar stellen kiezers het
meer op prijs als je voor je mening uitkomt
en jezelf in de waagschaal durft te stellen."
Wat de kiezers ook bewogen mag hebben,
Cathrien Koster heeft ervaren dat terug
vechten lonend kan zijn. Lijsttrekker
foto Ruden Riemens
Joan van Dijk kreeg 1.450 van de WD-
stemmen. Cathrien Koster 1.634. Me
vrouw Van Dijk heeft intussen gewezen op
een mogelijk Calimero-effect, een meta
foor die duidt op een flinke portie vertwij
feling bij de gebruikster. Wie geheel bij
zinnen is. beseft dat het beeld van de
kleine onderdrukte in geen enkel opzicht
op Koster van toepassing is. Cathrien zegt
zelf: „Ik ben direct nadat bekend werd dat
ik als laatste op de lijst was gekomen, be
naderd door mensen die me aanmoedig
den met een voorkeursactie te beginnen.
Als ik naar het resultaat kijk. dan kom ik
tot de conclusie dat ik een heel breed scala
kiezers achter me heb gekregen, van ui
terst links tot uiterst rechts. Ik weet van
raadskandidaten van andere politieke
partijen die niet op zichzelf maar op mij
gestemd hebben. Die grote aanhang geeft
grote verplichtingen. Ik heb het gevoel
dat ik een zware last op mijn schouders
heb gekregen."
Binnen de VVD heerst geen onverdeel
de vreugde over dat soort constate
ringen. Men heeft nogal wat moeite ge
daan mevrouw Koster van een raadszetel
af te houden. Mevrouw Van Dijk dreigde
op enig moment, kort voor de verkiezin
gen. met de volledige waarheid omtrent
haar rivale naar buiten te treden, een
voornemen dat tot heden toe niet ten uit
voer is gelegd. En dan was er een ano
nieme tegenstrever die in deze krant
kleine annonces plaatste om het volk te
waarschuwen. Ze waren op rijm gesteld
door iemand met de poëtische gaven van
een beschonken pakezel. Met name die
advertenties hebben Cathrien Koster ver
driet gedaan. Ze heeft ze als smaad erva
ren en eist langs juridische weg genoeg
doening. De kans daarop is klein want de
grote onbekende zal intussen tot het in
zicht zijn gekomen dat zijn of haar actie de
lijstduwer zeer te stade is gekomen. Dat
noodt niet tot het openen van het vizier.
Het was vrij koel. zegt Cathrien Koster
nadat ze donderdagavond de eerste
vergadering van de nieuwe, verdubbelde
WD-fractie heeft bijgewoond. De fractie
is niet als een cohort Romeinse veldheren
het stadhuis binnengemarcheerd. Van de
bijeenkomst zelf wenst ze slechts in zeer
diplomatieke termen verslag te doen. Er
zijn werkafspraken gemaakt op basis
waarvan mevrouw Van Dijk. gesecon
deerd door de heer G.C. van Malland de
onderhandelingskamer zal betreden.
Koster wil nog wel kwijt dat de sfeer niet
viel te karakteriseren als die van 'ouwe
jongens krentenbrood' en dat ze zélf nog
even heeft gewezen op het feit dat al die
voorkeurstemmen haar positie tot een
niet alledaagse maken. Een visie die, naar
ze zegt, verder onbesproken bleef. Het was
geen fractievergadering met een euforisch
karakter, zoveel is duidelijk. Op de sug
gestie dat als uitgangspunt voor het be
raad ook had kunnen worden gekozen
voor de stelling 'zij eruit of ik eruit' rea
geert Koster zeer afstandelijk met: „Daar
hebben we niet over gesproken." Dan:
„Die zes zetels moeten we zo goed moge
lijk in het Middelburgse vertalen. Met 'we'
bedoel ik de groep die er nu zit. We moeten
gewoon aan de gang."
„Ik ben een vrouw met ervaring," heeft
Cathrien eerder vrolijk geroepen en ze
heeft verteld over het frustratievijvertje in
haar voortuin. In mei 1987 zag ze zich tij
delijk verdreven van haar zetel in de pro
vinciale staten. Ze ging, na een paar keer
flink geslikt te hebben, naar de installatie
van de nieuwe staten. De plechtigheid
laadde haar zodanig op dat ze bij thuis
komst onmiddellijk aan het graven sloeg.
„Dat vijvertje was vlug klaar." lacht ze.
Om minder opgewekt te melden hoe ze, na
haar kans te hebben verspeeld op een plek
in de staten, niet meer gegroet werd door
een aantal oud-collega's. „Zo gaat dat. Ze
zien je niet meer staan. Zielig voor die
mensen: zij moeten met zo'n karakter ver
der leven."
Nee, de politiek verlaten om op die manier
bevrijd te zijn van mensen die alleen acht
slaan op winnaars en verliezers langs de
kant achterlaten, die gedachte heeft haar
nooit lang beziggehouden. „Ik heb inte
resse in de samenleving, in alle onderde
len. Daar wil ik een rol in spelen. Ik func
tioneer in groepen mensen. Ik denk dat
men mij ziet als links-liberaal. Het libera
lisme heeft me altijd het meest aangespro
ken omdat ervan wordt uitgegaan dat ie
dereen in staat gesteld moet worden voor
zichzelf te zorgen. Sommige mensen heb
ben hulp nodig om dat te kunnen. Ik ge
loof in gelijkwaardigheid van mensen."
Haar vader zei vaak: „Het beste wat we
aan de oorlog hebben overgehouden,
is Cathrien." Ze herinnert het zich met
warmte. „Dat geeft houvast. Het loopt als
een rode draad door mijn leven. Je krijgt
daar zelfvertrouwen van." Ze vertelt over
haar jeugd binnen een gezin met drie kin
deren van wie ze de jongste was: „Ik heb
het fijn gehad. Mijn vader was boer in de
Wieringerwaard. Ik heb nooit leren mel
ken, want dan moest ik voor mijn vader
invallen als hij weg moest. Ik ging liever
met hem mee. Op de trekker rijden, dat
heb ik wel geleerd. De oogst binnenhalen.
Ik voel me nog altijd thuis in boerenkrin-
gen. Als ik bij de bond van plattelands
wouwen kom. voelt het alsof ik lekker een
jas om me heensla." Over de mentaliteit:
„In ons gezin was de maatstaf dat ieder
een gelijkwaardig was. Dat heb ik altijd
als principe vastgehouden."
Haar afkomst voerde haar tot een platte-
landelijk beroep. Na de middelbare meis
jesschool in Bergen, een schooltype dat
haar, achteraf beschouwd, maar matig be
valt. „In de puberteit kunnen jongens en
meisjes beter met elkaar optrekken. Houd
je ze uit elkaar, dan krijg je rare verhou
dingen." Van de mms ging ze naar Deven
ter. naar het opleidingsinstituut Rolle-
cate waar landbouwhuishoudkunde werd
gedoceerd. Een Zweeds jaar volgde, drie
keer een maand op een boerderij en daar
na een langere periode als hulp in de huis
houding op het buiten van een rijke
Zweedse familie. Ze heeft er de beheersing
van de Zweedse taal en een sterke hang
naar Scandinavië aan overgehouden als
mede de overtuiging dat het voor een
mens goed is onderaan de ladder te begin
nen. „Ik was opgevoed in gelijkheid en
daar werd ik gezien als een hitje. Wel als
één die zei wat ze vond, ook als ze iets niet
goed vond."
In 1964 kwam ze naar Middelburg waar
ze werkte voor de Stichting huishoude
lijke- en gezinsvoorlichting. Ze gaf cursus
sen in huishoudtechnische vakken. Het
beviel haar in Zeeland. „Je kunt mij haast
overal plaatsen. Ik was er. omdat ik af
komstig ben van het platteland, aan ge
wend dat je als nieuwkomer niet te hard
van stapel moet lopen. Hier wordt de eer
ste vier, vijfjaar een beetje afwachtend te
gen je aangekeken. In die tijd leer je de on
geschreven wetten kennen. Niet te gek
doen, op zondag niet te veel activiteiten
ontwikkelen, niet te grove woorden ge
bruiken. Ik heb het in Zeeland altijd ge
weldig naar mijn zin gehad."
In 1966 trouwde ze. Ze bleef werken, ook
nadat haar twee dochters geboren waren.
„Ik weet niet of ik duidelijk zo geëmanci
peerd ben. De vrouw baart nu eenmaal
kindertjes en dat heeft nu eenmaal gevol
gen. De vrouw moet zich wel bewust zijn
van haar gelijkwaardigheid. Ik heb dat
mijn dochters ook altijd voorgehouden
hoewel ik betwijfel op ze het opgepikt heb
ben. je ziet dat een huwelijk kan overgaan
en dat de vrouw dan met de Zwarte Piet
overblijft.
Haar huwelijk werd beëindigd, in 1987.
„Dat doet zeer." zegt ze zachtjes. De
breuk leverde een lange verwijdering van
haar kinderen op; het herstel is van recen
te datum. De periode van haar scheiding
viel samen met haar gedwongen vertrek
uit de Zeeuwse staten. „Emotioneel was
het vreselijk moeilijk en daar kwam bij
dat ik mijn rechtspositie binnen het on
derwijs had verspeeld. Ik had een duike
ling in mijn inkomen. Zo leer je hoe eieren
smaken Ik heb toen zwarte sneeuw ge
zien."
Verlies van werk, dat was haar eerder
overkomen, in 1970 toen de subsidie voor
de stichting waar ze in dienst was, werd
afgebouwd. Ze werd wachtgelder. „Een
beroerde periode." oordeelt Cathrien Kos
ter. „Ik voelde me heel erg verplicht voor
het geld dat ik van de overheid kreeg vrij
willigerswerk te gaan doen. Ik moest me
maatschappelijk waarmaken, vond ik. In
sociaal cultureel werk, wijkverenigingen,
politieke scholing, de organisatie van de
plattelandsvrouwen. Het was, door de on
gestructureerdheid, heel moeilijk te com
bineren met de zorg voor de kinderen.
Zwaar hoor."
Na vier jaar ging ze weer aan de slag als
lerares aan de huishoudschool aan het
Molenwater. Bij verschillende onderwij
sinstituten geeft ze sindsdien op basis van
een wisselend aantal uren les. En in 1978
werd ze lid van de Middelburgse gemeen
teraad. Aan de toenmalige fractievoorzit
ter van de VVD noemde ze destijds haar
voorwaarden. „Ik heb gezegd dat ik geen
concessies wilde doen aan mijn gevoel van
eigenwaarde en aan mijn integriteit. Ik
heb het altijd een slechte zaak gevonden
dat men elkaar binnen politieke partijen
en over de partijen heen de maat neemt.
Men moet respect heben voor het gedach-
tengoed van de ander. Elkaar afmaken,
dat is niet goed."
Het gemeentebestuur is, vindt ze, te ver
van de burger verwijderd geraakt. „Bevlo
genheid is mooi. maar de raad moet oog
hebben voor zaken die de mensen in de
stad bezighouden. Het gaat om bankjes
waar oudere mensen even op kunnen uit
rusten, om straten die goed liggen, het op
halen van vuilnis, zorg voor het milieu,
openbaar vervoer waarmee je in de stad
kunt komen, plantsoenen." In haar op
somming komt de bouw van een nieuw
centrum voor beeldende kunst in Middel
burg niet voor. „Als je je goed richt op de
dingen die iedereen nodig heeft, dan is dat
kunstcentrum een luxe zaak waar geen
geld voor is. Bij mij heeft het altijd achter
aan op het lijstje van wensen gestaan."
Cathrien Koster meent dat er veel mis is
aan de samenleving. „Er is veel onvrede,
dat kun je zien aan de resultaten van cen
trum rechts bij de verkiezingen. „Mensen
zetten zich af van anderen die ze niet als
gelijkwaardig aan zichzelf beschouwen,
dat is slecht en gevaarlijk. Je moet uit
gaan van gelijkwaardigheid. Kleur. ras.
geloof of afkomst maakt niet uit. Mensen
die hulp behoeven, moeten hulp krijgen.
De samenleving kan niet alles aan. maar
asielzoekers en vluchtelingen die hier
heen komen, moeten allemaal eerlijk
beoordeeld worden. Ik begrijp best dat
sommigen op economische motieven ko
men. Dat wil niet zeggen dat iedereen kan
worden toegelaten, maar we zouden eens
moeten bedenken hoe Nederland rijk is
geworden. Door over de hele wereld rond
te trekken ter verbetering van de eigen
economische positie."
Ze heeft hard gevochten om haar posi
tie in het plaatselijke, politieke krach
tenveld. waar op bescheiden schaal aan
de samenleving geboetseerd wordt, te be
houden. En ze is er glansrijk is geslaagd-
Makkelijk zal Cathrien Koster het niet
krijgen, daar is ze zich van bewust. Ze kent
Middelburg als een groot dorp met reek
sen circuitjes. „Ik geloof dat er wel veertig
soorten zfln. Ik heb nooit bij zo'n circuit
gehoord Ik wil geen etiket opgeplakt krij
gen. ik wil als individu benaderd worden
Dat past bij de grondslagen van mijn par
tij-
Bij de Middelburgse mores van haar partij
behoort vandaag de dag een zekere koel
heid in de omgang. Fractieleider Joan van
Dijk heeft deze week nog eens met de ver
kiezingsuitslagen gejongleerd en kwam
met een vindingrijke optelsom. Mevrouw
Van Dijk zelf kreeg 1.450 stemmen, min
der dan mevrouw Koster dus Maar me
vrouw Van Dijk meent dat ze alle 611 voor
keurstemmen die op alle andere negen
tien kandidaten zijn uitgebracht bij de ha
re kan optellen. Zij vindt daarin een
rechtvaardiging om de 'oude VVD-lijn
door te trekken'
Over de 1.634 voorkeurstemmen van
Cathrien Koster - 43,6 procent van al
le Middelburgse VVD-stemmen ofwel vier
schouwburgen vol - wordt binnen de frac
tie niet in uitbundige termen gesproken.
„Och." zegt Cathrien Koster, „we moeten
zakelijk met elkaar omgaan. Ik zit niet op
die plek om vriendjes te maken."
A.J. Snel
