de berg op
Desnoods
lopen we
Bankdirecteur ontketent fluwelen revolutie
Kjetil Andre Aamodt
Noren al in
ban Spelen
Het verlangen
naar klatergoud
PZC sport
ssv* «fik mm VRIJDAG 4 FEBRUARI 1994
Teamspirit en een optimale begeleiding
staan eveneens aan de basis van de impo
sante ontwikkeling, Voor de ski-elite is
permanent een professionele staf paraat.
Veertien trainers, vier fysiotherapeuten,
een dokter, talrijke service-lieden en ette
lijke wetenschappers waaronder enkele
bewegingsfysiologen. „Niets wordt aan
het toeval overgelaten. We hebben de bes
te trainers en de beste methoden. Jaren
lang zijn er fouten gemaakt, waardoor de
meesten hun eigen gangetje gingen en er
van enig structureel beleid niets te be
speuren was."
Doping
De revolutie aan het skifront ging gepaard
met jaloezie en nijd. Het Team Tomba kon
de even pijnlijke als smadelijke nederla
gen moeilijk verkroppen en kwam met on
behouwen beschuldigingen in het nieuws.
'Benen als boomstammen', kapittelde
Giorgio D'Urbano, fitness-coach van
Tomba, de Noren. Hij uitte onverholen
kritiek en pleitte voor stringente doping
controles. De uitlatingen wakkerden de
koude oorlog tussen Tomba en Aamodt
alleen maar aan „Tomba heeft later zijn
excuses aangeboden voor de domme op
merkingen van zijn begeleider. Daarmee
is voor mij de kous af', zegt Kjetil Andre
Aamodt. Hij heeft ondertussen acht do-
pingtests ondergaan. Vier daarvan onaan
gekondigd tijdens de training. „De Noorse
bond heeft me zelfs van de zomer in Nieuw-
Zeeland gecontroleerd."
's Zomers leeft de selectie vooral in To-
baklad. het Papendal van Noorwegen. „Er
wordt constant gezocht naar nieuwe trai
ningsmethoden. Om de ploeg gemoti
veerd te houden", verklaart chef-coach
Bartsch. Uitdagingen worden vooral ge
vonden in trainingssessie met collega
topsporters. De ijshockeyers bijvoor
beeld. „Altijd bereid tot een stevig oefen-
potje." Of de schaatskernploeg. Johann
Olav Koss en consorten. „Wat kunnen die
afzien! Acht uur zwoegen aan de lopende
band. Niks voor mij", zegt Aamodt. „Drie,
vier uur. Dat vind ik ruim voldoende."
Risico's
Skiën is een 'lifestyle' geworden Aamodt
staat 220 dagen per jaar op lange latten.
„Tijd voor een vriendin heb ik niet Tijd
voor school of studie evenmin. „Ik heb
niet eens de middelbare school kunnen af
maken. In het voorjaar moet ik nog het
godsdienstexamen doen. Een verplicht
vak op de Noorse scholen."
Lillehammer nadert met rasse schreden.
De tijd dringt. De Noren worstelen nog
met hun vorm. Ze zijn te wisselvallig
„Geen paniek", riposteert Aamodt, „in
belangrijke races staan we altijd voor
aan." De jonge Noor heeft dit seizoen en
kele nederlagen geproefd. De dood van
zijn slalomtrainer Gartner heeft hem kor
te tijd uit balans gebracht. Desondanks
wordt hij internationaal gepresenteerd
als uitgesproken favoriet voor goud. Sla
lom, reuzenslalom en super G. Drie van de
vier disciplines heeft hij tot zijn domein
gemaakt.
De jonge Noor. omni-present in de Noorse
kiosken, zou zich over enkele weken on
sterfelijk kunnen maken. „Je moet willen
winnen, met moeten winnen. Dat is de
kunst." De top bereiken vanuit die heil
zame ontspanning, die aan de wieg van al
le Noorse succes stond.
Kjetil Andre Aamodt tuurt bij de Roche
de Bellevarde in de verte Tong uit de
mond en de blik op winst. Fanatiek, eer
zuchtig en wilskrachtig. Terugdenkend
aan die fantastische en onvergetelijke mo
menten van de vorige Spelen. En stilletjes
vooruitblikkend naar morgen Lilleham
mer Daar waar het allemaal mee begon
„Met minder dan goud mag ik eigenlijk
geen genoegen nemen."
Frans Dreissen
De Olympische Spelen zijn het Disneyland van de sport.
Trefpunt van topsporters en zogenaamde exoten. De
Noorse skiërs behoorden decennia lang min of meer tot die
laatste categorie. Totdat Lillehammer het olympisch vuur
binnenhaalde. Met man en macht en de steun van vele
miljoenen Noorse kronen werd een heus kampioenenteam
gecreëerd. Robuuste, blonde kerels met turbo-dijen. Stoere
en sterke Noormannen, die binnen de kortste keren de Alpen
veroverden. Een hechte vriendenkliek die zware arbeid niet
schuwt. „Als de lift niet meer in bedrijf is, gaan we te voet
de berg op."
Over ruim een week wordt in
Lillehammer het Olympisch
vuur ontstoken. Heel sport-
minnend Noorwegen kijkt al
maanden uit naar de Winter
spelen, want nooit eerder had
het Scandinavische land zo
veel kanshebbers voor Olym
pisch eremetaal. Vooral de
skiërs en de schaatsers, van
wie Johann Olav Koss de
grootste kanshebber is, staan
onder grote druk. Wat is het
verhaal achter de Noorse op
mars en hoe bereidt een skiër
als Kjetil Andre Aamodt zich
voor op de Spelen?
Kjetil Andre Aamodt is dé exponent
van het Noorse win tersucces. Een be
vlogen youngster (22) uit Oslo. Gezegend
met een briljante techniek, een perfect ge
voel en een optimale anatomie. Wickie de
Viking op ski's. Olympisch en mondiaal
gouddelver. Bereid om straks voor eigen
publiek opnieuw alles te riskeren. „De ski-
sport heeft nieuwe helden nodig."
Hemels, adembenemend. Het panorama
vanaf de Roche de Bellevarde. Vertrek
punt op de olympische alm van '92. Hier
lapte Kjetil Andre Aamodt twee jaar gele
den alle logica aan zijn skilaars. Amper
twintig, net hersteld van een vermaledijde
virusinfectie en elf kg lichter piloteerde hij
zichzelf naar goud op de super G. Ano
niem naar de top. In wervelende stijl.
Aamodt, ijskoud de beste. „Skiën doe je
met je hoofd en niet met je voeten."
De koele Noor is sindsdien het uithang
bord van een nieuwe ski-natie. Bejubeld
en bewonderd. Voorbestemd om in de
sneeuwsporen te glijden van een veel
vraat als Mare Girardelli. Aamodt
jongleert met lange latten en bespeelt de
sneeuw als wijlen Horowitz het toetsen
bord van zijn piano. Een natuurtalent.
„Het leven is opeens veel opwindender ge
worden."
Afgelopen winter breidde de veelzijdige
Aamodt zijn medaille-collectie uit. Met
WK-hoofdprijzen op de slalom en reuzens
lalom en brons op de super G en combina
tie. Vanwege zijn fanatieke eindsprint
werd hij prompt gebombardeerd tot top
favoriet voor de huidige wereldbeker en
komende Olympische Spelen. Het succes
heeft hem in minimaal één opzicht veran
derd. „Ik heb nu regelmatig tijd nodig om
even op mezelf te komen." Aamodt staat
voortdurend onder hoogspanning. Stress
en prestatiedruk. „Ik kan me niet meer
verstoppen in de ploeg."
Emoties
Serieus en tot in de puntjes van zijn tenen
gemotiveerd. Aamodt bejegent de bergen
vol kracht en agressiviteit. Een beest op
de piste. Hij wordt pas mens als hij de
helm afzet. Als een blik op zijn emoties
wordt gegund. Dan blijkt Kjetil Andre
Aamodt een kille topper zonder kapsones.
Vriendelijk en spontaan. Hij geniet van
zijn triomfen en viert die uitbundig.
„Stappen met vriend en slapie Lasse
Kjus. Op zoek naar mooie vrouwen." Ge
nieten van het leven. „Ze noemen ons het
Dream Team."
De talenten van Kjetil Andre Aamodt
Kjetil Andre
Aamodt: „In
belangrijke races
staan we altijd
vooraan."
fotoTruusFalck
werden al op zeer jeugdige leeftijd geculti
veerd. Vooral door zijn vader Finn. Een
skifanaat en tegenwoordig zijn persoonlij
ke trainer. „Ik trainde bij de club waar
mijn vader les gaf. Na school, op de ver
lichte pistes. Op een half uurtje rijden van
Oslo."
Thans vormen ze een onverbrekelijke
twee-eenheid. Gelijk de Girardelli's.
„Zonder mijn vader was ik nooit die top
per geworden van nu. Ik had het geluk dat
hij mij op mijn vijfde op ski's zette m
plaats van op langlauflatten. Dat hij mij
overal mee naar toe nam. mij motiveerde
en vooral altijd geduld heeft weten op te
brengen."
Finn is nu de vaste reisgezel van zijn zoon.
„Hij volgt me dit seizoen naar alle uithoe
ken van de wereld. Op de eerste plaats als
trainer voor de afdaling. Mijn zwakste dis
cipline". zegt Aamodt. die het bü wijze
van experiment ooit waagde om met sla
lomski's van een schans te springen. „Dat
was al link, maar zo'n afdaling is nog veel
moeilijker en vooral gevaarlijker."
Lawine
Aamodt debuteerde op zestienjarige leef
tijd in de Worldcup. Ondanks de nadruk
kelijke aanwezigheid van zijn vader bena
drukt hij echter geen 'Einzelganger' te
zijn. „Ik heb graag teamgenoten om mij
heen."
Hij is een ster tussen de sterren. Gevestig
de grootheden werden recentelijk over
donderd en bedolven onder een lawine
van Noors succes. Aamodt. Furuseth,
Skaardal, Kjus. Jagge, Thorsen. Het odit
nietige skiland klom vorig jaar met stip
naar de vierde plaats op de ladder van bes
te naties. „Een geheim." aldus Aamodt,
„is er niet." De prestaties zijn het logische
gevolg van keiharde arbeid. „Anderen
zouden na een zware training roepen: nog
meer? De Noren zeggen, wat kunnen we
nog meer doen?" Gespierde taal van
hoofdtrainer Dieter Bartsch.
Sportliefhebber koning Harold (rechts) praat met de Noorse cross-countryspe-
cialist Vegard Ulvang. foto NPA
Bjorge Stensbol.
den geïnvesteerd. Wel chaos. Maar onder
de talloze losse papieren op zijn bureau,
achter de stapels dossiers, gaat een
kleine, strakke organisatie schuil.
„Die organisatie is de sleutel tot het suc
ces", bevestigt Stensbol zonder
schroom. „Belangrijker nog dan het
voorradige talent. De atleten hebben na
de Olympische Spelen van Albertville
(waar de Noren ongekend succesvol wa
ren) deze veronderstelling gesteund. De
organisatie heeft hen immers de beste
coaches, de beste faciliteiten en de beste
leiders gegeven."
Openlijke zucht
De organisatie begon in 1985 met Project
'88. op een moment dat Noorwegen in de
internationale sportatlas onvindbaar
was geworden. En kreeg in 1989 een ver
volg met Olympia Toppen. Toen ook
trad Stensbol, tot dan een bestuurder op
de achtergrond, aan als leidsman. Als
topsport-manager.
Citius. Altius. Fortius - sneller, hoger.
sterker - is sindsdien de leus die de muur
van het Topsport-centrum in Oslo te
kent. Geen Noor schaamt zich meer voor
deze openlijke zucht naar verbetering.
Op het prikbord hangt een medaille-tus
senstand van voorbije jaren. Het staaf-
diagrammetje van van 1987 oogt breek
baar. dat van 1993 dreigt uit zijn voegen
te barsten. De grafieken kenmerken het
denken van Bjorge Stensbol. Hij regeert
met cijfers, schema's, statistieken. Ge
looft in voortdurende analyses van sterk
te en zwakte, in scholing en cursussen,
maar ook in teamverband en psycholo
gie. Binnen die Organisatie beschouwt
Stensbol zichzelf als de strateeg.
Stensbol eiste bij zijn aantreden vol
machten en gebruikte die om koppen te
snellen. Hij ontsloeg zonder pardon alle
bobo's. de klerken die achter de sportbu-
reaus hun pensioen trachtten te halen.
„Ik wilde pure professionals om mij heen
verzamelen. De beste specialisten", zo
ontvouwt hij zijn visie. „Voordien moch-
ten bobo's als beloning voor trouwe
dienst als official naar internationale
kampioenschappen Zij waren furieus,
het was een gevecht van verandering
versus starheid." Hy lacht. „Het was
spannend. Maar zij waren kansloos. De
sportbonden hadden op verzoek van het
Noors Olympisch Comité al hun macht
uit handen gegeven
Na de revolutie aan de top, bewerkte
Stensbol sport na sport. Onlangs gaf, als
laatste, de atletiekbond zich over Zijn
kruistocht begon met de voetballers, in
middels succesvoller dan Oranje. „Dat
was heel moeilijk, een zeer traditionele
groep met weinig discipline. Wij zijn er
moest worden. Op de wijze die bij onze
volksaard past."
Een toevoeging van belang. Want Stens
bol schrikt als het Noorse systeem in één
adem wordt genoemd met de successen
van de voormalige DDR, De betrekkelijk
kleine DDR stond synoniem voor een on
natuurlijke selectie en doping-beleid.
„Noren geloven in de natuur, in ethiek",
zegt Stensbol. „Anti-doping hoort daar
bij Elke Noorse atleet op de Spelen zal
heel vaak zijn getest en is brandschoon.
Maar ook aandacht voor het familiele
ven past in onze traditie. Daarom heb
ben wij geen trainingskampen voor ta
lenten, zij moeten thuis opgroeien."
Alle inspanningen, al die bedragen en al
dat goud de afgelopen jaren door Noren
gewonnen, doen verlangen naar de ul
tieme piek: Lillehammer '94. De ijskoude
Vikingen staan in vuur en vlam. Bjorge
Stensbol hangt lui achtërover in zijn
stoel als hij mijmert over de Dag van
Oogsten „Sportmensen moeten met
verwachtingen om kunnen gaan, ook op
mentaal vlak worden zij door ons getest
en getraind", had hij eerder die dag ge
zegd. Maar wellicht verlangt hij. het
hoofd van die sympatieke, maar ook On
genaakbare Organisatie, straks zelf te
rug naar zijn veilige zetel in het bankiers
leven. „Ach, dat de toekomst ongewis is,
heb ik reeds lang geaccepteerd. Wie zich
waagt aan topsport, is een avonturier."
Want Stensbol zal machteloos zijn,
mocht het enthousiasme straks omslaan
in ontluistering. Op zijn bureau ligt al
het plan klaar voor 1998, de snelweg naar
Nagano. „Met hetzelfde budget, dat
wordt gegarandeerd door de medailles
die wij straks halen. Alleen heeft hij
geen garantie voor die medailles. Want
het is een optelsom van zekerheden die
leidt tot een onzekere uitkomst. Van de
ingenieuze wijze waarop arbeid en wijs
heid zijn belegd de afgelopen jaren, is de
rente niet per definitie goud. „Mocht on
ze goudjacht mislukken, dan heb ik geen
baan meer in maart", zegt Stensbol sim
pel. Hij lacht om de gedachte. Om vier
uur is de duisternis reeds volledig in Os
lo, maar aan het eindpunt van de metro
lijn schittert nog altijd een gouden Noors
verlangen.
Paul Berkhout
Topsport was eens in Noorwegen
volksvijand nummer één. Helden
vloekten met het streven naar gelijkheid
onder mensen. Voor winnaars was het
uitgestrekte land te klein. Tot een crea
tieve bankdirecteur zijn eerste schreden
zette in de wondere wereld van de top
sport. En nu? Nu is alles anders. In de
straten van Oslo, in kroegen en kanto
ren, langs de duizenden fjorden, tot ver
voorbij de poolcirkel, heeft zich een flu
welen revolutie voltrokken. Het Noorse
volk drukt elke kampioen als een verlo
ren zoon aan het hart. Vijftig miljoen dol
lar is de afgelopen vijfjaar- geïnvesteerd
in de sport en zijn atleten. En bij de
Olympische Winterspelen heeft het gast
land slechts één doel: de beste zijn.
De bankdirecteur die al lang geen bank
directeur meer is, beseft dat beurskoer
sen stabieler zijn dan sportprestaties.
Maar hij twijfelt niet. „Met deze organi
satie is het onmogelijk dat op alle fron
ten wordt gefaald." Zie daar: de opmars
van een zich onderschattend doe-volkje
tot zelfbewust sportvolk. Een reportage
over zakelijkheid en idealisme, over fa
natisme tot in het koningshuis, over het
verlangen naar klatergoud.
Het daglicht krijgt Oslo even niet te pak
ken. Tussen de heuvels hangt een grijs
laken van nevel: de droeve hemel stort
hagel uit over het Topidrettsenter. Het
Topsport-centrum, een onopvallend ge
bouw. verzonken in omgeploegde aarde
en smeltende sneeuw. Het ligt aan de
laatste halte van de metro-lijn. waar
geen einde aan leek te komen. Hier ein
digt de stad. de werkelijkheid. En begint
het dromen0 „Ik bouw geen luchtkaste
len", zegt Bjorge Stensbol. voormalig
bankdirecteur in Kongsvinger. „Ik bouw
een team dat misschien wel het beste ter
wereld is."
'Olympia Toppen', zo is het ambitieuze
project gedoopt volgens een bord bij de
ingang. Het kleurrijke logo. dat oplicht
in het grauw, verraadt de opzet. Een au
toweg in het rood-blauw van de natio
nale vlag leidt naar de vijf olympische
ringen. Dat is de Noorse Snelweg naar
het Succes. En Stensbol (46) geeft vanuit
een eenvoudig kantoor de route aan.
Geen luxe hier; elke halve kroon die
wordt bespaard, kan immers elders wor
met een koevoet binnen gedrongen."
Omdat Olympia Toppen inmiddels geld
en aanzien bezat in Noorwegen, ging de
voetbalbond overstag. Professor Egil Ol-
sen, afkomstig van de sportuniversiteit.
werd bondscoach. Een succesvol roei-
coach zijn assistent.
Sportmysteries
Dergelijke vreemde constructies vormen
een van de bijzondere krachten achter
het Noorse succes. Stensbol: „Ik doorzie
de top. Ik kijk naar het voetbalteam en
zie dat het iets mist. Net datgene wat de
roeiers wel hebben. Dus pas ik de roei-
coach in bij de voetballers... Elkaar ster
ker maken, dat is de achterliggende ge
dachte." Met die gedachte bundelden
wijze Noorse mannen krachten die lang
voor elkaar verborgen bleven. Bonden
werden bondgenoten, wetenschappers
ingewijden in sportmysteries, bedrijven
sponsors.
Koning Harald werd ondertussen het
symbool van de liefde van het Noorse
volk voor topsport. Het land telt naar
verhouding veel actieve sporters: 1,7 mil
joen van de 4,2 miljoen inwoners zijn aan
gesloten bij een sportvereniging. De ko
ning ging nog een stap verder en toonde
zijn trouw aan de top-atleten. „Onze ko
ning deed zelfs voorstellen hoe wij som
mige dingen zouden kunnen verbete
ren". zegt Stensbol. bewonderend over
zo veel betrokkenheid.
De koning en zijn vlag, het is een drijf
veer voor Olympia Toppen om Noorwe
gen tot super-natie te laten kronen op de
eigen Olympische Winterspelen. De
bankdirecteur en zijn vazallen hebben
echter redenen te over wat hen tot dit
kostbare, energie-verslindende, over
ambitieuze project beweegt.
Stensbol: „Steeds als in Lillehammer on
ze vlag wordt gehesen, krijgt elke Noor
een goed gevoel! Als klein land willen wij
iets groots laten zien. Want onze sport
prestaties geven de Noorse economie in
ternationale ingangen... Maar de werke
lijke reden is dat ieder mens zich doelen
stelt en deze doelen wil verwezenlijken!
Ons doel was in 1985 dat Noorwegen
sportief weer moest meetellen. Dat doel
groeide uit tot de gedachte dat Noorwe
gen het beste land op zijn eigen Spelen
