Traditionals
van Ambon
Messiaen
dwingt tot
geloven
Geen perfecte band, wel een mooie groep
Lichtstralen op
het Hiernamaals
Jan Wolfkamp
trompettert op
zijn trommels
Gorki en het
grote succes
kunst cultuur vrijdag 21 januari 1994 18
In het Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht was gisteren
(donderdag) de allereerste uitvoering in Nederland te
horen van Olivier Messiaens laatste werk, de elfdelige
cyclus Eclairs sur VAu-dela (Lichtstralen op het
Hiernamaals). Morgen (zaterdag) klinken de lichtstralen in
het Concertgebouw in Amsterdam.
Het (versterkte) Radio Symfo
nie Orkest staat bij deze gele
genheid onder leiding van Rein-
bert, de Leeuw. Messiaens weduwe,
de pianiste Yvonne Loriod, kwam
vanuit Parijs naar Nederland om
de dirigent met raad en daad bij te
staan.
Want anders dan bij eerdere Mes-
siaen-uitvoeringen die Reinbert de
Leeuw in de afgelopen jaren heeft
gedirigeerd en waarmee hij zich
een gedegen reputatie als Mes-
siaen-interpreet verschafte, kreeg
hij de partituur van 's meesters
zwanezang pas enkele maanden
geleden voor het eerst onder ogen.
Yvonne Loriod kent als geen ander
het werk van haar in april 1993 ge
storven man.
Reinbert de Leeuw: „Het was heel
ontroerend om te zien hoe die
beide mensen aan elkaar ver
knocht waren. Ik denk dat Mes
siaen heel veel aan Yvonne te dan
ken heeft: zij was volledig op zijn
werk en zijn gedachten wereld in
gesteld. Niet alleen als eminent
vertolkster van zijn piano-oeuvre,
maar ook als verzorgster van uit
gaven van zijn werk, als raadgever
en steun en toeverlaat op zijn rei
zen. Ongelooflijk hoeveel zij van
Messiaen weet."
„Nu, na zijn dood, is zij met het
werk van haar man nog veel meer
verknocht, denk ik. Messiaens
kunstzinnige nalatenschap zal me
de door Yvonne Loriods inzet er
voor. geruime tijd gewaarborgd
zijn".
„Mijn fascinatie voor Messiaens
kunst is eigenlijk pas in 1985 be
gonnen. Daarvóór was hij er bij mij
natuurlijk al, want wie met de mu
ziek van de twintigste eeuw bezig
is, kan niet om Olivier Messiaen
heen. In dat jaar hield het Konink
lijk Conservatorium in Den Haag
een studieproject rond Messiaen.
Ik dirigeerde toen zijn Turangalila-
symfonie."
„Je kunt je niet voorstellen wat het
voor ons, studenten en mijzelf, be
tekende dat de componist zelf in
de zaal zat. Enorm inspirerend,
ook vanwege zijn altijd buitenge
woon helder, direct, maar altijd
hoffelijk geformuleerde kritiek.
Het werden uitvoeringen die in
mijn geheugen gegrift staan."
Verbaasd
„Alles werkte toen mee: juist op
dat moment bestond het conserva
toriumorkest uit topmusici, men
sen wier namen je tegenwoordig
regelmatig tegenkomt op concer
taffiches. De aanwezigheid van de
meester zelf, een sfeer van volledig
engagement tot dat werk en de uit
voeringen. Messiaen was heel ver
baasd da tjonge musici in staat wa
ren om zijn symfonie uit te voeren
en op zo'n ontzettend hoog niveau.
Dat had hij niet eerder meege
maakt."
„De ontmoetingen met hem heb
ben in die tijd de basis gelegd voor
een respectvolle vriendschap. Ik
ben sindsdien veel meer van hem
gaan dirigeren, waarbij hij als het
maar even kon aanwezig was. De
laatste keer was toen ik voor de
matinee in het Concertgebouw zijn
Transfiguration de Notre Seig
neur Jesus-Christ dirigeerde. Het
zijn onvergetelijke ervaringen: ik
heb al zijn opmerkingen minutieus
in mijn directiepartituren geno
teerd. Het is een soort, van histori
sche documentaire eigenlijk, voor
later."
- De gedachtenwereld van Olivier
Messiaen is er een die diep wortelt
in het christelijk geloof. Zelfs de ti
tel van zijn laatste werk, Lichtstra-
De ambassadeur van het Ambonese
lied noemen ze hem wel, Ais Lawa-
Lata uit Barneveld. „Ik ben geen
hitartiest. Ze vragen weieens waarom
ik geen Engelse single uitbreng. Maar
als je ergens van houdt, waarom zou je
dan iets anders doen?"
Zijn landelijke roem begon met
optredens bij Wieteke van Dort, in haar
'Late Late Lien Show'. Samen met haar
vormt Lawa-Lata nog steeds een duo.
Op 30 januari met een optreden tijdens
'een gezellige middag' in de
Houtrusthallen in Den Haag; vanaf half
april op de nieuwe, permanente Pasar
Makan in Rotterdam. Onlangs
verscheen zijn vierde cd: My Maluku'.
Met deze plaat, waarop hij zo
wel in Maleis als Engels zingt,
richt de zanger zich op een wat bre
der publiek dan voorheen. Van be
gin tot eind ritmische nummers,
lekker om op te dansen. „Ik vond
het leuk om nu eens niet alleen ro
mantische, melancholische liedjes
te brengen, maar ook vrolijke. On
ze liedjes zijn heel eenvoudig en
dat maakt het juist zo sterk."
Ook jongeren moeten de cd met
plezier willen draaien. Zijn aller
eerste cd was nogal melancho
lisch, op 'Hello' gaf hij zijn eigen in
terpretatie van hits van Ameri
kaanse zangers en met Wieteke
van Dort samen bracht Lawa-Lata
'The Late Late Lien Evergreen
Show', overbekende nummers uit
de jaren zestig, met een knipoog
gecombineerd tot een grappig ge
heel.
Op My Maluku maakt hij gebruik
van 'traditionals', herkenbare me
lodieën voor de eerste generatie.
Hij bouwt ze om en vult ze aan met
nieuwe refreintjes, om behalve de
eerste, ook de tweede en derde ge
neratie aan te spreken.
„Molukse bandjes spelen ook mijn
muziek en ik heb gehoord dat er
leuke reacties op komen van jon
gelui." En van 'gewone Hollan
ders', natuurlijk. „Ik vertegen
woordig wel een kleur, een cul
tuur". zegt Lawa-Lata, „maar ik
bazuin het rond voor iedereeen die
het horen wil. Veel mensen reizen
naar Indonesië, tegenwoordig.
Vervolgens horen zij mij en dan
willen ze ook de cd."
De zanger vindt dat hij van 'een
beetje geluk' mag spreken dat hij
nog steeds zonder moeite cd's kan
opnemen. „Het is voor iedereen
momenteel toch een moeilijke tijd.
maar ik word nog steeds ge
vraagd."
Lawa-Lata's vorige cd 'Far Away'
is inmiddels al uitverkocht, een
her-release hangt in de lucht. Vol
gens hem heeft hij zijn succes on
der meer te danken aan de keus
van het repertoire. „Niet gebonden
aan een hit of een periode. Het is
tijdloze muziek."
Met de duimen draaien is er dan
ook niet bij voor Ais Lawa-Lata.
De optredens, het produceren van
cd's, het componeren en het opne
men van nieuw materiaal: alles
heeft hij altijd in zijn vrije tijd,
naast zijn werk, gedaan. Proble
men heeft hij daar niet mee.
Tot vier jaar terug heeft hij dertien
jaar lang in de Nederlandse thea
ters rondgezworven, zo'n vijftien a
twintig avonden per maand. Als
voorzanger van de begeleidings
groep van Liesbeth List en Ramses
Shaffy, met een musical met Jules
Hamel en Natascha Emanuels en
met de 'Late Late Lien Show'.
„Alles watje met plezier doet, gaat
makkelijk", zegt Lawa-Lata. Vaak
als een evenement of een gebeurte
nis iets met Indonesië of de Moluk-
ken van doen heeft, wordt de Am
bonese muzikant uit Barneveld
opgetrommeld. „Dan weten ze mij
en Wieteke wel te vinden", zegt hij.
„Je hebt vele pasars in Nederland,
zoals de Pasar Malam in Den
Haag. Dan zijn wij vaste prik."
Ida Bromberg
Het solo-slagwerk-project Pads
AlloudJLive! van drummer Jan
Wolfkamp gaat het land in. Vanavond
(vrijdag) gaat het programma in
Vlissingen in première.
Wolfkamp zal niet minder dan
zo'n 36 vierkante meter slag
werk om zich heen verzamelen. Hij
is niet alleen bezeten van het trom
melen, maar ook van electronica.
Dat is op de cd Pads Alloud goed te
horen. Hij maakt gebruik van het
duurste dat op electronisch drum-
gebied te koop is: een Simmons
SDX-Percussion-System. Met zo'n
set kan hij werkelijk elk geluid pro
duceren, dankzij een daaraan ge
koppelde ingenieuze computer.
Wolfkamp kiest in zijn project voor
een combinatie van high tech en
oermuziek. Die oermuziek is in zijn
computer opgeslagen, wordt met
behulp van een welgemikte tik op
één van de pads opgeroepen en
door de drummer/programmeur in
elke gewenste vorm gegoten. De
electronica is de basis voor de live
voorstelling. Wolfkamp improvi
seert daar akoestisch op.
Jan Wolfkamp, afkomstig uit Dalf-
sen, kan trompet spelen met zijn
trommelstokjes. Maar het gaat
hem, naar eigen zeggen, niet om
het nabootsen van het trompet
spel. „Dan kan ik wel een trompet
tist inhuren", vindt hij. „Het gaat
mij om het geluid van zo'n instru
ment. Daarmee wil ik spelen zoals
een trompettist dat zelf niet kan."
Het is slechts een voorbeeld.
Jan Wolfkamp heeft al een behoor
lijke reputatie in het theatercircuit
achter de rug. Zo speelde hij het
vorige seizoen in het combo dat
Jenny Arean begeleidde in haar
programma 'De dame zet zich
schrap'. Dat combo ontving in no
vember vorig jaar de Schevenin-
gen Begeleidersprijs. Daarnaast
drumt Wolfkamp in de ambitieuze
Zwolse bigband Body Check.
Pads Alloud werd al enige keren li
ve gebracht, maar gaat nu voor het
eerst op tournee. Het betreft een
introductietournee op twaalf po
dia, waarbij ook programmeurs
van theaters worden uitgenodigd.
Dat moet leiden tot een grotere
tournee in het volgende seizoen.
(NPA)
Pads Alloud/Live!': Cultureel Centrum
De Piek in Vlissingen om 22 uur; voorts:
Het Nieuwe Arsenaal in Vlissingen (25
febr.); Werftheater Brugge (26 mrt).
foto NPA
wilde met zijn muziek. Als je zijn
La Nativité du Seigneur neemt, die
orgelcyclus uit de jaren dertig,
daarin is hij helemaal aanwezig.
De vogels zijn er nog niet, evenmin
als andere elementen uit zijn latere
werk. Maar het is onmiskenbaar
Messiaen watje hoort. Van meet af
aan heeft hij een eigen muzikale
handtekening gezet."
„Ook dat is uniek aan hem: ik ken
eigenlijk geen componist die zo
rotsvast geloofde in zichzelf als hij,
die al zo gauw een volstrekt eigen
spoor trok. Zelfs wat betreft zijn
cyclus van Neuf Préludes voor
piano. Het is eigenlijk een voort
zetting van Debussy, maar dan
nog merkje er zijn eigen, vaste per
soonlijkheid in op. Ook dat maakt
hem uniek in de muziekgeschiede
nis."
- Wat was uw eerste reactie toen u
de partituur van Eclairs onder
ogen kreeg?
Reinbert de Leeuw: „Heel veel no
ten, vellen vol noten. Hij had mij
zelf al aangekondigd dat het om
een orkest in buitengewoon grote
bezetting zou gaan. Het werk is ter
gelegenheid van het 150-jarig be
staan van het New York Philhar
monic Orchestra geschreven en
die hebben dat geweten: 126 mu
sici zaten toen op het podium. De
cyclus is in wezen een samenvat
ting van wat Messiaen gedurende
zijn hele leven voor het orkest ge
schreven heeft. Wonderbaarlijk
mooie, integere muziek. Alles zit
erin. Uniek gewoon!"
Rob van der Hilst
Olivier Messiaen, Eclairs sur l'Au-dela,
Radio Symfonie Orkest onder leiding
van Reinbert de Leeuw, morgen (zater
dag) in het Concertgebouw in Amster
dam.
Olivier Messiaen.
len op het Hiernamaals, verwijst
ernaar. Kunt u daar ivat mee?
Reinbert de Leeuw: „Nee natuur
lijk. Ik denk ook niet dat het hoeft.
Het is zo gebonden aan zijn per
soonlijke ontwikkeling. Messiaen
had meer inspiratiebronnen. Vo
gelgezang vooral, ook Indiase rit
miek. Bovendien denk ik dat de
zeer duidelijke godsdienstige mot
to's die hij aan zijn werken ver
bond, eerder uitingen zijn van een
hoogst persoonlijke, intieme reli
giositeit volgens beproefd rooms-
katholiek recept dan dat ze dwin
gende aanwijzingen zijn voor
goede interpretaties."
„Kijk. muziek is al de meest imma
teriële kunstvorm die er bestaat,
het verwijst altijd boven de werke
lijkheid uit. Bij Messiaen is van
hetzelfde sprake als bij Bach. Je
kunt niet in muziek geloven als je
niet in Bach gelooft. Maurizio Ka-
gel heeft dat duidelijk gemaakt
met zijn Sankt Bach Passion uit
1985, het Bachjaar. Hier is geen
twijfel over mogelijk, daar valt vol
gens mij niet over te discussiëren.
Bij Messiaen geldt hetzelfde: die
werkelijk unieke wereld van hem,
daar kun je als je van muziek
houdt niet omheen, daar ga je in
geloven."
„Een van de indrukwekkendste as
pecten van Messiaen is. dat hij als
twintiger een volkomen duidelijk
beeld van zichzelf had, van wat hij
Dirigent Reinbert de Leeuw. foto Bob Bronshoff
In thuishaven België is de band met meer
dan vijftigduizend verkochte platen zeer
populair. In ons land zullen er nog niet zo gek
veel mensen van Gorki gehoord hebben. De
eerste twee cd's van de groep zijn hier dan ook
niet officieel uitgebracht, maar het eind vorig
jaar verschenen derde album Hij leeft is wèl te
verkrijgen in ons land. Bovendien zal Gorki,
de band van de bescheiden zanger/gitarist Luc
de Vos, de komende tijd ook regelmatig in de
vaderlandse popzalen te zien zijn.
De carrière van Gorki is er eentje waar
menig beginnend bandje van
droomt. Nog geen jaar bij elkaar werd de
groep reeds derde in 'Humo's Rock Rally
1990', de Belgische versie van de Grote
Prijs. De band tekende kort daarna een
platencontract, bracht enkele goedlopen
de singles uit en vervolgens stond zowel
de debuut-cd als het daaropvolgende 'un
plugged'-album ook garant voor succes.
Na het verschijnen van die tweede cd. Bo
terhammen in het park, viel de toen nog
Gorky geheten groep echter uit elkaar. Nu
eens niet vanwege de in deze omstandig
heden vaak aangevoerde muzikale me
ningsverschillen. maar om puur persoon
lijke redenen zette bandleider Luc de Vos
z'n toenmalige ritmesectie aan de kant.
De zanger/gitarist overwoog zelfs om hele
maal met Gorky te stoppen en een solo
carrière te beginnen, maar de platenmaat
schappij wist op zijn beurt De Vos ervan te
overtuigen dat. dat niet zo'n goed plan
was. De naam Gorky was tenslotte al ge
vestigd in Vlaanderen.
De Vos bleek niet ongevoelig voor de argu
menten van z'n platenbaas en formeerde
vervolgens met vier andere muzikanten
een gloednieuwe band. De naam bleef ge
handhaafd, maar een subtiel verschil in de
spelling markeerde toch de nieuwe start
van de groep: Gorky heet vanaf die tijd
Gorki.
Centrale persoon in Gorki is vanzelfspre
kend nog steeds Luc de Vos. De persoon in
kwestie draait daar ook beslist niet om
heen, maar aan de andere kant wordt tij
dens het interview al snel duidelijk dat De
Vos een heel bescheiden man is. Beschei
denheid die bovendien beslist niet vals
lijkt. Zo is de Vlaming zeker blij met het
succes in thuishaven Belgie en hij zou ook
graag in ons land wel wat platen willen
slijten, maar als dat niet lukt dan is er nog
geen man overboord.
..Who cares", zo vindt De Vos. „Er zijn er
gere dingen om van wakker te liggen. Ik
heb beslist niet het streven om bekend of
beroemd te worden. Wij maken met Gorki
gewoon lekkere muziek en doen bepaald
niet aan carrièreplanning."
Ook het feit dat Gorki de recente cd heeft
opgenomen in Dakar in het Afrikaanse
Senegal en daar bovendien bevriend raak
te met mega-ster Peter Gabriël is voor Luc
de Vos niet iets om interessant over te
doen. „Het is allemaal heel toevallig zo ge
komen."
„Wij wilden Hij leeft opnemen met een an
dere producer (de in België bekende Syl
vian van Holme) en hij kende een goede
studio in Dakar. Het is daar goedkoop en
de zon schijnt, dus we zijn daar maar naar
toegegaan. Dakar is een hele prettige
stad. met mooie mensen en een mooi
strand, maar ik had al heel snel heimwee.
België is één van de lelijkste landen van
de wereld, maar ik ben er toch het liefst. Ik
hou van dat land. In het buitenland voel ik
me altijd beetje ellendig. Eigenlijk ben ik
best een huismus."
„Dat we Peter Gabriël tegenkwamen was
niet zo vreemd, hij woont namelijk daar.
Af en toe kwam hij wat rondneuzen in de
studio en we zijn ook wel eens met hem
een pilsje wezen drinken. Eigenlijk ben ik
helemaal geen fan van Gabriel, ik vind
hem wat mytisch, maar het is een hele aar
dige, bescheiden man. Het is toch raar dat
je naast zo'n wereldster in het café een
biertje zit te drinken."
heen. Toen ik opnieuw met Gorki begon
had ik makkelijk de beste studiomuzikan
ten in m'n band kunnen krijgen, maar dat
zie ik niet zitten. Ik heb gekozen voor een
stel oude gabbers. Gorki is geen perfecte
band, maar het is wel een mooie groep."
Kecks
Hoewel Gorki op Hij leeft hier en daar zeer
ingehouden, haast kwetsbaar klinkt en de
plaat zoals gezegd nogal wat Afrikaanse
invloeden bevat, kan de muziek van de
band toch zeker worden vergeleken met
die van de Tröckener Kecks en The Scene.
Met'name met de band van Rick de Leeuw
vertoont Gorki zeker overeenkomsten.
Bovendien zingt De Vos hier en daar net
als z'n Amsterdamse collega.
De Vos draait er niet omheen zeer door de
Kecks beïnvloed te zijn. „Ik ban al fan van
de Kecks vanaf de tijd van 'Souvenir' (of
tewel de lp 'Betaalde liefde'), misschien
zijn hun platen voor mij wel een recht
streekse aanleiding geweest om óók mu
ziek te gaan maken. Rick de Leeuw heeft
ook meegezongen op 'Boterhammen in
het park' en wij hebben een keer samen
met de Kecks in Paradiso gespeeld. Het is
heel logisch dat men ons met de Kecks of
met The Scene vergelijkt."
Net als bij deze Nederlandse bands, vor
men ook bij Gorki de teksten een belang
rijk onderdeel van de muziek. Teksten
waarvoor Luc de Vos de inspiratie ge
woon uit het leven van alle dag haalt. „Ik
ben heel tevreden over de teksten op Hij
leeft. Ik heb er dan ook heel erg m'n best
voor gedaan. Het gaat erom dat het mezelf
ontroert."
„De teksten gaan gewoon over dagelijkse
dingen, terwijl ik toch eigenlijk heel wei
nig beleef. Ik ben maar een gewone Belg
en leef heel rustig in Gent. Ik ben geen
streber of avonturier. Het gewone leven is
al zo'n opgave, zo'n avontuur. Dat is me al
gek genoeg."
Han Neijenhuis
„Ik wilde het er ook helemaal niet opzet
ten. maar de platenfirma vond het wel een
goed idee om Peter Gabriël op de hoes te
bedanken. Het is een bekende naam.
maar ik geloof niet dat we er ook maar één
plaat meer door hebben verkocht."
Invloeden
De reis naar Dakar heeft er wel voor ge
zorgd dat de muziek van Gorki op Hij leeft
hier en daar wat Afrikaanse invloeden be-;
vat, dit in tegenstelling tot het wat meer
recht-toe-recht-aan debuut. Gorki is op de
recente cd dan ook bijgestaan door een ze
vental Afrikanen.
„Het was niet ons plan om westerse en
Afrikaanse genres samen te smelten", al
dus De Vos. „Ook dit is heel toevallig ont
staan. We hebben letterlijk muzikanten
opgepikt van de straat en die hebben wat
ingespeeld. Het mooist vind ik wat dat be
treft de kora, dat is een Afrikaanse harp."
„Door al die invloeden is deze cd veel ex
perimenteier dan de vorige. We kunnen
het live dan ook niet allemaal brengen.
Een nummer als 'Hij leeft' bijvoorbeeld
kunnen we onmogelijk spelen. De akoesti
sche gitaarpartij is ingespeeld door een
Afrikaanse gitaarvirtuoos. zo goed kan ik
dat nooit. Maar dat vind ik ook niet zo erg.
Een plaat is een plaat en een .optreden is
een optreden. Ik had wel gastmuzikanten
in kunnen huren voor de concerten, maar
daar houd ik niet van", zo bekent Luc.
„Ik heb gewoon het liefst vrienden om me
Gorki, de Belgische popgroep van Luc de Vos (midden).
