Wuivend graan
rond dodenstad
PZC
De dood lijkt uit
Baidoa verdreven
binnen- en buitenland
ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1993
l/ïet alle aandacht gericht op de vijandigheden in de hoofdstad
li Mogadishu, wordt vergeten dat elders in Somalië wel degelijk
Hordt gewerkt aan de heropbouw van het land. Rond Baidoa, eens het
entrum van de hongersnood, groeien nu grote hoeveelheden graan en
qseptember is de noodsituatie officieel voorbij. Toch kan pas sprake
ijnvan een blijvende vrede in Somalië als ook de nog immer
scalerende problemen in Mogadishu zijn opgelost.
De vluchtelingenkampen van Baidoa hebben plaatsgemaakt voor wuivend graan.
De dood die ruim een halfjaar geleden
nog genadeloos toesloeg, lijkt voor
goed te zijn verdreven in Baidoa. De
vrachtwagens die dagelijks tussen de 200
en 300 lijken uit de straten oppikten, rij
den nu rond met uitbundig lachende en
pratende mensen. Het grauwgrijze van de
lappen die hier vorig jaar om de uitgemer
gelde ledematen van op sterven na dood
zijnde Somaliërs hingen, heeft plaatsge
maakt voor fleurige kleuren. Baidoa, 'de
stad des doods' is weer springlevend.
De dodenakkers van weleer staan nu in
volle bloei. Op de velden buiten de stad
wuift uitbundig het graan, vooral sorg
hum, dat klaar is om geoogst te worden. In
Baidoa is het rustig, dat wil zeggen op mi
litair gebied want het bruist er van de han
dels- en sociale activiteiten. Van een be
klemmende, door immer op de loer liggen
de sluipschutters veroorzaakte, spanning
is geen sprake.
De zwaar bewapende strijders zijn uit het
straatbeeld verdwenen. De hier gelegerde
Franse soldaten van het VN-leger UNI-
SOM rijden ontspannen rond in open
jeeps en kunnen haast ongestoord hun
werk doen. Dat geldt ook voor Westerse
hulpverleners. Tegen buitenlanders ge
richte gewelddadigheden en uitingen van
haatgevoelens, zoals in de hoofdstad Mo
gadishu, komen nauwelijks voor.
Escorte
Dat betekent niet dat de stad nu helemaal
veilig en vrij van conflicten is. „Het gaat
steeds beter met de veiligheid, maar in So
malië ben je daar natuurlijk nooit voor
honderd proecent zeker van", zegt een
hulpverleenster van het Internationaal
Medisch Corps (IMC), dat zich in de regio-
Baidoa op de verbetering van de medi
sche zorg heeft gestort. „Risico's blijven
aanwezig. We gaan daarom nog altijd met
een militaire escorte op stap en onze ge
bouwen worden blijvend bewaakt door
zwaai' gewapende wachten. We houden
ons ook nog steeds aan een nachtelijk uit
gaansverbod. Van aanvallen is deson
danks al geruime tijd geen sprake meer".
De Franse militairen komen nog wel re
gelmatig in actie om te voorkomen dat de
monstraties en geschillen niet opnieuw
uit de hand lopen en tot bloedige botsin
gen tussen verschillende groepen leiden.
Het optreden van de Fransen verloopt
meestal vreedzaam en wordt geprezen
door lokale leiders. De incidenten wijzen
erwèl op dat de situatie explosief blijft en
hulpverleners blijven zich daarom be
zorgd afvragen wat er zal gebeuren als er
geen VN-militairen meer in de buurt zijn
om twisten te sussen.
Overleven
De metamorfose die de stad de afgelopen
acht maanden heeft ondergaan is voorals
nog echter genoeg reden voor een redelijk
optimistische stemming. Want wat een
jaar geleden nog absoluut ondenkbaar
leek in Baidoa. is thans realiteit. Honger,
oorlog en dood hebben plaatsgemaakt
voor vrede en voedsel.
..Allah is groot", meent Ahmed Arteh, een
lokale boer. „Hij heeft de hongersnood
verdreven, de mensen hun energie en het
land z'n vruchtbaarheid teruggegeven".
Clan-oudste Abdul schrijft de in Baidoa
en omstreken behaalde successen liever
toe aan de inzet van de Somaliërs zelf, die
„ondanks de ontberingen hun laatste
restje energie hebben aangewend om te
gen de oorlog en hongersnood te strijden.
Het Somalische volk weet van oudsher te
overleven en Baidoa is het levende bewijs.
Toen de strijdbijl begraven was hebben
we met de steun van hulporganisaties de
handen ineengeslagen, de akkers ge
ploegd, gezaaid en de regens hebben de
rest gedaan. We kunnen nu een grandioze
oogst binnenhalen en de eigen bevolking
voeden".
Ook de buitenlandse militaire interventie
heeft natuurlijk een handje geholpen.
Want, zonder de vorig jaar december ge
lanceerde Amerikaanse invasie ('Herstel
Hoop') nou huizenhoog de hemel in te prij
zen, is duidelijk dat de opmerkelijke suc
cessen in de Baidoa-regio vooral zijn ge
boekt sinds de komst van de VS-militai-
De Amerikaanse Victoria Nance maakt grapjes met Somalische kinderen bij het Duit
se VN-kamp in Belet Huen. Nance hoort bij een transporteenheid, die de Duitse troe
pen en de internationale hulpverleners voorziet van brandstof.
foto Joachim Hermann/RTR
ren. Transporten met voedsel en medica
menten konden sindsdien snel hun plaats
van bestemming bereiken zonder onder
weg te worden overvallen en geplunderd
en de Somalische strijders staakten de
strijd, gaven zich over of verdwenen naar
elders.
Amerika
Simon Israel van de hulporganisatie CA
RE: „Voor de komst van de Amerikanen
konden wij hier nauwelijks werken. We
hebben ons verschillende keren om veilig
heidsredenen moeten terugtrekken. De si
tuatie is nu vijfhonderd keer beter, wat
grotendeels te danken is aan de militaire
interventie. Wat dat betreft is die dus ge
rechtvaardigd. Waai- we bezorgd voor blij
ven is dat de VN haar humanitaire taken
uit het oog verliest, waardoor het zeer on
duidelijk wordt wat nu precies de voorde
len van haar optreden zijn voor de doel
groep, het Somalische volk. De successen
hier in Baidoa hebben de Somaliërs trou
wens ook aan henzelf te danken. De men
sen waren op een gegeven moment zo moe
van de vernietigende oorlog en hongers
nood dat ze. zodra ze weer met voldoende
voedsel op de been geholpen waren, zeer
toegankelijk en enthousiast werden voor
herstel-activiteiten".
Baidoa produceert nu veel voedsel zelf, je
komt nog maar heel incidenteel een totaal
uitgehongerde persoon tegen en de nood
toestand loopt in september officieel ten
einde. Wat blijft is een aantal kwetsbare
groepen, zoals kinderen en zwangere
vrouwen, die voorlopig op extra steun
kunnen blijven rekenen. De meeste ener
gie van Westerse en Somalische instanties
wordt echter gestoken in de opbouw van
de landbouw, medische zorg en andere
voorzieningen.
Een van de landbouwactiviteiten van CA
RE behelst de distributie van zaden en
handwerktuigen. Deze maand is een expe
riment gestart om uit te vinden welke
voedselgewassen het best gedijen in de
grond van Baidoa, die als de meest
vruchtbare van het land geldt.
Om een eind te maken aan de afhankelijk
heid van de gemeenschap van gratis voed
sel. heeft CARE zich ook op de lokale
voedselmarkt begeven. „Wij verkopen nu
produkten op de markt tegen gereduceer
de prijzen", legt Simon Israel uit. ..Hier
door komt meer voedsel beschikbaar, ook
voor de armsten en proberen we de geld
stroom weer op gang te brengen zodat de
traditionele markt-mechanismen en eco
nomie hersteld worden. We gaan nu ook
het door ons te verkopen voedsel van lo
kale boeren kopen. Het geld dat we verdie
nen wordt in gemeenschapsprojecten ge
stopt, zoals de heropbouw van sanitaire
voorzieningen. En de Somaliërs die mee
helpen worden voor hun werk weer in
voedsel uitbetaald".
De acute hongersnood mag in de meeste
streken dan voorbij zijn, nieuwe gevaren
liggen alweer op de loer. Vooral op het ge
bied van de gezondheid. „Het tekort aan
voedsel is niet langer de belangrijkste
doodsoorzaak in Somalië", benadrukt
Ahmed Hassan, van de Somalische Rode
Halve Maan (de moslim-tak van het Rode
Kruis), „maai- het gebrek aan medische
voorzieningen. Goed te genezen ziekten
als mazelen, tuberculose, malaria en dooi
water overgebrachte kwalen hebben
daarom vaak de dood tot gevolg". De or
ganisatie is een actie gestart om 23 mil
joen dollar bijeen te brengen om 50 klinie
ken te kunnen opzetten.
In Baidoa is het tijdens de oorlog totaal
aan flarden geschoten en geplunderde zie
kenhuis weer helemaal opgeknapt dooi
de Amerikaanse hulporganisatie IMC,
met steun van UNICEF. Sinds enkele we
ken werken er ook weer Somalische dok
ters. Gevallen van zware ondervoeding en
patiënten met schotwonden zijn er niet
veel meer.
„Nu komen er veel vrouwen met compli
caties tijdens de zwangerschap en beval
ling waardoor we vaak een keizersnee
moeten toepassen", meldt de IMC-mede-
werkster. „Dat is een duidelijk gevolg van
het tekort aan essentiële voedingstoffen
tijdens de hongersnood". De IMC-staf
leidt verder gezondheidswerkers uit na
burige dorpen op en is bezig met de bouw
van een nieuw tehuis voor 900 wezen.
Belangrijk voor het welslagen van de pro
jecten is dat de lokale leiders er bij betrok
ken worden. „Wij voeren steeds overleg
met de lokale raad van ouderen, spelen in
op hun meest essentiële behoeften en krij
gen alle medewerking. Organisaties die
niet zo toeschietelijk zijn willen nog wel
eens op verzet stuiten", aldus het IMC.
Hulpverleners proberen de plaatselijke bevolking minder afhankelijk te maken van geschonken voedsel.
foto EPA
Veiligheid
Ook elders op het Somalische platteland
is het afgelopen half jaar vooruitgang ge
boekt. Dat geldt voor steden in het zuid
westen als Bardera en Belet Huen. waar
sinds kort honderden Duitse militairen
zijn gestationeerd, voor plaatsen als Ga-
roe in het verre noordoosten, maai- ook
voor voormalige 'hot spots' als Kismayo
in het zuiden. Ook in deze regio's blijft vei
ligheid vooralsnog een relatief begrip. Hoe
kan het ook anders in een land dat nog
steeds vergeven is van de machinegewe
ren en granaten. Zo raakten twee Belgi
sche soldaten onlangs zwaar gewond toen
zij onder vuur werden genomen op zo'n
150 kilometer van Kismayo en op de be
langrijke doorvoerwegen slaan gewapen
de bendes bij tijd en wijle nog steeds hun
slag.
Desondanks kun je in grote delen van het
land spreken van een zekere mate van sta
biliteit maar. zo beseffen Somaliërs en
Westerse hulpverleners maar al te goed,
dat vredige klimaat is slechts van geringe
betekenis zolang er geen oplossing is ge
vonden voor de problemen in de hoofd
stad Mogadishu, waar de situatie met de
dag meer gespannen, vijandiger en ge
vaarlijker wordt.
De cruciale vraag is nu waarom de VN op
het platteland wel successen boekt en in
Mogadishu zo grandioos faalt? Toegege
ven. in Mogadishu is het conflict veel ge
compliceerder. er zijn meer verschillende
clans en groeperingen bij betrokken, de
oorlog begon in de stad en het is als iedere
andere metropool in de wereld een on
overzichtelijke maalstroom van gebou
wen, mensen en activiteiten. Maar heeft
het niet ook heel veel te maken met de
houding van de VN die in de hoofdstad zo
veel militaristischer is dan elders?
Confrontatie
In UNISOM-kringen blijft men de schuld
bij Aideed en zijn strijders leggen, die vol
gens de VN blijven kiezen voor een gewa
pende confrontatie met VN-troepen in de
stad. Dat de VN wel degelijk een dialoog
willen aangaan met Somalische leiders il
lustreren ze binnen de organisatie sinds
vorige week maar al te graag met het op 6
augustus in Kismayo ondertekende en
onder toezicht van UNISOM tot stand ge
komen akkoord tussen een groot aantal
vijandige clanleiders.
Voor Abdulatif Mohamed van de Somali
sche Nationale Alliantie (SNA), waartoe
ook de factie van Generaal Aideed be
hoort. heeft dat akkoord geen enkele bete
kenis. „Leiders als Aideed en Omar Jess
waren afwezig, evenals belangrijke partij
en als de Somalisch Democratische Bewe
ging en de Somalisch Patriottische Bewe
ging. In plaats daarvan halen ze mensen
naar Kismayo die daar niks te zoeken heb
ben, zoals Ali Mahdi en andere hen gun
stig gezinde personen. Wat voor vrede wil
de VN nu eigenlijk als ze de belangrijkste
partij in het conflict, de SNA en haar lei
ders totaal negeert?"
Bloedbad
De huidige problemen in Mogadishu zijn
terug te voeren op de gebeurtenissen van
5 juni toen 24 Pakistaanse VN-militairen
werden doodgeschoten. De VN. die Ai
deed hiervoor verantwoordelijk stelt,
heeft sindsdien regelmatig aanvallen uit
gevoerd op Aideeds stellingen en de jacht
geopend op de man zelf. Sindsdien is UNI
SOM in een ordinaire tweestrijd verwik
keld geraakt met Aideeds leger. En dat
heeft nogal wat woede opgewekt bij de in
woners van de stad. mensenrechtenorga
nisaties en Westerse hulpinstanties, die
zich allemaal vertwijfeld afvragen waar
om een vredesleger naar harde militaire
middelen grijpt om het conflict in Moga
dishu op te lossen.
„Voor een blijvende vrede in Somalië zijn
heel veel onderhandelingen en discussies
nodig, zodat alle partijen het eens kunnen
worden over de beste aanpak", meent
Dawn MacRae van het IMC. ..Er moet
vooral heel goed geluisterd worden naar
wat Somaliërs zelf willen, zodat ze een ei
gen nationaal bestuur, rechtelijke macht
en veiligheidsapparaat kunnen creëren.
Als Somaliërs zelf weer de touwtjes in han
den hebben en de VN respecteren dat. zijn
ze ook zelf verantwoordelijk voor hun da
den en kunnen ze zichzelf gaan ontwape
nen. Want een gedwongen ontwapening is
onmogelijk en werkt alleen maar ave
rechts, zo is wel gebleken. Een met geweld
opgedrongen vrede is geen blijvende vre
de".
Dat het ook in een wespennest als Moga
dishu mogelijk is een dialoog aan te gaan
met de beruchte krijgsheren bewijst CA
RE. „Wij hebben onlangs voedingscentra
heropend in een als gevaarlijk te boek
staand stadsdeel en hebben er voedsel
heengebracht zonder militaire escorte, na
succesvolle onderhandelingen te hebben
gevoerd met clanleiders. Somaliërs vor
men een heel trots volk en het is niet ge
makkelijk met hen om te gaan. Maar wij
bewijzen steeds weer dat het absoluut niet
nodig is om voor de harde aanpak te kie
zen, zoals de VN nu doen", aldus Simon
Israel.
Abdulatif van de SNA verzekert dat Ai
deed en zijn bondgenoten nog steeds gelo
ven in een vreedzame oplossing van het
conflict, „maar", zegt hij „dan dient UNI
SOM wel de SNi? en haar leiders te erken
nen. het vermoorden van onschuldige
burgers te stoppen, en een onafhankelijk
comité in te stellen om het incident van 5
juni te onderzoeken. En het in maart in
Addis Abeba bereikte akkoord dient te
worden uitgevoerd, zodat een centrale re
gering kan worden gevormd. Dan is vrede
mogelijk. Maar wat doen de VN en dan
vooral de Amerikanen? Ze creëren een vij
andig klimaat en stellen zich partijdig op
door andere facties te versterken, ons
overal de schuld van te geven en te weige
ren met de SNA te praten. En in plaats van
alle facties te ontwapenen concentreren
ze zich alleen op ons. De VN schenden de
aspiraties en rechten van het Somalische
volk. En daar kunnen ze niet eeuwig mee
doorgaan. Doen ze dat wel dan is een
nieuwe oorlog in Mogadishu onvermijde
lijk".
Frans van den Houdt
