Paraguay, hart Zuid-Amerika
Godsdienstvrijheid Rusland weer bedreigd?
PZC
Lubbers ziek of mot
van dit kabinet?
opinie en achtergrond
Met burgerpresident begint nieuw hoofdstuk van de geschiedenis
ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1993
door Marij van Donkelaar
Langs de verweerde ramen
van de bus die ons van hel
grensplaatsje Ponta Pora naar
Concepcïón brengt, trekt het
weelderige landschap van Pa
raguay voorbij. Boeren bij scha
mele hutjes rechten hun ruggen
om de bus na te wuiven. De ver
moeide reizigers kopen na uren
hotsebotsen over de slechte we
gen wat te drinken van de tal
loze straat ventertjes. De mees
ten kiezen de nationale drank:
'yerba maté'. Dit bitter smaken
de goedje van gekneusde hulst-
bladeren wordt aangelengd met
water en opgeslurpt door een
buis. uitmondend in een zeetje.
Het water komt uit thermos
flessen. Overal liggen natte
plukken maté. Hoewel tbc in dit
land volksziekte nummer eén
is. gaan de matébekers van
mond tot mond.
Het busstation bij Concepcïón,
is, net als de passagiers, bedekt
met rood stof. De grote Coca Co
la-reclame verdringt de indruk
in een middeleeuws schilderij te
zijn gestapt. Een taxirit naar het
centrum blijkt f. 3,60 te kosten.
De fooi van twee gulden slaat de
chauffeur van de oude Ameri
kaanse 'slee' met stomheid.
Hotel Frances biedt, ondanks de
imposante entrée en dito eet
zaal, weinig comfort. De kamer
tjes rond een binnenplaats be
vatten klamboe en douche. De
keuken verspreidt een doordrin
gende speklucht. De kamer kost
veertien gulden, inclusief ontbijt
in de schitterende, Spaans inge
richte eetzaal. Het is juli, hartje
winter en vroeg donker. Straat
verlichting ontbreekt zodat een
loopje door het centrum kort na
zessen moet worden gestaakt.
Het verkeer in Conception be
staat voor een groot deel uit
pruttelende brommers met min
stens twee mensen erop. Maar
we zien ook een paar met twee
kinderen voorop, een kleuter
tussen hen in, en een zuigeling
op moeders arm. Het kost deze
menselijke pyramide op wielen
moeite een loslopende koe te
ontwijken. De talloze bijna-aan-
rijdingen laten haar Siberisch.
Zij overleeft het, maar de kada
vers die we later langs de weg
zien, geven wel aan hoe vaak het
misgaat. Ze worden eerst aange
vreten door honden en knaag
dieren. De rest van het opruim-
werk een gemeentereiniging
ontbreekt wordt gedaan door
De republiek Paraguay
begint morgen zon
dagals 'burger' Wasmosy
na 182 jaar ononderbroken
militair bewind zijn presi-
dents-ambt aanvaardt, aan
een nieuw hoofdstuk van
zijn geschiedenis. Ooit werd
dit weelderige land met zijn
zachtmoedige indiaanse be
volking geroemd als het 'Ar-
cadië van Zuid-Amerika'.
Onder nazi-vriend en dicta
tor Stroess7ier werd het be
rucht, jnaar na diens vertrek
in april 1989 kwam er onder
de huidige president Rodri
guez een klimaatsverande
ring op gang.
Asuncion puert0
Viilarrica
ARGENTINIË
Onze verslaggeefster Marij
van Donkelaar reisde een
maand door Paraguay.
de alomtegenwoordige termie
ten.
De indiaanse bevolking van Pa
raguay, de Guarani. is arm. Jon
getjes van zes jaar moeten als
schoenpoetsertjes meeverdie-
nen. De concurrentie onder de
haveloos geklede scharminkel-
tjes is hevig en wordt met onkin
derlijke ernst gevoerd. Nadat we
twee van hen een speciaal mee
genomen speelgoedautootje ge
ven. worden onze sandalen sym
bolisch onder handen genomen.
Uiteraard tegen betaling, want
zaken blijven zaken.
Tijdens het middaguur zijn de
straten van de hoofdstad Asun
cion. op enkele Maca-indianen
na, verlaten. Ze leven op een ei
land in de rivier. Waardig bren
gen ze hoofdtooien van har-
drose, knalblauwe en appel
groene kippeveren. vredespij
pen en vlechtwerkjes in krijsen
de kleuren aan de man. Hun re
servaat is voor twintig dollar te
bezichtigen. Rijke toeristen
houden deze uitstervende min
derheid in stand.
In het stadspark Parque Cabal-
lero is een uit kratten, blik en
karton opgetrokken krotten
wijk ontstaan. Riolering en elek
triciteit ontbreken. Water haalt
men uit de fonteintjes van het
park. Daar strijden, ondanks de
middaghitte, twee voetbal
teams. Voor de rust speelt het
ene team met ontbloot bovenlijf,
na de rust het andere. In het
zwembad in het park drijft een
dikke groene algensoep. Een or
kestje met fluiten en harp speelt
onder de bomen de sterren van
de hemel. Na afloop bedanken ze
verlegen ons, omdat we het ken
nelijk mooi vonden.
De Duitser Berthold (35) knoopt
gretig een gesprekje aan. Hij
kwam acht jaar geleden na een
'foutje' naar Paraguay. Voor
tienduizend mark verwierf hij
'ganz leicht' en zonder lastige
vragen het staatsburgerschap.
Hij is een van de 10.000 Duitse
immigranten en handelt, als zo-
velen, in yerba maté. „Moei
zaam". zo omschrijft hij zijn con
tacten met de Guarani „Ieder
een heeft hier indiaans bloed,
maar zeg nooit 'indio', dat wordt
als belediging opgevat".
Chaco
Op weg naar de savanne van de
Chaco, zien we zover het oog
reikt een woest gebied met lage
begroeiing en een merkwaardig
helder licht. Paraguay kreeg na
een bloedig grensconflict met
Bolivia een deel van de Chaco
Grande-savanne. de Chaco Bo
real toegewezen. De weg die we
volgen is de in 1962 opengesteld
Trans-Chaco. Die loopt dwars
door de mennonietenkolonie
Femheim en eindigt abrupt bij
het legerplaatsje Mariscal Esti-
garribia. In het noorden ligt Pa
raguay's enige hoge berg, de Cer-
ro Leon, maar er leidt geen weg
heen door de wildernis.
Rondom Filadelphia. een men
nonietencentrum, liggen uitge
strekte proefboerderijen, een
melkfabriek en veefokkerijen.
De mennonieten voorzien het
hele land van zuivelproducten.
De mennonieten en roomska-
tholieke missionarissen zijn vrij
wel de enigen die zich bekomme
ren om Chulupi-, Novaclé- en
Ayoreo-indianen, waarvan de
laatsten pas in de jaren zeventig
contact met de beschaving zoch
ten. Nu ontvangen ze in ruil voor
werk huisvesting, onderwijs en
medische verzorging. Deze
stammen spreken onderling nog
pre-columbiaanse talen.
Villarrica
In het zuidelijk gelegen Villar
rica staat nog een oude klooster
school van de jezuïeten, die tot
1767 Paraguay regeerden. Door
een stil straatje klinkt een Mo-
zart-symfonie. De muziek komt
Indianendorp in de Chaco.
uit het textielzaakje van een jon
ge Koreaan. „Hard werken en
voor jezelf zorgen, dan is hier te
leven", zegt hij.
Bij de plaatselijke suikerfabriek,
een continu-bedrijf waar vracht
wagens af en aan rijden, kauwen
loslopende koeien op rietsten
gels die ze uit de lading trekken.
In de fabriek werken de mannen
als paarden bij temperaturen
van ca. 45 graden. Ze zien er afge
mat uit maar tonen ons met gro
te bereidwilligheid hoe het riet
wordt verwerkt.
Het restaurant bij het station
blijkt, midden in dit arme buur
tje. het trefpunt van de plaatse
lijke elite. Voor de deur staan
dikke auto's. Het is bont en ju
welen wat de klok slaat, men on
derhoudt zich in het spaans.
Vlak ernaast ligt de winkel van
sinkel van een Guarani-familie.
Nieuwsgierige klanten stromen
de winkel in en kopen op de lat.
„Ah. Holanda, onder de zeespie
gel, Beatrix, Gullit. Deltawer
ken", vertaalt de winkelierster
de uitroepen in guarani. Van
waar al die kennis? "Van de tele
visie natuurlijk", lacht ze.
Encarnacion
Vanuit Villaricca per trein naar
Encarnacion. „Een ergernis
maar een belevenis", was ons
voorspeld en dat klopt. De sme
rige trein arriveert vijf uur te
laat. De banken spotten met on
ze afmetingen. Met de snelheid
van een fietser bereiken we twin
tig tropenuren later Encarna
cion. Een grensstadje met een
welvarende Duitse kolonie en
straatarme indio's. Het overste
ken van de Parana naar het Ar
gentijnse Posadas komt ons
duur te staan. Heen kost ons drie
gulden, terug het drievoudige.
Ciudad del Este, het Hongkong
van Paraguay, wordt overspoeld
door Brazilianen die er, na bus
reizen van dagen, inslaan voor
hun straathandel. Het wemelt er
van haveloze parfumverkopers
en de winkels puilen uit van luxe
artikelen en elektronica. Na een
uitstapje naar het Braziliaanse
Coz do Iguacu met zijn prach
tige meren keren we over de
Vriendschapsbrug terug. De
douaniers zijn kinderlijk blij met
onze dubbeltjes.
Later, in de bus, word ik een half
uur onafgebroken aangestaard
door een indiaanse. Dan trekt ze
de stoute schoenen aan en
vraagt in haar beste Spaans:
„Kan je met die lichte ogen alles
wel goed zien?"
door J. J. Tevel
Als president Jeltsin niet
zijn veto uitspreekt over
de onlangs door het Russische
parlement aangenomen gods
dienstwet die beperkingen op
legt aan buitenlandse kerken
en religieuze groeperingen, zal
de godsdienstvrijheid ernstig
in gevaar komen. Dat is de
strekking van vele protesten
van kerken uit verschillende
landen, nu de mogelijkheden
tot evangeliseren drastisch
dreigen te worden ingeperkt.
De protesterende kerken zijn
van oordeel dat de wet in
strijd is met internationale
verdragen als de Universele
verklaring over de rechten
van de mens (Verenigde Na
ties), de ook door de voorma
lige Sovjetunie ondertekende
Helsinki-akkoorden. en de
Verklaring van Wenen (Confe
rentie voor veiligheid en sa
menwerking in Europa.
CVSE).
De nieuwe wet verplicht reli
gieuze gemeenschappen uit
het buitenland zich te laten re
gisteren. Zij verbiedt eveneens
evangelisatiewerk door niet-
Russen. De wet heeft de in
stemming van patriarch Alek-
sej II van de Russisch-Ortho-
doxe Kerk. Hij zou zelfs op de
totstandkoming van de nieuwe
wetgeving hebben aangedron
gen om paal en perk te stellen
aan de dreigende invloed van
allerlei sekten en religieuze be
wegingen die het op de 'Ziel
van het Russische volk' heb
ben voorzien. Ook missieacti
viteiten van de Rooms-katho-
lieke Kerk vallen er onder.
De eerste vraag die rijst is in
hoeverre het nieuwe, naar de
mocratie koersend Russische
bestel bedreigend is voor de
Russische Orthodoxe Kerk.
die - zo goed en zo kwaad als
dat ging - decennia lang heeft
leren leven met het staatscom-
munisme. Het is een algemeen
verschijnsel: waar een instel
ling haar monopolie dreigt te
verliezen, haar machtspositie
ziet ondermijnd, gaat zij in de
verdediging. En die loopt
meestal snel over in een aan
val.
Het is dan vaak niet zo moeilijk
voor het behoud van de eigen
positie argumenten te verzin
nen. Zo heeft recent metropo
liet Joan van Sint Petersburg
in een interview met de New
York Times een verbod van
evangelisatiewerk door buiten
landers verdedigd met het ar
gument dat die evangelisten
proberen Rusland te doordrin
gen van de psychologie van het
kapitalisme, aangezien zij de
almachtige dollar zien als hun
eerste doel. 'En Russen zijn
Patriarch Pimen tijdens dienst in Moskouse kathedraal.
kwetsbaar, omdat zij zeventig
jaar lang in het materialisme
zijn opgegroeid', zo motiveerde
de metropoliet zijn standpunt
Overigens blijkt uit andere be
richten dat er binnen de. Rus-
sisch-Orthodoxe Kerk ver
schillend over evangeliseren
door buitenlanders wordt ge
dacht. De vrees zou vooral in de
hogere kerkelijke regionen be
staan: veel 'gewone' priesters
zouden er minder moeite mee
hebben, onder meer omdat zij
vinden dat de orthodoxen niet
als enigen het gigantisch grote
land kunnen be-evangeliseren.
Dialoog
Van verschillende kanten is de
vraag gesteld of het niet vooral
gaat om een politiek en niet om
een religieus/theologisch/ker
kelijk probleem, overigens met
dezelfde gevolgen. Er wordt
daarbij gewezen op het feit dat
het Russische parlement nog
steeds door figuren van de
oude, communistische orde
wordt beheerst. De aandrang
om maatregelen vanuit de 'top'
van de Russisch-Orthodoxe
Kerk komt de oude politieke
garde goed uit.
Feit blijft dat er sprake is van
vrijheidsbeperking die op ge
spannen voet staat met het
recht van ieder mens op gelo
ven en belijden. Zo gezien is er
dus wel wat meer aan de hand
dan een storm in een glas wa
ter.
De Wereldraad van Kerken
(waarvan ook de Russisch-Or
thodoxe Kerk lid is) heeft pa
triarch Alexis verzocht er bij
Jeltsin op aan te dringen de
wet niet te ondertekenen. Vol
gens de raad moet de Russi
sche kerk een dialoog aangaan
met andere, bij de zaak betrok
ken kerkgenootschappen. Ge
zamenlijk moeten de kerken
ervoor waken dat de gods
dienstvrijheid niet opnieuw
dat er heel wat buitenlanders
activiteiten op religieus terrein
ontplooien. Daarbij moet on
derscheid worden gemaakt
tussen bewust op bekering ge
richt evangelisatiewerk en hu
manitaire activiteiten. Die
laatste worden nogal eens op
gezet in samenwerking met lo
kale of regionale Russisch-Or
thodoxe gemeenschappen.
Dat de grens tussen die twee
niet altijd haarscherp is aan te
geven zal duidelijk zijn.
De (Nederlandse) Stichting
Oost-Europa Zending heeft
vanuit haar doelstelling alle re-
verloren gaat. Samenwerking
in harmonie is noodzakelijk om
ingrijpen van de staat te voor
komen. Als de wet. in werking
mocht treden is de kans groot
dat het komt tot intolerantie
en discriminatie, aldus de We
reldraad van Kerken.
Uit het feit dat het Russische
parlement een wet als deze
aanneemt kan worden afgeleid
den tegen de wet in actie te ko
men. Zij heeft in een brief aan
Jeltsin zelfs gesproken van 'een
complot van oude communisti
sche bureaucraten en reli
gieuze groeperingen die nauw
met het oude regiem hebben
samengewerkt'. Maai- een
woordvoerder van het Leger
des Heils verwachtte weinig
problemen als de wet van
foto Archief PZC
kracht zou worden. De vroe
gere leider van het Legey in Ne
derland, commissioner R. J.
Schurink, woont sinds 1 no
vember 1992 in Rusland om het
Russische Heilsleger op te bou
wen. Hij wordt als een inwoner
van Rusland beschouwd.
Tegen wie gericht?
Tegen wie of wat is de wet dan
wel in de eerste plaats gericht?
Als men de berichten mag gelo
ven gaat het vooral om allerlei
voornamelijk uit de Verenigde
Staten afkomstige sekten die
misbruik maken van de nieuwe
vrijheid en op vaak geraffineer
de wijze inspelen op de noden
van de vele duizenden die in
grote armoede verkeren. Cha
rismatische groepjes, mormo
nen, Jehova's Getuigen, aan
hangers van de Moon-sekte,
volgelingen uit de Hare Krisjna-
beweging. zouden in het maat
schappelijk instabiele Rusland
een enorme markt hebben ont
dekt. En juist voor deze evan
gelisten zouden de beperkin
gen moeten gelden, zoals ge
zegd met instemming van pa
triarch Aleksej. Volgens hem
zou de wet een evenwichtige
benadering van de registratie
van de niet-traditionele gods
diensten mogelijk maken.
Kenners van de zojuist ge
noemde evangelisatie - en be
keringsbewegingen wijzen er
overigens op dat deze bewegin
gen met beperkende maatrege
len nauwelijks kunnen worden
afgeremd. Zij gaan dan 'onder
gronds', in het verborgene
werken.
Naar het oordeel van de Ameri
kaanse godsdienstsociologe
Sharon Linzey zal niet in de
laatste plaats de Amerikaanse
Episcopale kerk veel hinder
ondervinden van de nieuwe
wet. In een interview met de
Trouw-correspondente in Mos
kou wijst zij erop dat deze kerk
niet evangeliseert, maai- steun
geeft aan Russisch-Orthodoxe
priesters die de zielszorg en de
humanitaire hulp in de gevan
genissen en ziekenhuizen coör
dineren. Volgens haar verrich
ten bijna zevenhonderd kerken
en kerkelijke groepen uit de he
le wereld in Rusland een breed
scala van activiteiten. Zij zul
len elkaar over en weer vinden,
en daarbij vooral aansluiting
moeten zoeken bij de Russi
sche kerken. Dat is een giganti
sche onderneming die geen en
kele garantie op succes biedt.
Gesprek
Linzey noemt als belangrijke
voorwaarde een inter-confes-
sioneel gesprek tussen de
rooms-katholieke kerk in Rus
land. de lokale en buitenlandse
protestantse kerken en de Rus
sisch-Orthodoxe Kerk. Maar
zoalng die laatste kerk in de
praktijk een alleenrecht claimt
en zolang zowel orthodoxe
priesters als r.k. bisschoppen
een afkeer hebben van al wat
protestants is. zo lang moet
men over de uitkomst van zo'n
gesprek maar niet veel illusies
koesteren.
Het is niet gemakkelijk vanuit
een land met een volledige
godsdienstvrijheid zich een
voorstelling te vormen van de
worsteling om diezelfde vrij
heid in een land dat vele tien
tallen jaren heeft gezucht on
der een atheïstisch regiem. Dat
godsdienstvrijheid voor de ene
geloofsgemeenschap nooit ten
koste mag gaan van die voor
andere religies is een stelling
die iedereen - naar men mag
aannemen ook in Rusland - zal
onderschrijven. Deze vrijheid
behoort tot de fundamentele
mensenrechten.
Maar tijdens de in juni gehou
den VN-mensenrechtenconfe-
rentie in Wenen is duidelijk ge
worden dat bij die rechten cri
teria als traditie en cultuur een
- beperkende - rol mogen spe
len. In hoeverre die hier bespro
ken Russische wet hierin past
is een vraag die - helaas - uit
eenlopende antwoorden ople
vert.
van onze parlementaire
redacteur
Henri Kruithof
Er is iets merkwaardigs aan
de hand met de eerste mi
nister. Premier Lubbers meldde
enkele weken voor de vakantie
dat het kabinet er een dagje
geen zin had gehad. Op de laat
ste dag van het kabinetsberaad
in juli liet hij wegens ernstige
vermoeidheid de persconferen
tie over aan zijn vice-premier,
Wim Kok. En hij keerde ziek te
rug van een vakantie in Portu
gal. Allemaal gebeurtenissen
die we tot nu toe niet eerder
meemaakten met deze minister
president.
Het is te hopen dat de premier
volgende week weer helemaal
hersteld is van zijn ongesteldhe
den. Want hij krijgt een lood
zware klus op zijn bureau, mis
schien wel de zwaarste uit zijn
carrière. De laatste eindjes van
de begroting 1994 moeten aan el
kaar worden geknoopt. En de
wijze waarop de ministers voor
de vakantie uit elkaar gingen be
looft weinig goeds.
Alle belangrijke beslissingen
heeft het kabinet voor zich uit
geschoven. Inkomenspolitiek,
sociale zekerheid, investeringen
en noem nog maar een paar za
ken. Over al deze onderwerpen
moeten de knopen nog worden
doorgehakt. Gezien de toestand
van de premier vlak voor de
vakantie, lijkt de kans daarop
niet groot.
In de zomervakantie is bekend
geworden dat de reden dat niet
Lubbers, maar Kok vier weken
geleden de persconferentie gaf,
was veroorzaakt door een hoog
lopende ruzie in het kabinet. Mi
nister De Vries (sociale zaken)
had voorgesteld de voorwaar
den voor een werkloosheidsuit
kering aan te scherpen. De PvdA-
politici verzetten zich daar ech
ter heftig tegen. Als het toen tot
een stemming was gekomen, zou
het kabinet gevallen zijn, zo ver
zekert inmiddels bijna iedereen
in politiek Den Haag.
Ook nu nog wordt in kringen
rond het kabinet en de beide re
geringsfracties zeer somber ge
daan over het verdere verloop
van de besprekingen. Bert de
Vries (CDA, sociale zaken) komt
met een voorstel om niet alleen
de werkloosheidsuitkeringen
aan te pakken, maar ook de bij
stand. Nu was er al besloten tot
een ingreep in de bijstand voor
jongeren. De Vries lijkt echter de
volledige bijstand overhoop te
willen halen.
Gedraai
Wie echter weet hoe moeilijk de
PvdA het al heeft met de ingreep
in de bijstand voor jongeren, kan
op zijn vingers natellen dat een
nog verdere ingreep niet erg
goed zal vallen. Daarbij komi
nog dat de ingreep in de ww voor
de vakantie categorisch door de
Ec:
EN
kli
PvdA-bewindslieden is af: ide
zen. Dat belooft weinig goe- ost
Maar er zijn nog ernstiger: age
ren die de besprekingen ku hoe
frustreren. In de CDA-6 Bid
voelt zo langzamerhand an
niemand meer voor de voo:
ting van deze coalitie. Dt
onbelangrijke rechterflank
de fractie heeft er nooit ve ste
gezien. Maar die groep is ij de
dels tot een forse meerde ang'
uitgegroeid, omdat het ver
wen in de PvdA door het ge
van deze partij tot een nulpi
gedaald.
Daar komt bij dat CDA-frs
voorzitter Brinkman in de
kiezingscampagne, die koi
de jaarwisseling in volle h
heid zal losbarsten, zijn hi
volledig vrij wil hebben. Al
kabinet er dan nog zit, ka
niet anders dan het beleid
dit kabinet ondersteunen,
danks alle bezwaren die hijc £r'
tegen al menigmaal heeft g fCI-
Brinkman wil, zo is de alge:
verwachting, van dit kabirc
Maar hij wil niet zelf breken
De rol van minister De Vries
deze zaak ook bepaald nier
belangrijk. In het verleden!
hij zich, als het om de sociat Kj
kerheid ging, menigmaal as [tra
kant van de PvdA-ministen
schaard. Het leverde hemd!
naan 'de achtste PvdA-minii
op. Maar nu is dat
kabinet bestaat nu uit een( L
en een PvdA-blok, wat del e
op een scheuring alleen
groter maakt.
'Crisis'
Langzamerhand komen dt
tici terug van vakantie. Iec
die wordt gevraagd naar
grotingsbesprekingen din
gende week weer bi
trekt een somber
klingen rond het kabinet!)
woord 'crisis' alweer te
ren. De één spreekt het wc
hoopvolle zin uit, de and*:
sombere zin, maar allen f
serieus.
De meest onzekere factor i
genlijk de premier zelf.
graag wil hij dit kabinet tot
goed einde brengen en hof
waarde zal hij hechten aai
mening van zijn opvolger,
Brinkman? Daarover kano
niemand iets zeggen. De pre: qN]
zelf is nog niet op zijn dep-
ment gesignaleerd.
Maar één ding is zeker,
bers de komende marath(I|t'j'(
tingen van het kabinet
weinig enthousiamse vooral
de laatste weken voor de yï j,{J(
t-ie, of als hij weer last krijgt
ongesteldheden, dan is het
gebeurd met deze ploeg,
schien dat de premier de
den van de apostel Paulte
zich moet nemen, die hij sc!
aan Timótheüs: „Drink
taan niet alleen water, im
bruik een weinig wijn
maag en voor uw gedurigec
steldheden".
ISi
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Hoofdredactie: M. P Dieleman, algemeen hoofdredacteur:
C. van der Maas, hoofdredacteur commentaar;
A. L. Oosthoek, adjunct-hoofdredacteur.
Eindredactie: K. Cijsouw en J. D. van Scheijen.
Bureauredactie provincie: R. Bosboom:
M. E. Ernens-Abrahamse; B. Goudswaard: P C. de Jonge.
M. T. O. van der Vleuten; I. D. A. M. Russel;
J. P van de Sande: J. P. Verbeek.
Redactie binnen- en buitenland: M. S. van Reems (chef):
G. J. Kers; J. P. H. Noot: C. J. Schets; W. P. Staat.
Redactie bijlagen: A. L. Kroon (chef); J. van Damme:
F. P. J. Doeleman; J. A M Tabbers: A. Zevenbergen.
Sportredactie: J. M. van den Berg: J. F. D. Bakker;
H. R. Kruitbosch; E. L. Ramakers: R. Thannhauser (chef):
T. J. van den Velde: K. L. de Vries.
Vormgeving: A. A. Adriaanse; N. Geelhoed: A. F. Schreurs:
W. M. J. Verstuyf.
Systeembeheer: C. W. M. Keuning.
Nieuwsdienst: A. J. Snel (chef).
Algemeen verslaggevers (Vlissingen): M. Antonisse (plv che
nieuwsdienst): J. C. M. Cats; A. M van der Jagt; B. Jansen:
H. O. Postma; M. J. Schrier: M. van Zuilen (Den Haag).
Regio Bevelanden/Tholen (Goes): W. J. van Dam (chef):
F. B. Balkenende: M. A. de Jongh; L. J. Meinardi:
M. E. Woudenberg.
Regio Schouwen-Duiveland (Zierikzee): M. van Houten (chei)
I. M Dekker: A. W. C. Mullink.
Regio Walcheren (Vlissingen): A A. van der Sluis (chef);
Y. Hoekstra; N. J. C. Kluijtmans (Ondernemend Zeeland):
E. J. Rozendaal: C. M J. Sondervan; H. van der Werf.
Regio Zeeuwsch-Vlaanderen (Terneuzen): W. A. Bareman (cl*
C. A. M. van Gremberghe; J. J. Heijt; R. E. A. Hoonhorst;
M. Modde.
Correspondenten Gemeenschappelijke Persdienst (GPD):
A. Knol (Brussel); P. de Vries (Brussel);
H. B. Hoogendijk (Berlijn); J. W M. Gertsen (Parijs);
C. van Zweeden (Londen); R. Hellinga (Boedapest);
A. Bloemendaal (Tel Aviv); E. J. A. van der Linden (Rome);
S. van Rijn (Willemstad); J. A Geleijnse (Moskou):
D. R. M. de Wit (Madrid), W. Bunschoten (Paramaribo):
J. A. M. de Bruijn (Washington); F. J. M. van der Houdt (NairoW
P, G. W. van Nuijsenburg (Johannesburg).