Vlissingen was oefenterrein voor Amerikaanse piloten Florida worstelt nog met Andrew PZC Vliegende Forten boven Walcheren reportage 29 Variété ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1993 Vlissingen heeft het in de oorlog zwaar te verduren gehad. Dat is alom bekend. De havens. De Koninklijke Maatschappij Schelde. Het waren bekende doelwitten van de geallieerden, maar vijftig jaar ;eleden - 15 augustus 1943 - komen Amerikanen voor een ander doelwit: vliegveld Souburg. Met hun Vliegende Forten (B-17's) voeren zij een bombardement uit, ongekend hevig en ook ongekend zinloos. De Vlissingse wijk Tuinstad kreeg het bij het bombardement van zondag 15 augustus 1943 zwaar te verduren. In de Anjelierenlaan vielen negen bommen. foto gemeente-archief Vlissingen Woedend is militair attaché C. Mool- enburgh als hij in Londen hoort wat er in Vlissingen is gebeurd. Amerikaanse bommenwerpers hebben ruim 1400 bom men in Vlissingen en omgeving gedropt. Een langgerekt bommentapijt, hebben ze achtergelaten, van de Vlissingse wijk Tuinstad tot in de buurt van Ritthem. En op het eigenlijke doel, vliegveld Souburg tussen Vlissingen en West-Souburg, zijn er slechts 49 gevallen. Moolenburgh haalt fel uit, niet omdat het bombardement gro tendeels is mislukt. Het bombardement was onnodig. Vliegveld Souburg is zon dagavond 15 augustus 1943, morgen exact vijftig jaar geleden, allang buiten gebruik. De Duitse jagers hebben zich meer landin waarts op Woensdrecht teruggetrokken vanwege de vele luchtaanvallen. Tegen de twaalfhonderd Amerikanen ver schijnen die vijftiende augustus 1943 aan de horizon. Ze verplaatsen zich in 119B- 17's, tien bemanningsleden per stuk, op zo'n zeven kilometer hoogte. De B-17 is de eerste grote lange afstandsbommenwer per, waarvan de tijdens de Vietnamese oorlog berucht geworden B-52 een verre nakomeling is. De Vlissingse scholier Adri van Dijk staat die bewuste zondagavond met een vriend op de boulevard, bij hotel Britannia. Hij ziet boven de ondergaande zon condensstrepen aan de horizon om hoog komen. De B-17's van de 1st Wing van de US Eigth Air Force zijn in aantocht en Vlissingen wacht de zwaarste lucht aanval van de hele oorlog. De geallieèrden hebben begin juni afge sproken aanvallen op de Duitse lucht macht en vliegtuigindustrie topprioriteit te geven. De bommenwerpers die naar Duitsland vliegen, hebben te veel last van jagers. Zondagavond 15 augustus 1943 moeten de Amerikanen vliegvelden in het noorden van Frankrijk onklaar maken en een herstelbedrijf voor vliegtuigen in Brussel. Boven de Belgische hoofdstad hangt een te zwaar wolkendek. De B-17's Hij heeft er later een verhaal overgeschre ven, over het suizen van de scherven, het hulpgeroep, het gehuil en toen de stilte. „Alles was stil in de kelder", schrijft hij in hoofdletters. Achttien mensen rondom hem zijn dood. Verderop, in Vlissingen, is Tuinstad het zwaarst getroffen. Muller die enorm veel documenten over de oorlog heeft verza meld. pakt het dagrapport van de lucht beschermingsdienst erbij. Commissaris van politie A. Gasinjet heeft voor elke lo catie waar bommen zijn gevallen, een an dere letter gebruikt. Het alfabet heeft drie letters te weinig om die allemaal aan te duiden. Van de 119 B-17's hebben er 91 hun lading - gezamenlijk 1434 bommen van 300 pound - in een tijdsbestek van niet meer dan vier minuten losgelaten. Stationsgebouw De volledig verwoeste schuilkelder aan de Nieuwe Vlissingseweg, waaruit slechts één VI issinger levend tevoorschijn is gekomen. foto gemeente-archief Vlissingen met bestemming Brussel slaan naar hun neven-doelwit af: vliegveld Souburg. Schuilkelder De 15-jarige Vlissinger Louis Muller zwemt tegen die tijd nog met zijn vriend Chris de Vries 14) in het Kanaal door Wal cheren, bij de Keersluisbrug. Om kwart over acht neemt Chris hetzelfde verschijn sel in de lucht waar als Van Dijk. Veel con densstrepen. Op het oude stationsge bouw, vlakbij de brug, hebben de Duitsers een geschut staan. Dat slaat direct alarm. Louis en Chris kleden zich snel aan. Zij vluchten naar de Nieuwe Vlissingseweg, ver weg van de binnenhavens. De aanval is daarop gemunt, denken ze. Ze vinden een plekje in een schuilkelder, die in het begin van de oorlog in de dijk langs de Nieuwe Vlissingseweg is gebouwd. Louis schuift door naar het midden, waar met een éénsteens-muurtje een schot is gemaakt. Dat wordt zijn redding. De kel der krijgt een voltreffer. Louis is de enige overlevende. Hij ziet zijn vriend pas terug in het inmiddels gesloopte Sint-Joseph- ziekenhuis, met een kaartje om zijn nek. „Ik heb er niks aan overgehouden", ver telt de nu 65-jarige Vlissinger, „maar ik zal die geur - een mengeling van kruitdam pen, stof, van alles - nooit meer vergeten." De bronnen zijn niet eenduidig over aan tallen slachtoffers. Die melden veertig tot drieënveertig doden onder de burgerbe volking. Over de verliezen aan Duitse zij de wordt niets gezegd. In ieder geval is de vijfkoppige bemanning van het geschut op het oude stationsgebouw omgekomen. Het pand is weggevaagd. Veel bommen zijn in die hoek terecht gekomen en in het open land. „Was dat niet het geval ge weest", oordeelt de toenmalige scholier Van Dijk nu, „dan was er van Vlissingen niet veel overgebleven. Zo verwoestend was dat bombardement." Dat blijkt zon neklaar uit het rapport van Gasinjet. Hij meldt achter letter 'r'; 9 bommen in de An jelierenlaan, waardoor drieëntwintig hui zen volledig zijn verwoest, twintig onbe woonbaar en éénentwintig met glas- en gevelschade. In Londen spreekt militair attaché Mool enburgh, die aan de Nederlandse ambas sade verbonden is, van 'één groot fiasco', hoewel het spoorwegemplacement zwaar is beschadigd. Hij heeft die ondubbelzin nige mening waarschijnlijk niet voor de Duitse militairen lopen tussen de puin hopen die resteren van een woning aan de Abeelseweg, tussen Middelburg en West- Souburg. foto A. H. van Dijk negentiende augustus aan de Amerika nen kenbaar hebben gemaakt, want de B- 17's verschijnen die dag opnieuw in het Vlissings luchtruim. Vijfenvijftig stuks die ruim achthonderd bommen laten vallen. Weer is vliegveld Souburg het doelwit. Vanaf grote hoogte is het moeilijk mik ken. De Abeelseweg, tussen Middelburg en West-Souburg, krijgt het zwaai* te ver duren. Verschillende woningen storten er in. Het bombardement kost achttien bur gers het leven. Deze tweede aanval is nog minder succes vol dan de eerste. De Amerikanen verlie zen zelfs vijf bommenwerpers. Zij hebben twee keer boven Vlissingen 'hun kunsten' vertoond en blijven nadien weg. Blijkbaar is de boodschap van Moolenburgh overge komen. Oorlogskenner Van Dijk uit Vlis singen vindt het onvoorstelbaar dat de Amerikanen met zoveel geweld een onge bruikt vliegveld hebben aangevallen. Vlissingen en wijde omgeving zijn naar zijn indruk gebruikt als oefenterrein voor de jonge, onervaren bemanningsleden van de B-17's. Als Van Dijks conclusie daadwerkelijk klopt, is Moolenburghs oordeel nog aan de bescheiden kant ge weest. Harmen van der Werf Paradise welcomes you. het paradijs heet u welkom, staat in grote letters op een muur bij het binnenrijden van Key Biscayne. De zwierige palmbomen die er omheen staan, doen inderdaad pa radijselijke herinneringen bovenkomen aan een eerder bezoek, enkele jaren gele den. Maar honderd meter verder staan de palmbomen er geknakt bij. De blade ren zijn vergeeld. In het bos zijn veel gro te. kale plekken. Op de punt van het eiland lag een bebost park aan het strand. Nu is de slagboom omlaag. Er achter is slechts leegte. Hier stonden duizenden bomen Nu is de plek kaal en steken nog slechts wat stompjes boven de aarde uit. Het para dijs bestaat niet meer. en het is de vraag of het er ooit nog zal komen. Ook andere onvermoede zonzoekers draaien onver- richterzake de weg terug op. Die voert langs huizen waarvan de ra men zijn dichtgespijkerd met dikke planken. Twee grote hotels die een jaar geleden nog ontmoetingspunten waren voor de jetset van Florida, staan leeg. Ze zullen zeker dit jaar niet meer opengaan, zegt een bewaker. Misschien in januari. Anderhalf jaar nadat het zuiden van de 'Sunshine State' werd getroffen door de ergste orkaan uit haar geschiedenis. Op 24 augustus vorig jaar kwam Andrew voorbij. Hij bleef maar vier uur. maar richtte voor twintig miljard dollar aan schade aan en maakte een eind aan het leven van meer dan tachtig mensen. Acht maanden later is Zuid-Florida de klap nog niet te boven. „Het zal nog vier tot vijfjaar duren voor de wederopbouw is voltooid", zei Henri Cisneros. de minis ter van volkshuivsesting onlangs. Verstoorde natuur Biscayne National Park, met zijn koraal riffen, is weer open maar trekt nog geen vijfde van het normale aantal bezoekers. In de moerassen van de Everglades waar eenderde van de bomen ontworteld werd is het al niet anders. Het natuur lijk leven is daar zwaar verstoord. De ge volgen voor de flora en vooral de fauna krokodillen, vogels en zelfs panters - zullen pas over jaren duidelijk zijn. In Miami, niet meer dan tien kilometer verderop, is daarvan niets te merken. De hurricane trok er net langs. Het stormde er wel hevig, maar de schade bleef be perkt. „Maar het aantal bezoekers is toch beduidend minder dan vorig jaar rond deze tijd", vertelt Alyce McDaniel van het toeristenbureau van Groot- Miami. „Miami bleef gespaard, maar men ziet Miami en Zuid-Florida als een geheel." Het stadsbestuur doet zijn uiterste best om de toeristen duidelijk te maken dat zij gerust naar Miami kunnen komen. „Het. is hier nog nooit zo druk geweest", zegt stadsmanager Cesar Odio vol zelf vertrouwen. De vliegtuigen vliegen af en aan. De stranden liggen overvol en het zeer pöpulaire uitgaansgebied van South Miami Beach is avond aan avond vol met flanerende, etende en drinkende Angst Niets aan de hand Voor de toeristen misschien niet al zien horeca en toeris- mewereld elke stormaankondiging met angst en beven tegemoet. De ontnuchte ring komt voor wie de moeite neemt een handvol kilometers met de auto zuid waarts af te zakken. Naar Homestead. Florida City. En daar door de buitenwij ken te rijden. Homestead ziet eruit alsof Andrew hier vorige week nog een bezoek heeft gebracht. Stapels puin, hout en afval vullen de straten. Overal wordt getimmerd en ge bouwd. De orkaan verwoestte tachtig duizend huizen. „De meeste zullen niet Twee grote hotels in Florida staan leeg, de toeristen blijven weg. foto Hans de Bruijn worden herbouwd", zegt een aannemer. Zij zullen worden gesloopt en misschien laten de eigenaars op die plek weer een nieuwe woning neerzetten. Misschien, want tienduizenden zijn naar het noor den getrokken, weg van de gevarenzone. Want orkanen horen bij het leven in Flo rida. Op 1 juni begon wat het 'hurricane- seizoen' heet. De eerste de beste storm leidde al tot lichte paniek. Een paar we ken later vloog een zeppelin over het ge bied met op zijn zijkant in koeieletters de waarschuwing: 'Als je evacueren moet, vertrek dan vroeg en maak plan nen voor je huisdieren'. Andrew heeft ve len een kostbare les geleerd. Vanuit het vliegtuig is bij een op de twee huizen in Florida City en Homestead een blauwe vlek te zien. Niet. zoals overal el ders in de VS. van de zwembadjes in de tuinen, maar van de dekzeilen die de ga ten in de daken moeten bedekken. Acht maanden na de orkaan zijn nog duizen den huizen niet hersteld. De aannemers hebben hun handen vol. „Ik heb nog voorjaren werk", zegt er een handenwrij vend. Uitkomst Ook de makelaars doen goeie zaken. Toen de orkaan voorbij was. vreesden zij voor hun bestaan. Maai* daarna begon nen duizenden mensen hun zwaar be schadigde bezit te verkopen. Een half- verwoest huis ging voor 20.000 dollar van de hand, minder dan een kwart van de kostprijs. De nieuwe eigenaar vertim merde er voor nog eens evenveel aan. en wist het voor 70.000 dollar te verkopen. Tel uitje winst. Toen de mensen dat in de gaten kregen, gingen de prijzen onmiddellijk weer om hoog. Ook de doe-het-zelfzaken. ijzerwa- renwinkels, leveranciers van aircondi tioners en houthandels doen goeie za ken. „Eigenlijk was het een uitkomst", zegt een stadsfunctionaris. „De econo mie in Zuid-Florida ging heel slecht. Maar door de wederopbouw na Andrew is er nu sprake van een economische op leving." Dat is echter goeddeels schijn. De weder opbouw heeft vijftienhonderd nieuwe banen gecreëerd. Maar een veelvoud daarvan is verloren geraakt. Begin dit jaar gaf de regering-Clinton het gebied nog een zware dreun door aan te kondi gen dat de verwoeste luchtmachtbasis van Homestead, die 8800 mensen direct werk bood, niet zou worden herbouwd. Homestead leek een rampgebied te zul len blijven. Maar vorige maand draaide de regering het besluit terug. De basis zal. zij het op kleinere schaal, open blijven. Honder den Homesteaders hadden toen echter de moed al opgegeven en waren naar el ders verhuisd. „Het was een klap voor het moreel", zegt een bejaarde inwoner, die nergens naar toe kon. „Veel mensen zagen er toen maar van af om te herbou wen. Het had toch geen zin meer." Wie wel herbouwt, lijkt overigens de les sen van Andrew snel vergeten te zijn. Toen vlogen links en rechts de daken van de huizen. Een slechte constructie was vaak de oorzaak. Maai* veel huizen worden op dezelfde manier herbouwd, zo klaagde een krant onlangs. Mede door beunhazen die weinig scrupuleus te werk gaan en vooral snel een slaatje uit de nood van hun medeburgers willen slaan. Kwetsbaar „Er is geen twijfel dat we het orkaan-sei zoen zwaar gewond ingaan", zei Kate Hale, de directeur van de rampenbestrij dingsorganisatie FEMA onlangs. „De mensen zijn zich nu bewust van hun kwetsbaarheid." Ook een minder zware storm kan, nu veel huizen niet hersteld zijn, opnieuw ernstige schade veroorza ken. Hoe goed men ook voorbereid is. de natuur laat zich niet in een keurslijf wringen. Dat weten ook de miljoenen Amerika nen die in het door overstromingen ge teisterde midden-westen leven. „Wij we ten wat door die mensen heen gaat", zegt een oude vrouw in Homestead, die vorig jaar in de storm haar zoon verloor. Daar om is nu vanuit juist Florida een hulpac tie op gang gekomen voor de slachtoffers van die watersnood. Ze heeft zojuist 25 dollar naar een noodfonds overgemaakt. 'Neighbours Helping Neighbours'. Bu ren Helpen Buren, heet het fonds en vol gens de Miami Herald komen er dage lijks honderden giften binnen. Er zijn flessen drinkwater ingezameld, omdat ze daar in het midden-westen grote be hoefte aan hebben. Wie vorig jaar het hardst getroffen is, is nu het eerst om te helpen, zegt een bestuurslid van Neigh bours. „Het is onze plicht om nu wat te rug te doen." Hans de Bruijn Ook in het huidige Pe king waar draagbare telefoons en computerspel letjes tot het dagelijks leven zijn gaan behoren, blijkt af en toe de tijd te hebben stil gestaan. In de straat in de typische arbeiderswijk waar ik woon, is een circus neergestreken. Met stokketi en grauwe lakens is een voorstellingsruimte ge creëerd van zo'n vijf bij tien meter op de voorplaats van de bioscoop. De toegangs prijs is twee kwartjes. Jong en oud bestuderen aan dachtig de posters en foto's op hel hek die spanning, sensatie en schaars ge klede darnes beloven. Geen zwarte beer en ook geen poedeltjes. maar magiërs en krachtpatsers. Binnen vormen tien centi meter brede planken op stapeltjes van zes halve bakste?ien twee ivankele rijen banken. Als enige niet- Chinees duik ik vlug op mijn hurken om niet spon taan tot voorstelling te ivor- den gebombardeerd. Maar de vijftig toeschouwers, on der wie opmerkelijk veel vaders met kleine kinde ren, hebben gelukkig slechts oog voor een goo chelend jneisje in een bal letpakje met kanten stro ken, dat met monotone ge baren alsmaar tevergeefs probeert trossen druiven te laten verdivijnen. Een plichtmatig applausje is haar deel. Twee vrouwen en drie man nen van rond de twintig dragen het totale variété programma van een xmr, uitgevoerd onder oorverdo vende muziek. Er ver schijnt met enig poeha een vrouxvenhoofd op een pop- pelijfje dat meldt dat ze acht jaar oud is. Het 'ge drocht' staat geëtaleerd in een kubus van een meter hoog met daarop een felle lamp die het publiek ver blindt. Een onvermijdelijk circusojiderdeel, de ge vaarlijke beesten, wordt door een half dozijn slan gen voor zijn rekening ge nomen. Helaas heeft de brilslang besloten tot een STANDPLA/5 baaidag. Ze blijkt met geen mogelijkheid tot ook maar een vervaarlijke uitval te bewegen. Er valt al met al tveinig te gruwen of griezelen tot de slangenbezweerder een soort adder door zijn neus naar binnen laat kruipen en via zijn mond weer naar buiten laat komen. Het pu bliek kijkt ademloos toe. De oude vrouw die naast jnij zit, kan het niet meer aan zien en slaat een hand vóór haar ogen. Die neiging iveet ik te bedwingen, ook nog bij de daaropvolgende act. Twee jongens buigen een stuk staaldraad - zo dik als een bezemsteel en ander halve meter lang - in een V- vorm door naar elkaar toe te lopen tenvijl de uiteinden van d$ stang op hun kelen rust. Een eng gezicht, maar ik weet mezelf wijs te maken dat het een kivestie is van spieren spannen. Dat gaat bij de laatste on derdelen niet meer op. Ik kijk af en toe door een spleet tussen mijn vingers. Een jongen met ontbloot bo venlichaam die zichzelf in een soort trance heeft ge bracht. krijgt een baksteen aan een touwtje op zijn borst gespeld en laat het ge- wicht zonder houvast rond zwieren. Wat de ander daarna heeft gedaan met het emmertje water dat aan zijn ooglid iverd gehangen, weet ik niet en ook mijn buurvrouw kon het me niet vertellen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1993 | | pagina 29