De wereldreis van
een pakje hagelslag
Duitse ontwerpers zitten op één lijn
PZC
Wat kost
een ontbijt?
Barbecue staat of
valt met sausjes
vrije tijd
19
Van een te warme koelkast
kan je flink ziek worden
ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1993
Als een pakje hagelslag de fabriek
van Venz in Vaassen verlaat, heeft
het er al meer dan 17.000 kilometer op
zitten. Het plastic plakkertje dat
voortijdig strooien uit het strooigat
voorkomt, wordt weliswaar gemaakt
in het naburige Dalfsen, maar de cacao
komt uit Ivoorkust, het bindmiddel
koopt Venz in de Verenigde Staten en
het aluminium lipje dat afgesloten
wordt door het plakkerje is van
Zwitserse origine. Hagelslag is niet
het meest transportzuinige produkt,
dat weten ze bij Venz ook.
In totaal hebben de ingrediënten van het ontbijt bijna40.000 kilometer afgelegd, even veel als de omtrek van de aarde, foto Roland de Bruin
anit
In Duitsland behaalde een dame
onlangs het diploma bedrijfs
kunde met een studie over 'de lo
gistiek' van een halve liter vruch-
tenyoghurt. Ze traceerde de trans
portkilometers die met de produk-
tie gemoeid waren tot aan het mo
ment dat de yoghurt bij de consu
ment op tafel staat (enkele duizen
den). Zij vroeg zich vervolgens af of
een en ander niet wat effectiever
kon, milieuvriendelijker en goed
koper dus.
„Nee," zegt de Nederlandse voe
dingsmiddelenindustrie op die
zelfde vraag. „In alles wat we doen
letten we telkens heel goed op om
onnodig gereis te voorkomen. Dat
zou onze produkten ook te duur
maken." Maar transport is dus he
lemaal niet duur, zo mag blijken
uit een bescheiden inventarisatie
van de transportkilometers die
met een Nederlands ontbijtje ge
moeid zijn.
Zo is het blijkbaar niet de moeite
waard om in Nederland binnenfo-
lie te maken voor pakken koffie.
De folie voor Supra reist eerst 600
kilometer uit Duitsland en Dene
marken voordat-ie in Utrecht ge
bruikt wordt.
Een ander voorbeeld: de chemi
sche grondstoffen voor een brood-
verbetermiddel komen volgens
een woordvoerder van Gist-Broca-
des in Dordrecht „uit heel Eu
ropa". De stabilisator voor de kof
fieroom van Friesche Vlag in Leeu
warden komt uit Denemarken,
evenals de emulgator en de geur-
kleur- en smaakstoffen voor de hal-
varine van Gouda's Glorie, die in
Lopik wordt gemaakt.
Het uitgangspunt voor de optel
som die een transportbeeld moet
geven van het Nederlandse ontbijt
(bij wijze van voorbeeld genoten in
Den Bosch) is soberheid: we eten
een boterham met halvarine en
kaas en een beschuitje met halva
rine en hagelslag, en drinken daar
een kopje koffie met suiker en
melk bij.
Over het brood: de warme bakker
in Den Bosch kan zijn grondstoffen
betrekken van de groothandel in
bakkerijgrondstoffen in Waalwijk,
slechts 20 kilometer verderop. Die
groothandel weet te melden dat de
tarwe voor brood wordt verbouwd
in Midden-Frankrijk en Zuid-
Duitsland en dat de verwerking
plaatsvindt in molens die overal in
Nederland te vinden zijn. De gist
komt veelal uit Dordrecht en Delft,
evenals het broodverbetermiddel,
waarvoor Gist-Brocades de ingre
diënten, zoals gezegd, uit heel Eu
ropa haalt.
Voor de boter op het brood, om
precies te zijn de halvarine, doet
Gouda's Glorie in Lopik ook bood
schappen over de hele wereld. „De
plantaardige oliën en vetten halen
wij bij de olieraffinaderijen in Rot
terdam," aldus de woordvoerder,
„en Joost mag weten waar de ruwe
olie vandaan komt." Verder houdt
Gouda's Glorie het dichter bij
huis: afgezien van de al genoemde
chemische bestanddelen uit Dene
marken, worden de benodigde dro
ge melkbestanddelen uit Eindho
ven gehaald, komt het zout uit
Hengelo, het voedingszuur uit Am
sterdam en de vitamine A en D uit
Arnhem. Tot slot: het water in de
halvarine komt uit de kraan.
Tellen we de 'onbekende' her
komst van de ruwe olie niet mee,
dan heeft een kuipje halvarine,
voordat het de reis naar Den Bosch
onderneemt, er tweeduizend kilo
meter opzitten.
Het plakje kaas op de boterham is
een relatief transportzuinig pro
dukt. Uniekaas laat weten dat hun
kaas gemaakt wordt in Ursem bij
Alkmaar, van melk uit Noord-Hol
landse koeien, en dat die van daar
uit wordt vervoerd naar zes distri
butiecentra in Nederland. Unie
kaas acht de kans groot dat het
plakje kaas bij een Bosch' ontbijtje
uit het distributiecentrum in
Kaatsheuvel komt. De verpakking
komt van Nederlandse leveran
ciers. Uniekaas geeft een grove
schatting van de afgelegde afstan
den en komt dan uit op 600 kilome
ter.
De vraag waar de ingrediënten
voor een willekeurig beschuitje
vandaan komen, wil Bolletje in Al
melo niet beantwoorden. „Dat is
min of meer bedrijfsgeheim," zegt
de woordvoerder. Kilometeraan
tallen zijn wel beschikbaar, plus de
mededeling dat een van de ingre
diënten (tarwebloem, suiker, gist,
glucosestroop, plantaardige olie,
emulgator en zout) uit België komt
en de rest uit Nederland. Een rol
beschuit in een Bossche super
markt heeft er naar schatting 1150
kilometer opzitten.
Het kopje koffie kan zich - weinig
verbazend - net zoals de hagelslag
beroepen op tienduizenden kilo
meters transport voordat het in
Den Bosch genoten wordt. De bo
nen komen uit Midden-Amerika
(11.000 kilometer) en Afrika (7000
kilometer). Koffieproducent Su
pra in Utrecht laat weten dat de
wikkels voor de verpakking in ie
der geval wel in Nederland ge
maakt worden, al moet de binnen-
folie wel weer honderden kilome
ters afleggen van 'ergens in Duite
land' naar Utrecht.
Het benodigde transport voor de
melk en de suiker valt, ten opzich
te van de koffie waar ze in belan
den, mee. Koffiemelk-producent
Friesche Vlag in Leeuwarden haalt
de stabilisator voor de Select kof
fieroom uit Denemarken en het
verdikkingsmiddel uit Noord-Bra
bant, maar de melk komt uit het
voorzieningsgebied in het Noor
den. Inclusief het reisje naar de
Bossche ontbijttafel komt dat neer
op verplaatsingen van 1200 kilo
meter. Met afstand het meest
transportzuinige produkt op de
ontbijttafel is de suiker in de koffie.
CSM volstaat met de 90 kilometer
tussen Zeeuws-Vlaanderen, waar
de akkers met suikerbieten liggen,
en de fabrieken in Breda.
In totaal hebben de ingrediënten
van het ontbijt bijna 40.000 kilo
meter afgelegd, even veel als de
omtrek van de aarde. Het mag wel
een wonder heten dat een ontbijt
niet peperduur is. Gelukkig kun
nen er in ëén vrachtwagen een he
leboel ontbijtjes tegelijk worden
vervoerd. Maar de vraag rijst of het
allemaal niet wat minder kan...
Geert Dekker
De Duitse mode-ontwerpers staan
stevig met beide benen op de
grond. Bij hen geen fraai gestyleerde
droombeelden, geen avantgardistische
luchtfietserij, maar kleding voor de
vrouw in de straat en op kantoor;
draagbaar, modieus, comfortabel,
perfect afgewerkt en van
hoogwaardige kwaliteit.
I I I I I I I I I I ITT
Niemand hoeft zich af te vragen
voor welke doelgroep de Duit
se mode bestemd is: voor de grote
massa. Maar dan wel wereldwijd.
En al schrijven onze oosterburen
dan misschien geen mode-geschie
denis, het brengt wel geld in het
laatje. Want Frankrijk en Italië
mogen de naam hebben als mode
land. in Duitsland rinkelt de kassa.
Nog altijd, ondanks de recessie.
Het beste bewijs daarvoor levert
wel de Igedo. de internationale
modebeurs in Düsseldorf, die in
middels is uitgegroeid tot één van
de grootste in de hele wereld. Wat
in 1948 werd opgezet als een ge
meenschappelijke presentatie van
24 Berlijnse en Westduitse confec
tionairs. is in de loop der jaren een
halfjaarlijkse 'must' voor de com
plete internationale dames-kle-
dingbranche geworden. De drie
manifestaties per halfjaar - de
First View, de Collections Premie
ren Düsseldorf en de Igedo - zorgen
telkens opnieuw voor een intocht
in het Roergebied van een waar le
ger van inkopers en exposanten.
En de rek is er nog steeds niet uit,
want lo.opt het beursbezoek in Pa
rijs bijvoorbeeld al geruime tijd
dramatisch terug, de 200-ste CPD
die begin augustus werd gehouden
liet nog een stijging zien van het
aantal exposanteiï'met meer dan 5
procent ten opzichte van het voor
jaar. Niet minder dan 1995 confec
tionairs uit 24 landen toonden er
hun collecties, die in totaal zo'n
180.000 vierkante meter opper
vlakte in beslag namen.
Ontwerpers
Dit massale gekrioel vffn zich
oriënterende inkopers en orders af
sluitende verkopers vormt telken-
jare het decor van de modeshows
van de Duitse ontwerpers. Ontwer
pers van wereldfaam, zoals Sonia
Bogner en het 'vlaggeschip' Karl
Lagerfeld, maar ook betrekkelijke
Een lange 'overhemdblouse' over een openval- Laagjesmode van Bogner.
lende, enkellange rok uit de collectie van Karl
Lagerfeld. foto Charel van Tendeloo foto Charel van Tendeloo
nieuwkomers, zoals Johann Stock-
hammer, Susanne Wiebe, Stepha
nie Pothen, Nic Janik en Uli
Schneider, die op de afgelopen
CPD hun kleding voor voorjaar en
zomer '94 presenteerden.
Kenmerkend voor deze presenta
ties was de homogeniteit in het
modebeeld. Hoewel iedere desig
ner een eigen gezicht liet zien, ver
schilden hun interpretaties niet
wezenlijk van het algehele confec-
tie-modebeeld voor volgende zo
mer. In alle shows domineerde na
melijk de eenvoud, die zo karakte
ristiek is voor de mode van de jaren
negentig. Dat 'basic-verhaal'
kwam bij de Duitse designers voor
al tot uitdrukking in het ontbre
ken van enige opsmuk en in het ge
bruik van natuurlijke, voorname
lijk effen materialen zoals linnen,
katoen, pure zijde, transparante
voilestoffen en schijnbaar handge-
weven of -gebreide grove materia
len. Maar ook in de toepassing van
'natuurlijke' kleuren en de wat
naïeve, bij voorkeur etnische des
sins.
Met uitzondering van Karl Lager
feld. die nog flink wat ultra-korte
rokjes ten tonele voerde, kozen de
meeste ontwerpers toch overwe
gend voor een lang en sluik sil
houet met haast enkellange rechte
rokken met hoge splitten of klo-
krokken. zeer eenvoudige tubevor-
mige jurken en 'oma-jurken'. Als
nieuw item werd het lange gilet
geïntroduceerd, openvallend ge
dragen over rechte jurken of over
simpele tops met wijde broeken.
Legio waren de variaties op het
thema broek: van strakke hot
pants via bloomers en bermuda's
naar Capri- en gauchobroeken,
broeken met sigarettepijpen en
pyjama-modellen tot wijd uitwaai
erende broekrokken tot op de voet.
Ze werden gepresenteerd met al
lerlei jasjes-typen, van vrouwelijk
getailleerde blazers tot korte bole
ro's en battle-dresses, maar ook sa
fari-jasjes en 'vestjes' met korte
mouwen of mouwloos.
Zitten de ontwerpers al duidelijk
op één lijn wat de vormgeving, het
kleurenpalet en het materiaalge
bruik betreft, ze zijn het ook roe
rend eens over de manier waarop
de diverse kledingstukken gedra
gen moeten worden: over elkaar.
Korte jasjes over lange hemdblou-
ses over wijde rokken over strakke
broeken. Of korte vestjes over lan
ge gilets over rechte jurken. En ook
daarmee lopen de Duitse ontwer
pers helemaal in de pas bij de alge-
meneconfectiemode.
Kitty van Gerven
Al is de zomer tot dusver
niet zo om over naar huis
te schrijven, gebarbecued heb
ben we als nooit te voren. Juist
als het wat minder warm is ste
ken we graag wat houtskool
aan. Op een beschut plekje
dicht bij het water, op het bal
kon of onder het lommer in de
tuin. En het leukst is eigenlijk
om een goede saus of marinade
te maken. Een barbecue staat
of valt met de sausjes. Vaak
zijn de ingrediënten hetzelfde:
een hamburgertje, een kippe-
boutje. een lamskarbonaadje.
een pittig worstje. De broodno
dige variatie zit hem in de saus
en de marinades. Wie wel eens
barbecuet in gezelschap van
vegetariërs is verplicht creatief
te zijn. Gelukkig kun je bij su
permarkten tegenwoordig ook
vegetarische hamburgers, ana
nasschijven en dergelijke ko
pen die echt lekker zijn. Maar
het kan nog eenvoudiger: we
legden een grote aardappel in
aluminiumfolie tussen de
gloeiende houtskool. Met een
sausje en een kaassmeersel ge
noten ook de echte vleeseters
er van. Kippevleugeltjes zijn
goedkoop. Gehuld in een zoet
zure marinade happen ze heer
lijk weg. Zie hier de recepten.
GEPOFTE AARDAPPELEN
MET KAAS- EN DIPSAUS
Ingrediënten: een grote aard
appel per persoon en voor de
kaassaus: 150 gram stiltonkaas
(eventueel te vervangen door
gorgonzola), 150 gram crème
fraïche, een snufje zoete pa
prika. Verder voor de dipsaus:
250 gram zure room (sour
cream). 2 eetlepels mayonaise.
2 teentjes knoflook uit de knij
per. twee eetlepels fijngehakte
bieslook, sap van een halve ci
troen. versgemalen zwarte pe
per en een snufje zout.
Bereiding: prak de stiltonkaas
met een vork fijn en vermeng
de kaas met de crème fraiche
en de paprikapoeder Voor de
dipsaus roert u eenvoudig alle
ingrediënten door elkaar. Na
deze voorbereidingen steekt u
de barbecue aan en legt u de
met zout bestrooide en met
olijfolie ingesmeerde aardap
pelen na ze in aluminiumfolie
te hebben verpakt tussen de
gloeiende sintels. Na ruim een
uur zijn de aardappelen gaar en
kunt u ze eten met de kaassaus
of de dipsaus.
KIPPEVLEUGELS IN EEN
ZOETZURE MARINADE
Ingrediënten: voor vier perso
nen neemt u een pond kippe
vleugeltjes (dat zijn er onge
veer twaalf) en voor de mari
nade vermengt u 4 eetlepels
vloeibare honing met 2 eetle
pels abrikozenjam. 2 eetlepels
sinaasappelmarmalade. twee
teentjes knoflook uit de knij
per. sap van een halve citroen,
een eetlepel ketjap, een eetle
pel gembersiroop
Bereiding: kook eerst de kip
pevleugeltjes vijf minuten in
kokend water met wat zout.
Laat de kip in een vergiet af
koelen en opdrogen en bestrooi
de vleugeltjes lichtjes met fijn
tafelzout. Laat ze dan een paar
uur in de koelkast in de mari
nade staan. Rooster de kippe
vleugeltjes op de barbecue
(eventueel op folie) in tien mi
nuten aan beide zijden bruin,
zo nu en dan insmerend met de
marinade.
Rien van Reems
Gemarineerde kippevleugeltjes op de barbecue met links gepof
te aardappel en een kaassaus en een dipsaus (boven).
foto Rien van Reems
In bijna de helft van de Nederlandse
huishoudens staat de koelkast te
hoog afgesteld. Dat blijkt uit een
onderzoek van de Keuringsdienst van
Waren Leeuwarden. Een te warme
koelkast kan vervelende gevolgen
hebben. De houdbaarheid van
bijvoorbeeld zuivelprodukten wordt
dan beduidend korter. Het produkt kan
dan al bedorven zijn terwijl de
houdbaarheidsdatum op de verpakking
nog niet verstreken is. En van het eten
van bedorven produkten kan je flink
ziek worden.
De Keuringsdienst van Waren
heeft in 120 huishoudens de
koelkasttemperatuur gemeten.
Een goede temperatuur is tussen
de 4 en 7 graden Celsius. In ruim 41
procent van de koelkasten was de
ze boven de 7 graden Celsius: in 15
procent werd de koelkast zelfs
nooit koeler dan 7 graden. De tem
peratuur in ruim 12 procent van de
onderzochte koelkasten komt ge
middeld boven de 9 graden Cel
sius.
De temperatuur in koelkasten is
niet altijd constant. Als de deur
wordt geopend, stijgt de tempera
tuur. Ook is het niet op iedere
plaats in de koelkast even koel.
Voorts is de plaats van de koelkast
in de keuken bepalend voor de
temperatuur. Probeer de kast uit
de zon te houden, want anders zal
hij minder goed koelen. Andere
factoren waardoor de temperatuur
kan stijgen zijn: het gebrek aan
luchtventilatie aan de achterkant
van de koelkast, een niet meer slui
tende deurstrip of onvoldoende af
gekoelde warme gerechten die in
de koelkast worden geplaatst.
Het is van belang dat de tempera
tuur in de koelkast geregeld wordt
gecontroleerd en dat de stand van
de thermostaat eventueel wordt
aangepast. Uit het onderzoek van
de Keuringsdienst blijkt dat bij
ruim 70 procent van de onderzoch
te huishoudens de thermostaat
stand, en dus de temperatuur,
nooit wordt aangepast.
Het Voorlichtingsbureau voor -de
Voeding vindt de resultaten van
dit onderzoek verontrustend. Het
bureau is het dan ook eens met het
advies van de Keuringsdienst om
koelkasten te voorzien van een
thermometer zodat in een oogop
slag kan worden gezien of de tem
peratuur moet worden aangepast.
Om ieder risico te vermijden geeft
het Voorlichtingsbureau de vol
gende adviezen:
- Plaats een thermometer in de
koelkast. In winkels met huishou
delijke artikelen zijn speciale koel
kastthermometers te koop.
- Stel met behulp van een thermo
meter de temperatuur in op 4 gra
den Celsius.
- Stel de thermostaat een paar gra
den lager af bij heel warm weer of
op dagen dat de koelkast vaak
open gaat of erg vol staat.
- Controleer dagelijks de tempera
tuur: deze mag niet boven de 7 gra
den Celsius komen.
- Verwijder eventuele ijsafzetting.
Een koelkast met ijsafzetting koelt
minder goed en vergt extra ener
gie.
- Open een koelkast zo weinig mo
gelijk en laat de deur niet open
staan.
- Dek alle voedingsmiddelen af.
Veel koelkasten hebben een ster
rencodering. Deze geeft aan welke
temperatuur in het vriesvak wordt
bereikt. Eén ster O: -6 graden of la
ger: twee sterren -12 of lager;
drie sterren -18 of lager; vier
sterren -18 graden Celsius of
lager, waarbij bovendien kleine
hoeveelheden voedingsmiddelen
kunnen worden ingevroren. Tij
dens het invriezen mag de tempe
ratuur in de koelruimte niet bene
den de 0 graden Celsius dalen.
PLAATS KOELKAST:
- Let er bij het plaatsen op dat er
voldoende ventilatie mogelijk is
rond de koelkast.
- Zet de koelkast bij voorkeur niet
naast de oven of de verwarming.
- Deel de roosters in de koelkast
overzichtelijk in.
BEWAREN
VOEDINGSMIDDELEN:
-De 'ten minste houdbaar tot'-da-
tum op 'de verpakking zegt iets
over de houdbaarheid van een pro
dukt. Overschrijd die datum zo
weinig mogelijk. Staat er op de ver
pakking 'te gebruiken tot...', dan
ma| deze datum niet worden over
schreden.
- Zet warme voedingsmiddelen pas
in de koelkast als ze zijn afgekoeld.
- Bewaar etensresten niet langer
dan twee dagen.
- Bewaar snel bederfelijke produk
ten niet in de deur: daar is de tem
peratuur het hoogst. Zet alleen een
geopend pak of een geopende fles
melk in de deur en leg dichte pak
ken of flessen in de koelkast.
- Controleer wekelijks op resten.
- Maak de binnenkant van de koel
kast zeker eenmaal in de twee we
ken schoon met water en een af-
wasmiddel dat geen geur achter
laat. Neem deze daarna af met
schoon water. Dat geldt ook voor
koelkasten met zelfontdooi-inrich-
ting.
Patricia Schüte