was als een oorlog in de hel
PZC
Faxen voor vrede in Sarajevo
tegen iatrosofen ai op eerste dag succes
PZC
pppositie tegen
uchtacties boven
•Bosnië neemt toe
commentaar
binnen- en buitenland
jewonden doen hun relaas na explosies in Zuidchinese stad Shenzhen
Zuid-Afrika kan geen
tijd meer verliezen
Experiment met kindercrèche
in gevangenis voor vrouwen
jjf mensen vermoord
i forenzentrein
ZATERDAG 7 AUGUSTUS 1993
Driejaar geleden brak het geweld in de Zuid-Afri
ka's zwarte townships rond Johannesburg en in
de provincie Natal in alle hevigheid los. En het houdt
maar niet op. Afgelopen week werden opnieuw meer
dan honderd mensen in koelen bloede vermoord en
moesten minstens zoveel gewonden worden afgevoerd. Nie
mand lijkt de slachtpartijen, die zich vrijwel dagelijks voor
doen in de troosteloze woonoorden aan de zelfkant van de
grote steden, nog te kunnen verhinderen. De blanke regering
en de zwarte politieke leiders schuiven elkaar de schuld in de
schoenen over het gebrek aan controle over wat er allemaal
gebeurt. Het optreden en de houding van de politie worden
binnen Mandeia's ANC diep gewantrouwd. Steeds opnieuw
zijn er aanwijzingen dat duistere krachten uit rechts-extre-
me hoek het moorden en intimideren aanwakkeren. Daarbo
venop komen dan de voorspellingen van invloedrijke figuren
als Inkatha-leider Buthelezi dat een burgeroorlog dreigt,
wanneer niet aan zijn eisen en verlangens wordt voldaan.
Haat en wraak laten dag na dag hun slachtoffers achter. De
wanhoop daarover dooft het optimisme.
Driejaar lang verlamt datzelfde bloedige geweld nu al de
voortgang van het democratiseringsproces in Zuid-Afri-
ka, de overgang van het Apartheids-systeem naar een sa
menleving zonder rassendiscriminatie. En het wrange van
deze toestand is dat Zuid-Afrika geen tijd meer te verliezen
heeft. Elke vertraging verscherpt de tegenstellingen alleen
maar verder. Tussen de belangrijkste partijen (de blanke re
gering-De Klerk en het ANC), die het met elkaar eens probe
ren te worden over deling en overdracht van macht, over de
opzet van de eerste non-raciale verkiezingen, over een nieu
we grondwet. Maar ook onderling in het kamp van blanke
Afrikaners en binnen de grote massa van de zwarte bevol
king. Want vooral onder de conservatieve blanken en de on
der uiterst rechtse, militante weerstandsbeweging groeit het
verzet tegen de uitverkoop van de eigen voorrangspositie. De
vrees voor de chaos neemt toe en de wapens komen voor de
dag om dan in elk geval het eigen erf te verdedigen. En in het
uitzichtloze bestaan in de zwarte woonoorden raakt het ge
duld op en worden de politieke rivaliteiten tussen aanhan
gers van het ANC en die van Inkatha temidden van de armoe
dige hutten met speren, messen, benzine en vuurwapens ge
nadeloos uitgevochten. Zuid-Afrika zit gevangen in deze cir
kel: de onderhandelingen over de democratisering stokken
steeds vanwege de baaierd van geweld, en juist ómdat er zo
weinig schot in de zaak zit laait het geweld steeds feller op.
Op 27 april 1994 moeten zwart en blank in Zuid-Afrika
voor het eerst samen naar de stembus. De datum ligt
sinds kort vast. Maar de condities om algemene verkiezingen
te houden zijn er op het ogenblik niet naar. Oorzaak is dat de
overeenstemming over de vraag hoe het nu verder moet met
Zuid-Afrika, een te smalle basis heeft. De argwaan en het ge
brek aan vertrouwen tussen het bestaande blanke bewind-
De Klerk en het ANC zijn nog te groot om snel tot sluitende
zaken te komen. En samen slagen zij er maar steeds niet in
om partijen die de onderhandelingen over de democratise
ring nu boycotten, nauwer te betrekken bij het proces van
politieke, economische en sociale veranderingen. Juist om
dat het fundament zo wankel is, fungeert het als voedingsbo
dem voor grote onrust en voor onbeheersbaar geworden ge
weld. De grimmigheid en de starheid aan de tafels waar de
onderhandelingen met grote schokken en moeilijkheden ver
lopen, hebben hun lange slagschaduwen op al die plekken
waar dagelijks mensen worden omgebracht. Alleen als alle
partijen die steeds zeggen dat zij samen willen koersen naar
een nieuw Zuid-Afrika - hoe cynisch die term op het ogenblik
ook klinkt - in de overgangsperiode zich samen verantwoor
delijk voelen voor beëindiging van het geweld, is er mis
schien nog iets te redden in dit gistende land.
vdM.
SEVENUM (GPD) - In de vrou
wengevangenis Ter Peel in het
Limburgse Sevenum mogen
moeders hun kinderen tot vier
jaar bij zich houden. Tot nu toe
is de regel dat alleen baby's tot
negen maanden bij hun moeder
in de gevangenis mogen blijven.
Het experiment geldt voorlopig
voor de half-open vrouwenin
richting in Sevenum. Als de
proef slaagt, komen er ook kin
derafdelingen in de vrouwenge
vangenissen in Zwolle en Heer-
hugowaard.
De vrouwengevangenis Ter Peel
heeft een crèche en klimrekken
in de tuin. De cellen van de vrou
wen zijn uitgebroken om ruimte
te maken voor kinderkamers.
Kosten van deze aanpassingen
bedragen twee ton. Het. experi
ment duurt twee jaar. Momen
teel zijn er vier vrouwen met een
kind. Volgens gevangenisdirec
teur F. Huèr worden er alleen
kinderen bij hun moeders toege
laten als er geen andere opvang-
mogelijkheid is.
Directie K. Scherphuis,
W. F. de Pagter en
F. van de Velde.
Hoofdredactie:
M. P. Dieleman,
algemeen hoofdredacteur;
C. van der Maas.
hoofdredacteur commentaar;
A. L. Oosthoek,
adjunct-hoofdredacteur
Vlissïngen: Oostsouburgse-
weg 10. Postbus 18.
4380 AA Vlissingen.
Tel. 01184-84000.
Servicepunt: Boekhandel
Bikker, Walstraat 94.
Middelburg: Markt 51.
4331 LK Middelburg.
Tel. 01180-81000.
Goes: Grote Markt 2. 4461 AJ
Goes. Tel. 01100-31800.
Terneuzen: Axelsestraat 16.
4537 AK Terneuzen.
Tel. 01150-94457
Hulst: Servicepunt- Boekhandel
Duerinck, Gentsestraat 12.
Tel. 01140-14058
Axel: Nassaustraat 15. 4571
BK Axel. Tel. 01155-68000
Zierikzee: Oude Haven 41,
4301 JK Zierikzee.
Tel. 01110-15380
Opening kantoren
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur.
Openingstijden Zierikzee
van 8.30 lot 12.30 en
van 13.30 tot 17.00 uur.
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10.30 uur.
Centrale redactie: Postbus 18.
4380 AA Vlissingen.
Tel. 01184-84000;
Redactiefax: 01184-70102.
's avonds op zondag dm
vrijdag: vanaf 19.00 uur;
in het weekeindeverwijzing
via de telefonische boodschap op
de kantoren.
Bezorgklachten: maandag
t/m vrijdag: op de kantoren
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 14.00 uur:
op de kantoren door de klacht
in te spreken op de band of de
verwijzing op te volgen.
Overlijdensadvertenties: tijdens
kantooruren en uitsluitend maan
dag- tm vrijdagavond van 20.30
tot 22 00 uur en zondagavond
van 20.00 tot 22.00 uur te Vlissin
gen: Tel. 01184-84000. Fax
01184-70100.
Abonnementsprijzen: per
kwartaal 82.75. automatische
afschrijving 82.00, franco per
post 105,00; per maand
29.00. automatische afschrijving
28.50; jaarabonnement
320.00, automatische
afschrijving f 319,00;
jaarabonnement franco per posl
405.00; losse nummers
maandag Tm vrijdag 1.50.
zaterdag /*2.00 p.st.. (alle
bedragen inclusief 6 pet. btw).
Postrek.nr3754316 t.n.v.
PZC ab.rek. Vlissingen.
Advertentietarieven: 162 cent
per mm: minimumprijs per
advertentie 24.30: ingezonden
mededelingen 2,5 x tarief.
Voor brieven bureau van dit
blad 6.00 meer. Volledige
tarieven met contractprijzen op
aanvraag (alle advertentieprijzen
exclusief 17,5 pet btw).
Giro: 35 93 00. Uitgeverij
Provinciale Zeeuwse Courant B.V.
Vlissingen.
al! ar Eric Groen
N HAAG (GPD) - De reacties stroomden giste-
binnen bij de Stichting Slachtoffers van Niet
ende Alternatieve Geneeswijzen in Tilburg.
Aderden telefoontjes werden genoteerd van
nsen die zich grote zorgen maken over de prak-
en van alternatieve genezeren van iatrosofen
iet bijzonder. Deze laatste groep pseudo-gene-
sis in opspraak gekomen na de dood van zeven
iénten. R. Kusters van de nieuwe stichting
11 dl dat zo snel mogelijk opgetreden moet wor-
tegen de levensgevaarlijke handelingen van
ido-genezers.
aanval van Kusters is in eerste aanl gericht te-
i iatrosofen, aanhangers van de 'school' die
Dc| 'dt geleid door een 40-jarige Hagenaar, die in
vorig jaar tot twee jaar gevangenisstraf werd
oordeeld. Hij had een ernstig zieke vrouw medi-
shulp onthouden. In afwachting van het hoger
oep. dat in september dient, is de Hagenaar
gelaten.
heeft een eigen theorie ontwikkeld door brok-
i antroposofie te mengen met eigen 'medische'
sheid. Het Collegium Iatrosoficum in Den
ig, het hoofdkwartier van de beweging, hult
zich in stilzwijgen en weigert haar ideeën toe te
lichten.
De behandelingen die de iatrosofen toepassen, zijn
beter bed dan hun visie. Zo kreeg een nu overleden
kankerpatiënte uit Amersfoort te horen dat zij
haar reguliere behandeling moest staken. Haar ia-
trosoof schreef haar voor gras te eten en veel piano
te spelen. Dit is maar een voorbeeld van de bizarre
behandelingen die deze 'genezers' toepassen. Een
Tilburgse kreeg v haar 'homeopaat' te horen dat zij
alleen wat sojabonen mocht nuttigen, naast drup
pels en tabletten van onbekende aard. De vrouw
viel pijlsnel af. van zeventig naai- veertig kilo, en
kon op het nippertje worden gered na opname in
een ziekenhuis.
Met zijn stichting wil Kusters de hand reiken aan
de slachtoffers van iatrosofen en „andere ongezon
de genezers". „Ik heb vrijdag weer een aantal ver
schrikkelijke verhalen gehoord. Een vrouw was te
gen haar zin in een kliniek vastgehouden, een an
der moest voor een 'behandeling' van drie maan
den 84.000 gulden betalen".
De stichting gaat met de hulp van juristen bekij
ken hoe de brokken makende nep-artsen voor de
rechter kunnen worden gedaagd. Voorts wordt be
keken op welke wijze slachtoffers kunnen worden
begeleid. Volgens Kusters is de huidige wetgeving
ontoereikend om de kwakzalvers uit te schakelen:
„Knoeiers hebben nog te veel mogelijkheden".
Keerpunt
Ron Kusters, zelf ooit klantan een iatrosoof in Til
burg, besloot de stichting op te richten na het over
lijden van een meisje van twee jaar. „Haar dood
was voor mij een keerpunt. Die lui mogen niet meer
ongestraft hun gang gaan". Kusters zegt precies te
weten hoe iatrosofen hun klanten misleiden: „Mijn
vriendin ging gewoon naar een homeopaat, zonder
te weten dat hij iatrosoof was. Hij heeft haar ver
trouwen gewonnen, en gezegd dat ik mee moest
komen. Had ik dat niet gedaan, dan had hij haar
geadviseerd de relatie te verbreken. In feite isole
ren ze de patiënten en maken die volledig afhanke
lijk".
Die afhankelijkheid wordt daarna optimaal uitge
buit soms tot de dood erop volgt. „De iatrosofen
hebben ook een soort klinieken, waar je voor een
verblijf van een maand '2000 gulden betaalt. Maar
dat is alleen voor het slapen. Zonder van tevoren te
waarschuwen, komen daar allerlei extra kosten bij
voor middeltjes en behandelingen".
Volgens Kusters worden in die klinieken metho
den toegepast die sektes gebruiken om de wil van
de aanhangers te breken. Dat gebeurt door de
mensen slecht of te weinig eten te geven en door ze
weinig slaaprust te gunnen. Kusters: „Het grote
verschil is, dat je bij Baghwan kan weten waar je
aan begint. Bij de iatrosofen gebeurt hetzelfde,
maar zonder waarschuwing".
Kwakzalverij
De iatrosofen zijn moeilijk aan te pakken, omdat
iedereen in Nederland vrij is naar de therapeut'
van zijn keus te gaan. Kusters: „Nu weet ik dat het
idioot is om naar die lui te stappen, maar toen vond
ik dat niet. Je raakt in een ban, je zit in een omge
ving waar dit soortraktijken de norm is".
Desondanks houdt Kusters een zekere mate van
vertrouwen in de alternatieve geneeskunst: „Wij
zullen geen contact opnemen met de Vereniging
tegen Kwakzalverij. Die club scheert alles over één
kam. en daar ben ik het niet mee eens. Er zijn best
goede dingen in het alternatieve circuit, joet alleen
de zwarte schapen eruit plukken".
Stichting Slachtoffers van Niet-Erkende Alterna
tieve Geneeswijzen in Tilburg. Telefoon: 013-42 10
35.
AMSTERDAM (GPD) - 'Stuur
uw solidariteitsverklaring
hier.' Een bibberig gestifte
pijl wijst naar de voorlich
tingsruimte in de Amster
damse Stopera. Onder de
naam 'Hiroshima
1945-Sarajevo 1993' stuurden
vredesboodschappers giste
ren hun goede bedoelingen
via de fax naar het door de
Joegoslavische burgeroorlog
geteisterde Sarajevo.
Aanvankelijk zou een gezel
schap van Nederlandse poli
tici, hoogwaardigheidsbekle
ders en professionele actie
voerders zijn afgereisd naar
Sarajevo om daar persoonlijk
zijn steun te betuigen op een
vredesconferentie. „Maar we
kregen geen toestemming van
de Verenigde Naties", zegt Ina
Brouwer. Tweede-Kamerlid
en bestuurslid van de Hugo de
Grootvereniging.
En zo bleef het bij het doorfa
xen van schriftelijke steunbe
tuigingen en het voorlezen van
verklaringen in het Amster
damse stadhuis. Voor wie dat
slappe hap vindt: „De mensen
in Sarajevo hebben ons ge
vraagd dit te doen."
De verklaringen van de 'Raad
van gereformeerde kerken', de
Ikon, rabbijn Van der Kamp
en zijn islamitische medestre
ver Coskun Cörüz waren de
eerste. „Sarajevo staat model
voor de multiculturele samen
leving. Wie daarvoor gestor
ven zijn, hebben dat niet voor
niets gedaan. Het is het begin
rein aankwam, staat bij haar
bed en beschrijft de vlammenzee
als: „Het was als een oorlog in de
hel".
Medisch personeel in witte jas
sen. dat bijna de klok rond in
touw is geweest, leidt moe maar
geduldig functionarissen van
stad en provincie langs de bed
den op de zalen, waar het onaan
genaam warm is. Meer dan 200
gewonden zijn alleen al in dit. zie
kenhuis behandeld. Hoewel het
officiële dodental gisteren van
„zeker honderd" is terugge
bracht tot zeventig, is het de erg
ste ramp die zich ooit in deze
speciale kapitalistische zone.
die aan Hongkong grenst, heeft
voorgedaan. Veel slachtoffers
zouden nog tussen het smeulen
de puin liggen. Er zijn honder
den gewonden en het blijft on
duidelijk in hoeverre giftige stof
fen zijn vrijgekomen. Een oog
arts heeft verklaard dat veel
mensen klagen over tranende en
pijnlijke ogen, boeren in de om
geving mogen voorlopig geen
water uit de sloten halen en het
slachthuis is uit voorzorg geslo
ten.
Makelaar
„Het stinkt er naar ammoniak
en verbrand mensenvlees", zegt
een medewerker van de make
laar die de ontplofte opslag
plaatsen verhuurde. Hij is de he
le dag op de plek van het onheil
geweest en probeert in een
plaatselijk café met een glas ijs
koffie zijn herinneringen weg te
spoelen. Een vriend van hem, de
waarnemend commissaris van
politie, is als een van de eersten
omgekomen bij de ramp. „Een
collega van hem had hem na de
eerste explosie nog gezegd dat
het te gevaarlijk was het terrein
op te gaan en de brand te bestrij
den. Maai' hij vond dat hij zijn
verantwoordelijkheid moest ne
men en de reddingsoperatie lei
den. Hij liep zo zijn dood tege
moet". zegt hij, somber voor zich
uit starend.
Hij beaamt dat misschien wel
een loopje is genomen met de
veiligheidsvoorschriften, waar
door een ontvlambare stof kon
lekken. Bedrijven in China be
zuinigen op grote schaal op vei
ligheidsmaatregelen, die als
geldverspilling worden gezien.
Een man in het café gaat recht
op zijn stoel zitten en zegt: „Ja.
inderdaad, de mensen in Shenz
hen willem maar één ding, en
dat is geld verdienen. Maar wat
is daar dan verkeerd aan"?
Oud-bisschop van Breda, H. Ernst, heeft zojuist een solidarïteitsboodschap naar Sarajevo ge
stuurd. foto Arthur Bastiaanse/ANP
van een betere wereld",
schrijft Corüz.
Het Amsterdamse IKV zet een
gedicht van Albert Verweij op
de lijn. dat in het begin van
WO II in Nederland is ver
spreid. 'Hoort dit. gij verborge-
nen in holen. Het minste lied
dat ge in het verborgene fluis
tert is veel meer dan het
machtswoord van de heer
sers."
an onze correspondente
vonne van der Heijden
S BENZHEN - Tot buiU-n is het
S(ekreun en gekerm te horen in
?srel Rode-Kruisziekenhuis in de
ar uidchinese stad Shenzhen.
jentallen slachtoffers van de
seciorme explosies van donder-
3rjag liggen tot in de entreehal op
ordig aaneengeschoven bed
en. Velen hebben ernstige
randwonden opgelopen en lig-
en - zoals in China gebruike-
jk, in hun dagelijkse kleren -
ijlen. „Armen en benen vlo-
5 n in het rond het was afgrijse-
T'1'- jk". zegt een man met grote
varte schrikogen en brand-
lekken op zijn borst.
1oor een tekort aan brancards
jn ook de gele houten zitban-
en in gebruik als bedden. Een
llr ngeman met een infuus in zijn
arm rochelt onrustig op de smal
le plank. Hij beweegt zijn hoofd
voortdurend snel van links naar
rechts, alsof hij de traumatische
ervaringen zo van zich af wil
schudden. Verderop kijkt een
man met een flauwe glimlach
onder een chaotisch gelegd ver
band uit, waarop een grote
bloedvlek zit. Ook zijn vuile
overhemd zit onder het bloed.
Kleinere schrammetjes op zijn
arm zijn behandeld met rode jo
dium.
Bewusteloos
Een zwaargewonde vrouw in een
grijze lange broek en een roze
bloes, die in het nabijgelegen
slachthuis aan het werk was,
vertelt hortend en stotend hoe
ze enkele seconden verblind was
en daarna tegen de grond werd
gesmakt. „Ik had net een lading
'f 1RAJEVO (RTR/AFP/DPA) -
oppositie tegen mogeljke
ka chtacties van de NAVO op
rvische stellingen in Bosnië
oeit. De internationale be-
iddelaars David Owen (EG)
Thorvald Stoltenberg (VN)
de commandant van de VN-
oepen in Bosnië, generaal
incis Briguemont, spraken
:h vrijdag tegen de luchtac-
tsuit. De VN-organisatie voor
vluchtelingen, UNHCR, en
enemarken en Roemenie rea-
:erden eveneens negatief op de
AVO-plannen.
re ndertussen overlegde generaal
va[ atko Mladic van het leger van
Bosnische Serviërs vrijdag-
de moslim-commandant
!SJ asim Delic over de overgave
y in de Igman- en Bjelasnica-
rg aan de Verenigde Naties,
aar zij konden niet tot een ak-
oord komen.
Ie Bosnische Serviërs verover
en begin deze week de voor Sa-
ajevo strategische bergen en
leloofden woensdag ze te willen
ipgeven. De Bosnische presi-
enlAlija Izetbegovic verklaar-
4i
de meerdere malen slechts naar
de onderhandelingstafel in Ge-
nève te willen terugkeren als de
Serviërs van de bergen verdwe
nen zijn. Het overleg over beide
bergtoppen en het vrijmaken
van de aanvoerroutes voor hu
manitaire hulpverlening naar
Sarajevo wordt zondag onder
VN-bemiddeling voortgezet.
De commandanten van de VN-
vredesmacht hebben zich steeds
kritisch uitgelaten over moge
lijk militair ingrijpen uit angst
voor Servische wraakacties te
gen „blauwhelmen" op de
grond. Om dezelfde reden stel
len landen als Canada, Groot-
Brittannië, Frankrijk en Spanje
zich terughoudend op wat be
treft de bombardementen.
Bemiddelaar David Owen zei in
Genève dat de dreigementen om
te bombarderen de vredesge-
sprekken, die maandag worden
hervat, in de wielen rijden. Er
wordt nu alleen nog maar ge
sproken over de luchtacties, al
dus Owen, die verder verklaarde
dat in het afgelopen jaar de dia
loog tussen de strijdende partij
en vlotter verliep.
gespannen sfeer Zuid-Afrika
varkens gecontroleerd en stond
te wachten op de volgende toen
iets zwaars op mijn rug viel. Ik
raakte bewusteloos. Toen ik
weer bijkwam, hoorde ik men
sen schreeuwen en zag ze over
brandende lichamen heen weg
rennen". Ze werd op tijd van een
Rook van de brandende fabriek stijgt boven Shenzhen uit.
macht de townships in getrok
ken om een einde te maken aan
de ernstigste explosie van ge
weld sinds augustus 1990. De re
gering had 2000 man extra poli
tie naar het gebied gedirigeerd,
die bovendien nog versterking
kregen van eenheden van het le
ger.
De grootschalige operatie heeft
geleid tot een conflict tussen de
regering en het ANC. ANC-leider
Mandela beschuldigde de rege
ring van eenzijdig optreden,
maar president De Klerk zei dat
de regering wel moest ingrijpen.
Terwijl het geweld in het gebied
ten oosten van Johannesburg
onder controle leek te zijn ge
bracht. werd vrijdagochtend een
bloedbad aangericht in een fo
renzentrein, die van Vereeni-
ging, 60 km ten zuiden van Jo
hannesburg, op weg was naar de
goudstad.
Brutaal
De aanvallers renden door de
trein, gelastten vrouwen te gaan
liggen en openden het vuur op
de mannelijke reizigers. Vijf
mensen kwamen om het leven
en vijf raakten gewond. De poli
tie arresteerde later op de dag
twee mannen in verband met de
aanslag.
De aanvallen op treinen hebben
de afgelopen jaren aan meer dan
200 mensen het leven gekost,
maar de laatste maanden leek
dit probleem dankzij strenge
veiligheidsmaatregelen te zijn
opgelost.
wisse dood gered, maar de rech
terkant van haar lichaam is ver
lamd geraakt. Haar zoon, die
kort na de explosie op het ter-
jx. n onze correspondent
HANNESBURG - Er heerste
sieren een 'gespannen' rust in
townships ten oosten van Jo
nnesburg, die de afgelopen
ek het toneel waren van ge-
ilddadigheden waarbij bijna
Imensen om het leven zijn ge-
men. Maar bij een aanval op
C(n forenzentrein werden vijl'
insen vermoord.
la'politie meldde vrijdag de
i ndst van drie dode lichamen
zeven gevallen van brand
en chting in de woonoorden,
vil ar deze week een ware oorlog
m sen aanhangers van het ANC
it de Zulu-partij Inkatha heeft
oc roed. Niettemin was de situa-
Tli' nu onder controle, aldus een
eenheid was donder-
met groot vertoon van
(Advertentie)
