Ouders hielden meisjes
in gruwelijke greep
Incest èn moord
PZC
reportage
ZATERDAG 19 JUNI 1993
binnen de gemeente. De vader hoefde niet
zo nodig weg, hij hield zijn werk op het
landgoed.
De verhuizingen waren geen bewuste
keuze om te ontkomen aan nieuwsgierige
blikken van buurtbewoners, concludeert
Oostendorp, maar ze droegen er waar
schijnlijk wel toe bij dat de wantoestan
den ongehinderd konden doorgaan. De lo
co-burgemeester rekent af met het beeld
van Epe ..als het Staphorst van de Veluwe.
waai- de luiken gesloten zijn en niets kan."
De gemeente heeft 34.000 inwoners en ziet
zichzelf als een progressieve enclave waar
de PvdA sinds jaar en dag de toon aan
geeft. ,.RPF en SGP hebben samen maar
één zetel in gemeenteraad." Het dorp dat
in de zomer tienduizenden vakantiegan
gers trekt, is van oudsher een plaats waar
industriëlen uit andere delen van het land
na hun pensioen van de rust genieten. ..Er
heerst hier geen sfeer van ons kent ons. In
de nieuwbouwwijken kun je net zo ano
niem leven als in de grote stad."
Anoniem
Op de Martin Luther Kingweg. waar de fa
milie de eerste helft van de jaren tachtig
woonde, heeft ze evenmin een diepe in
druk achtergelaten. In deze nieuwbouw
wijk, met voor ieder huis een carport,
woonde de familie tegenover een blinde
muur, afgeschermd door een dichte rij co
niferen.
Hier moet een belangrijk deel van de ver
krachtingen en vernederingen hebben
plaats gevonden. Toen het gezin er zich
vestigde waren de meisjes net in de puber
teit en waarschijnlijk zijn ze hier voor het
eerst zwanger geworden, maar niemand
zag het. „Ze droegen altijd van die wijde
kleren." Mensen die er al zestien jaar wo
nen herinneren zich alleen dat één meisje
omging met een man die veel ouder was
dan zij. „We hebben zelf dochters in die
leeftijd en dan denk je: Goh. zo'n knappe
meid met zo'n oude vent."
Toch was de buitenwereld indertijd niet
helemaal onwetend. De vrouw die zich nu
bij de politie heeft gemeld, deed op haar
dertiende ook al eens aangifte en de Kin
derbescherming plaatste haar zelfs een
poosje uit huis. Na enige tijd echter beloof
de vader beterschap en ging ze weer naar
huis terug. „Alles ging weer op de oude
voet verder. De mensen van de Kinderbe
scherming zag je niet meer. Die dachten
dat het allemaal goed was", verklaarde ze
in 1991, kort nadat haar ouders, broer en
ex-man waren veroordeeld.
Deskundigheid
De politie geeft toe dat de zaak na de eer
ste aangifte niet goed is afgewerkt en zegt
dat het meisje toen haar verklaring heeft
ingetrokken. Woordvoerder Top reali
seert zich dat de politie zich niet heeft, af
gevraagd of dat uit vrije wil heeft gedaan.
„Ons is verweten dat we dat toen zomaar
hebben geaccepteerd." Maar hij tekent
aan dat dit aan het begin van de jaren
tachtig niet zo gek was. „Er was toen nau
welijks iets bekend over incest en de poli
tie miste de deskundigheid om daarmee
om te gaan." Wethouder Oostendorp van
Welzijn meent dat dit grotendeels ook
geldt voor de hulpverlening. „Essentiële
informatie is toen niet goed doorgedron
gen."
In 1990 stapte het slachtoffer voor de
tweede keer naar de politie en deed op
nieuw aangifte van haar jarenlange kwel
lingen. Deze keer werd de zaak wel opge
pakt en dat mondde uit.in zes veroordelin
gen met straffen die opliepen tot zeven
jaar voor haar vader. Bij deze gelegenheid
werd wel gesproken over de gevolgen van
de jarenlange verkrachtingen, maar de
politie heeft niet gevraagd of er ook kinde
ren ter wereld waren gebracht. „De vrou
wen gaven geen signalen die het voor ons
noodzakelijk maakten eventuele zwan
gerschappen te onderzoeken", aldus Top.
Hij wijst erop dat de politie de verklarin
gen van de vrouwen als leidraad nam voor
het onderzoek. „Dat gebeurde om de
slachtoffers te ontzien." De verklaring van
de vrouw dat er nog meer was. maar dat ze
er emotioneel nog niet aan toe was daar
over te praten, nam de politie voor kennis
geving aan.- „Ook justitie zag op dat mo
ment geen reden om verder te gaan."
Dagboek
In haar dagboek hield de Elburgse bij wel
ke gruwelen ze moest doorstaan. Ook
schreef ze op hoe de zwangerschappen
werden afgebroken en wat er gebeurde
met de baby's die werden geboren. Op
zich is het volgens deskundigen zeer op
merkelijk dat iemand in deze omstandig
heden in staat is een dagboek bij te hou
den. „De slachtoffers wordt helemaal geen
eigen wereldje gegund. Zelfs een huisdier
of een pop om tegen praten, is dan taboe."
Het bijhouden van een dagboek betekent
dat het slachtoffer toch steeds kritisch
was over wat haar overkwam en dacht
'Hier klopt iets niet'. Veel vaker komt het
voor dat slachtoffers hun gruwelijke erva
ringen volledig wegstoppen en letterlijk
vergeten.
Het onderzoek naar de moorden loopt in
middels bijna een half jaar. De politie
heeft lering getrokken uit de missers van
het verleden en tracht volgens woordvoer
der Top de zaak met uiterste zorgvuldig
heid af te wikkelen. Zo is de aangifte van
de moorden voorbereid in een serie ge
sprekken, Daarbij ging niet alleen de aan
dacht uit naar het slachtoffer, ook haar
oudere zus werd op de hoogte gesteld en
voorbereid op een nieuwe golf van publici
teit.
Het slachtoffer zelf heeft alle banden met
Epe en Elburg verbroken en is verhuisd
naar een ander deel van het land. Nie
mand uit haar oude omgeving weet waar
ze met haar kinderen woont. Wel heeft ze.
sinds de nieuwste aangifte weer contact
met het maatschappelijk werk in haar
voormalige woonplaats, ook al komen er
bij haar thuis nog geregeld hulpverleners
over de vloer.
Incest leidt meestal tot groot wantrou
wen. waar slachtoffers maar nauwelijks
overheen komen. In dit soort gevallen
wordt de zaak extra gecompliceerd door
dat vrouwen zich hun leven lang schuldig
blijven voelen aan de dood van hun kinde
ren. aldus een deskundige: „Ze blijven
zich afvragen of ze die weerloze wezentjes
wel voldoende hebben beschermd."
Theo Haerkens en
Carine Neefjes
Foto boven: Politieman P. Elber-
sen: „Je moet je alles voorstellen
alsof je er zelfbij was."
foto Roland de Bruin
Foto rechts: Epe was jarenlang het
toneel van een verbijsterende in
cest-affaire. foto Roland de Bruin
Foto boven: Wethouder F. Oosten
dorp herinnert zich alleen de vro
lijke glimlach van de slachtoffers,
foto Roland de Bruin
Foto links: Het landgoed Weina,
waar de vader van de meisjes als
bosarbeider werkte.
foto Roland de Bruin
It JW et verbijstering is gereageerd op de moord van ten
lVAminste twee pasgeborenen die door verkrachting zijn
verwekt. Het is een vervolg op de incestzaak in Epe die drie
jaar geleden zoveel opzien baarde omdat twee meisjes
jarenlang door hun familie zijn misbruikt. De details zijn zo
gruwelijk dat de politiemensen die zich met de zaak bezig
houden, worden begeleid om trauma's te voorkomen.
Velen zijn in het Hemeltje gelukkiger
geworden", mompelt F. Oostendorp,
loco-burgemeester van Epe. Zijn gedach
ten gaan terug naar een kleine twintig jaar
geleden toen hij in het buurtschap Het He
meltje woonde. In het huis naast hem be
gon het familiedrama met incest en
moord dat nu opnieuw zoveel opschud
ding veroorzaakt.
„Ik kende de mensen van het praatje over
het tuinhek", vertelt Oostendorp. „We
kwamen er niet over de vloer. Ik weet niet
wat er bij hen op de schoorsteenmantel
stond." Van de twee dochters in het gezin
die toen acht a negen jaar waren, herin
nert PvdA-wethouder Oostendorp zich
slechts de vrolijke glimlach. „Ze hadden
weinig speelkameraadjes, maar dat kwam
omdat er nauwelijks leeftijdsgenootjes in
de straat woonden."
De inmiddels 57-jarige vader van de kin
deren was een zwoeger van de öude stem
pel. Hij werkte nog op zaterdag toen dat
voor ieder ander al een vrije dag was. Uit-
geblust beleefde hij de zondag. De man,
die nu vast zit in Zutphen, was een echt
buitenmens. Iedere dag ging hij op zijn
brommertje naar het landgoed Weina in
de buurt van Epe. Daar werkte hij jaren
lang als bosarbeider samen met slechts
enkele collega's. Weina is een van de laat
ste particuliere landgoederen in de buurt.
De eigenaresse van het landgoed kent
hem als een trouw medewerker en wil
geen kwaad woord over hem horen. „Voor
mij is hij onschuldig. Meer wil ik er niet
over zeggen."
Pas als hij in de bossen was, kwam hij tot
leven. Voor zijn woonomgeving toonde de
kleine dikke man nauwelijks belangstel
ling. In zijn spaarzame vrije tijd dronk hij
graag een glas. Na te veel jenever werd hij
altijd handtastelijk en feestjes eindigden
steevast in praatjes over seks. Hij was een
man met twee gezichten. Voor de buiten
wereld weinig geïnteresseerd, maar ge
moedelijk en behulpzaam. Maar binnens
huis autoritair en dictatoriaal.
Traumateam
In het Hemeltje staan eenvoudige huisjes
met een flinke voortuin, het is allerminst
een troosteloze buurt. Het is moeilijk voor
te stellen dat de dramatische gebeurtenis
sen hier begonnen. Vanaf hun achtste jaar
werden de twee meisjes door hun broer,
hun vader en moeder verkracht, verne
derd en mishandeld. Dat ging veertien
jaar door totdat de daders in 1990 werden
opgepakt en veroordeeld. Drie jaar later
werd pas duidelijk dat ten gevolge van de
verkrachtingen ook kinderen werden ge
boren die koelbloedig zijn omgebracht.
Het is voor het eerst dat naar buiten komt
dat kinderen die verwekt werden bij in
cest, zijn vermoord. Bij hulpverleners ech
ter is al minstens tien jaar bekend dat dit
voorkomt.
Met walging en afschuw werd gereageerd
op het bekend worden van de moorden in
Epe. Zelfs ervaren en geharde politiemen
sen hebben moeite de feiten-te hanteren
waarmee ze in deze zaak te maken krijgen.
Voor het eerst wordt een rechercheteam
dat zo'n zaak onderzoekt, begeleid door
het traumateam van de regionale politie.
„Als je mensen hoort of verhoort, ga je zeer
gedetailleerd in op de zaak. Je moetje al
les letterlijk voorstellen alsof je er zelf bij
was. Dat roept sterke emoties op", aldus
begeleider P. Elbersen. „Die emoties moet
je verwerken, want anders gaan ze je leven
beheersen en kun je niet meer functione
ren." Als de negen rechercheurs die aan de
zaak werken daar behoefte aan hebben,
S13(
i
kunnen ze vertrouwelijk met Elbersen
praten, soms zijn er ook groepsgesprek
ken.
Goeie vent
De moeder van de vermoorde kinderen, is
samen met haar oudere zus jarenlang sek
sueel misbruikt. De oudste van de twee
meisjes ontsnapte eerder dan haar zus
aan de klemmende greep en de terreur
van de familie door op haar zeventiende te
trouwen. Door haar huwelijk met „een
goeie vent. die niet meedeed aan de viezig
heid" was zij in staat te breken met de fa
milie. Ze is dan ook minder lang mis
bruikt. Deze vrouw stapte pas een half
jaar nadat haar jongere zus aangifte had
gedaan van afgebroken zwangerschappen
en moord op pasgeboren baby's, naar de
politie. Voor haar huwelijk heeft zij ook
ten gevolge van verkrachting illegale
abortussen ondergaan. In tegenstelling
tot haar zus, kaartte zij de zaak niet eerder
aan. Maar toen haar ouders vorige week
opnieuw werden aangehouden, kon ze de
emoties niet meer aan en besloot ook aan
gifte te doen.
Het huwelijk was echter ook voor haar
niet voldoende om in één keer alle banden
door te snijden. Toen ze niet meer bij haar
ouders thuis kwam bleef de moeder zich
opdringen. Keer op keer ging ze naar het
huis van haar dochter om te proberen het
contact te herstellen. Uiteindelijk kwam
het zelfs zover dat het meisje de politie in
schakelde. Die sloeg de vrouw in de boeien
en voerde haai' af.
Het jongere meisje volgde het voorbeeld
van haar zusje en dacht dat een huwelijk
ook haar uit de ellende zou verlossen. Zij
trouwde met de veel oudere vriend van
haar vader die enige tijd bij hen inwoonde
en vertrok samen met hem naar Elburg.
Daar werden drie kinderen geboren. Maar
het plan om haar echtgenoot om te praten
en een ander leven te gaan leiden, misluk
te. Ze kon hem niet aan. zoals ze gedacht
had en was volledig in zijn macht.
De man dwong haar tegen betaling met
anderen naar bed te gaan. Als ze weigerde,
werd gedreigd dat de kinderen iets zou
overkomen. In tegenstelling tot haar ou
dere zus slaagde het slachtoffer er niet in
met haar ouders te breken. Vader en moe
der reden op hun brommertjes naar het 20
kilometer verderop gelegen Elburg. waar
zij hun perverse praktijken voortzetten.
Van deze man, die 3.5 jaar celsraf heeft uit
gezeten. is dvrouw inmiddels gescheiden.
Ook hij wordt verdacht van betrokken
heid bij het doden van de baby's en is op
nieuw opgepakt. Volgens zijn advocaat is
hij „stuk omdat hij is beschuldigd van
moord." De verdachte ontkent. Met zijn
voormalige schoonouders - de hoofdver
dachten - heeft hij geen contact meer. „Hij
wil absoluut niets meer met ze te maken
hebben."
Buren
In al die jarenhebben de naaste buren
nooit wat gemerkt van de gruwelijke tafe
relen die zich binnen het gezin afspeelden.
De familie leefde zeer teruggetrokken,
zocht nooit contact met buren en verhuis
de om de haverklap. Het lukte haar niet
zich ergens thuis te voelen. Dat gold voor
al voor de instabiele moeder, zodra ze het
huis had ingericht wilde ze al weer weg. Zo
woonde het gezin op zeker zeven adrèssen
