Schoenen op
schorpioenen
controleren
Trappend op vakantie
Leuk naar het strand
Sporten in het Atlas-gebergte
Schouwen
PZC vrije tijd
ZATERDAG 12 JUNI 1993 J J
Met twintig miljoen gulden per jaar wil de Marokkaanse
regering de sportieve toerist die ook cultuur wil proeven,
naar het zuidelijk deel van het Atlas-gebergte lokken. Para-
sailing, kanoën, fietsen, bergbeklimmen en wandelen zijn
activiteiten die er bedreven kunnen worden. Een groep
journalisten trok een week onder leiding van de berggidsen Hajji
Houssine, Brahim Jilou en Mohamed ('Momo') Alahyane door het
gebied rond de rivier de Dra, die in het Atlas-gebergte ontstaat.
Als de Boeing 727 van Royal Air Maroc is
opgestegen van Marrakech om in zo'n
twintig minuten naar de andere kant van het
Atlas-gebergte te vliegen, demonstreert een
jonge stewardess hoe een zwemvest werkt. Bo
ven de Middellandse Zee, toen het vliegtuig
van Spanje naar Marokko vloog, gebeurde dat
niet. Bij Ouarzazate, onze bestemming, ligt
een stuwmeer met een lengte van zestien kilo
meter. Het landschap tussen Ouarzazate en
Tenirhir is, tientallen kilometers lang, dor.
grauw, kaal, eentonig en vooral stoffig. Een
ezel. ogenschijnlijk door Allah en alles verla
ten, zomaar ergens midden in de woestenij, on
derbreekt dat monotone beeld een enkele
keer.
Dan, volkomen onverwacht, verkopen kinde
ren en enkele ouderen, kransen van rozen
langs de weg. Er zijn inderdaad wat rozenstrui
ken te zien. Verderop, waar water uit het ge
bergte komt, is het groener. Palmbomen,
groente, graan. De rozen vormen een bron van
inkomsten voor de plaatselijke bevolking. Ze
maken er onder meer Eaux de Roses van.
Daar hang ik, held op sokken die ik ben, onge
veer twintig meter hoog tegen een steile berg
wand. Toch nog altijd een flinke flat hoog. De
Marokkaanse berggids Momo Alahyane
houdt beneden geroutineerd het nylonkoord
vast), dus ik zou hooguit een enkele meter kun
nen vallen. Maar toch, voor een plattelander is
twintig meter een enorme hoogte.
Momo kan mijn negentig kilo makkelijk hou
den als ik me laat zakken. Op zijn aanwijzin
gen laat ik het koord los - ik zit vast met rie
men om middel en benen - en spreid mijn ar
men. Een sensatie!
Lachend komen drie kinderen, vele kilome
ters ver van de bewoonde wereld, uit hun no-
madentent, ergens halverwege de bergen. Ze
variëren in leeftijd van vijf tot tien jaar en
brengen de hele dag alleen in de tent door.
Hun vader is dood. moeder hoedt de kudde
geiten.
Berberstam
In de donkerbruine, versleten tent, eigenhan
dig gemaakt van zelfgesponnen schapewol,
staan een bok en een kip tussen hun stinkende
uitwerpselen, slechts door een stuk hout op de
grond gescheiden van het 'woongedeelte'. Het
goedlachse, oudste kind demonstreert hoe
met twee stenen meel wordt gemaakt. Ze be
hoort tot het trotse Aït Atta-volk, een Berber
stam die al eeuwenlang met kuddes schapen
en geiten het Atlas-gebergte doorkruist, 's
winters laag, s' zomers hoog. Ze kent het
woord Marokko niet. Haar stam is haar we
reld.
Het hogere gedeelte van het Atlas-gebergte is
op vele plaatsen betoverend mooi. Een groen
De Gorges du Todra, een ideale omgeving voor een sportieve vakantie, met mogelijkheden voor bergklimmen, kanoën,
wandelen, fietsen en para-sailing. foto Roel Dijkstra
lint. beneden in het ravijn, demonstreert de
slijtende kracht van stromend water. De mi
nuscule palmbomen in de diepte contrasteren
sterk met de bruine, kleikleurige. enorme ber
gen. Precies de Grand Canyon, merkt foto
graaf Roel Dijkstra op. Het is inderdaad adem
benemend.
Adembenemend is ook het rijgedrag van onze
chauffeur. Hij schept er een irritant genoegen
in steeds hard van de andere terreinwagens
weg te rijden, pal langs de ravijnkant.
Nabij het dorpje Moussem Imilchil woont de
Aït Hdidou-stam. Vrouwen houden hun om
slagdoek voor het gezicht als ze worden gefo
tografeerd. Een knaapje speelt er met zijn
enige stukje speelgoed', een zwarte vogel met
rode snavel. Hij gooit het gekortwiekte dier op
de grond, geeft het zonder mededogen een
schop onder de kont omdat het dier moet lo
pen. Maai' de vogel werkt niet mee. Zijn poot is
gebroken.
Visjes schieten pijlsnel onder ons door als we
een paar uur lang in een opblaas-kano tussen
de bergen met de stroom mee peddelen. Tus
sen het weinige groen langs de kant zitten kik
kers.
Enkele malen moeten we door het stroompje
waden. Meestentijds varen we. Het is een
prachtige tocht. Ik zing, daar ver in zuidelijk
Marokko, luidkeels Ketelbinkie.
Berggids Momo zegt, terug bij de tenten, dat
ik snel opzij moet stappen. Op enkele centime
ters van mijn rechtervoet schuifelt een schor
pioen. Tot dat moment hield ik er rekening
mee dat het toeristenpraatjes waren als ver
teld werd dat 's ochtends de schoenen moes
ten worden gecontroleerd. Later, als er ge
stopt wordt tijdens een prachtige, maar ver
moeiende fietstocht door de bergen, zien we
weer een schorpioen vlak naast ons. Dat is
schrikken.
Huwelijksmarkt
De beeldschone Rabia Aissaoui van het Ma
rokkaanse ministerie van Toerisme, die de he
le week meereist, vertelt het verhaal van de
Aït Hdidou, een volk dat elk jaar in september
in deze streek een drie dagen durende 'huwe
lijksmarkt' kent. De man kiest daar een
vrouw. De vrouw kan, na overleg in een tent,
weigeren. Na een jaar kunnen beiden beslui
ten uit elkaar te gaan en opnieuw naar de hu
welijksmarkt te trekken. De vrouwen zijn
soms nog maar dertien jaar. Officieel is het
verboden op die leeftijd te trouwen.
Berggids Momo (30) hoopt dat zijn ouders in
Ghassat ook stromend water en elektriciteit
in huis krijgen. Zijn vier broers en drie zussen
zijn nu afhankelijk van de opbrengst van de
grond, de koe, wat schapen en hun houtsnij
werk. Momo. natuurliefhebber, hoopt met zijn
verdiensten zijn bijdrage aan het gezin te kun
nen leveren. In de grote stad, waar hij enige
tijd werkte, voelt hij zich niet thuis.
Momo is niet bang dat de komst van toeristen
ten koste zal gaan van de cultuur. „De mensen
hier zijn geestelijk sterk genoeg om zich te
handhaven."
De kosten van een vakantie in Marokko zijn
ongekend laag. Wie niet in de vrije natuur,
maar op een camping wil overnachten (er zijn
er met douches èn zwembad) is voor vier per
sonen, een caravan en een auto zo'n vijf gulden
kwijt. Het huren van een berggids kost onge
veer vijftien gulden per dag.
De bergbewoners verwonderen zich er wel
over dat die Europeanen naar de top van een
berg willen als daar niets te zoeken is. Rare
jongens, die Europeanen, zie je ze denken.
Fietsvakanties, in binnen- en
buitenland, zijn helemaal in.
„Toen wij in 1972 voor het eerst
met de fiets gingen trekken, deden
we iets heel aparts", herinneren
Gijs (38) en Jolien (42) Bekkenk uit
Zierikzee zich. Ruim twintig jaar
later blijkt de fïetsvakantiemarkt
ontdekt én uitgebreid door gespe
cialiseerde reisorganisaties, die
zorgen voor een gevarieerd aan
bod.
Opvallend is de populariteit van
het buitenland. Vooral Frankrijk
doet het goed. Een trend die tien
jaar geleden werd ingezet met de
komst van de fïetsbus: in een aan
hangwagen gaat de fiets veilig mee
naar het vakantiegebied. Tot dan
beheerste het spoor het vervoer.
Dat betekende een spelletje Russi
sche roulette met de fiets, die vaak
beschadigd of zelfs helemaal niet
aankwam. Op Franse stations blij
ken de perronwagens met 'vlees
haken' voor fietsen nu veelal leeg.
Ze illustreren treffend wie de
markt heeft overgenomen.
Fietsbussen rijden al jaren naar
vrijwel alle gebieden in Europa.
Een misverstand is dat alleen jon
ge en sportieve mensen op fiets
vakantie gaan. Tegenwoordig zijn
met name reizen voor ouderen en
gezinnen met kinderen sterk in op
mars. verklaart woordvoerder
Paul Hendriks van Oad Cycle-
tours, een grote organisator van
fietsvakanties. „Vorig jaar was on
ze oudste deelnemer 74 en onze
jongste negen maanden." Onge
makken worden weggestreken
met onder meer bezemwagens,
speciale kinderbegeleiders en
georganiseerde overnachtingen.
Bonnefooi
Aan de Bekkenks is dat allemaal
niet besteed. Zij doen het op hun
eigen manier, op de bonnefooi. Va
der. moeder en zoon Ramses (16),
gezellig bij elkaar door de uitge
strekte natuur van Frankrijk.
„Schitterend", zeggen ze, „op de
fiets zie je veel meer dan vanuit de
auto." Reserveren bij campings
vinden ze niet nodig, want voor
fietsers met een kleine tent blijkt
altijd plaats. Ramses heeft na ja
ren fietsen met zijn ouders de
smaak trouwens zo te pakken, dat
hij dit jaar alleen gaat. Even op en
neer naar Polen.
Het kan natuurlijk ook dichterbij.
België, met zijn voetbrede fiets
stroken. doet het als vakantieland
heel aardig. De Oostsouburgers
Gre (62) en Wim (65) van Boven
fietsen er zo naartoe. „Gent is
maar zestig kilometer." Het land
heeft bij hen voor op Nederland,
dat overal makkelijk logies is te
krijgen. „De plaatsen liggen niet
ver van elkaar en in elk dorp is wel
een hotel." In Nederland zijn de
VW's in hun ogen veel te vroeg
dicht. „Daardoor ga je gespannen
fietsen, want als er niets vrij is
moetje nog een heel eind verder."
In Nederland doen ze het daarom
georganiseerd.
Bart Mullink
Gijs en Jolien Bekkenk uit Zierikzee met in hun midden zoon Ramses, gepakt en gezakt voor hun fietsvakan
tie. foto Lex de Meester
Beginpunt van de tocht is het
Zierikzeese Sas. waar liefheb
bers bij het tankstation snoep kun
nen inslaan voor onderweg. Bij de
kruising met de Scheepstimmer-
dijk gaan we rechts onder de auto
weg door de Schouwse dijk op. Een
hippie heeft er een vredesteken en
'peace' opgekalkt, maar voor dat
appèl zijn betere plaatsen te be
denken. De Schouwse dijk is een
oase van rust. Verboden voor au
to's en fietsers kom je er haast niet
tegen.
Het beboste Schuddebeurs is als
altijd een verrassing in het vlakke
land en op de fiets hóren we ook
het verschil met de omgeving: hier
overheersen de vogelgeluiden. Bij
de kruising met de Turelureweg
gaan we naar rechts en belanden in
Nieuwerkerke Schutje.
Op de Heuvelsweg richting De-
lingsdijk dient zich de voorbode
aan van de massarecreatie. De mi
ni-campings heten er De Strohalm
en de Zonnewijzer. Caravans en
tenten zitten kennelijk goed in het
groen: we zien ze nergens. Dat is
met bungalowpark Port Greve wel
even anders. Dat is van heinde en
verre te zien. De bomen willen
blijkbaar nog niet zo goed groeien
rond dit absolute dieptepunt in de
recreatiegeschiedenis van Schou
wen.
Brijdorpe en Looperskapelle lig
gen er rustig bij, net als het kerk
hofje even verderop aan de Kapel-
leweg. Maar de geest wordt van de
begraafplaats wel wat onrustig.
'Zijt ook gij bereid?', wordt op het
hek gevraagd. Zo gesteld, zal het
antwoord waarschijnlijk 'ja' moe
ten zijn, maar 'nee' heeft voorals
nog de voorkeur.
Via de jachthaven bij Scharendij-
ke komen we op de Rampweg naar
Renesse. Daar is het nu goed fiet
sen. maar wie er ooit op het zadel
heeft gezeten als het strand 'uit
gaat'. kan het gemeentelijke plan
voor een autovrije Rampweg al
leen maar toejuichen.
Duinen
Ruim een uur na het begin zijn we
bij het strand. Door de duinen wil
len we naar de ongeveer even lange
route twee, die we van het strand
naar Zierikzee nemen. Natuurbe-
schermend Nederland heeft helaas
besloten dat er vanaf het Watergat
niet verder door de duinen mag
worden gefietst. Dat is misschien
heel verstandig, maar op de fiets
kan je je maar slecht voorstellen
dat het zoveel kwaad doet.
We nemen de Hogezoom en komen
via de Kloosterweg op de Vertons-
weg, een schitterend weggetje in
het groen. Op de Burghseweg rich
ting Westenschouwen. waar we de
Westerseweg opzoeken en naar
Burghsluis koersen. Het zoveelste
hoogtepunt: de Oosterschelde.
Verderop, bij de Plompe Toren,
kun je er honderden meters langs
rijden!
Op het stukje provinciale weg heb
ben we voor het eerst echt last van
het drukke autoverkeer. Snel eraf,
bij de Hoosjesweg. Tussen de inla
gen is het rustig. Aan het eind van
de Inlaagweg komt het moeilijkste
moment van de tocht: café-restau
rant De Heerenkeet. De verleiding
is groot om het terras te nemen,
maar de zin om verder te gaan
wordt er dan niet groter op. En het
laatste stuk langs de autoweg is al
zo vervelend, al vergoedt de reiger
aan de Zierikzeese gracht veel.
Maaike van Houten
Er wordt op Schouwen-
Duiveland veel geklaagd
over fietsroutes, maar met een
beetje goede wil valt er heel
leuk naar het strand te fietsen.
Vanuit Zierikzee zijn er twee
mogelijkheden: een via de
zuidkust naar Westenschouwen
en een via de gehuchten
Schutje, Brijdorpe en
Looperskapelle naar Renesse.
Grevelingenmeer
Brouwershavense Gat
Brouwf
Ellemeet
Zonnemaire j
Noordwe!l<
SCHOUWEN
jouwe
Natuurgebied
HetZeepe
Kerkwerve
Oosterschelde
