In Siena is de paardenrace
belangrijker dan de stembus
Schoneveld
herdenkt
Schoneveld
t li|
Italiaanse politiek op de helling
reportage
25
v f
ZATERDAG 5 JUNI 1993
Morgen, zondag, gaan 11 miljoen Italianen
naar de stembus om 1230 gemeenteraden en
zes provincieraden te kiezen. De verkiezingen
zijn een belangrijke test voor de zo turbulente
landelijke politiek. Maar ze gelden ook als
proeftuin voor de op handen zijnde staatkundige
en electorale hervormingen, die het antwoord
moeten vormen op de crisis van het Italiaanse
politieke systeem.
Eerlijkheid, verantwoordelijkheidszin en respect
voor de kiezer worden geacht in de plaats te
komen voor de vaak sinistere en corruptie in
hand werkende machtspolitiek van de partijen.
Men streeft naar een einde van de versnippering
en naar stabiele, krachtdadige regeringen. Kern
van de hervormingen, zoals bepaald door de
onlangs gehouden referenda, is de overgang van
een kiessysteem met een evenredigheidsprincipe
naar een met een meerderheidsprincipe en,
waarschijnlijk, een direct door het volk gekozen
premier.
Op lokaal niveau is deze tendens, dankzij een in
maart aangenomen wet, al een feit. De
burgemeester zal direct worden gekozen. In
gemeenten tot 15.000 inwoners gebeurt dat met
een 'puur' meerderheidssysteem - waardoor in de
praktijk slechts twee kandidaten elkaar
bestrijden - terwijl in de grote(re) steden de
kandidaten moeten proberen meer dan 50 procent
van de stemmen te verzamelen. Wie daarin
slaagt, mag 60 procent van de zetels verdelen
onder de partijen die hem of haar hebben
gesteund.
Aangezien vrijwel zelden een kandidaat een
absolute meerderheid zal halen, is voorzien in
een tweede stemronde, die op 20 juni zal
plaatsvinden. De twee die de meeste stemmen
kregen in de eerste ronde zullen pogen de steun te
verwerven van de uitgeschakelde kandidaten.
Deze procedure moet het vastgelopen politieke
systeem nieuw leven inblazen. De personen - het
liefst van onbesproken gedrag en zo
onafhankelijk mogelijk van de oude partijen -
worden belangrijker. Nieuwe politieke
groeperingen en allianties steken de kop op,
terwijl de oude partijen alles in het werk stellen
zich, al dan niet op oprechte wijze, te
vernieuwen.
De Italiaanse 'fluwelen revolutie', tot nu toe
uitgevoerd door magistraten en politie, krijgt een
politiek antwoord. Ook Siena, een van de
'roodste' en fraaiste steden van Italië, gelegen in
Toscane, met 55.000 inwoners, bereidt zich voor
op de 'grote sprong voorwaarts'. Een reportage.
Op het plein II Campo worden jaarlijks paardenraces gehouden. foto GPD De bank Monte dei Paschi di Siena levert een belangrijk aandeel in de welvaart van de stad.
What is Tangentopoli? Een Ameri
kaanse toerist, onmiskenbaar bezig
aan een cultuurreis door Italië, wendt zich
nieuwsgierig tot het groepje personen dat
een houten tafeltje behangt met manifes
ten op het monumentale Salimbeni-plein,
in het hart van het oude Siena. Mario
Ascheri, historicus verbonden aan de
plaatselijke universiteit en leider van de
spiksplinternieuwe beweging 'Alliantie
voor Siena', legt vriendelijk uit dat Italië
aan de ketting heeft gelegen van corrupte
partijen, wier grootste kwaliteit het vra
gen van 'tangenti' - smeergeld - was. „Ah.
Andreotti en zo", repliceert de Ameri
kaan. „Ja, Andreotti", zegt Ascheri,
„Maar ook communisten; vooral hier in
Siena."
De verkiezingscampagne in Siena. een
van de middeleeuwse parels in het glooi
ende groene landschap van Toscane, is in
volle gang. Op het Salembini-plein. vlak
voor het hoofdkantoor van de vermaarde
bank Monte dei Paschi di Siena, het insti
tuut dat al 5 eeuwen zijn stempel drukt op
het economische, politieke en sociale le
ven van Siena, vinden dagelijks politieke
bijeenkomsten plaats. Op sobere wijze,
zoals de nieuwe trend in Italië is na het
uitbreken van de corruptieschandalen,
strijdt men om het predikaat 'nieuw, eer
lijk en progressiefeen race om het - re
cente - verleden te vergeten.
Maar in Siena is iets vreemds aan de hand.
Terwijl in heel het land de 'vernieuwers'
de aanval hebben geopend op de christen
democratische DC en de socialistische
PSI, de 'eeuwige' regeringspartijen die sy
noniem zijn geworden voor politieke stag
natie en corruptie, richt men zich in Siena
tegen de ex-communistische PDS, de
'eeuwige' oppositiepartij, die zich juist
heeft opgeworpen als hoeder van de pu
blieke moraal. De oorzaak ligt in het feit
dat de PCI-PDS vanaf de Tweede Wereld
oorlog in Siena, net als in de meeste an
dere steden in Toscane, de dienst uit
maakt. Ook de PSI moet het ontgelden,
omdat ze 25 jaar lang, zoals Mario Ascheri
het uitdrukt, als reservewiel voor de PDS
heeft gediend.
De bank Monte dei Paschi di Siena heeft
ongetwijfeld geholpen in het bereiken van
deze concensus. De bank biedt alleen in
Siena al werk aan 2500 mensen en heeft de
plicht de helft van haar nettowinst be
schikbaar te stellen aan de gemeente, die
het geld gebruikt voor 'speciale projec
ten'. „De bank wordt niet voor niets 'Pap
pa Monte' genoemd", zegt Cecilia Tarabo-
chia, die werkzaam is voor de lokale tele
visie Canale 3 Toscana. „Alles, maar dan
ook alles draait in Siena om twee dingen.
Een is het Palio en de andere is Monte dei
Paschi. Siena is, mede door de bank een
uiterst rijke en relatief probleemloze ge
meente. Iedereen erkent dat."
De partij die in Siena het belangrijkste
slachtoffer lijkt te worden van de hervor-
mingswind die door het land waait, is niet
de PDS. maar de socialistische PSI. In de
afgelopen 25 jaar waren het de socialisten
die nogal eens de weelde van de macht
niet konden verdragen. De PDS-er Marg-
heriti zegt dat zijn partij de eer toekomt
voorkomen te hebben dat de socialisten
stalen. Maar politieke tegenstanders, die
overigens deze stelling wel onderschrij
ven. verwijten de PDS dat zij de PSI teveel
de hand boven het hoofd heeft gehouden
vanwege 'realpolitische' redenen.
De PSI doet mee aan de verkiezingen on
der de naam 'Samen voor Siena'. een be
weging die ook de noodlijdende sociaalde
mocratische partij, liberalen en enkele af
vallige christendemocraten omvat. Mario
Menicori, een ontwapenende zestiger die
weliswaar altijd lid geweest is van de PSI,
maar nooit een politieke functie heeft uit
geoefend, is gebombardeerd tot kandi
daat voor het burgemeesterschap. „De
tijd van de oude partijen is voorbij en
daarom hebben we een nieuwe, progres
sieve pool opgericht", mompelt hij bijna
verontschuldigend. Het lijkt niet genoeg
om de vrije val van de PSI - 20 procent bij
de vorige gemeenteraadsverkiezingen en
14 procent vorig jaar bij die voor het parle
ment - te stoppen.
Eelco van der Linden
„In Siena hebben communisten en socia
listen, door hun hegemoniale positie, een
regime gevormd", zegt Ascheri terwijl hij
met medestanders, onder wie zijn vrouw
en kind, pamfletten uitdeelt. „Banen en
aanbestedingen worden vergeven aan
partijgetrouwen. De bank Monte dei Pa
schi, die eigendom is van de gemeente
Siena en volgens de statuten de helft van
haai- winst moet investeren in de gemeen
te, is verworden tot een speelbal van de
partijen, inclusief de DC. De betrokken
heid van enkele bankbestuurders bij een
smeergeldschandaal, toont dit aan", al
dus Ascheri.
De Alliantie voor Siena is het antwoord
van degenen die een einde willen aan de
machtspositie van de oude partijen. Ze re
fereert aan de 'Democratische Alliantie',
die op het ogenblik de nationale politiek
slapeloze nachten bezorgt. Volgens kandi
daat-burgemeester Achille Neri, een ou
dere republikein, is de alliantie geen partij
maar een beweging van personen die el
kaar vinden in het idee de politiek te her
vormen. „In Alliantie zitten niet-partij ge
bonden personen, republikeinen, enkele
PDS-ers en socialisten, groenen, en pro
gressieve katholieken, die de lijn volgen
van Mario Segni, de initiatiefnemer van
de onlangs gehouden referenda", aldus
Neri. „Ons doel is het pact van de politieke
partijen te breken en gemeente-instellin
gen en instituten als de bank Monte dei
Paschi te laten besturen door partijloze
specialisten en ze dus terug te geven aan
de gemeenschap."
van de lokale grootheid Nannini vinden
gretig aftrek. In de verte klinkt tromgerof
fel: de voorbereidingen voor het Palio. de
paardenrace die op 2 juli en 16 augustus
plaatsvindt op il Campo en de Senesi het
hele jaar door in de ban houdt. Politiek
lijkt een bijzaak in een stad die haar histo
rie en cultuur gul tentoonspreidt en oogt
als een eiland van rust en ordelijkheid.
„Een schrikbewind van de communis
ten?" Ivo Crespi. 65 jaar en 45 jaar lid van
de PCI/PDS, moet er smakeüjk om la
chen. Hij koestert zich in de avondzon
voor zijn woning in de 'contrada' De Wol
vin, een van de 17 stadswijken die elkaar
elk jaar bestrijden tijdens het Palio. „De
partij heeft eerlijk en democratisch gere
geerd en zowel in Siena als in de rest van
de regio welvaart en welzijn bevordert.
Die Alliantie voor Siena is een elitaire
groep die de roep om vernieuwing ge
bruikt als dekmantel voor eigen, gefru
streerde. ambities. Wij hebben veel eerder
ingezien dat vernieuwing van de politiek
noodzakelijk was en daarom, twee jaar ge
leden. de oude PCI omgevormd in de
PDS."
Cresti zucht en staart naar zijn handen
waaraan dikke, bruine vingers zitten. Zo
als zoveel Senesi is hij afkomstig van het
platteland. De boeren hebben altijd de
ruggeraat gevormd van de communisti
sche partij in Toscane. Ook Cresti werkte -
tot vorig jaar - als 'mezzadro', een boer die
land in bruikleen krijgt en in ruil daarvoor
de helft van zijn oogst afstaat aan de eige
naar. Na de oorlog vond. onder leiding van
de PCI en de communistische vakbewe
ging. een felle sociale strijd plaats, die uit
eindelijk uitmondde in de emancipatie
van de mezzadri.
Cresti praat over de partij als over een
dierbaar familielid. „Er is solidariteit, we
organiseren feesten, waaraan iedereen
zijn bijdrage levert. De PDS zal ook fouten
hebben gemaakt en in sommige delen van
het land compromissen hebben moeten
sluiten met het christendemocratische
machtssysteem, maar hier moetje niet de
PDS afschilderen als partijstaat. Ik snap
die van Alliantie niet. Als je jezelf een pro
gressieve beweging noemt, zoek je con
tact met de PDS - zoals op landelijk ni
veau ook gebeurt - en voer je geen laster
campagne zoals men hier in Siena doet."
Lovend
De kritiek van Alliantie op de voormalige
communisten lijkt inderdaad ietwat over
dreven. De Senesi vragen om een moder
nisering van de politiek en een bescheide
nere rol van de partijen, maar zijn over het
algemeen lovend over de wijze waarop de
PCI/PDS in al die jaren heeft bestuurd. De
schandalen zijn tot op de dag van van
daag op de vingers van een hand te tellen,
ook al suggeert de Lega Autonomista Tos
cana (de concurrent van de Lega Nord van
Bossi, die overigens niet aan de verkiezin
gen in Siena mag meedoen omdat ze 2
handtekeningen tekort kwam bij de 'on
derschrijving' voor haar lijst) dat het
komt omdat de rechters onder een hoedje
spelen met de politici.
De dom van Siena.
De zon kleurt rood en de Via Banchi di So-
pra, de weg die leidt naai- het beroemde
schelpvormige plein II Campo, verandert
in een deinende mensenmassa. De 'Se
nesi' vermengen zich met toeristen en stu
denten, die in duizenden de universiteit,
de taleninstituten en de conservatoria be
volken. Aperitiefjes. Chianti-wijn en ijs
7
Ji'
'r U- l W -
De eerste Zeeslag
op Schoneveld, 7
juni 1673.
De groeistuipen van een land. In vo
gelvlucht: de Tachtigjarige Oorlog,
de Engelse oorlogen, de strijd met de
Fransen. Na Napoleon werd de Repu
bliek der Verenigde Nederlanden een ko
ninkrijk, met de Oranjes als gekroonde
hoofden. De Republiek speelde in de ze
ventiende en achttiende eeuw een eigen
zinnige rol in de Europese en mondiale
machtsverhoudingen.
De gouden zeventiende eeuw biedt nog
altijd talrijke aanknopingspunten voor
herdenkingen. Om enkele voorbeelden
te noemen: de Vrede van Munster in
1648, toen definitief afgerekend werd met
de Spanjaarden, en de Tweede Engelse
Oorlog (1665-1667), met als hoogtepun
ten de Vierdaagse Zeeslag en de Tocht
naai- Chatham. Natuurlijk zijn er in zo'n
eeuw met talrijke krachtmetingen altijd
gebeurtenissen die in het vergeetboek
dreigen te raken.
Dr P. G. Vonk, eigenaar van het recrea
tiepark Schoneveld bij Breskens, is er
van overtuigd dat het nationale geheu
gen tekort schiet. In 1990 publiceerde hij
De victorieuze zeeslag op Schoneveld,
een boek over de overwinning die Mi-
chiel de Ruyter in juni 1673 met zijn vloot
op een Frans-Engelse overmacht boekte.
Volgende week zaterdag 12 juni vraagt
hij met een feestelijke herdenking op zijn
recreatieterrein en op het strand op
nieuw aandacht voor de volgens hem
'miskende' zeeslag. De Koninklijke Ma
rine verleent ruimhartige medewerking-
met een Lynx-helikopter en de mijnen
veger Hellevoetsluis, die in de handels
haven van Breskens te bezichtigen zal
zijn.
Schoneveld herdenkt Schoneveld. Voor
een recreatie-ondernemer die zijn bedrijf
onder de aandacht van een breed pu
bliek wil brengen is de zeeslag een uitste
kend aanknopingspunt. Cultuurhistorie
wordt steeds meer gezien als een middel
om een stad of streek aantrekkelijk te
maken voor naar verpozing zoekende
vakantiegangers. Dus waarom zou Scho
neveld niet een graantje meepikken
Rampjaar
Natuurlijk is de overwinning op de ge
combineerde Engels-Franse vloot van
groot belang geweest. De Republiek
werd in 1672 van alle kanten belaagd.
Franse troepen rukten op tot de waterli
nie in Holland en Utrecht, de legers van
de bisschoppen van Munster en Keulen
vielen Overijssel binnen; in de zomer van
het Rampjaar waren alleen Holland,
Zeeland, Friesland en Groningen nog
vrij gebied.
Op zee verging het de aanvallers minder
goed, Meerdere keren probeerden Fran
sen en Engelsen de vloot van Michiel de
Ruyter van het strijdtoneel te verwijde
ren. Steeds zonder succes. De standvas
tigheid van De Ruyter heeft een landing
van vijandelijke troepen op de Hollandse
en Zeeuwse kusten en daarmee de totale
verovering van de Republiek voorko
men.
De krachtmeting op de Vlakte van Scho
neveld, een verdronken eiland voor de
monding van de Westerschelde, is zon
der meer een gewichtig evenement. Maar
om nu te zeggen dat die zeeslag 'mis
kend' is en - om de victorie voor eens en
altijd aan de vergetelheid te ontrukken -
elke tien jaar grootscheeps herdacht
moet worden, is een andere zaak. Er zijn
meer glorieuze momenten geweest. De
Tocht naar Chatham in 1667, de slag bij
Solebay in 1672. Als De Ruyter in die
confrontaties minder succesvol was ge
weest. dan had de toekomst van de Re
publiek er ongetwijfeld anders uitgezien.
De zeeslag op de Vlakte van Schoneveld
past in het kader van de grote maritieme
krachtmetingen, zonder dat uit te ma
ken valt aan welke overwinning het
meeste belang moet worden gehecht.
Van vergetelheid en miskenning is al he
lemaal geen sprake. De Ruyter oogstte
internationale erkenning en roem, de
wijze waarop hij de vijandelijke macht
op Schoneveld tegemoet trad getuigde
volgens alle beschouwers van moed en
strategisch inzicht. Zelfs de Franse
vlootvoogd D'Estrées gaf toe dat zijn te
genstander „een groot meester was in de
kunst van den oorlog ter zee" en hem „in
dezen slag schoone lessen had gegeven.
Gaarne zou ik mijn leven geven voor den
roem, dien hij daarbij heeft verworven."
In de standaardwerken over de geschie
denis van de Republiek en over de per
soon van De Ruyter wordt Schoneveld
nog altijd als een betekenisvolle episode
ten tonele gevoerd.
Een belangrijke zeeslag, als zovele an
dere, en bepaald niet vergeten. Recreatie
ondernemer Vonk combineert enthou
siasme voor zijn bedrijf en voor de met de
naam van zijn park verbonden historie
op een aantrekkelijke manier, aantrek
kelijk voor een groot publiek. Dat in
Schoneveld hèt keerpunt van de Neder
landse historie gevonden wordt gaat
daarentegen te ver. Zelfs als een burge
meester en een Kapitein-Luitenant ter
Zee van de partij zijn om de herdenking
luister bij te zetten.
Jan van Damme
Herdenking van de Slag op Schoneveld, zater
dag 12 juni Recreatiepark Schoneveld van 10
tot 16.30 uur. Landing Lynx-helikopter om
13.30 uur, vlaggeparade en herdenkingstoe
spraken 13 tot 14 uur, search- en rescuedemon-
straties door Marinehelikopter en -personeel
15,30 tot 16 uur. De mijnenveger Hellevoetsluis
is vrijdag 11 en zondag 13 juni-van 14 tot 16 uur
te bezichtigen in de handelshaven van Bres
kens.
De victorieuze zeeslag op Schoneveld ver
scheen in 1990 bij Uitgeverij Pieters in Groede.
