Identiteit wordt niet
achter bureau bepaald
We zijn gescheurd
uit hetzelfde lapje
Arme gemeente hoopt
op steun rijke buur
Koudekerke
Sint Philipsland
Aardenburg
reportage
ZATERDAG 3 APRIL 1993 24/25
Ik denk dat alle mensen op het dorp een
beetje afwachten wat er gaat gebeu
ren." YVillemien Huisman kijkt nauwe
lijks op van haar werkzaamheden. Met
een natte doek met Vim boent ze fanatiek
op één van de houten broodrekken uit het
kleine winkeltje dat uitkijkt op het
Dorpsplein van Koudekerke. Aan de ge
vel hangt nog het uithangbord van de
Melkbrigade van Joris Driepinter met
een grote witte M in een blauwe cirkel.
Daaronder de naam van een vroegere ei
genaar: de Fa. Osté Zn. Uiterlijk doet
het pand in alles denken aan een dorps
winkeltje van dertig jaar geleden. Bin
nen verwoordt Huisman haar gevoelens
over hét item van de toekomst; de herin
deling.
„Ik ben daar geen voorstander van", ver
klaart ze. „Maar het is moeilijk in te schat
ten wat de bestuurders precies in gedach
ten hebben. Het kan alle kanten op. Mis
schien weten ze zelf ook niet hoe het uit
pakt. Zoiets blijft altijd een gok." De her
indelingsplannen zijn niet bepaald het ge
sprek van de dag in de melkhandel van
Huisman. En nergens in Koudekerke. De
inwoners lijken gelaten af te wachten wat
er gaat gebeuren. Ze zijn niet echt voor en
ze zijn niet echt tegen.
In de huidige plannen voor de bestuurlijk
ke herorganisatie op Walcheren gaat de
gemeente Valkenisse, die naast Koude
kerke bestaat uit de kernen Biggekerke
en Zoutelande, deel uitmaken van één
grote plattelandsgemeente. Daarnaast
blijven alleen Middelburg (met toevoe
ging van Arnemuiden) en Vlissingen be
staan. Hoewel de kern Koudekerke bij de
andere plattelandsgemeenten wordt ge
voegd, gaat een deel van het grondgebied
naar het aangrenzende Vlissingen, zodat
Ontstaan omstreeks 1200de oudste bewaard gebleven stukken bevatten gege
vens uit 1198
Onderdeel van de gemeente Vallceiiisse die bij de herindeling van 1966 is ont
staan; gaat naar plattelandsgemeente Walcheren
Aantal inwoners kern Koudekerke: 3687
Aantal inwoners Valkenisse: 6048
Samenstelling gemeenteraad: 6 CDA3 VVD, 3 PvdA, 1 SGP
Bijzonderheden: Op het ogenblik een vacature voor de burgemeesterspost van
Valkenisse.
de havenstad uitbreidingsmogelijkheden
in noord-westelijke richting behoudt.
De samenvoeging met de 'kleintjes' roept
vrijwel geen bezwaren op; pas als Middel
burg en Vlissingen worden genoemd,
raakt een enkele - meestal wat oudere -
Koudekerkenaar geprikkeld. „Ik ben er
tegen dat Vlissingen iets van Koudekerke
krijgt", zegt I. Luteijn, in het dorp geboren
en getogen. „Laten we het maai' gewoon
laten zoals het is. En laat Vlissingen maar
zijn eigen boontjes doppen." Onduidelijk
is waar de bezwaren tegen Vlissingen pre
cies op berusten. Het wantrouwen van
sommige oudere dorpsbewoners tegen de
steden lijkt zijn wortels in het verleden te
hebben.
„Ik zou niet weten waarom een herinde
ling nodig is", vraagt J. de Kroo zich af. Hij
woont heel zijn leven 'bijna zeventig jaar
al') in Koudekerke. Ook hij vreest een
overheersing door de twee steden op Wal
cheren. „Nu zijn er nog zes gemeenten op
Walcheren, dat is zes tegen twee. Straks
hebben we nog maar één stem, dat is mijn
bezwaar. Zo komen we zeker op het twee
de plan. Laten ze er dan maai' meteen één
gemeente van maken; dan is de rivaliteit
tussen Middelburg en Vlissingen ook de
wereld uit."
De aantrekkelijkheid van Koudekerke
ligt volgens De Kroo in de sfeer van het
buitenleven. In een stad zou hij nooit wil
len wonen. „Het leven in een dorp is ge
moedelijker en er is nieer contact tussen
de mensen onderling." Nu kent hij de
mensen op het gemeentehuis, in ieder ge
val van gezicht. Als hij straks ergens an
ders moet zijn, is hij waarschijnlijk niet
meer dan een vreemde.
Het is een favoriet argument van de tegen
standers van herindeling; zij vergroot de
afstand tussen bestuurder en burger. „De
bestuurders van hier kunnen de zaken
van de kant van de mensen bekijken",
meent Huisman. „Zo iemand moet toch
weten wat er leeft onder de bevolking, zo
dat hij een beetje flexibel kan zijn. Wan
neer de gemeente grootschaliger wordt,
krijg je ook dat bureaucratische en dan
moet elk regeltje precies worden nage
leefd."
Dinsdagochtend; hartje Sint Philips
land. De postbode groet in het voor
bijgaan een huisvrouw die haar ramen
staat te lappen. Verder is er niemand te
zien op straat. Flipland grossiert in rust
en stilte, en veel inwoners willen dat
graag zo houden. Ze hechten aan de zelf
standigheid van hun gemeente. Dat zou
de beste waarborg zijn voor behoud van
het eigen, besloten karakter. Toch kwam
er geen krachtig eensgezind verzet tegen
het plan Flipland op te heffen. Aan sa
menvoeging met Tholen valt toch niet te
ontkomen, denkt een meerderheid van de
gemeenteraad. Ook de inwoners berus
ten. „Of je nu voor of tegen bent, maakt
weinig uit. Het wordt allemaal in Mid
delburg bekokstoofd."
Hoe verlaten het dorp ook lijkt, in het
praathuisje langs de dijk is bijna altijd wel
wat leven in de brouwerij. Eén voor één
steken ze er even hun kop om de deur, de
oudere mannen van Sint Philipsland. Zij
weten precies wat er speelt in de gemeen
te. Over de dreigende herindeling willen
ze graag hun zegje doen. Maar dan niet
met de naam in de krant, want daar ko
men maar praatjes van in het dorp. „Zelf
standig blijven is natuurlijk het mooist",
bromt iemand. „Maai- als dat echt niet
kan, is samenvoeging met Tholen de beste
oplossing. Wat geaardheid betreft passen
we daar het beste bij."
Het gezelschap beseft: een gemeente met
slechts 2300 zielen is te klein om alle pro
blemen alleen de baas te kunnen. Voor de
herdindelingsplannen bestaat daarom
wel wat begrip. „Alles wordt' duurder",
klinkt het somber. „Neem nu de vuilver
werking, wat dat allemaal kost. Sint Phi
lipsland kan liet niet meer opbrengen.
Ontstaan: Al eeuwenlang zelfstandig. Sint Philipsland vierde in 1987 het 500-ja-
rig bestaan.
Indeling: gaat naar Tholen;
Aantal inwoners: 2366
Samenstelling gemeenteraad: SGP drie zetels, CDA twee zetels. Partij voorAlge-
mene Belangen (PvAB) twee zetels
Dorpen: Snit Philipsland en Anna Jacobapolder
Gehucht: Sluis
Tholen is goedkoper heb ik gehoord. Daar
hoeven we minder belasting te betalen."
Een in blauwe overall gestoken grijsaard
wuift dat voordeel weg. Hij weet zeker dat
het opgeven van zelfstandigheid de Fli-
planders alleen maar nadeel berokkent.
„Ga maar na. Voor paspoort, rijbewijs, ge
boorte-aangifte of trouwerij kunnen we nu
nog hier terecht. Straks moeten we voor
ieder wissewasje naar Sint-Maartensdijk.
Een heel eind rijden. Voor wie een auto
heeft, is dat geen ramp. Maai' mensen zon
der eigen vervoer zijn mooi de klos."
Eén front vormen ze als het eigen karakter
van de gemeente ter sprake komt. Fli
pland moet Flipland blijven, daaraan valt
niet te tornen. „We zitten echt niet anders
in elkaar dan mensen uit Goes of Vlissin
gen. Tenslotte zijn we allemaal van het
zelfde lapje gescheurd. Ons gaat het enkel
om de rust die hier heerst, die willen we
bewaren", zegt een voormalig landbou
wer. „Op grote recreatieparken bijvoor
beeld, zit niemand hier te wachten. Tho
len doet daar wel wat aan, maar ik heb in
andere dorpen gezien waar dat toe leidt.
Daar kun je nog niet een paar klompen
buiten laten staan, of ze worden gejat."
Het is tijd voor de iunch, het praathuisje
stroomt leeg. Een kranige zeventiger, ge
boren en getogen Fliplander, trekt als
laatste de deur achter zich dicht. Hij
denkt dat Tholen het eigene van zijn ge
meente wel respecteert. Al klinkt het wat
onzeker: „We mogen aannemen dat ze
goed op de hoogte zijn van de mentaliteit
hier. Ze kunnen ons moeilijk andere nor
men opdringen."
De gemeenteraad heeft de boot zo lang
mogelijk afgehouden. Het standpunt luid
de steeds hetzelfde: nauwere samenwer
king met andere gemeenten is prima, her
indeling moet als het even kan worden
voorkomen. Daarbij wees de raad niet al
leen op identiteit. Ook de geografische lig
ging werd in de strijd geworpen. Flipland
als schiereiland vormt een afgebakend ge
heel. Dat sluit nergens goed op aan. was
de redenering. „Of Flipland nu naar Tho
len gaat. of naar Schouwen, het bungelt er
altijd wat vreemd bij", drukte burgemees
ter T. A. Vogel (SGP) het eens uit.
Maar weinig Koudekerkenaren geloven
dat een herindeling ten koste gaat van het
karakter van het dorp. „De mensen die in
een dorp wonen bepalen de identiteit, niet
degenen die achter de bureaus zitten",
denkt J.E. van der Schoot. De herindeling
kan hem dan ook weinig schelen. Volgens
Huisman is al veel van het karakter van
Koudekerke verloren gegaan, zonder dat
daar een bestuurlijke reorganisatie aan te
pas hoefde te komen. „Het dorp heeft geen
echt gezicht. Iedereen trekt toch al naai
de stad. Behalve een melkboer, een bak
ker en een supermarkt is hier toch vrijwel
niks? De leefbaarheid van een dorp hangt
heus niet af van een bundeling van bestu
ren."
Onder het personeel van de gemeente
Koudekerke is de herindeling wel onder
werp van gesprek, zij het slechts inciden
teel. Hoewel door samenvoeging van ge
meentelijke diensten sommige functies
misschien overbodig worden, is ge
meenteambtenaar W. Beilo niet bang over
een paar jaar zonder baan te zitten. Hij
ziet wel degelijk de noodzaak van een
schaalvergroting. „Ik ben nu met tal van
zaken bezig die een breed terrein bestrij
ken, maar kan me daardoor soms niet vol
doende verdiepen. Dat is een probleem
waar alle ambtenaren van kleine gemeen
ten mee kampen." In een grotere organi
satie is meer ruimte voor specialisatie.
„Natuurlijk zijn er wel zaken die vóór her
indeling pleiten", besluit De Kroo. „Maar
de vraag is of dat zo aantrekkelijk is. U
kookt toch ook niet voor de hele week het
zelfde, omdat dat zo efficiënt is? Zo ligt het
hier ook."
Ernst Jan Rozendaal
Nu gedeputeerde staten de herindeling
willen afdwingen, kiest een raadsmeerder-
heid voor vrijwillige aansluiting bij Tho
len. Als er toch niet aan te'ontkomen valt.
kun je maar beter meedoen, vinden de
fracties van CDA en de Partij voor Alge
mene Belangen (PvAB). Alles beter dan
straks geheel buitenspel staan. Alleen de
SGP volhardt in een krachtig 'neen'. SGP-
wethouder L, Walpot: „We zijn nu nog
flink vertegenwoordigd in de raad, maar
in groter verband wordt het voor ons wat
dunner."
De wethouder betwijfelt of Flipland zijn
identiteit kan behouden. „Wij hebben al
tijd op de bres gestaan voor het karakte
ristieke van onze gemeente. Maar de mo
gelijkheid zit erin dat we straks groot
schalige recreatie krijgen. Om maar niet
te spreken over zondagvoetbal. Het risico
dat we dat hier krijgen, wordt met de dag
groter."
Een jonge vrouw duwt een kinderwagen
door de straten van Sint Philipsland. Zij
heeft weinig moeite met de overstap naar
Tholen. Veel jongeren juichen het toe. „Al
is het natuurlijk wel een beetje jammer",
zegt L. van de Ree. „Nu staan we nog op
onszelf, straks zijn we niet meer dan het
achtste dorp van Tholen. Maar dat er echt
veel verandert, geloof ik niet." In Anna Ja
cobapolder, de tweede kern van Sint Phi
lipsland, denkt de 75-jarige M. Wesdorp er
net zo over. De herindeling brengt echt
geen aardschok teweeg. „Het was anders
geweest als Flipland naar Brabant had ge
moeten. Dat past echt niet bij elkaar. Het
mentaliteitsverschil is veel te groot. Fli
pland met Tholen gaat veel beter. Dat is
bijna twee handen op één buik."
Marten de Jongh
foto Lex de Meester
foto Lex de Meester
Ontstaan omstreeks 174 na Christus uit een Romeinse vestiging, na een reeks van
overstromingen in de vijfde eeuw herontdekt door landbouwers en vissers, rond
het jaar 1187 verrijkt met stadsrechten.
Indeling: Wordtin januari 1995 streefdatumsamengevoegd met Sluis.
Aantal inwoners per 15 januari 1993: 3660
Samenstelling gemeenteraad: CDA (3 zetelsGemeentebelangen <3 zetels). Lijst
Rammélaere <2 zetels). VVD 1 zetel), PvdA 1 zetel), D66 (1 zetel)
Bijzonderheden: Op 1 april 1941 werden de zelfstandige dorpen Eede en Sint-
Kruis bij Aardenburg gevoegd.
De kikkers (hét symbool voor Aarden-
burg) op het fontein aan de Kaai spu
wen er lustig op los, alsof er niets aan de
hand is. De mensen in de straten doen hun
alledaagse dingen, schijnbaar zorgeloos.
Alles onder het mom van: als het moet,
dan moet het maar en we zien wel hoe het
gaat. De gemeenteraden van Aardenburg
en Sluis besloten in februari nagenoeg
unaniem tot een fusie. Daarmee werd be
wust een verbond aangegaan om Oost
burg buiten de deur te houden. Een defen
sieve stap om te voorkomen dat de twee
kleintjes worden opgeslokt door de gro
tere West-Zeeuws-Vlaamse buur. Een
juiste tactiek vindt de doorsnee Aarden
burger. Vooral omdat het arme en stille
Aardenburg kan meeprofiteren van het
weldadige, toeristische Sluis.
„Ze doen maar, zolang ik tenminste geen
burgemeester hoef te worden. Daar begin
ik niet aan", is het eerste wat Aardenburg-
promotor en criticus bij uitstek E. Cuele-
naere (69) uitroept over het aangekondig
de huwelijk. „Natuurlijk zou het behoud
van onze zelfstandigheid het mooiste zijn.
En toch, Eede, Sint Kruis en Aardenburg
zijn al meer dan vijftig jaar bestuurlijk sa
men, maar ieder met behoud van de speci
fieke eigen identiteit. Door bij Sluis te
worden gevoegd, blijft de schade voor
Aardenburg in ieder geval nog beperkt.
Zouden we naar Oostburg moeten, dan
worden we een nummer, één van de vele
onbetekende kernen in West-Zeeuwsch-
Vlaanderen. Aardenburg kan van het hu
welijk met het rijke Sluis in ieder geval
nooit slechter worden. We kunnen er nog
van leren. Aardenburg zit vastgeroest. Dit
is de vooruitgang."
De plaatselijke winkeliersvereniging
denkt er net zo over. Ooit waagde Warvo-
voorzitter H. Leliaert zich aan de uit-
spraak dat het centrum van Aardenburg
weinig meer is dan een sluiproute voor
toeristen op weg naar Sluis. „Of we nu wel
of niet samengaan, de concurrentie vanuit
Sluis blijft voor ons het zelfde. De situatie
kan wat dat betreft niet slechter. We roe
pen al zo'n twaalf jaar op het gemeente
huis dat de binnenstad moet worden aan
gepakt, aantrekkelijker moet worden
voor het winkelend publiek. Maar veel
medewerking hebben wij nooit gehad
dankzij de jarenlange bezuiningsroes.
Misschien dat we in een nieuwe gemeente,
met en beter gevulde schatkist, eindelijk
wèl eens iets kunnen klaarmaken", rea
geert Leliaert,
Bedelen
Bij een rondgang door de Kikkerstad
wordt duidelijk dat de voorgenomen fusie
slechts oppervlakkig leeft bij de bevol
king. Een leidster van de peuterspeelzaal
tuit bij een 'confrontatie' met het onder
werp haar lippen en laat na een lichte aar
zeling blijken nauwelijks over de conse
quenties te hebben jiagedacht. Waarom
zou ze ook. „Of we nu Aardenburg blijven,
of Sluis-Aardenburg worden, de burger zal
er toch niet veel van merken", verwacht
ze. Pas wanneer de peuterspeelzaal er bij
wordt gehaald, laat de leidster blijken de
ontwikkelingen om praktische redenen
toe te juichen. „We moeten ieder jaar bij
de gemeente bedelen om subsidie. In Sluis
krijgt de speelzaal (met minder kinderen
en minder openingsuren) twee keer zoveel
geld. Misschien dat wij het straks dan ook
wat makkelijker krijgen."
Ook de ambtenarij in het 'Kikkerslot' laat
de op handen zijnde samenvoeging ge
dwee op zich afkomen. Ze zien vooralsnog
weinig reden zich druk te maken over de
aanstaande stoelendans met de Sluisse
collega's,
„Dat is nog zo ver weg", zegt chef burger
zaken L. Herman. „Ik denk dat het pro
bleem zich vanzelf oplost. We zitten met
een aantal oudere ambtenaren Daarvoor
is een afvloeiingsregeling denkbaar. En
verder is er voor iedereen straks wel een
plaatsje te vinden, verwacht ik. Door spe
cialisatie op een bepaalde portefeuille bij
voorbeeld."
Een huisvrouw uit het naburige Sint
Kruis vindt de samenvoeging 'wel een
goed idee'. Ze geeft het tenminste de voor
deel van de twijfel. „Ik moet nog zien hoe
het allemaal gaat lopen. Veel zullen we er
waarschijnlijk niet van merken. Maar met
Sluis zijn we in ieder geval beter af dan
met Oostburg, hoop ik. Anders worden we
helemaal weggecijferd."
Eede
Vanuit de andere aanverwante kern,
Eede, klinkt een wat minder berustend ge
luid. Ontevreden ook, omdat de gemeen
teraden eigenmachtig hebben beslist zon
der vooraf de bevolking te informeren en
raadplegen. „De bestuurders hebben ver
zuimd de plussen en minnen van een sa
menvoeging met Oostburg op een rij te
zetten", aldus oud-bankdirecteur, vice-
voorzitter van de dorpsraad en parttime
ambulancechauffeur J. van Bellegem.
„De burgers kunnen nu geen reëele verge
lijking maken. Want of je nu door de kat of
door de hond wordt gebeten, er is wel de
gelijk een verschil. Ik vind het een beetje
overkomen als twee boeren die op de
markt met handjeklap een huwelijk tus
sen hun wederzijdse kinderen regelen, ter
wijl de jongelui er zelf niets over hebben te
zeggen. Het liefst zou ik Eede zelfstandig
zien, maar dat is tegenwoordig natuurlijk
onmogelijk. In dat licht moet je ook de
nieuwe gemeente Sluis-Aardenburg be
zien. Nog steeds te klein om daadkrachtig
het toenemend aantal taken aan te kun
nen. In bestuurlijk opzicht hebben ze
Oostburg gewoon nodig."
Marcel Modde
ei toeristische drukte bij buurgemeente Sluis.
foto Lex de Meester