Zeeuwen zijn niet ondersteboven
van herindeling gemeenten
yUSSlNGE
IDDELBURG
Lri
BENT U TEVREDEN OVER UW GEMEENTE?
1
In Zaamslag ging de bevolking met
spandoeken massaal de straat op -
harmonie De Volharding voorop - om te
betogen voor behoud van zelfstandig
heid. In IVolphaartsdijk hield een actie
comité een enquête onder de bevolking
om de mening te peilen over samenvoe
ging bij Goes. Succes bij voorbaat ver
zekerd: 88 procent sprak zich ertegen
uit. In Axel. Koewacht. Zuiddorpe en
Overslag gebeurde hetzelfde. Daar wil
de 95 procent van de bevolking onder
geen beding bij Terneuzen. Op Tholen
lieten gemeentebesturen een rapport
maken - Tholen Emergit - om aan te to
nen dat er niet één gemeente, maar drie
moesten komen. Vanuit Sluis kregen le
den van de Tweede Kamer ansichtkaar
ten, met daarop in rijm een pleidooi
voor zelfstandigheid.
Herindeling. Ooit was alleen al het idee
voldoende om mensen op de barricaden
te krijgen. Aan kretologie geen gebrek.
Zoals: 'Fuseren betekent voor een groot
aantal betrokkenen fusilleren en daar
aan hebben wij geen behoefte.' En: 'Er is
sprake van aan feodale tijden herinne
rend gesol.' Gemeentebesturen die el
kaar verketterden en provincie en rege
ring van machtsmisbruik beschuldig
den. Herindeling. In de jaren zestig en ze
ventig werd heel Zeeland op de schop ge
nomen. Van 101 naar 30 gemeenten. Het
hield de mensen bezig: het leefde niet al
leen onder bestuurders, maar ook onder
de bevolking.
Op initiatief van het provinciaal bestuur
is een nieuwe ronde aangekondigd. In
eerste aanleg van 30 naar 17 gemeenten.
In een volgende etappe nog eens vijf of
zes gemeenten minder. Gemeentebestu
ren voeren voorspelbare en verplichte
nummers op. Een aantal gemeenten
kiest eieren' voor haar geld en komt zelf
met fusievoorstellen, in de hoop een al te
rigoureuze ingreep te voorkomen. Van
opwinding onder de bevolking - zoals in
het verleden - blijkt weinig. Een snelle
telefonische rondgang van de PZC-
redactie onder 100 Zeeuws-Vlamingen
leerde dat de mensen het wel geloven en
bepaald niet zitten te wachten op een be
stuurlijke reorganisatie.
Om precies te weten te komen hoe er on
der de Zeeuwse bevolking vandaag-de-
dag over herindeling gedacht wordt, liet
de PZC-redactie door het Instituut voor
Strategische Kommunikatie (ISK) te
Amsterdam een opinie-onderzoek hou
den. Dat gebeurde in de periode 25-29
maart '93. Aan 180 Zeeuwen van 18 jaar
en ouder werd een mening gevraagd.
Kern van de enquête: Hoe ervaart de
Zeeuwse bevolking het functioneren van
de huidige (eigen) gemeenteen hoe kijkt
men aan tegen de voorgestelde gemeen
telijke herindeling? De uitkomsten van
het onderzoek leveren volgens ISK een
representatief beeld op. Van de onder
vraagden is 47 man en 53 vrouw.
Ruim 29 is jonger dan 35 jaar. 48
tussen 35 en 55 jaar en 23 is ouder dan
55 jaar.
Ongeveer tweederde van de ondervraag
den omschrijft de eigen gemeente als een
stadsgemeente; ruim eenderde woont in
een plattelandsgemeente. Op het mo
ment van het onderzoek zegt eenderde
van de ondervraagden geen politieke
voorkeur te hebben. Van degenen die
wel kleur bekennen, heeft 17 een voor
keur voor het CDA, steunt 11 de
PvdA, 13 de VVD en kan D66 rekenen
op 16
Huidige situatie
In het kader van het opinie-onderzoek is
eerst gekeken naar de huidige situatie.
Hoe denken de Zeeuwen over hun lokale
bestuur, het niveau van de gemeentelij
ke belastingen, de serviceverlening door
de gemeente en de aanwezige of afwezige
voorzieningen. Gevraagd is naar de ma
te van tevredenheid: zeer/redelijk/neu
traal/niet zo/geheel niet. Algemene uit
komst: Het niveau van de gemeentelijke
belastingen scoort slecht. Maar ja, wie is
daar doorgaans gunstig over gestemd?
Vrijwel niemand toch! Afgezien dus van
de belastingen, zijn ruime meerderhe
den van de Zeeuwse bevolking tevreden
over het functioneren van de eigen ge
meente. Met name de gemeentelijke
voorzieningen mogen op brede waarde
ring rekenen.
Zo is 6 zeer tevreden over het gemeen
tebestuur en 58 redelijk tevreden. De
gemeenteraden doen het in de ogen van
ruim de helft van de mensen nog niet zo
slecht. Een vrij aanzienlijk percentage
van 18 staat neutraal tegenover de wijze
waarop het gemeentebestuur opereert;
13 is niet zo tevreden en 2 is ronduit
ontevreden. Voor 4 van de Zeeuwen is"
het niveau van de gemeentelijke belas
tingen toch aanleiding zeer tevreden te
zijn en 29 is daarover zeer tevreden.
De helft denkt daar anders over: 43 is
niet zo tevreden en 7 is ontevreden;
16 stelt zich neutraal op.
Maar liefst 16 is zeer tevreden over de
serviceverlening door de gemeente en
62 redelijk tevreden. De mensen heb
ben hierover een duidelijke mening,
want slechts 6 is neutraal. Niet zo te
vreden is 13 en 2 is ontevreden. De
voorzieningen in de gemeente scoren het
beste: 21 is zeer en 53 is redelijk te
vreden. Bij deze vraag neemt 7 een
neutrale positie in. Aan de negatieve
kant van de tevredenheidsbalans staat
19 van de bevolking: 14 is niet zo en
5 is geheel niet tevreden.
Uit de antwoorden valt een aantal bij
zonderheden te destilleren. Ze bieden
ook een doorkijkje naar de betrokken
heid van de burger bij het lokale be
stuur:
inwoners van plattelandsgemeenten
zijn naar verhouding iets minder tevre
den over hun gemeentebestuur;
inwoners van grotere gemeenten zijn
naar verhouding minder tevreden over
gemeentelijke belastingen;
inwoners van plattelandsgemeenten
zijn naar verhouding minder tevreden
over de voorzieningen in hun gemeente.
Inkrimping
De onderzoekers van ISK gaven de deel
nemers aan de enquête een korte uiteen- v
zetting over de plannen van het dage
lijks provinciebestuur: inkrimping van
het huidige aantal van 30 gemeenten
naar 17, Vervolgens is de deelnemers ge
vraagd of zij voor of tegen een dergelijke
Wie vanuit Sint Laurens naar Middelburg rijdt, stuit op dit stukje herindeling op
particulier initiatief. Een onbekende nam deze week een voorschot op 'Vlisburg'.
foto Lex de Meester
herindeling zijn. De volgende antwoor
den werden genoteerd:
38 is voorstander van gemeentelijke
herindeling:
22 maakt het niet uit;
40 is tegenstander gemeentelijke
herindeling.
Ruim één op de vijf Zeeuwen geeft hier
mee te kennen zich niet zo druk te ma
ken over een gemeentelijke herindeling -
heeft er althans geen uitgesproken me
ning over. Daarentegen houden de voor-
en tegenstanders elkaar vrijwel in ba
lans. Een verschil van 2 mag. mede ge
geven de omvang van het onderzoek,
nauwelijks naam hebben. Het is opval
lend dat bij de voorstanders de inwoners
van plattelands- en stadsgemeenten ge
lijkelijk verdeeld zijn. Op het platteland
is de weerstand tegen herindeling echter
groter dan in de stad: 49 van de inwo
ners van plattelandsgemeenten is tegen
stander van herindeling.
De ondervraagden mochten zich niet be
perken tot een simpel 'voor' of 'tegen'
herindeling. Gevraagd is ook een reden
te geven voor de opstelling pro of contra.
De argumenten van de voorstanders be
helzen:
19 meer voorzieningen?
betere dienstverlening'
18 minder kosten/
financiële besparing;
16 betere bestuurbaarheid;
12 betere samenwerking/
meer mogelijkheden;
12 effectiever gebruik
van beschikbare middelen;
10 grotere gemeenten
hebben meer inspraak;
9 betere verdeling
van financiën.
Tegenstanders stellen de volgende za
ken aan de orde:
30 eigen identiteit en
sfeer verdwijnen:
20 meer afstand tot bestuur/
onpersoonlijk;
16 gaat ten koste van
plaatselijk belang;
14 te groot/bestuurbaarheid
wordt minder;
13 zoals het nu is
gaat het goed;
11 het kost alleen maar geld;
9 reisafstand voor
diensten wordt groter.
De kern van het betoog dat de voorstan
ders afsteken laat zich samenvatten als
het voordeel van de doelmatigheid:
meer middelen, meer macht. Het feit dat
meer voorzieningen en een betere
dienstverlening het hoogst scoren on
derstreept dat door een inwoner van een
gemeente daar het grootste belang aan
wordt gehecht. Het belastingniveau
speelt een rol van minder betekenis. Dat
een deel van de voorstanders niet tevre
den is over de wijze waarop de gemeen
ten nu samenwerken, is een onderstre
ping van de noodzaak tot fusie. Het is
ook door het dagelijks provinciebestuur
als een belangrijk argument aange
voerd.
De argumenten van de tegenstanders
van herindeling bevinden zich meer in
de sociale sfeer: vrees voor verlies van
identiteit, meer afstand tot het bestuur
en grotere bureaucratie. Een naar ver
houding klein aantal is bang dat vor
ming van een grotere gemeente de bur
ger geld gaat kosten, onder meer door
hogere belastingen. De grote mobiliteit
is ongetwijfeld van invloed op het gerin
ge aantal Zeeuwen dat een grotere rei
safstand voor diensten als nadeel noemt.
Het verdwijnen van het gemeentehuis
vindt de burger minder erg dan burge
meesters en raadsleden. Erbij komt dat
de gemiddelde burger niet vaak een be
zoek aan het gemeentehuis te brengen
heeft.
Er zijn meer mannen (44 dan vrouwen
(33 voorstander van een herindeling.
Bij degenen die het niks uitmaakt is de
verhouding 14 mannen en 28 'X. vrou
wen. Mannen en vrouwen houden elkaar
bij de tegenstanders aardig in even
wicht: 41% en 40%. De meeste voor
standers bevinden zich in de leeftijds
groep 45 tot en met 54 jaar: 49 Bij de
tegenstanders voeren met name de
ouderen (vanaf 65 jaar) met 50 de bo
ventoon. In de groep 'maak me niet uit'
gaan de jongeren van 18 tot en met 24
jaar met 46 aan kop.
Nodig of overbodig
Behalve de meer algemene mening over
gemeentelijke herindeling in Zeeland, is
aan de deelnemers ook de vraag voorge
legd: Vindt u een dergelijke herindeling
nodig of juist overbodig? In totaal meent
bijna 39 van de ondervraagden dat
een herindeling nodig is. Een meerder
heid van bijna 57 vindt dit overbodig
en 4 heeft hierover geen mening. Het is
duidelijk dat een aantal van de mensen
die op de algemene vraag met 'maak me
niet uit' reageerden, zich bij de toegepit-
ste vraag nodig/overbodig tot de tegen
standers hebben bekeerd; er valt een for
se verschuiving van 13 waar te nemen.
Uit de discussie over de herindelings
plannen van het dagelijks provinciebe
stuur blijkt dat sommige gemeentebe
sturen de voorstellen niet ver genoeg
vinden gaan. Zij willen minder gemeen
ten, bijvoorbeeld één op Walcheren,
twee op Zuid-Beveland, drie in
Zeeuwsch-Vlaanderen. Anderen daaren
tegen pleiten voor minder vérgaande
stappen en derhalve meer gemeenten
dan 17. De onderzoekers van ISK heb
ben onder de deelnemers de mening ge
peild over de omvang van de komende
herindeling: gemeentelijk Zeeland dras
tisch herschikken of kalmpjes aan.
HET
EIGEN
GEMEENTE
BESTUUR
NIVEAU
GEMEENTELIJKE
BELASTINGEN
zeer tevreden
redelijk tevreden
neutraal
niet zo tevreden
geheel niet tevreden
zeer tevreden
redelijk tevreden
neutraal
niet zo tevreden
geheel niet tevreden
HOE DENKT
U OVER
GEMEENTELIJKE
HERINDELING?
77%
VERWACHT U
4%
VERANDERING
DOOR DE
HERINDELING?
3%
WOONPLAATS
POLITIEKE
VOORKEUR
nee. niel veel
ja, positief
ja, negatief
weel niet
jonger dan 35
tussen 35 en 55
ouder dan 55
De schaal waarop een en ander zijn be
slag zou moeten krijgen, wil ruim twee
derde van de ondervraagden bij voor
keur bescheiden houden. Dit houdt in
dat het samenvoegen van twee min of
meer gelijkwaardige gemeenten de voor
keur heeft boven het rigoureus samens
melten van meerdere gemeenten tot één
grote. Hierover wordt door de inwoners
van plattelands- en stadsgemeenten
vrijwel hetzelfde gedacht. Het betekent
bijvoorbeeld steun voor het initiatief
van de twee gemeenten op Noord-Beve
land, Kortgene en Wissenkerke. om te
fuseren. De visie komt ook neer op een
afwijzing van het idee om één gemeente
op Walcheren te vormen. Anders gezegd:
als er een opschaling moet komen, dan
niet te ingrijpend en graag overzienbare
gemeenten.
Mannen voelen meer voor een ingrijpen
de herindeling dan vrouwen: 40 tegen
19 De jongeren van 18 tot en met 24
jaar lopen met 39 hierin voorop. Maar
liefst 78 van de vrouwen wil bij voor
keur een reorganisatie op meer beschei
den schaal; bij de mannen is dat 57 In
de groep van 55 tot en met 64 jaar houdt
85 het op een voorzichtige benade
ring: bij de 65-jarigen en ouder is dat
75 In totaal is 29 voor een fikse in
greep en 68 voor een voorzichtige be
nadering.
Stad en land
Heel Zeeland is platteland. Landelijk ge
zien stellen de steden niet écht veel voor.
Vlissingen is met 44.000 inwoners de
grootste gemeente. Toch is er in de bele
ving van de mensen een duidelijk ver
schil tussen stad en platteland. In groot
te vergelijkbare gemeenten als Zierikzee
en Kapelle worden anders gezien. Zierik
zee is de stad; Kapelle het platteland.
Het bestuur van een stadsgemeente
stelt zich nogal eens anders op dan dat
van een plattelandsgemeente. Er kan
van tijd tot tijd ook enige naijver worden
waargenomen. Neem de verdeling van
woningen of het toewijzen van voorzie
ningen.
ISK heeft de deelnemers gevraagd waar
men de voorkeur aan geeft: de aanpak
van een plattelands-gemeentebestuur of
van een stadsbestuur. Ruim één op de
drie ondervraagden - veelal zelf uit plat
telandsgemeenten afkomstig - opteert
voor de plattelandsaanpak, terwijl 53
een voorkeur voor stadsbestuur uit
spreekt. Ruim één op de tien meent dat
het uiteindelijk niets uitmaakt. De uit
komsten van het onderzoek geven hier
bij aan dat circa een kwart van de inwo
ners van stadsgemeenten een voorkeur-
heeft voor de aanpak van de plattelands
gemeenten en ruim eenderde van de in
woners juist voor stadsgemeenten. Bij
de mannen kiest 30 voor een platte
landsgemeente en 63 voor de stad; bij
de vrouwen is dat 40 en 45
Is een herindeling voor de burger vooral
een meer abstract, afstandelijk gegeven
of komen er ook persoonlijke gevoelens
bij kijken, die de eigen situatie doen ver
anderen? De deelnemers is gevraagd of
ze denken dat er bij een gemeentelijke
herindeling veel voor hem/haar zal ver
anderen. Een overgrote meerderheid
van 77 verwacht dat er niet veel zal
veranderen aan de eigen situatie. Van de
20 die wel veranderingen voorziet,
geeft 16 aan dat er nadeel optreedt en
rekent 4 op voordeel; 3 wéét het
niet.
Bijna evenveel mannen als vrouwen
denken dat er veranderingen komen: 21
om 20 Ook bij de niet-veranderaars is
er weinig verschil tussen de seksen: 79
mannen en 76 vrouwen. Opvalt dat in
de leeftijdsgroep 25 tot en met 34 jaar
slechts 7 veranderingen voorziet. Van
degenen die wijzigingen voorzien oor
deelt 28 van de mannen en 16 van
de vrouwen daarover gunstig. Ongun
stig verwacht 72 van de mannen en
84 van de vrouwen. Het ongunstige
oordeel is in de groep 25 tot en met 34
jaar zelfs 100
Een ruime meerderheid lijkt zich niet zo
druk te maken over de gevolgen van een
herindeling. Ziet men deze effecten wel,
dan is de verwachting dat deze overwe
gend negatief zullen uitpakken. In dit
verband wordt melding gemaakt van
een grotere afstand tot bestuurders, op
lopende kosten van gemeentelijke dien
sten en belastingen en een grotere fy
sieke afstand om van bepaalde diensten
gebruik te kunnen maken. Het zijn de
zelfde argumenten die de tegenstanders
van een herindeling hebben genoemd.
Bewoners van het platteland voelen de
bui meer hangen: zij verwachten veel
meer met negatieve veranderingen ge
confronteerd te worden dan stadsbewo
ners.
Goeree-Overflakkee
Het speelde eind jaren zeventig ook al
eens: moet Goeree-Overflakkee bij Zee
land worden gevoegd of bij Zuid-Holland
blijven. Aanleiding was toen niet een ge
meentelijke herindeling, maar een voor
genomen reorganistie van de provincies
(die uiteindelijk niet doorging; alles
bleef bij het oude). De PZC hield in 1978
onder de bevolking van Goeree-Over
flakkee een opinie-onderzoek, om na te
gaan of men Zeeuw wilde worden. De uit
komst van die enquête gaf aan dat 46
wel naar Zeeland wilde. 42 bij Zuid-
Holland wilde blijven en 12 voor aan
sluiting bij de nieuwe provincie Rijn
mond was.
Opnieuw is gevraagd hoe er over aan
sluiting van Goeree-Overflakkee bij Zee
land wordt gedacht, deze keer aan de
Zeeuwen. Een meerderheid van 58
reageert hier onverschillig op; 30 is
voorstander van aansluiting en 11 te
genstander. Met andere woorden: het
mag wel, maar het hoeft niet. vindt ruim
de helft van de Zeeuwen. De argumenten
van voor- en tegenstanders staan lijn
recht tegenover elkaar. De voorstanders
zijn van mening dat Goeree-Overflakkee
toch al bij Zeeland hoort en dat de cul
tuur aldaar nauwelijks te onderscheiden
is van de Zeeuwse, of op zijn minst daar
bij beter past dan bij Zuid-Holland. De
tegenstanders merken juist op dat de
mentaliteit op Goeree-Overflakkee niet
strookt met de Zeeuwse en als geheel
meer bij Zuid-Holland thuishoort.
Rinus Antonisse
Koudekerke: de leefbaarheid van een dorp hajeli
In de straten van Sint Philipsland: straks éénrtTl
Rust in Aardenburg. De kikkerstad kijkt meto' foei