De afvalberg slinkt! Afvalaanpak in Zeeland loopt achter PZC Bewust weggooien reportage 21 Zeeuws afvalaanbod 1991 Verdeling huishoudelijk afval ZATERDAG 20 FEBRUARI 1993 Weggooien is een serieuze zaak geworden. Zomaar iets gedachtenloos in de vuilnisbak werpen, is er niet meer bij. De moderne burger doet aan gescheiden afval inzameling. In 2,6 miljoen huishoudens hebben gekleurde containertjes een vaste plaats veroverd. En de eerste effecten worden al zichtbaar. De afvalberg in Nederland wordt kleiner. Op het ministerie van milieu klinken zachte juichkreetjes: Het gaat sneller dan we hadden verwacht. De oudere mevrouw maakt, een beetje weifelend, een rondje om de gekleur de afvalbakken. Ze klemt twee versleten schoenen onder haar arm, waarvoor ze de juiste container zoekt. Verbaasd leest ze op het instructiebord dat schoenen hier niet welkom zijn. Moet ze die dan thuis in de vuilnisbak gooien? Zomaar? Weggooien is een serieuze zaak geworden. Zelfs de glasbak heeft verschillende ge daanten aangenomen, gedachtenloos een fles wegwerpen is er niet meer bij. Fles- seglas kan groen zijn, 'wit' of bruin. En dus hebben glascontainers steeds vaker die kleuren: groen, wit en bruin. Niets kan zich in Nederland in zo'n be langstelling verheugen als het milieu. Het nestelt zich steeds opnieuw aan de top van de ranglijst van de onderwerpen die mensen bezighouden. Deze betrokken heid heeft bestuurders en beleidmakers in Nederland herhaaldelijk verrast. Eind ja ren '80 bijvoorbeeld kwam de inzameling van lege batterijen zo goed op gang. dat er een acuut opslagprobleem ontstond. Bij na moest het ophalen van batterijen zelfs gestaakt worden. Nu leek de gescheiden inzameling van groente-, fruit- en tuinafval (GFT) het slachtoffer te worden van zijn eigen suc ces. Er wordt zo driftig GFT-afval verza meld, dat er een groot gebrek bestaat aan installaties waar gecomposteerd kan wor den. Verschillende vuilverwerkers in het land laten nu composteringsinstallaties draaien, zonder dat ze daarvoor de juiste vergunning hebben. Het ministerie van milieu staat dat oog luikend toe, want er staat veel op het spel. Intussen zijn al meer dan 2,6 miljoen huis houdens - 43 procent! - in Nederland aan gesloten op een systeem dat GFT-afval apart inzamelt. Dit is in zeer korte tijd tot stand gebracht, want in 1989 was dat nog slechts één procent. Kampioen Het succes van de GFT-inzameling staat niet op zichzelf. Nederland is al jarenlang kampioen inzamelaar glas en oud papier. De glascontainers vangen tweederde van het 'eenmalig glas' op. En 55 procent van het oud papier komt weer in de kringloop terecht. „Glas en kranten wegbrengen is voor veel mensen al een heel gewoon gedrag gewor den", zegt onderzoeker drs Mark de Kruijk. De economisch psycholoog, ver bonden aan de faculteit Economie aan de Erasmus universiteit Rotterdam, doet sinds 1991 onderzoek naar de milieu-moti vatie van mensen, in opdracht van drie ministeries. De motivatie om thuis afval te scheiden via containertjes is echter niet onbe grensd, zo stelde De Kruijk ook vast. „Als mensen kleiner behuisd zijn, dan ervaren ze die containers sneller als een te groot beslag op hun ruimte, en haken ze eerder af. Gescheiden inzameling is geaccep teerd, maar het mag de persoonlijke le venssfeer niet aantasten." Uit een en- quete van het Communicatie Adviesbu reau Energie Milieu in Rotterdam bleek - V-" v" Het gescheiden ophalen van afval vergt aanpassing van het ophaalsysteem; vuilniszakken verdwijnen. fotografie Lex de Meester Gemeenten moeten het voor de burger mogelijk maken verschillende soorten af val gescheiden weg te gooien, onder meer door het plaatsen van 'milieustraten'. Ondanks campagnes en oproepen stijgt de afvalberg voortdurend. Als het roer niet drastisch wordt omgegooid, zijn er in Zeeland nieuwe stortplaatsen nodig. onlangs dat veertig procent van de men sen die een GFT-container hebben, klaagt over stankoverlast. De overgang van de verspillende naar de hergebruikende samenleving verloopt dan ook niet rimpelloos. Een greep uit het nieuws van de afgelopen twee weken: de oud papier-prijs bereikt een historisch dieptepunt; een installatie voor de ver werking van lege verfblikken in Friesland staat stil, vanwege geharrewar over de vergunning; de gemeente Rotterdam wei gert hardnekkig te voldoen aan de GFT- ïnzamelingsrichtlijn van minister Alders; Arnhems Terugbrengcentrum gaat niet door - het betrof een uniek gezamenlijk project van overheden en bedrijfsleven, waar mensen hun niet-verteerbare spul len konden afgeven. Toch lijkt het erop dat negatieve bericht geving niet direct invloed heeft op het mi lieugedrag van burgers. Zelfs de forse stij ging van de reinigingsheffingen ontmoet nog steeds weinig weerstand. Zo'n heffing was vroeger een bedrag van een paar tien tjes. nu ligt dat op gemiddeld 166 gulden per jaar. en er wordt rekening mee gehou den dat dit verder zal stijgen naar drie honderd a vierhonderd gulden. Die stij ging wordt juist veroorzaakt door de duur dere gescheiden inzameling en het stre ven op den duur niet meer vuil te storten, maar het te verbranden, wat ook kost baarder is. Zou de burger niet ook een soort beloning moeten krijgen voor zijn inspanningen op het gebied van de afvalinzameling? Tot op zekere hoogte, vindt Albert Klingenberg van de stichting Natuur en Milieu: ..Ik zou grote voorstander zijn van een systeem. waarbij mensen worden aangeslagen per kilo huisvuil dat ze produceren. Dat zou kunnen worden geregistreerd als hun con tainers worden geleegd. Nu worden nog eenheidstarieven gehanteerd, die geen prikkel bieden om minder huisvuil te pro duceren." De beloning kan echter niet te hoog zijn, meent Klingenberg. omdat mensen dan weer zullen proberen een deel van hun afval op illegale manier kwijt te raken, om hun registreerde aanbod te drukken. Drs T. Schmidt, van het Communicatie Adviesbureau Energie Milieu, ziet meer in aanmoedigingsprijsjes om de motivatie van mensen te verhogen. „Als iemand voor het eerst in een depot komt met zijn klein chemisch afval, geef ze dan een scheidingsbak. Of laat ze een qui^je doen waarmee ze iets kunnen winnen." Oud papier De mentaliteitsverandering is cruciaal, maar moet wel worden ondersteund, zegt onderzoeker De Kruijk. Zorgvuldig opge bouwde inzamelingssystemen, zoals die voor oud papier, waar veel vrijwilligers zich voor inzetten, kunnen door marktver houdingen snel weer aftakelen. Het unieke oud papier-systeem dat Nederland sinds de jaren '70 kent, wordt sinds een jaar of twee ernstig bedreigd door de grote stroom papier uit met name Duitsland, dat veel te weinig verwerkingscapaciteit heeft gebouwd. Het oud papier is daardoor in ons land bij na niets meer waard, en verschillende ge meenten subsidiëren nu in een poging de inzameling op gang te houden. De secreta ris van de Federatie Nederlandse Oudpa pier Industrie, J. Aalbers. vindt deze ont wikkeling „een ramp." Hij vindt dat Duitsland zijn problemen op Nederland afwentelt, „door haar vuil over de schut ting te gooien." Ir B. Sikma, hoofd van de technologische dienst van papierfabrikant Parenco. denkt dat het probleem van bodemprijzen voor oud papier voorlopig blijft bestaan. „Frankrijk. België en Engeland gaan nu steeds meer doen aan recycling. Dat bete kent dat er de komende jaren een over aanbod van oud papier blijft, wat de prijs drukt." Sikma vindt dat de gemeenten nog meer moet subsidiëren. De milieubeweging roept dat de papierfabrikanten juist een hogere prijs moeten bieden voor het oud papier, dat ze nu bijna voor niks krijgen aangeleverd. Dat weigeren ze. maar de pa pierproducenten weten dat een goede oud papier-inzameling van levensbelang voor hen is. Want hergebruik biedt grote per spectieven. Zo wordt de komende zomer in Duitsland een bedrijf geopend dat krantepapier produceert dat voor hon derd procent uit oud papier bestaat. Verbazingwekkend Eigenlijk is het verbazingwekkend dat de burger zich niet door afvalscheiding laat afschrikken, ondanks hogere reinigings tarieven. een oud-papiercrisis en stinken de GFT-containers. Want. de voordelen van afvalscheiding zijn voorlopig voor een normaal mens helemaal niet zicht baar. Maar afvalexperts signaleren wel dat het vuilaanbod begint terug te lopen, ook al is dat nog niet in precieze cijfers aan te ge ven. Dat komt met name door de snelle toename van het GFT-afval. dat niet meer wordt gestort of verbrand. Laurent Che valier. woordvoerder van de Afvalverwer king Rijnmond: „In 1991 hebben we voor het eerst een daling van het aanbod van afval gemeten. En voor 1992 ziet het er naar uit dat die daling zich voortzet. Dat loopt gelijk aan de periode dat gemeenten GFT-afval bij de AVR kunnen aanbie den." Ook bij de VAM in Wijster. een andere gro te vuilverwerker, daalt de afvalberg. Zegs- man Léon Dirks: „Deze ontwikkeling con stateren we sinds anderhalf a twee jaar." Volgens Dirks gaat het „om meer dan een paar procent." Ook het ministerie van Mi lieu houdt de daling van de afvalberg in Nederland op „een aantal procenten." In Den Haag is men daar heel tevreden over. zegt woordvoerder Paul van der Burg: „Het gaat sneller dan we hadden ver wacht." Maurice Wilbrink De afvalberg in Zeeland groeit gestaag. Alle oproepen om het roer om te gooien - 'een schoner milieu begint bij jezelf - ten spijt. In plaats van minder wordt er méér afval gestort: een kwart meer dan enkele jaren geleden nog werd voorspeld. Als er niet ferm wordt ingegrepen zullen alle Zeeuwse stortplaatsen al enkele jaren voor de eeuwwisseling vol zijn. Nieuwe stortplaatsen vreten niet alleen ruimte, maar kosten ook handenvol geld. In plaats van de verwachte 2,6 miljoen ton afval is in de jaren 1987 tot en met 1992 in Zeeland bijna 3,4 miljoen ton afval gestort. Het voorkomen dat afval ontstaat - preventie - en hergebruik staan in de kinderschoe nen. Van gescheiden ophalen en verwer ken van groente-, fruit- en tuinafval (GFT) is - in tegenstelling tot elders in het land - nog altijd geen sprake. Op zijn vroegst in 1994 is het zover en dan alleen omdat mi lieuminister Hans Alders het wettelijk verplicht stelt. Een weinig voortvarend beleid van de pro vinciale en gemeentelijke overheden èn erg lage reinigingsrechten zijn de voor naamste oorzaken van het achter lopende afvalbeleid in Zeeland. Noodzakelijke sa menwerking tussen gemeenten komt met een slakkegang tot stand. De verantwoor delijke bestuurders hebben tot nu toe iets over zich in de trant van 'het loopt alle maal zo'n vaart niet.' Die houding zal ze nog lelijk opbreken. De burger die straks pijlsnel stijgende reinigingsrechten moet betalen, zal het beleid van pappen en nat houden bepaald niet in dank afnemen. Milieugedeputeerde ing A. M. Dek zegt dat een 'trendbreuk' nodig is. Hij probeert al geruime tijd meer vaart te brengen in sanering van de afvalverwerking, maar ondervindt daarbij geen enthousiaste me dewerking van de gemeentebesturen. Dek werkt aan een nieuw provinciaal afval- stoffenplan (PAP). Het voorontwerp is ge reed. „Van storten naar preventie en her gebruik", vat Dek de inhoud van het plan in één zin samen. Hij voegt eraan toe dat over zo'n vijfjaar een deel van het Zeeuw se afval ook verbrand zal worden in een fabriek op het industrieterrein Moerdijk. De milieugedeputeerde onderstreept dat elke burger en elk bedrijf op een andere manier met zijn afval zal moeten omgaan. „Een trendbreuk vergt grote inspannin gen." Stijging Voorlopig moet nog rekening worden ge houden met een forse stijging van het af valaanbod in Zeeland. De verwachting is - - Huishoudelijk afval 0 Reinigingsdiensten afval Industrieel procesafval E3 Verontreinigde grond Bouw- en sloopafval Zuiveringsslib S Autowrakken afval Agrarisch afval en ziekenhuisafval dat er in 1997 zo'n 851.000 ton vrijkomt, tegen 766.000 ton in 1991. Drie groepen zorgen samen voor meer dan 80 procent van het afval: huishoudelijk en vergelijk baar afval, industrieel procesafval, bouw en sloopafval. In 1991 werd van al het afval precies één kwart hergebruikt en de rest werd gestort. De provincie wil dat in de periode 1993-1998 drastisch ombuigen: 8 procent van al het afval door preventie voorkomen; 54 procent hergebruiken; 10 procent verbranden en 28 procent storten. Voor de verschillende afvalsoorten heeft de provincie aangegeven wat er komende tijd moet gebeuren. Zoals gedeputeerde Dek aangeeft, noodzaakt dat tot een dui delijk andere aanpak. Het groente-, fruit en tuinafval moet vanaf 1994 gescheiden worden ingezameld; de plastic vuilniszak maakt plaats voor groene en zwarte ro- lemmers. Er wordt vanuit gegaan dat 70 procent van het composteerbare afval ge scheiden wordt gehouden. De gemeenten moeten de burgers opporren thuis te com- posteren. Het hergebruik van verpakkingen en rest- papier uit huishoudens moet verdubbe- Gft afval Verpakkingen Restpapier Duurz. gebr goed. I 0 Afkeur agroprod. S Overige w.o. klein chemisch afval I len. Daarvoor is een dicht inzamelnetwerk van papier-, glas- en blikbollen nodig en een beter ophaalsysteem voor oud papier (ook voor papier uit kantoren, winkels en diensteni. Burgers moeten ongewenst re clamedrukwerk met succes kunnen we ren. Elektronische apparatuur en andere duurzame gebruiksgoederen mogen niet zonder meer worden weggesmeten: herge bruik tot 45 procent is de doelstelling. Ver betering van de inzameling klein che misch afval is gewenst. Gemeenten moe ten kringloopstations oprichten, waar huishoudelijk afval als textiel, hout. puin. Het gescheiden ophalen van afval wordt in Zeeland pas in 1994 een feit: van één naar twee rolemmers. ijzer en kunststoffen gescheiden kan wor den aangeboden. In 1997 komt er 128.000 ton industrieel af val vrij, waarvan 57.000 ton uit de agro-in- dustrie. Voor het afval uit de agro-mdus- trie geldt: 15 procent preventie. 60 procent hergebruik en voor het overig industrieel afval 8 procent hergebruik en 14 procent preventie. Afval uit instellingen voor ge zondheidszorg moet met het oog op herge bruik gescheiden worden ingezameld. In 1991 werd één derde van het bouw- en sloopafval hergebruikt; dat moet in 1997 driekwart zijn (van 240.000 ton). Selectief slopen, scheiding van afval en vergruizing van steen dragen daaraan bij. Wat er met zuiveringsslib gaat gebeuren (ongeveer 28.000 ton) is nog niet bekend. Gebruik in de landbouw is door de vervui ling van het slib' niet langer verantwoord. Het wordt voorlopig gewoon gestort. Voor autowrakken wordt uitgegaan van 85 pro cent hergebruik, te behalen door selectief slopen. Wat er met de 500.000 ton fosfors- lakken die jaarlijks in Zeeland vrijkomen gaat gebeuren, is onduidelijk. Nu kunnen ze hergebruikt worden; vraag is of dat uit milieu-overwegingen kan doorgaan. Voor verwerking van groenafval worden op tien plaatsen in de provincie depots ingericht. Zeeland houdt in de toekomst twee stort plaatsen. Voor Zeeuwsch-Vlaanderen de uit te breiden vuilnisbelt in de Koegor- spolder en voor overig Zeeland de stort plaats in het Sloegebied. Particuliere stortplaatsen verdwijnen. Zuid-Holland mag tot 1995 afval storten bij Serooskerke (S), Daar moet dik voor betaald worden en van dat geld maken de gemeenten op Schouwen-Duiveland een ernstig verzuim goed: ze betalen er de maatregelen van die nodig zijn om de stortplaats milieuhygië nisch verantwoord te sluiten. Een me thode die minister Alders volstrekt on juist vindt, maar hij kan er niks tegen doen. Bij de twee regionale stortplaatsen ko men afvalcentra. Daar worden verschil lende activiteiten ondergebracht: het scheiden van bouw- en sloopafval en be- drijfsafvalstoffen. de opslag en het breken van puin en overslagstations voor afval. In het Sloegebied komt ook de provinciale composteringsinstallatie voor het GFT- afval. Het kost allemaal zeer veel geld. Burgers en bedrijven moeten dat opbren gen en het betekent een zeer sterke stij ging van de lasten. De plannen zijn ambitieus. Dat is nodig ook, want Zeeland heeft heel wat in te ha len. Afgewacht moet worden of de wensen van de provincie eind deze eeuw werke lijkheid zijn geworden. Wanneer de aan pak van de afvalverwerking verloopt zoals afgelopen jaren, dan zal de vuilberg toe- en niet afnemen en blijft hergebruik in de kinderschoenen staan. Het voorkomen dat afval ontstaat, komt in die situatie niet verder dan goede voornemens. Pro vincie en vooral gemeenten zullen burgers en bedrijven ervan moeten overtuigen dat een trendbreuk met het oog op de toe komst onvermijdelijk is. Daarvoor is een positieve grondhouding nodig. Rinus Antonisse

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1993 | | pagina 21