De nette
vraag van
Pechiney
elektriciteit
Volgende week donderdag trekt een stroom Zeeuwse eensgezindheid
naar Den Haag. Directie en ondernemingsraad van Pechiney
Nederland NV, vertegenwoordigers van het provinciaal bestuur en
bestuurders van de vakbonden ondernemen een kruistocht naar de
energiespecialisten van de Tweede Kamer om steun te vinden voor de
dringende wens van de aluminiumsmelter goedkoper elektriciteit te
krijgen. De boodschap zal ongetwijfeld in mooie woorden worden
verpakt, maar komt uiteindelijk toch hier op neer: zonder herziening
van het energiecontract dreigt sluiting van de fabriek in het Sloegebied.
Voorspelbaar gevolg: 900 man op straat en mogelijk een even groot
verlies van werkgelegenheid bij onderaannemers en leveranciers.
Zwaar weer in lichtmetaal.
Aluminium maken is een continu-pro-
ces. Vierentwintig uur per dag en 365
dagen per jaar zijn de elektrolyse-ovens
van Pechiney zacht zoemend aan het
werk om aluminium uit aluinaarde te ha
len. Even onafgebroken lijkt het streven
van het bedrijf de elektriciteitsrekening
zo laag mogelijk te houden. Sinds de ope
ning van de aluminiumfabriek in 1971 is
Pechiney herhaaldelijk in de weer ge
weest om goedkoper stroom te krijgen. Af
spraken over een gunstig tarief vormden
in 1969 ook een belangrijke reden voor het
bedrijf zich in Vlissingen te vestigen.
Energie is ook een belangrijke produktie-
factor voor Pechiney. Ruwweg een derde
van de kostprijs van aluminium bestaat
uit elektriciteit. De smelter in het Sloege
bied is goed voor een verbruik van 2,6 mil
jard kWh per jaar. Dat is vergelijkbaar
met de stroomafname van zo'n 800.000 ge
middelde huishoudens. Eén cent verho
ging of verlaging van het elektriciteitsta
rief maakt dan ook al gauw 26 miljoen gul
den uit in het resultaat van de fabriek.
De prijs die Pechiney voor stroom betaalt,
is in nevelen gehuld. De aluminiumsmel
ter wil zich niet in de kaart laten kijken
door de concurrentie. Alle vragen daar
over ketsen af op een beslist antwoord:
„Bedrijfsgeheim." De verschillende par
tijen waarmee Pechiney in de slag is om
een gunstiger energiecontract af te sluiten
eerbiedigen die opvatting. Tijdens het be
zoek van de statencommissie economie
aan het bedrijf, vorige maand, lichtte
voorzitter J.-S. Letoumeur van Pechiney
Nederland NV een tipje van de sluier op.
Hij vertelde dat de elektriciteitsrekening
van Pechiney op 150 miljoen gulden uit
komt. Met het gegeven dat de fabriek jaar
lijks 2,6 miljard kWh verbruikt is dan het
tarief te berekenen. Een eenvoudige zak-
japanner kan met al die nullen niet uit de
voeten, maar een ambachtelijke staartde
ling komt uit op 5,77 cent per kWh. Ter
vergelijking: een kleinverbruiker betaalt
ongeveer 22 cent per kWh.
Die vergelijking, bezweert Pechiney
voortdurend, mag niet worden gemaakt.
De gigantische hoeveelheid elektriciteit
die de aluminiumsmelter dag in dag uit
verbruikt, is een ander produkt dan de
wisselende stroomafname door een klein
verbruiker. Dat is een ingewikkeld ver
haal, omdat de stroom die Pechiney ge
bruikt ook heel goed geschikt is om een
lamp te laten branden en een scheerappa-
raat te laten snorren. De kneep zit 'm
daarin dat de bulk stroom die de alumi
niumfabriek constant afneemt tegen een
lager bedrag kan worden geproduceerd
dan de steeds veranderende hoeveelheid
die de kleinverbruiker nodig heeft. Voor
zitter M. G. van de Velde van de onderne
mingsraad van Pechiney heeft een tref
fend voorbeeld: „Een conservenfabriek
betaalt toch ook een heel andere prijs voor
een kilo tomaten dan wanneer ik naar de
groenteman ga."
Geen melkkoe
Pechiney Nederland is een onderdeel van
de Franse multinational Groupe Pechi
ney, eigendom van de Franse staat. Bete
kent dit dat een eventuele verlaging van
de elektriciteitsprijs indirect een subsidie
is aan de Franse staat? Onderdirecteur ir
H. H. Wegkamp van de fabriek in het Sloe
gebied kijkt gekwetst. „Ik dacht dat we
dit soort koloniale opvattingen toch wel
achter de rug hadden. Groupe Pechiney is
in 1982 om politieke redenen genationali
seerd door de Franse staat. Maar dat wil
nog niet zeggen dat Pechiney daarmee
een melkkoe van Frankrijk is geworden.
De winst wordt weer in de onderneming
geïnvesteerd. De Franse staatskas profi
teert alleen van de belastingen. Precies
zoals de Nederlandse staat belastingen
ontvangt van Pechiney Nederland. En
vergeet even niet dat Pechiney hier in het
Sloegebied sinds 1969 voor ongeveer 1 mil
jard gulden heeft geïnvesteerd. In al die
jaren hebben we ook verscheidene keren
forse verliezen moeten nemen."
De vestiging van Pechiney in het Sloege
bied heeft de doorslag gegeven voor de
bouw van de kerncentrale Borssele. Van
het 470 MW grote vermogen van deze cen-
en tegenstanders, bevreesd voor aantas
ting van het milieu en uitbuiting van de
Derde Wereld, lieten hun afkeer blijken.
De pas opgerichte Vereniging Milieuhy
giëne Zeeland en organisaties als het
Zeeuws Aluminium Komitee. het Pechi
ney Kollektief, de Projektgroep Rijn-
Schelde-Delta en het Suriname Komitee
maakten front. Actie voeren ging in die
tijd met een k.
Het is opmerkelijk dat de tegenstanders
van weleer zich vandaag de dag. nu het
voortbestaan van Pechiney in het geding
is, niet meer laten horen. De Middelburger
J. Goedman, eertijds een van de actiefste
Pechiney-bestrijders, vertelt dat hij zich
de laatste tijd niet meer zo heeft verdiept
in de gang van zaken rond de aluminium
fabriek. Hij heeft zich erbij neergelegd dat
de industrie een van de pijlers is geworden
waarop de Zeeuwse economie rust. „Pe
chiney is niet meer weg te denken, alleen
al uit oogpunt van werkgelegenheid",
meent hij. „Het is alleen jammer dat het
bedrijf zich in tegenstelling tot andere
Zeeuwse industrieën niet op hoogwaardi
gere onderdelen in de produktieketen is
gaan richten. Dus niet alleen aluminium
maken, maar ook zelf wat doen met die
grondstof. Dat zou het bedrijf minder
kwetsbaar hebben gemaakt en de regio
zou er meer aan hebben gehad."
De opvolgster van de Vereniging Milieu
Hygiëne Zeeland, de Zeeuwse Milieu Fe
deratie, blijft Pechiney genuanceerd be
schouwen. „Je kunt zo'n fabriek beter hier
in Nederland hebben", zegt medewerker
P. van den Berg, „dan ergens in Afrika of
in Rusland. Want hier is de druk om aan
strenge milieu-normen te voldoen, veel
groter. Pechiney heeft aardig in milieu
maatregelen geïnvesteerd." Toch blijft
aluminium voor Van den Berg een beden
kelijk produkt. Dat de aluminiumindus-
trie met de makkelijke herbruikbaarheid
van het lichtmetaal schermt, beschouwt
hij als een theoretisch verhaal. De inzame
ling en verwerking van gebruikt alumi
nium staan nog maar in de kinderschoe
nen. Volgens Van den Berg is aluminium
ten onrechte betrekkelijk goedkoop. De
schade die de winning van bauxiet aan
het milieu veroorzaakt zou in de prijs mee
gerekend moeten worden. Datzelfde geldt
voor de schade door het verlies van regen
woud bij de bouw van stuwdammen om
goedkope energie voor de produktie van
aluminium op te wekken. Van den Berg:
„Als die schade wel in de aluminiumprijs
zou worden doorberekend, krijg je een
veel zinvoller gebruik: voor hoogwaardige
toepassingen als de luchtvaart en medi
sche technologie. En je stimuleert het her
gebruik."
Bezuinigen
De Pechiney-medewerkers wier baan op
het spel staat, wachten gelaten af. Van on
rust op de werkvloer is volgens onderne
mingsraad-voorzitter Van de Velde nau
welijks sprake. De toekomst van het be
drijf is alleen een vaker terugkerend ge
spreksonderwerp dan vroeger. Hij ziet ook
geen tekens die erop duiden dat Pechiney-
wëTknemers hun toekomst in eigen hand
nemen en massaal aan het solliciteren
slaan. Het bedrijf is wel aan het bezuini
gen. Er zal 15 miljoen gulden moeten wor
den bespaard. In verband daarmee zal het
aantal arbeidsplaatsen worden terugge
bracht van 930 naar 850. Van ingeleende
krachten zal Pechiney voortaan nog bij
hoge uitzondering gebruik maken. De ver
schillende afdelingen hebben vastgesteld
met hoeveel personen ze het werk aan
kunnen nu de produktie tot 80 procent
van de capaciteit is teruggebracht. Zeven
tig werknemers die in principe als over
compleet kunnen worden beschouwd, zijn
in een arbeidspool gekomen, die als een
intern uitzendbureau fungeert. Indeling
hierin betekent overigens niet dat deze in
terne uitzendkrachten als eersten voor ge
dwongen ontslag in aanmerking komen.
Pechiney beschouwt de pool als een buf
fer, die kleiner wordt naar mate het werk
nemersbestand door natuurlijk verloop
dichter bij het streefaantal van 850 ar
beidsplaatsen komt.
Ben Jansen
Vloeibaar aluminium wordt in de elektrolysehal met behulp van een tappan in een transportpan overgeschonken.
fotografie Lex de Meester
Een medewerker in de gieterij meet de hoogte van het vloeibare aluminium in de De toekomst van Pechiney, een veel besproken onderwerp,
gietmal.
Palen aluminium, bestemd om er profielen uit te persen, klaar voor transport.
trale is 300 MW bestemd voor Pechiney.
De voormalige Provinciale Zeeuwse Ener
gie Maatschappij heeft de rest van de
goedkope stroom die een kerncentrale
produceert jarenlang verkocht tegen de
hogere prijs die geldt voor met behulp van
olie, gas of kolen opgewekte elektriciteit.
Daardoor heeft het energiebedrijf een zo
danige vermogenspositie opgebouwd dat
in 1983 zonder veel moeite een greep van
50 miljoen gulden in de reserves kon wor
den gedaan om de Koninklijke Maat
schappij De Schelde in Vlissingen uit de
ondergang van het RSV-concem te hel
pen redden. Daarmee zijn 3000 arbeids
plaatsen veilig gesteld. Nu het eigen
voortbestaan op het spel staat, zou het
denkbaar zijn dat Pechiney ook een bege
rige blik werpt op de reserves van het
energiebedrijf die mede door zijn komst
naar Zeeland zijn ontstaan. Wegkamp:
„Dat doen we niet. We smeken niet om een
subsidie. We willen een energietarief dat
vergelijkbaar is met dat in ons omringen
de landen, zodat de kostprijs van ons alu
minium concurrerend blijft. Dat is een
eerlijke, nette vraag vinden we. We kijken
niet wat iemand in zijn portemonnee
heeft."
Schommelingen
De aluminiumindustrie is gewend aan
schommelingen in de prijs van het mat
glanzende lichtmetaal. Het evenwicht
tussen vraag en aanbod op de aluminium-
markt wordt telkens verstoord door ver
anderingen in de conjunctuur en uitbrei
ding van de produktiecapaciteit wanneer
ergens op de wereld een nieuwe alumi
niumsmelter in gebruik wordt genomen.
Zo moest Pechiney Nederland in 1981 en
1982 als gevolg van een neergang in de
conjunctuur een verlies van in totaal 120
miljoen gulden slikken en de produktieca
paciteit tijdelijk met 19 procent vermin
deren. Op het eerste gericht is wat er nu
aan de hand is bij de aluminiumfabriek
daarmee vergelijkbaar. In twee stappen is
de produktie met een rijfde terugge
bracht, in 1991 is 16 miljoen gulden verlies
geleden en voor 1992 wordt zeker het dub
bele verwacht. Pechiney meent dat de si
tuatie nu toch ernstiger is. Conjuncturele
teruggang en vergroting van het aanbod
van aluminium doen zich momenteel te
gelijkertijd voor. De vrees bestaat daarom
dat het dal in de ontwikkeling van de alu
miniumprijs dieper en breder zal rijn dan
ooit.
Toch heeft de aluminiumindustrie er alle
vertrouwen in dat de crisis ook nu weer
van tijdelijke aard is. Het verbruik van
aluminium stijgt jaarlijks met 2 a 3 pro
cent. Een gestage ontwikkeling, die bete
kent dat op den duur ook de honderddui
zenden tonnen grote voorraden die Rus
land de afgelopen jaren op de westerse
markt heeft gedumpt in vliegtuigen, auto
onderdelen. scheepsmasten, kozijnen, ge
velplaten. keukentrapjes, folie, busjes
voor bier en frisdrank uit 'blik' en verpak
kingen voor levensmiddelen zullen rijn
verwerkt. Letourneur hield de statencom
missie vorige maand voor dat de alumï-
niummarkt zich zelfs aan een constante
aanvoer uit het voormalige oostblok zal
weten aan te passen. „Het gaat er alleen
om de periode te overbruggen tot de prij
zen weer gaan stijgen", legde hij uit. „En
dat kunnen we niet zolang we het duurste
energiecontract op de vrije markt heb
ben." Vandaar de suggestie van Pechiney
een prijs voor elektriciteit te betalen die
gekoppeld is aan die van aluminium. Dat
wil zeggen: nu een lager tarief en als de
aluminiumprijs weer gaat pieken een
stroomprijs die boven het huidige niveau
ligt.
Voor zo'n oplossing heeft Pechiney in de
Nederlandse elektriciteitswereld nog
geen bijval gekregen. Daar bestaat weinig
enthousiasme voor het idee de inkomsten
uit de verkoop van stroom afhankelijk te
maken van de prijs die een geheel ander
produkt noteert. Bovendien zijn de elek
triciteitsbedrijven ervoor beducht dat an
dere ondernemingen in de toekomst met
vergelijkbare verzoeken komen. Delta
Nutsbedrijven beschouwt het klemmende
verzoek van Pechiney niet als een regio
nale aangelegenheid. Het gaat om bedra
gen die Delta Nutsbedrijven niet alleen
kan opbrengen. Voorzitter A. M. Dek van
de raad van commissarissen en directeur
ir P. Stoter menen dat het probleem in ge
zamenlijkheid moet worden opgelost:
door Pechiney zelf, Delta Nutsbedrijven,
de NV Elektriciteits Produktiemaat-
schappij Zuid-Nederland (EPZ), de NV Sa
menwerkende Elektriciteits Produktiebe-
drijven (SEP) en - voor wat het werkgele
genheidsaspect betreft - het rijk en de
provincie. De SEP heeft een reservering
voor dit soort zaken. Maar die pot mag al
leen worden aangesproken met toestem
ming van de minister van Economische
Zaken. De bewindsman heeft een onder
zoek laten uitvoeren naar de toekomst
mogelijkheden van de aluminiumsmel
ters in Nederland (naast Pechiney is dat
Aldel in Delfzijl). De resultaten ervan wor
den binnenkort verwacht.
Dek en Stoter hebben een beetje moeite
met het gemak waarmee bijvoorbeeld ge
meenten. vakbeweging en kamer van
koophandel bij Delta Nutsbedrijven aan
dringen op verlaging van het elektrici
teitstarief voor Pechiney. „We begrijpen
dat er bezorgdheid is om het behoud van
de werkgelegenheid, maar zonder meer
zeggen: de energieprijs omlaag, is een
beetje een kreet zonder de consequenties
te overzien." Daarbij wijzen ze erop dat bij
de aluminiumfabriek toch niet alles om de
elektriciteit draait: tweederde van de
kostprijs bestaat uit andere kosten.
Front
De komst van Pechiney naar het Sloege
bied was begin jaren 70 - geheel naar de
geest van die tijd - aanleiding voor een
scherpe polarisatie Autoriteiten gewaag
den van 'een heuglijke dag voor Zeeland'
jOWAC
i-' ,e«s