Beproefd, maar niet gebroken
Sporen door het water
Vragen over ramp niet achteraf beantwoorden
PZC
Teken medeleven
uit Hellendoorn
Tijd even stil in
Nieuwerkerk
Kransen vier gemeenten in Zierikzee
Ramp straks slechts historie
Bruinisse gespaard
omdat de dijken
elders doorbraken
HERDENKING
WATERSNOODRAMP
provincie
Stijlvolle herdenking in Zierikzeese Nieuwe Kerk
Herdenking in Burgh
in teken scholieren
In Dreischor verberg
de stilte het verdriet
POST AUDIO COMPANY
DINSDAG 2 FEBRUARI 1993
van onze verslaggever
ZIERIKZEE - 'Beproefd, maar
niet gebroken.' Aan deze tekst
op het Zierikzeese watersnood-
monument herinnerde burge
meester mr J. J. P. M. Assel-
bergs tijdens een stijlvolle her
denkingsbijeenkomst in de
Nieuwe Kerk te Zierikzee. „Een
tekst die te maken heeft met
Zeeland en de worsteling tegen
het water. De zee speelt altijd
een rol; die laat de Zeeuw niet
los." Asselbergs riep op tot blij
vende waakzaamheid. „Zee
land is nu veilig. Daarop moe
ten we vertrouwen. Maar we
mogen niet op onze lauweren
rusten."
Zierikzees burgemeester maak
te in zijn toespraak - die op de
ongeveer 300 aanwezigen veel
indruk maakte - gewag van de
gebeurtenissen in de ramp
nacht. Hij ging in op de zin van
herdenken. „In verbondenheid
stilstaan bij' toen en nu. Mo
ment, plaats en onderwerp van
de herdenking zijn vol emotie.
Zij die erbij waren zullen de her
innering meedragen, al zullen
bijzonderheden verbleken. Veer
tig jaar geleden lijkt veraf, maar
is voor velen nog heel dichtbij."
Mr Asselbergs wees erop dat ze
ker naarmate generaties ver
schuiven, gedenken nodig blijft.
„We moeten blijven beseffen dat
het land waarop we leven geen
vanzelfsprekendheid is, maar
ten koste van veel op het water is
veroverd." Hij onderstreepte dat
cijfers en overzichten tekort
schieten om het verdriet, de ont
reddering en de totale ontwrich
ting die de stormramp veroor
zaakte, te omschrijven. En na
het water de evacuatie. „Die
ging gepaard met ontzettend
veel spanningen, Afgesneden
van de dierbare plek, omringd
door een vreemde cultuur."
Volgens de burgemeester zal hét
verhaal van de ramp nooit wor
den geschreven of verteld. „Dui
delijk is dat allen die de ramp
meemaakten een gezamenlijke,
hevige ervaring achter de rug
hebben; Veel mensen praten er
niet meer over. Het is ook moei
lijk steeds weer met verlies ge
confronteerd te worden." Mr As
selbergs zei dat de mensen zeil
hun wonden moesten likken.
„Nu zouden legers professionele
hulpverleners klaarstaan." Hij
citeerde de spreuk: lijden gaat
voorbij; geleden hebben niet.
Asselbergs noemde tenslotte de
namen van de 25 Zierikzeese
rampslachtoffers.
Voorzitter J. van Loo van het co
mité 40 jaar watersnoodramp
riep op de gedachten ook uit de
laten gaan naar een ieder die el
ders in de wereld door ramp
spoed wordt getroffen. Emeritus
van onze verslaggever
BURGH - De herdenking van de
watersnoodramp in Burgh
stond in het teken van de beide
basisscholen in Burgh-Haam-
stede. De hoogste groepen van
de scholen 'De Kirreweide' en
'Onder de Wieken' waren bij de
herdenking op de begraafplaats
aanwezig. Verder waren het col
lege van burgemeester en wet
houders, verschillende gemeen
teraadsleden en enkele tiental
len belangstellenden naar de
herdenking gekomen.
Van 'De Kireweide' waren de
groepen 7 en 8 aanwezig en van
'Onder de Wieken' de groepen 6,
7 en 8 en een deel van groep 5. In
beide scholen was al geruime
tijd van te voren aandacht aan
de watersnoodramp besteed.
Overigens was de herdenking in
Burgh snel afgelopen, met name
voor de scholieren. Wegens
plaatsgebrek konden verschil
lende kinderen de plechtigheid
niet of nauwelijks volgen.
Burgemeester H. Tees en zijn
echtgenote legden namens de
gemeente Westerschouwen een
krans bij de tien graven van de
inwoners van Burgh die bij de
watersnoodramp om het leven
kwamen. De slachtoffers zijn
naast elkaar begraven, met de
grafstenen in de vorm van een
monument.
De korte plechtigheid had een
sober karakter. Nadat de stoet
maandagmorgen klokslag half
tien de begraafplaats aan de Ka
rolingische Burcht had betre
den, legden de heer en mevrouw
Tees de krans. Vervolgens sprak
de burgemeester een dank
woord.
De kranslegging bij het watersnoodmonument naast de Zuidhavenpoort in Zierikzee.
foto Pieter Honhoff
van onze verslaggever
ZIERIKZEE - Vier kransen werden er maandagmorgen gelegd
bij het watersnoodmonument naast de Zuidhavenpoort in Zie
rikzee. Ze waren afkomstig van het gemeentebestuur van Zie
rikzee en drie gemeenten die de stad destijds hebben geholpen
om de watersnoodramp het hoofd te bieden.
Namens het gemeentebestuur van Zierikzee legde burgemeester
mr J. J. P. M. Asselbergs een krans. Burgemeester H. G. J. van
Roekei deed dat namens Almelo. Deze stad adopteerde Zierikzee
na de watersnood-ellende. Twee deelnemers aan de internatio
nale studie-uitwisseling in Zierikzee, eind oktober 1992 - Moni
que Wijgerse en Ralf Brull - legden kransen namens de zusterste
den St. Hilaire-du-Harcouët (Frankrijk) en het Britse Hatfield.
Ook deze plaatsen adopteerden Zierikzee na de ramp en zijn
sindsdien zustersteden.
Op de plaatselijke algemene begraafplaats werden ook bloemen
gelegd, bij het monument waarop de namen van de vijfentwintig
slachtoffers uit Zierikzee staan geschreven.
Tentoonstelling in Kerkwerve geopend
van onze verslaggever
KERKWERVE - In de hervorm
de kerk van Kerkwerve is
maandagavond de plaatselijke
herdenkingstentoonstelling
over de watersnoodramp ge
opend. Behalve burgemeester
W. den Boer van Middenschou-
wen was hierbij ook oud-burge
meester S. Francke, ambtsdra
ger ten tijde van de ramp, pre
sent.
Voor Francke had de herden
king deze keer een bijzondere
waarde, omdat, zoals hij zei, er
nu nog veel mensen zijn die de
watersnood bewust hebben
meegemaakt. Die worden echter
langzamerhand oud en zijn er
dus over een tijdje niet meer bij.
„Dan is de ramp alleen nog maar
geschiedenis."
Den Boer ging in op de vraag of
Zeeland nu 'veilig' is en dacht
van wel: „Menselijkerwijs ge
sproken." Maar, waarschuwde
hij, de mens beheerst niet alles.
„Wind en water blijven onbere
kenbare factoren."
Te zien is in Kerkwerve onder
meer een groot aantal foto's van
vooral het dorp en omgeving.
Voorts worden films gedraaid
van het Kerkwerve in het water.
De tentoonstelling kan worden
bezocht tot en met vrijdag, tus
sen 19 en 21 uur.
-V
w
'A
Bijna vijf maanden na de ramp reed er weer een trein door de Kruiningenpolder: locomotief
3808 met vier-assige tender en goederentrein, 25 juni 1953. foto G. Baljet
van onze verslaggever
KRUININGEN - Ondanks de
vreselijke storm viel sta
tionsassistent Jan Boudens
die nacht gewoon in slaap.
Tegen zes uur in de morgen
werd hij wakker van het klot
sen van zijn meubeltjes tegen
de vloer van de slaapkamer.
Boudens raakte tijdens de
watersnood van 1953 samen
met zijn familie ingesloten
op de zolder van zijn woning,
een seingebouw in de buurt
van Kruiningen. Zijn verhaal
en dat van andere spoorme-
de werkers zijn onderdeel
van het maandag in Kruinin
gen gepresenteerde boek
Sporen door het Water. Het is
een geschiedenis van de Ne
derlandse Spoorwegen en de
watersnoodramp van 1953.
In de wachtkamer van station
Kruiningen/Yerseke overhan
digde schrijver Jan Matthijs-
sen het eerste exemplaar aan
G. Baljet. Destijds was Baljet
seinopzichter in Roosendaal.
Hij speelde een belangrijke
rol bij het herstel van het
spoorwegnet in Zuid-West Ne
derland. De foto's die hij
maakte van de gevolgen van
de ramp vormen de kern van
het boek.
Sporen door het Water be
steedt veel aandacht aan de
schade die de stormvloed ver
oorzaakte aan spoorverbin
dingen. De grootste vernielin
gen aan de spoorbaan werden
aangericht bij Kruiningen.
Het boek gaat ook over de er
varingen van spoorweglui tij
dens de rampnacht en de
daaropvolgende maanden.
Seinopzichters, kantoormen
sen, rangeerders en machinis
ten vertelden hun verhaal aan
Jan Matthijssen. De schrijver
is zelf dertig jaar machinist
geweest.
Burgemeester Westerschouwen:
van onze verslaggever
SEROOSKERKE (S) - Je kunt je
achteraf wel afvragen of de wa
tersnoodramp als een dief in de
nacht kwam, of verwacht en on
derschat. Maar die vragen moet
je plaatsen in de tijd van toen.
Dat was een tijd van wederop
bouw net na de oorlog. Die vra
gen kun je nu niet meer objec
tief beantwoorden.
Deze woorden sprak burgemees
ter H. Tees van Westerschouwen
maandagmorgen bij de herderi-
king van de watersnoodramp in
de hervormde kerk te Seroosker-
ke.
De kerk, die bijna in de schaduw
van de caissons van het sluitgat
Schelphoek ligt, was ter gele
genheid van de plechtigheid
goed vol. Onder de aanwezigen
vertegenwoordigers van de ge
meenten Domburg, Markelo,
Diepenveen, IJsselmuide, Zaan
stad en Ruurlo. Verder gemeen
tebestuurders en inwoners van
Westerschouwen.
Burgemeester Tees haalde in
zijn toespraak aan hoe de inwo
ners van Burghsluis op het laat
ste moment waren gewaar
schuwd voor de hoge water
stand. Hetzelfde was gebeurd in
Serooskerke. De eerste reactie
van de mensen was dat het alle
maal zo'n vaart niet zou lopen.
Hulpverlening
Hij stond ook stil bij de techni
sche hoogstandjes die in het ka
der van de Deltawerken zijn ge
realiseerd. Dat mag volgens
Tees echter geen aanleiding zijn
om de natuur te onderschatten
en een ramp uit te sluiten. De
ramp van 1953 was ook niet
voorzien, sprak hij het gezel
schap toe. Aan het eind van zijn
toespraak bracht hij nog eens
een woord van dank aan alle
mensen die bij de hulpverlening
betrokken zijn geweest.
Dat deed ook J. C. Hendrikse,
die namens de dorpsgemeen
schap Noordwelle een toespraak
hield. Hendrikse bracht vooral
zijn eigen ervaringen tijdens de
rampnacht in herinnering.
De herdenkingsplechtigheid be
gon met orgelspel, waarna een
fragment te horen was van een
ANP-uitzending in de ramp
nacht. Verder waren er voor
drachten en zang. Na de bijeen
komst in de kerk werden kran
sen gelegd bij het monument dat
aan de ramp herinnert, voor het
kerkgebouw.
predikant J. P. van Roon - hij
leidde 8 februari 1953 de rouw
dienst in de Nieuwe Kerk - hield
een toespraak. J. A. van Kooten
declameerde; de harmonie
Kunst en Eer en een koor van le
den van Cantare en Gerefor
meerd Kerkkoor verzorgden de
muzikale omlijsting.
van onze verslaggever
BRUINISSE - „Als door een
wonder werd ons dorp voor het
ergst denkbare bespaard. Ver
schrikkelijk wat had kunnen
gebeuren als de dijk voor Brui
nisse was gebroken. Toch ging
de watersnoodramp ook aan
ons niet voorbij." Die woorden
sprak burgemeester A. Voge
laar maandagavond tijdens een
druk bezochte herdenkingsbij
eenkomst in Bruinisse. Hij
bracht in herinnering hoe inwo
ners van het dorp in 1953 moes
ten evacueren. „Verdreven van
huis en haard, zich afvragend
wanneer ze het weer zouden te
rugzien."
De bezoekers namen in het kerk
gebouw van de hervormde ge
meente een minuut stilte in acht
om de slachtoffers van de ramp
te herdenken. De watersnood
eiste in Bruinisse één dode, de
polder liep onder water en velen
moesten elders een veilig heen
komen zoeken. Burgemeester
Vogelaar zei dat het dagen
ren van saamhorig!
hulpvaardigheid en eensge:
heid onder de mensen.
Aan de rand
Ds H. W. van den Brink ver
in een herdenkinsrede hoe
water bij Bruinisse tot aa
rand van de vloedplanken
gestaan. „En het moest no;
derhalf uur vloed zijn. Het
een., onbegrijpelijk wonder
het water toch niet hoger k\
Later begrepen we hoe ho.o
prijs is geweest van onze
ding. Wij bleven gespaard
dat elders dijken braken."
Van den Brink noemde het
beklemmend gevoel om of
manier een overlevende te
„Wie waren wij dat we moei
overleven ten koste van and
in de polders naast ons." De
denkingsbij eenkomst kreeg
der inhoud met het voorli
van declamaties, orgelmij
en samenzang.
van onze verslaggever
DREISCHOR - Er gaat een
zucht door de hervormde kerk
van Dreischor. F. Roggeband
vertelt hoe hij veertig jaar gele
den bij de overstromingsramp
zijn vader en een van zijn broers
verloor. In hoekige zinnen doet
hij zijn relaas. Zakelijk. Alleen
wanneer hij bij de dood van zijn
vader en zijn broer is aange
land, breekt zijn stem. Dan gaat
een zucht door het klare kerkje
van Dreischor.
Roggebands verhaal is het hoog
tepunt van de herdenking van
de overstromingsramp in de ge
meente Brouwershaven. Een so
bere plechtigheid met harmo-
niemuziek, declamaties en or
gelspel. Inwoners uit de vier ker
nen van de gemeente vertellen
over hun belevenissen tijdens de
watersnood. Drie doden in Brou
wershaven, een in Noordgouwe,
tweeëndertig in Dreischor. Al
leen Zonnemaire bleef droog en
behield al zijn bewoners. Maar
die getallen doen er nu niet
De herinnering aan ontre
ring, machteloosheid en a
telt.
Verwonderd
Burgemeester L. Labruyère
hoe hij zich er bij zijn aantrt
in Brouwershaven aanvanki
over heeft verwonderd hoe
nig de ramp ter sprake komt
leen in de jaartelling speell
overstroming een rol: was da'
vóór of na de watersnood?
bruyèfe is er inmiddels afl
dat de stilte over de ramp
diep verdriet verbergt. En
weet ook dat er nog steeds s
ke is van angst. Angst die de
op steekt bij storm en bij nat
lijk klokgelui - veroorzaakt
een technische storing,
bruyère: „Ik ken de zee al
maar als speelkameraad,
weet dat bij veel menser
Schouwen-Duiveland het
trouwen in de zee is bescha
en dat ze altijd bang en op
hoede zijn."
van een medewerkster
SCHARENDIJKE - De gemeen
te Hellendoorn heeft maandag
in een brief aan de gemeente
Middenschouwen duidelijk ge
maakt mee te leven tijdens de
herdenking van de watersnood
ramp. „Wij meenden er goed
aan te doen U in deze herden
kingsperiode van ons medele
ven te informeren", schrijft bur
gemeester H. Boer van Hellen
doorn.
Hellendoorn was indertijd be
trokken bij het hulpprogramma
dat werd aangeboden aan de
toenmalige gemeenten Duiven-
dijke, Eikerzee en Ellemeet.
inzameling onder de bevol]
bracht destijds 40.000 guldei
Dit bedrag werd door een be
nog eens verdubbeld. Van
geld werd onder meer een n(
gemeentehuis gebouwd en
vens een deel van de inrich
geleverd.
Tijdens de nationale heri
king, zo schrijft burgemeeste
Boer zijn collega W. den B
denkt het Hellendoorns col
'in het bijzonder aan u er
uwen'. Boer hoopt dat het D(
plan voldoende beschern
biedt om herhaling te vooi
men.
van onze verslaggeefster
NIEUWERKERK - „Het leven
gaat verder, maar hier staat de
tijd op 1 februari even stil." In
dezelfde kerk waar maandag
middag de nationale herden
king had plaatsgevonden,
kwam 's avonds de plaatselijke
bevolking van Nieuwerkerk
bijeen. „Onze gedachten zijn op
1 februari bij de slachtoffers
van de ramp", verklaarde A. F.
van de Zande-Vleugels Schut
ter het stilstaan van de tijd.
„Opdat wij die nimmer verge
ten."
Van de Zande-Vleugels Schutter
was niet in haar ouderlijk huis in
Nieuwerkerk ten tijde van de
ramp. Maar ze sprak toch tijdens
de herdenkingsbijeenkomst
voor de inwoners en oud-inwo
ners: „Want voor diegenen die
hier wel waren toen, zou spreken
te emotioneel zijn."
Uit tientallen gesprekken met
haar mede-inwoners, en uit alle
ervaringen die ze vanaf haar te
rugkeer in Nieuwerkerk in 1958
had opgedaan, had ze begrepen
dat de slachtoffers van de ramp
het verdriet zelf moesten ven i
ken. Materiële hulp kwam'i
vanuit de hele wereld,
geestelijke hulp ontbrak vee;
jaar geleden. „En ik denk dat i
verwerken haast een onmog
ke opgave is voor mensen
hun dierbaren hadden ve
ren."
Maar, wist ze: het leven m(i
weer een kans krijgen,
heel dichtbij de oppervlakte
ten de emoties." Die speel
steeds weer op. Zolang het 1
taplan niet voltooid was, blei1
de mogelijkheid van een hei
ling.
Maar ook nu, na de bouw vai i
Oosterscheldekefing - een
vredigende oplossing' - sp
de vraag de nabestaanden c
het hoofd: „Zouden ze de sc
ven op tijd dichtdoen."
Het is, zei burgemeester1
Bergshoeff, immers voor
mensen die de ramp heb'
meegemaakt, „een nachtme'
die telkens opnieuw wordt'
.leefd." Maar die, zo hoopte
misschien een beetje wordt 1
licht door de herdenking: eei
ken van medeleven.
Wij verzorgden de geluidstechniek
op de locaties in Nieuwerkerk en Ouwerkerk.
professionele geluidssystemen
Postbus 40, 4420 AA Kapelle,Telefoon 01102-42425, Fax 01102 4'24
In de hervormde kerk in Kerkwerve wordt een groot aantal foto's van het dorp
van de watersnoodramp tentoongesteld.
en de omgeving ten tijde
foto Pieter Honhoff
