Bazuingeschal is niet van de lucht
Lokale
omroep
Op de televisie hoeft maar
een baby te verschijnen...
reportage ZATERDAG 30 JANUARI 1993 20
zaak de behoefte aan house- en andere dis-
co-muziek.
Atlantis-voorzitter R. Rotgans draait
daar niet omheen. „Wij zijn een omroep
voor jongeren, vrolijk en dansbaar. Wij
willen niet in de massa verdwijnen. Grijs
is er al genoeg. Er zijn al zoveel omroepen
die zich richten op een gemiddeld publiek:
Hilversum, Omroep Zeeland, en vooral, en
in toenemende mate de grote commer
ciële zenders. Daar kunnen wij niet tegen
concurreren. Onze enige kans is dat we
ons van al die anderen onderscheiden.
Dat doen we met onze muziek."
Dat de muziekkeus van Atlantis de pluri
formiteit in radioland zeer ten goede
komt, is een bijzonder heuglijk feit. Maar
daarmee komt de omroep nog niet tege
moet aan de eis dat ze verlerlei plaatselij
ke behoeften dient te bevredigen. Rot
gans: „Ja, wat wil je... Zolang we afhanke
lijk zijn van adverteerders, is er geen geld
om de publieke functie waar te maken.
Een volwaardige nieuwszender is finan
cieel gezien onmogelijk. We kunnen hoog
uit een functie vervullen voor verenigin
gen. Daar hebben we dan ook voor geko
zen. Ons geluid moet wel herkenbaar blij
ven. We kunnen dat niet onderbreken met
programma's voor wisselende minderhe
den. Dan zouden onze vaste luisteraars
weglopen. We kunnen ons dat niet permit
teren. Omroep Zeeland kan dat wel. Die
krijgt daar 4 miljoen gemeenschapsgeld
per jaar voor."
Bedelen
Rotgans heeft overigens een oplossing
voor het wegloop-probleem. „Wij hebben
meermalen gevraagd ons op de kabel in
plaats van stereo-geluid, twee mono-ka
nalen te geven. Dan kunnen we, wanneer
er behoefte aan bestaat, één kanaal ge
bruiken voor kerkdiensten, raadsverga
deringen of andere minderheidsgroepen
programma's. Maar er wordt geen gehoor
aan gegeven." Al met al, oordeelt Rot
gans, is zijn stadsomroep niet meer dan
een 'uit de hand gelopen hobby'. „Je moet
de hele tijd bij winkeliertjes om een paar
centen bedelen. Aan radio-maken komt je
niet eens toe. Er werken hier alleen maar
vrijwilligers. Die kan ik hooguit een on-
kostenveroeding betalen van duizend gul
den per jaar. Dus wat is nou zo'n omroep-
je. Veel stelt het niet voor."
Niettemin start de stadsomroep Middel
burg per 1 maart als eerste in Zeeland met
lokale tv, ook al moet kabelexploitant Ze-
katel daar het eigen Walchers info-kanaal
voor opofferen en dure voorzieningen tref
fen die vroeg of laat op de burgers worden
verhaald. Meer dan wat teksten en foto's
heeft Rotgans' stads-tv voorlopig niet te
bieden. Maar daar zit hij niet mee. „De
radio is voor de jeugd, met tv kunnen we
een ander publiek bereiken. Het één moet
het ander versterken. We proberen het
voorzichtig uit te bouwen."
Buitenstaanders kunnen er anders over
denken, maar iedere lokale omroep - al
zijn de roeiriemen nog zo kort - vindt zich
zelf voor de bevolking een zegen. Bij de
start van Radio Actief, de omroep in Val-
kenisse. kwam burgemeester drs W.
Plomp dat volmondig bevestigen: „Zij
fungeert als bindende factor in een samen
leving. Zij betrekt de bevolking bij het
maatschappelijk gebeuren." In het geval
van Aktief moet worden toegegeven dat
zulks met inzet van velen wordt gepro
beerd. De Valkenisser omroep mikt met
een wat rustiger muziekkeus op een
'breed publiek van 20 tot 55 jaar'. Oprich
ter R. Verhaagen noemt de stap naar ei
gen nieuwgaring 'heel moeilijk'. Maar er is
zo af en toe al eens een reportage of inter
view op zijn station te horen.
Alleen, het is soms de vraag tot welke sa
menleving de omroep zich nu precies
richt. De Mediawet (artikel 50. lid 7) eist
dat de zendtijd 'geheel' wordt gebruikt
'voor een programma dat in het bijzonder
betrekking heeft op de desbetreffende ge
meente'. Niettemin dingt Radio Aktief.
zowel als Middelburgs Radio Atlantis, in
de hele regio naar de gunst van luisteraars
en adverteerders. Atlantis dicteert naar
eigen zeggen 'ontembaar het ritme van
Walcheren'. En Aktief belooft de klanten
'twee weken adverteren voor de prijs van
één' op 'alle radio's van Walcheren'. Lo
kale radio. Er is veel op af te dingen. Maar
je kunt niet zeggen dat ze niet royaal zijn.
Henk Postma
Ze brengen 'de beste muziek en de
meeste informatie', persen zich
'zelfstandig, onbezorgd en vrij' door
kabels, en golven als 'toonbeeld van
doorzettingsvermogen' de ether in.
Lokale Omroep in Zeeland. Het
bazuingeschal is niet van de lucht. In
drie Walcherse gemeenten blazen ex-
piraten, omringd door goedwillende
amateurs, hoog van de audio-toren
sinds ze plaatselijk de mediamacht
grepen. Bij die Walcherse kakefonie
blijven de andere regio's nog wat
achter. Toch zwelt ook daar het
plaatselijk radio-geluid. Dankzij de
(mazen van de) Haagse Mediawet.
Radio Aktief: De Valkenisser omroep mikt met een rustige muziekkeus op een breed publiek. foto's Lex de Meester
Radio dicht bij huis, en indien gewenst
ook televisie. Elke gemeente één pu
blieke omroep, gestuurd door een pro
grammaraad die representatief is voor de
plaatselijke bevolking. Het is nu eindelijk
eens goed en democratisch geregeld.
Dachten ze in Den Haag. De praktijk
blijkt anders. Wie in een gemeente als eer
ste kans ziet een gemêleerd gezelschap
handlangers te ronselen, kan bij het ge
meentebestuur een representataviteits-
verklaring halen, en krijgt daarmee het al
leenrecht om plaatselijke radio, en indien
gewenst televisie te maken. Alom in den
lande hebben oud-radiopiraten en andere
hobbyisten op die manier legaal de macht
gegrepen in regionaal en plaatselijk me
dialand.
De kabelexploitant moet er gratis een ka
naal voor vrij maken en regelen dat het
geluid binnen de gemeentegrenzen blijft.
Daarnaast mag een lokale omroep een ei
gen zender installeren. Omdat ethergol-
ven zich niet aan gemeentegrenzen sto
ren, strekt het bereik van veel van die zen
ders zich over een hele regio uit. Her en der
zijn vele fraaie beloften gedaan. Een grote
verscheidenheid aan programma's zou
uiteenlopende groepen uit de plaatselijke
bevolking aan de radio kluisteren. Erg
veel is daar nog niet van terecht gekomen.
Eind vorig jaar klommen de parlementa
riërs Middel (PvdA) en Koetje (CDA) ver
ontrust in de pen. De lokale omroep, zo
klaagden ze bij de minister, veronacht
zaamt de publieke zaak ter wille van de
commercie, en overtreedt bij bosjes de re
gels. Dergelijke klachten zullen mogelijk
tot een wetswijzing leiden. Maar dat duurt
nog zeker een jaar.
De lokale omroep rukt ondertussen op.
Wat moet die. als het goed is, de luisteraar
zoal bieden? De Mediawet (artikel 30, lid
b. i formuleert het met een niet te evenaren
volzin: een lokale omroep stelt zich „uit
sluitend, althans in hoofdzaak ten doel
een omroepprogramma te verzorgen dat
in zodanige mate gericht is op de bevredi
ging van de in de gemeente levende maat
schappelijke, culturele, godsdienstige, en
geestelijke behoeften, dat de instelling
geacht kan worden van algemeen nut te
zijn." De helft van de zendtijd moet wor
den gebruikt voor programma-onderde
len van „informatieve, culturele en educa
tieve aard."
Rekbaar
Vrijwel overal wordt, naar de letter geno
men. straffeloos met die opdracht gesjoe
meld. Controle blijkt ondoenlijk. Ge
meentebesturen die 'representativiteits-
verklaringen' afgaven, leunden vervol
gens met de oren dicht achterover. En het
Commissariaat voor de Media komt oren
te kort om de honderden omroepjes in den
lande in de gaten te houden. De letters
van de wet zijn bovendien bijzonder rek
baar gebleken. Formeel maakt de pro
grammaraad in grote lijnen de dienst uit,
maar niet zelden leidt dat orgaan een sla
pend bestaan.
Lokale omroep klinkt in elke gemeente
anders. In Zeeland blinkt Omroep Tholen
uit met een formule die een grote verschei
denheid aan programma's oplevert, ook al
is het amateurwerk. Maar de Thoolse om
roep is al oud en heeft al eens een stevige
storm overleefd. Het is bovendien de enige
in Zeeland die door de gemeente wordt ge
subsidieerd. Alle andere lokale omroepen
(Middelburg, Valkenisse, Vlissingen,
De nieuwslezer van Radio Aktief.
Goes) zijn financieel afhankelijk van
sponsors of adverteerders. Dat geldt ook
voor de omroepjes die te Borsele, Terneu-
zen. Axel en Oostburg/Sluis/Aardenburg
in de startblokken staan.
Er zijn in den lande veel plaatselijke om
roepen die, zoals Middelburgs Radio At
lantis, dag en nacht muziek door ether en
kabel laten dreunen met behulp van een
plaatjeskeuze-automaat. Atlantis strooit
daar zo af en toe ingeblikte sprokkelbe-
richten doorheen, waaronder dwingende
boodschappen: dat het tijd wordt de hon
denbelasting te betalen, dat het de luiste
raar geraden is veilig het liefdesspel te be
drijven of dat het aanbeveling verdient ter
kerke, dan wel naar een evenement in de
schouwburg te gaan. Dat alles doorspekt
met reclamespots van winkeliers, autorij
schoolhouders, pizza-verkopers, schooldi
recteuren, bordeelhouders, verzekeraars,
garagehouders en andere merendeels
kleine ondernemers. Om het uur wordt
een op voorhand opgenomen prijsvraagje
uitgezonden. Educatief, want de deelne
mende luisteraar moet antwoord geven
op een vraag over Middelburgse actuali
teit of historie.
Excuus
Het geluid mag dan in iedere gemeente
anders zijn, het excuus van de lokale om
roep klinkt overal eender: „We moeten
roeien met de riemen die we hebben." Die
riemen zijn doorgaans bijzonder kort. De
Mediawet kent de lokale omroepen welis
waar een publieke status toe, maar levert
er niet het geld bij om een dergelijke ge
meenschapsfunctie naar behoren te ver
vullen. De briefjes van honderd, vijfen
twintig en tien, die plaatselijke midden
standers offeren, zijn onmisbaar. Een vet
pot levert het alles bij elkaar niet op. Lo
kale radio is dan ook een kwestie van vrij
willigerswerk. En dat laat zich horen.
Door de bank genomen is het nieuws op de
lokale radio bijzonder dun, zo er al aan ac
tieve nieuwsgaring wordt gedaan. Meest
al worden de berichten gewoon uit de
krant gestolen. Beunhazerij heet dat in
vakjargon.
Het zal de luisteraar, zolang hij er zelf
maar niet voor hoeft te betalen, een zorg
zijn. Lokale omroep geniet zo hier en daar
weldegelijk enige populariteit, zoals af en
toe uit reacties blijkt. Maar de liefde be
perkt zich soms tot een zeer speciale be
volkingsgroep. Zo is de Middelburgse
stadsomroep Radio Atlantis bijzonder ge
liefd bij een deel van de jeugd. Deze om
roep bevredigt 24 uur per dag in hoofd-
De honderd jaar oude familïewieg
staat tijdelijk in de keuken. Meer
dan een zwart, stalen geraamte is er niet
van over. Maar voor Chris Koole (31) is
het versleten baby-bedje kostbaarder
dan het duurste ledikantje. Hij bracht er
zijn eerste levensjaar in door. Ook zijn
moeder lag er ooit in, en voor haar zijn
grootmoeder. Na drie decennia is de wieg
weer van zolder gehaald. De vierde gene
ratie is aan de beurt.
„Huisje, boompje, beestje. Oké, maar
dan wel later. Eerst genieten van de vrij
heid, daarna pas een gezin." Zo dacht
Chris over zijn toekomst toen hij, zeven
jaar geleden, samen met vriendin Francy
Goedhart (30) een huis kocht in Veere. Zij
dacht er al net zo over. „Kinderen, we wa
ren er nog niet aan toe. Je komt net van
school. Dan wil je eerst wel eens een tijd
je werken. Je hebt je interesses en hob
by's. We wilden eerst wat van de wereld
zien."
Leuke vakanties. Het huis opgeknapt.
„Dat neemt niemand je af', zegt Chris.
Vorig jaar besloten ze die periode af te
sluiten. Tijd voor kinderen, Veel langer
wachten vond hij niet verstandig. „Het is
niet leuk als het leeftijdsverschil tussen
de vader en het kind te groot is."
Francy is nu vijf maanden zwanger. Het
valt nog niet zo op. Een lange, wollen trui
verbergt wat er aan de hand is. Maar een
bezoekje aan hun woning leert dat het
kind eraan komt. De aanwezigheid van
het wiegje, dat nog met een eigentijdse
stof moet worden bekleed, is de eerste
aanwijzing dat de voorbereidingen in
volle gang zijn.
Het geluid van gehamer en gezaag dringt
tot de huiskamer door. Het komt van de
zolder, waar Chris met kennissen aan de
kinderkamer bouwt. Francy vertelt over
de meubels die erin moeten komen: ze
moeten functioneel zijn en passen bij de
wieg. Dus terug naar grootmoeders tijd.
De zwangerschap was aanleiding voor
een trouwpartij. In oktober kondigden ze
Ouderen en de diëtisten van de afdeling
Voedingsvoorlichting en Dieetadvise-
ring bij de provinciale vereniging Het
Zeeuwse Kruis. Ze is niet van plan haar
baan op te zeggen na de bevalling. „Niet
meer werken is voor mij een te grote
overgang. Als je hele dagen thuis zit.
wordt je wereld wel erg klein. Vooral het
contact met mijn collega's zou ik vrese
lijk missen. Bovendien is het moeilijk om
de draad weer op te pakken als je gestopt
bent. De ontwikkelingen gaan erg snel",
redeneert ze.
Werk en een gezin is goed te combineren,
meent Francy. Ze verwacht wel dat Chris
een handje meehelpt met de opvoeding
van het kind. Hij staat vier dagen in de
week op de markt met brood en banket.
Misschien dat ze gebruik maakt van ou
derschapsverlof en in deeltijd gaat
werken. „Ik wacht liever met het nemen
van beslissingen tot de baby er is", for
muleert ze voorzichtigheidshalve.
Een maand voordat het kind wordt ver
wacht, begint voor Francy het zwanger
schapsverlof van zestien weken. Haar
grote wens is om thuis te bevallen. „Je
bent dan met zijn tweeën in een ver
trouwde omgeving. Dat lijkt me veel ple
zieriger dan bevallen in een groot, kaal
ziekenhuis, waar je tussen vreemden
ligt."
Naar opvangmogelijkheden voor het
kind heeft ze nog niet gezocht. De ge
plande zwangerschap heeft het echtpaar
toch overvallen. Daarna moesten nog zo
veel dingen geregeld worden, zoals het
huwelijk en de kinderkamer. Francy
hoopt dat het lukt om nog een plaats te
krijgen in een kinderdagverblijf of dat er
een oppas op zoek is naar werk. „Over de
periode vlak na de bevalling hoef ik me
geen zorgen te maken. Ik krijg een
kraamhulp in huis. Ook heeft mijn moe
der al beloofd dat ze wil helpen, zolang
we geen vaste oppas hebben gevonden."
Nicole Kluijtmans
hun huwelijk aan. Twee maanden later
gaven ze elkaar het jawoord. De naaste
omgeving begreep meteen dat Francy in
verwachting was. Terwijl Chris erover
vertelt, kijkt hij - nog steeds verliefd -
zijn vrouw aan. Zij moet even blozen. „Ik
was zwanger voordat we gingen trouwen.
Vroeger zouden ze het een moetje noe
men. Mijn ouders waren verbaasd. Ze
hadden het, denk ik, liever andersom ge
zien."
Ouderschap. Sinds Francy zwanger is. is
het een geliefd gespreksonderwerp.
Daarvoor konden kinderen Chris niet
eens bekoren. Zo herinnert hij zich dat
hij altijd blij was als hij terug kon keren
Francy Goedhart
en Chris Koole
van een bezoek aan een kinderrijke fami
lie. „Al dat lawaai en al die heisa. Kinde
ren die aan je hangen. Ze zijn wel lief
hoor. maar toch." Nu is het tij gekeerd.
Sterker nog. De toekomstige vader geeft
het grif toe. Er hoeft maar een huilende
baby op tv te verschijnen, of hij kijkt er
naar. Ook bereidt hij zich zo goed moge
lijk voor op het vaderschap. In de boe
kenkast staan tussen de romans en de
tectives boeken met veelzeggende titels
als 'Het Babyboek'. 'Handboek voor va
ders' en 'In blijde verwarring.' Zijn 'huis
werk' heeft hij even verwaarloosd, van
wege de werkzaamheden aan de kinder
kamer.
Francy is secretaresse voor de consulen
te van de dienst Meer Bewegen voor
foto Ruden Riemens
Francy Goedhart en Chris Koole: Vroeger zouden ze het een moetje noemen.
