fjit =*ïis| „.l;
Lijkenpikkers
op een zonnig
vakantie-eiland
Dood op Kreta
EY8YMI0Z EYArr. (ÏAATONHI HA O.E.
Rl 1
PZC
reportage
ZATERDAG 30 JANUARI 1993
Wat gebeurt er met toeristen die
overlijden in een vakantieland? Wordt
het stoffelijk overschot zoals in Nederland
gebruikelijk met piëteit behandeld? In
Griekenland in elk geval niet. Dat ervoer de
familie van een 33-jarige Houtenaar die
vorig jaar op Kreta verdronk.
Een schokkend verslag in gesjacher met
dode toeristen.
Vlammende ogen onder een wild krul
lende haardos verraden wantrouwen.
Door wie ben je gestuurd, vraagt hij via
een Duitse tolk die moeite heeft het rappe
Grieks van begrafenisondernemer Plato-
nis uit het Kretenzer stadje Rethymnon
bij te houden. „Zeker door Markoulakis",
bijt hij. „Die man denkt op Kreta het mo
nopolie te hebben op dode toeristen. Nou,
ik zal je zeggen dat Platonis hier de baas
is. Niemand kan mij dat afpakken."
Het is half tien in de ochtend. In het kan
toortje van de ongeschoolde uitvaartver
zorger tegenover het busstation springt
een kanarie in een kooitje op de vloer ze
nuwachtig heen en weer. Zijn baas doet
"niet anders. Dan weer veert hij op om de
whiskey in te schenken, dan weer rom
melt hij in een kast met mappen paperas
sen. Platonis wil met een fax aantonen dat
hij was gemachtigd het stoffelijk over
schot van een 33-jarige inwoner uit Hou
ten. die vorig jaar september op huwe
lijksreis voor de kust van Rethymnon ver
dronk, af te leggen en af te handelen voor
transport naar Nederland. Met een thea
traal gebaar legt hij een kopie van die fax,
een order van het vervoersbedrijf Van
Wengerden uit Amstelhoek, op een tafel
tje voor ons. „Zo", zegt. hij voldaan. „Wat
valt er nog verder op aan te merken?"
Sectie
Behalve dat de gerechtelijke sectie op het
lichaam van de Nederlander abominabel
slecht was uitgevoerd - alle organen, in
clusief de hersenen waren verwijderd en
de insnijdingen waren grof gesloten en ge
hecht - nam Platonis niet de moeite te
proberen de zichtbare delen van het li
chaam te restaureren. Zelfs vond hij het
niet nodig het te reinigen, getuige het
zand van het strand dat nog volop aan het
lichaam kleefde. „Dat is mijn werk niet",
zegt hij glashard. „Daar komt nog bij dat
ik die dag nog drie andere lijken had af te
leggen."
Platonis behoort tot de louche lieden bin
nen het uitvaartwezen op Kreta dat
slechts enkele bonafide begrafenisonder
nemers telt, onder wie John Markoulakis
uit Heraklion. Ze beconcurreren elkaar op
leven en dood.
Voor Griekse normen valt er aan een bui
tenlands lijk heel wat te verdienen. De
malafide ondernemers declareren voor
wat papieren rompslomp, het transport
op het eiland en een ondeugdelijke kist (te
dunne planken en zonder zinken deksel en
/of binnenkist) ruim 4000 gulden. Onder
druk van de nabestaanden die de overle
dene zo snel mogelijk naar huis willen
hebben, doen alarmcentrales van verze
keringsmaatschappijen toch nogal eens
zaken met dit soort lijkenpikkers.
Hoewel Markoulakis van de Nederlandse
consul honorair Dimitri G. Adamis en Van
Wengerden de order had gekregen zich
over het lichaam van de Houtenaar te ont
fermen, had Platonis kans gezien zijn ge
hate rivaal voor te zijn. Getipt, zoals hij na
lang aarzelen toegeeft, door de havenpoli
tie die dat overigens bij monde van plaats
vervangend chef Athonis Orfanos stellig
ontkent.
Charlatan
Anderhalve dag had de charlatan ieder
een laten gissen waar het lijk was. Zodat
hij wat tijd had gewonnen om achter de
naam van de verzekeraar te komen. Tot
dat Van Wengerden via het ziekenhuis en
een reisbureau in Rethymnon er achter
was gekomen dat Platonis op die vorstelij
ke beloning zat te wachten. Volgens Henk
Norder van het internationale vervoersbe
drijf was het toen te laat om Markoulakis
alsnog in te schakelen.
Door een toeval werd pas onlangs duide
lijk wat een malafide lijkbezorger en een
gevoelsarme sectiebediende van de ge
rechtelijk patholoog dr Manolis Frangou-
lis onder diens verantwoordelijkheid met
het lichaam van de Houtenaar hadden
uitgespookt. In het bijzijn van een familie
lid had de Utrechtse uitvaartverzorger G.
Andriessen de kist geopend en vastge
steld dat het lichaam was leeggehaald en
niet meer toonbaar was. Diep geschokt en
niet in staat te beginnen aan de verwer
king van het verlies, besloot de familie
mee te werken aan een documentaire van
de journalist en filmer Tom Verheul in de
hoop antwoord te krijgen op de hoofd
vraag: zijn de organen van de Houtenaar
gebruikt om er transplantaties mee uit
voeren?
Zorgvuldige nasporingen hebben echter
uitgewezen dat er geen sprake is geweest
van orgaantransplantatie. De belangrijk
ste bewijzen daartoe zijn dat de Houte
naar vrijwel zeker al was overleden toen
hij uit zee werd gehaald en een arts van
het streekziekenhuis in Rethymnon hem
een half uur later officieel had dood ver
klaard. Alle geraadpleegde medische des
kundigen oordeelden op grond van de be
schikbare gegevens dat de organen van de
Houtenaar door zuurstofgebrek al te veel
weefselschade hadden opgelopen om er
een ziek orgaan van een patiënt mee te
vervangen.
Kwade praktijken
De lugubere manier waarop een malafide
lijkbezorger en een gerechtelijk patholoog
er zich van af maakten, staat niet op zich
zelf. Niet alleen de getroffen familie is het
slachtoffer van schraapzucht en kwade
praktijken, maar iedere nabestaande van
een buitenlandse toerist die op Kreta om-
lOENIlfiCATlON CHART
Qu tOOI CHARTS ANY IDENTIFYING SCARS. WOUNOS OR WCBIOMS
MJ-ASE MARK ON ROOT W hcficmeo
X.
2~
if
Wm fa
V.» it iNrtrttrty t. m*Ui f>i
Sectietekening' van het stoffelijk overschot van de in Griekenland verdronken Houte
naar, die tijdens zijn vakantie op Kreta verdronk.
r p n m r a Tr.AP.rsu v 1 i"1*
<V l't'N
Rethymnon op Kreta,
paradijs voor
vakantiegangers en
malafide
begrafenisondernemers.
foto's GPD
MOATZUY A3 - PtEQYMNO
THA. COQ313 P1311 R 2G234 A.OJ.M. QHülfcMOO
ESVIIII PI-ÏEIIOE K A8' CAO TO JittlMl
AinAOTYI H AnOACIIII nATOXII-; jniH^ON
<ép«e* *v'•«■>'»«-* .il W». :kv «»J1
Hvoil' nOAfl ipid A 'p M t|A ft. I
A. O Y.PfcOYMNHI
K' OS24
A riApnxrx rPA®rir.v
iPAXMki
APAXv.fr
99.3»)
IC} Covw*. jiu
11}
IMMM
l|A|
IJ}
F oj
to5 COC
A.4MU.
m
qOOD
U. AlrtlJIUM l"MA1>HIUV iliorec
UIVX»
ai»
5' ?<(<■-«
.AnANfcX Mf FNfOAH KAI 1 IA AOIAI'IAJMO TOY fifAATH
>1 «wM
If
<«M
t>t 11»,....^
(t<i« «H«
Li c&ti
MHillAU.1 II
T AolmM-
<oOOO:
CKKAO/Piyn
Reddingsbrigadiers Andreas (links) en Manos Sofulakis op de boulevard van Rethym
non: Leden van de reddingsbrigade in Rethymnon op Kreta houden de zwemmers in de
gaten en hebben de status van het vakantie-oord opgevijzeld. Mafia-praktijken van
begrafenisondernemers schaden echter de goede naam van Kreta.
1
■cmi
I^aio ÓT| 6on&v« tyivov ju ivn*ij jin* yin
(ptaopó pou t01 £Xof<i ui mt|Miu)ti«n ri.iv tvu Eonai
oENioAfAr ntAATht
H. RtATOMS
mhCAAi p;
MQATS0Y TT»
TÏL Msll 51
L FM TOUt1
Rekening van begrafenisondernemer Platonis op Kreta, waaruit blijkt dat hij voor het
vervoer van een overleden toerist over 80 kilometer en een niet geleverde kist meer
dan 4000 gulden bij de verzekering declareerde.
HÜ0W tfi
!<?- 1?-
komt, loopt een gerede kans hiermee te
worden geconfronteerd.
In Griekenland en in de meeste andere
landen binnen en buiten Europa is een
sectie bij zowel een natuurlijke als een on
natuurlijke dood van een buitenlander
wettelijk voorgeschreven. Justitie neemt
het lijk in beslag en schakelt daar een ge
rechtelijk patholoog bij in. Door een chro
nisch gebrek aan dat soort specialisten
doen in Griekenland, maar ook in landen
als Spanje en Portugal, ongeschoolde sec
tiebedienden het handwerk. En daar zit
ten veel prutsers onder, zo ervaart de
alarmcentrale van 'SOS International' in
Amsterdan nog al eens.
Verder is in Griekenland balseming ver
plicht als het stoffelijk overschot naar het
buitenland moet worden overgebracht-
Geen overbodige luxe. want mortuaria,
zowel op het vasteland als op de talrijke
eilanden, beschikken nauwelijks over
koelcellen. Om het lijk enigszins accepta
bel te kunnen conserveren moeten alle or
ganen worden verwijderd. Officieel mag
alleen een arts balsemen, maar de prak
tijk wijst uit dat dit weer het vluchtige
werk is van de sectiebedienden. Voor het
verspreiden van ten minste vijf liter con-
serveringsvloeistof (formaline) via de
halsslagader of een grote bovenbeenader
staat minimaal twaalf uur. maar in Grie
kenland piepen ze 'm dat in minder dat
een uur.
In tegenstelling tot Platonis geeft de 51-ja
rige patholoog Frangoulis grif toe dat, wat
de Nederlander betreft, het heeft geschort
aan piëteit en zorgvuldigheid. „Ik heb al
tijd gedacht dat in het geval van een bui
tenlander, zeker na een gerechtelijke sec
tie, de kist niet meer open gaat", zegt de
arts beschroomd. „Maar ik heb doodeen
voudig niet de tijd om alles zelf te doen en
het werk van mijn helpers te controleren."
Hij erkent dat sectiebedienden de licha
men voor hem balsemen, open snijden en
weer sluiten. En hij weet dat onder die lie
den knoeiers zitten die weinig respect
hebben voor de overledene en diens nabe
staanden.
Kritiek
Begrafenisondernemer Markoulakis on
derkent de dilemma's van Frangoulis.
maar spaart hem, zijn concurrenten en de
autoriteiten niet in de kritiek. In een kan
toortje tegenover de kathedraal van He
raklion barst de welgestelde zakenman -
behalve begrafenissen doet hij in beton,
hotels en toerisme - los. „Zonder de publi
citeit te zoeken vecht ik al jaren tegen die
bende hier", zegt hij fel. eerst via zijn doch
ter die redelijk Engels spreekt en later
middels een snel opgetrommelde profes
sionele tolk. „Maar nu er zelfs iemand uit
Nederland komt om het uit te zoeken, ver
breek ik het zwijgen. Aan die corruptie en
lamlendigheid moet een einde komen."
Bij Platonis en consorten staat Markoula
kis uitvoeriger stil. maar niet nadat ook
hier eerst de whiskeyfles op tafel staat. Hij
laat een rekening zien waaruit blijkt dat
Platonis meer dan 4000 gulden declareer
de voor het afwikkelen van een Zweeds
overlijdensgeval die nota bene door Mar
koulakis was uitgevoerd. Terwijl hij
slechts het lijk naar Heraklion had ver
voerd en de kist weer mee had teruggeno
men. Zelfs die kist stond op de nota.
„Platonis is natuurlijk op dit eiland niet
de enige die dollartekens in z'n ogen krijgt
wanneer een toerist is doodgegaan", licht
Markoulakis toe. „Dit soort incompetente
lieden hebben een netwerk van tipgevers
opgebouwd door wie ze worden gewaar
schuwd zodra er een lijk op het strand, de
weg of in een hotelbed ligt." Hij weet zeker
dat daarin chauffeurs van ambulances,
hostesses van reisbureaus en hotelperso
neel zitten. Zelfs beweert hij sterke aan
wijzingen te hebben dat de havenpolitie er
soms aan meedoet. In alle gevallen be
taalt de beunhaas voor zo'n gouden hint
een leuk bedrag uit.
Hartaanval
Een voorbeeld: Halverwege vorig jaar
stierf een Nederlander op een hotelbed in
Heraklion aan een hartaanval. Consul
Adamis belde Markoulakis en droeg hem
op het te regelen. Nog voordat de lijkwa
gen bij het hotel was gearriveerd, had een
ambulance het stoffelijk overschot al weg
gehaald. inclusief het paspoort. Het was
duidelijk: een hostess of een personeelslid
van het hotel had een 'kleine zelfstandige'
lijkrover getipt. Een receptioniste vertel
de dat de ambulancechauffeur haar had
gezegd dat hij opdracht had het lichaam
en het reisdocument naar Frangoulis te
brengen in het Venizeloui-ziekenhuis. De
patholoog wist echter van niets.
In werkelijkheid leverde de bestuurder
het lijk af in een ander ziekenhuis. Het
paspoort overhandigde hij aan zijn op
drachtgever. een kleine begrafenisonder
nemer. en werd beloond met 100.000
drachme (100 drachme is f 1.16). Markou
lakis. vertrouwd geraakt met gesjacher in
dode toeristen, wist echter de naam van
de chauffeur. Hij liep naar de rechter en
dagvaardde hem. Binnen een uur was het
paspoort terug en het mortuarium be
kend waar de Nederlander was achterge
laten.
Maar meestal loopt het niet zo goed en
snel af. Beunhazen in de begrafenisbran
che gaan over lijken totdat ze er tenmin
ste iets aan hebben verdiend. Ter illustra
tie vertelt Markoulakis een macabere, bij
na ongelooflijke geschiedenis. Een Brit
was omgekomen en alweer had een klus
ser het lijk voor de neus van Markoulakis.
gemachtigd door de Britse consul, wegge
kaapt. Na een dag en een nacht speuren
vonden medewerkers van de begrafenis
ondernemer en de politie het lichaam in
een schuurtje in de bergen, niet ver van
Heraklion Niettemin eiste de scharrelaar
100.000 drachme op voor het paspoort.
Markoulakis betaalde. De politie keek de
andere kant uit.
De consul vreest zelfs dat het gesjoemel
met lijken op Kreta zal toenemen. Steeds
meer toeristen komen naar het prachtige
eiland - vorig jaar ruim 2 miljoen - en dus
gaan er statistisch bekeken meer dood.
„Het wordt nóg lucratiever voor begrafe
nisondernemers zich op toeristen te stor
ten". zegt Adamis cynisch. Ook onder zijn
verantwoordelijkheid is er wel eens een
lijk zoek, zoals in het geval van de Houte
naar. „Maar", vraagt hij zich af, „wat kan
ik er aan doen? Vaak worden Markoulakis
en ik te laat gewaarschuwd en is iemand
anders er al met het stoffelijk overschot
vandoor gegaan."
Getemperde trots
De burgemeester van Rethymnon. prof dr
Dimitris Arhontakis, trekt zich de hele
zaak eveneens erg aan. Zijn trots dat het
schilderachtige stadje met het langste en
mooiste strand van Kreta, maar met de
gevaarlijkste zee bij aflandige wind. nau
welijks meer verdrinkingengevallen kent
- sinds twee jaar houdt een reddingsbri
gade toezicht - wordt er behoorlijk door
getemperd.
Wroeging alom, tal van toezeggingen,
maar gaat er ook echt iets veranderen?
PR-vrouw Judy Smith-Spala van de ho
telketen 'Grecotel' op Kreta denkt dat
zo'n onderzoek van een buitenlandse
krant kan bijdragen aan het besef in He
raklion en Athene dat er wel iets moet ge
beuren willen toeristen op den duur niet
worden afgeschrikt. ..Maar laten we ons
niet vergissen. Griekenland behoort dan
wel tot Europa, maar het tempo waarmee
verbeteringen in mediterrane landen tot
stand komen, is oosters langzaam. Het
woord 'urgent' wordt door de overheid
niet begrepen. Maar als hoteliers zitje niet
met je armen over elkaar totdat Athene
wat doet. Ook ik verzeker u dat het laatste
woord over die begrafenisondernemers en
die overbelaste patholoog op dit eiland
nog niet is gezegd."
Taco Slagter
