Verwonderend alledaags
PZC
Voor fans van Nicholson
1 i
Jonge misdadiger kan het ook niet helpen
Blokland,
Laxdal en
Kalmeava
kunst cultuur
21
VRIJDAG 15 JANUARI 1993
Is hedendaagse kunst
stuurloos? Jonge kunstenaars
lijken vertwijfeld op zoek naar
nieuwe vormen en thema's,
vanwege de plicht om origineel
te zijn. Een zeer persoonlijke,
ontoegankelijke benadering zou
het gevolg zijn. En de kunst die
eruit voortkomt kan niet zonder
toelichting functioneren. Wie het
zo ziet, staat niet alleen. Maar je
kunt de zaak ook anders
bekijken. De pogingen om
specifieke problemen aan te
pakken, weerspiegelen de
noodzaak om orde te scheppen en
een standpunt in te nemen in een
wereld van overstelpende
indrukken.
De dynamiek van de 20e eeuw
komt terug in een artistieke
speurtocht, die de de ontwikkelin
gen in de moderne kunst uitwerkt.
Dat daarbij vaak een beroep wordt
gedaan op voorkennis is onvermij
delijk. Elke kunst, uit wat voor tijd
ook. staat in verband met een verf
ijnd stelsel van opvattingen. Ook
binnen een algemeen aanvaard
raamwerk van een achteraf als
eenheid zichtbare stroming is een
scala aan variaties zichtbaar; ze
komen voort uit de drang om de
werkelijkheid te verstaan en bete
kenis te geven. Een tijdperk van
toenemende individualiteit èn
specialisering versterkt die drang.
Wetenschappers die het geheel
van kennis overzien zijn net zo
zeldzaam als kunstenaars met een
allesomvattende, synthetische be
nadering. Alleen daarom kan ik.
ondanks een verlangen naar syn
these. specialistische benaderin
gen niet afwijzen. Mits het geen
vrijblijvende spelletjes zijn. Alle
benaderingen samen vormen im
mers een zich uitbreidend geheel
datje als beschouwer in je bewust
zijn kunt samenbrengen. Daarin
neemt het werk van Wido Blok
land een eigen plaats in.
Op de voorafgaande overzichts
tentoonstelling bij Van den Berge
toonde hij al enkele objecten. Ik
noemde ze meubels die geen meu
bels zijn en kunst die er niet uitziet
als kunst. Blokland ontdoet be
staande. triviale objecten uit zijn
en onze omgeving van hun bruik
baarheid: hij maakt modellen van
een brievenbus en zet er de lege
contravorm tegenover. Hij kiest de
vorm van een telefoonhokje,
maakt het dicht en schildert het
zwart. Of hij bouwt van hardboard
platen een gokkast. Die alledaagse
dingen krijgen zo een zelfstandig
bestaan. Door een zorgvuldige am
bachtelijke uitvoering (maar wel
met hedendaagse materialen als
MDF-plaat) maakt Blokland zich
de voorwerpen eigen en geeft hij
Werk van Wido Blokland in Goes.
zijn verwondering vorm. Hij
plaatst zich zo in een traditie van
stillevenschilders als Chardin en
Morandi; die toonden de eigenheid
van dingen zonder verwijzing naar
functie of symboliek. Het interes
sante is dat Blokland erin slaagt
zo'n gegeven ruimtelijk te verwer
ken, zonder de gekozen objecten te
imiteren. Terwijl hij toch verhou
dingen en kenmerken nauwkeurig
volgt. Zijn aanpak verwordt niet
tot een recept, omdat hij steeds de
vormgeving van de objecten mede
bepaalt door subjectieve keuzes.
Voor mij staat dit werk voor een vi
sie die uitnodigt het vanzelfspre
kende te ondergraven. Dat is niet
uniek; de manier waarop Blokland
dat doet wel. Daarom vind ik zijn
werk zeer de moeite waard.
Zijn IJslandse collega Jon Laxdal
gaat minder ver; er is echter wel
een verband met de aanpak van
Blokland. Laxdal maakt subtiele
collages met stukken papier uit
kranten en tijdschriften. Een jaar
geleden waren het ordeningen van
precies uitgesneden letters; in een
cirkel op een ondergrond geplakt
vormden zij oneindige en niet be
staande woorden. Het totaal lever
de een zelfstandig, poëtisch beeld
op. Inmiddels werkt Laxdal alleen
met lijnen en balken: restanten
van kaders. De vlakken eromheen
bestaan uit gescheurde en geknip
te snippers vergeeld papier, waar
onder soms nog resten van kleur
en vorm te zien zijn. Met elemen
ten waarmee dagelijkse berichten
worden vormgegeven maakt Lax
dal contemplatieve composities.
Zo verandert hij het voorbijgaande
in iets wat duurt en voedt.
Ludmila Kalmeava toont in het
gemeentehuis van Temeuzen pos
ters en ontwerpen. De tentoonstel
ling trekt mij in eerste instantie
aan omdat de exposante in de ja
ren '70 en '80 in Rusland woonde en
werkte. Sinds enkele jaren woont
zij in Vlissingen. Wat voor opvat
tingen zouden haar affiches prijs
geven? En hoe verhoudt de vorm
geving zich tot wat in ons land ge-
bruikleijk is. Al snel blijkt dat Kal
meava een degelijke technische
ondergrond heeft en van alle mate-
riaalmarkten thuis is. De ontwer
pen zijn met potlood getekend,
geaquarelleerd of geschilderd met
olieverf of tempera, vaak in combi
natie met collage-technieken. De
in het Engels gestelde titelkaartjes
onthullen niet de volledige teksten
op de posters: de cyrillische letter
tekens daarop kan ik niet lezen.
Daardoor ontgaat mij soms de be
tekenis. Duidelijk is wel dat de the
ma's sterk varieren. Er is een lyri
sche aankondiging van 'Anna Ka-
foto Willem Mieras
renina'. een sterk gecomponeerde
prent met een fragment van een
mannenkop ('Prometheus') in
krachtige lijnvoering en een dito
affiche met drie handen en drie at
tributen: vermoedelijk een oproep
tot arbeid of studie.
Naast gebonden werk zijn er ook
'vrije' posters, die niet in druk zijn
verschenen. Wellicht omdat ze fijn
tjes een vrijheidsstreven tot onder
werp hebben. Curieus is een in olie
verf en collage uitgevoerd ontwerp
met een echtpaar plus dochtertje
op een eiland. In hun directe omge
ving hebben ze uit een Westerse
postordercatalogus afkomstige
voorwerpen. Maar zee en lucht zijn
vol met slagschepen en bommen
werpers. Idee en uitvoering van de
posters is goed. maar niet sensatio
neel.
Nico Out
Wido Blokland. Jón Laxdal, Van den
Berge. Goes Tot en met 6 februari
Ludmila Kalmeava. gemeentehuis Ter-
neuzen. Tot en met 22 januari
TT et is een imponerend
IJ. schouwspel, minstens even
indrukwekkend als de effecten
die met een kettingreactie van
omvallende domino-stenen ge
creëerd kunnen worden: Ameri
kaanse mariniers die met hun ge
weren exerceren. Daar zit nog
eens discipline achter. Inder
daad, zo maakt de film A few-
good men van Rob Reine r al snel
duidelijk: dodelijke discipline.
Op de Amerikaanse marinebasis
Guantanamo Bay op Cuba kan
marinier Santiago de dagelijkse
training niet aan. Hij vraagt her
haaldelijk om overplaatsing en
laat bovendien de Marine Inlich
tingen Dienst weten dat hij van
een schietincident kan getuigen.
Dit laatste maakt hem tot een
verrader van de erecode van de
mariniers en daarvoor geldt de
officieel verboden 'Code Red' als
strafmaatregel. De uitvoering
daarvan door zijn 'maten' loopt
uit de hand: Santiago overlijdt.
Deze zaak spreekt de vrouwelij-
ke luitenant Galloway iDemi
Mooreaan. vooral omdat haar
intuïtie haar zegt dat die 'maten'
geen ordinaire moordenaars
zijn, maar middels hun discipline
gemanipuleerde zieligerds. Ze
wil de verdachten verdedigen,
maar de lefgozer luitenant Kaf
fee (Tom Cruisekrijgt de zaak
toegewezen. Kaffee, wiens vader
een gevreesd strafpleiter ivas,
staat erom bekend zaken buiten
Jack Nicholson (links) en Tom Cruise in A few good men van Rob Reiner.
de rechtszaal te houden. Hij is
een virtuoos in het sluiten van
deals. Galloway weet hem er na
wat strubbelingen toe te bewegen
om in dit geval toch maar de con
frontatie aan te gaan.
Die confrontatie blijkt niet ge
ring. want is gepersonifieerd in
de commandant van Guanta
namo Bay, kolonel Jessep Jack
Nicholson), een ijzervreter van
het meest cynische kaliber. Gal-
loivay en Kaffee ontdekken te
genstrijdigheden in diverse ver
klaringen. maar het aan de paal
nagelen van Jessep lijkt meer en
meer een bij voorbaat verloren
zaak.
Rob Reiner, bij velen nog bekend
als Archie Bxinkers schoonzoon
in de tv-serie 'AU in the family
maar ook regisseur van films als
'Stand by me' en When Harry
met Sally', maakte van A few
good men een pittige rechtszaak-
film volgens de aloude Holly-
wood-traditie. Zij het dat het in
dit geval niet gaat om een inge
wikkelde legpuzzel waarvan het
laatste stukje op het laatste mo
ment op de juist plaats valt, maar
uiteindelijk om een psycholo
gisch duel tussen Kaffee en Jes
sep. Omdat die twee gespeeld
worden door respectievelijk, yup
Cruise en veteraan Nicholson is
dat wel zo interessant.
De scène waarin de onervaren
Kaffee lijkt te bezwijken onder
het mentale overwicht van Jes
sep en deze laatste doodgemoe
dereerd van getuigenbank op
staat en de rechter toevoegt dat
het maar een rommeltje is in zijn
zaal. kan meteen al als klassiek
worden bestempeld.
Daar staan aanzienlijk zwak
kere troeven van Reiner tegen
over. Siert het hem nog, dat hij
het niet echt tot een romance laat
komen tussen JoAnne Galloway
en Daniel Kaffee: Demi Moore
moet als Galloivay wel erg opper
vlakkig blijven. Kiefer Suther
land komt als vazal van Jessep
hoofdzakelijk als cliché van zijn
vader uit de verf. En dan is er nog
het al met al functieloze gegoo
chel met feitjes over wat er pre
cies op die Cubaanse basis is ge
beurd. Als louter 'filmvulsel' le
vert het een katertje op.
Wie op deze minpuntjes is voor
bereid, staat evenwel niets meer
in de weg om A few good men
toch maar te gaan zien. Nichol-
son-fans hoefde dat waarschijn-
lijk al niet meer te worden ge
zegd, de overige filmliefhebbers
zullen zich evennnn bekocht voe
len.
A few good men, te zien in Cinema'ac-
tueel Bergen op Zoom.
Jl/Toeder is door haar echtgenoot in de steek gelaten en
1V1 aan de drank, haar dochtertje is al elders onderge
bracht, haar zoon van 15 woont nog bij haar. Watje noemt
een situatie die weinig perspectief biedt. Het lijkt het begin
van een rapport van een maatschappelijk werker. De
nieuwe film van Jacques Doïllon. Le petit criminel (De
kleine misdadigert heeft ook veel weg van de verfilming
van een dergelijk rapport.
Moeder vindt een pistool in de kast en verdenkt haar zoon
ervan het daar te hebben verstopt. De jongen is het gela
menteer van zijn moeder meer dan zat. En dan komt hij
ook nog achter een grote leugen van haar. Zijn 'overleden'
oudere zus blijkt springlevend te zijn: ze ivas met vader
meegegaan. Hij heeft haar zomaar ineens aan de telefoon
en zij beweert stellig dat ze niet verkeerd verbonden is.
De jongen besluit zijn zzis op te zoeken, grist het pistool uit
de kast en pleegt een overval op een apotheek om aan geld
voorde reis te komen. Een argwanende politieman houdt
hem op straat aan. Gedreven door wanhoop neemt de jon
gen hem in gijzeling. Zo gaan ze samen op weg ?iaar zijn
zuster. Die wil eerst niets van haar broertje weten, maar
even later kruipt het bloed toch ivaar het niet gaan kan.
De zeer begripvolle politieman probeert de twee ervan te
overtuigen, dat ze beter mee kunnen gaan naar het bu
reau. Maar de band tussen broer en zus is al snel sterk en
ze ivillen hun avontuur nog wat rekken, de OJivermijdelij-
ke afloop ervan negeren. Óndanks al zijn twijfels geeft de
politieman toe. Maar aan zijn trieste ogen is te zien, dat hij
weet hoe het de jongen tenslotte zal vergaan. De kijker
weet dat dan trouwens ook al lang.
Het punt is. dat Doillo7i van meet af aan sy7npathie op
wekt voor de jongen. Je weet dat hij nooit gericht zal schie
ten en zelfs die allerbeminnelijkste politieman het liefst als
vader zou hebben. En dat bij het meisje gezond verstand
rechtstreeks in verbinding staat met een gouden hartje, is
ook min of meer bij haar eerste verschijning duidelijk. Het
is dus voorspelbaar dat die jongelui op een gegeven mo
ment voor rede vatbaar zullen zijn. Ze zijn een beetje in de
war. daarom gingen ze in de fout, maar in wezen zijn ze
heel braaf.
Het is onduidelijk, wal Doillon met. Le petit criminel wil
zeggen. Dat de maatschappij het jongelui vaak extra
moeilijk maakt als ze een slechte start hebben, ook al zijn
ze daar zelf niet schuldig aan. was al een tijdje bekend.
Alleen zijn de gevolgen hiervan in werkelijkheid vrijwel
altijd veel schrijnender dan in Le petit criminel. Dws over
maatschappelijke misstanden heeft Doilloti het niet. De
broer-zus relatie is aandoenlijk, maar deelt als thema ver
der ook iveinig substantieels mee. En de geioetensnood
van de politieman leidt ook niet tot adembenemende in
zichten, juist omdat die man zo aardig is.
Enkele cruciale scènes in de film zijn ronduit ongeloof
waardig. Op klaarlichte dag in een drukke winkelstraat
ka7i de jongen - niet gehinderd door enige biimenkomen-
de klant - zijn overval op de apotheek plegen. Ook in het
trappenhuis van het flatgebouw waar de zus woont, bij de
hoofdingang van dat gebouw, of in het trappenhuis van
het flatgebouw waar de politie7nan woont wil er bij k7ial-
lende ruzies maar gee7i bekijks komen. Het lijkt of Doil-
lons personages zich bewegen in een wereld, waarin ze
alleexi voor de filmkijker zichtbaar zijn.
Gérald Thomassin speelt de jongen. Clotilde Courau zijn
zuster en Richard A7iconina de pohtie7nan en zij doen dat
allen met een fraai naturel. Het zijn stuk voor stuk perso
nages. ivaaraan je je zo7ider enige aarzeling gewonnen
geeft. Maaralleeii goede acteerprestaties niaken nog geen
overtuigende film. Le petit criminel is qtia the7natiek te
zien als een sobere, moderne. Franse varia7it op 'Ciske de
Rat'. Geef dan toch Ciske ?naar.
Rijk van Rotterdam
I.e petit criminel. te zien in Alhambra Vlissingen: voorstelling in
verking met Alliance Franyaise
Concertzaal
Tinten tonen is de titel van
de expositie van Trees Verwilli-
gen in de Middelburgse Con
certzaal. De tentoonstelling
bestaat uit 16 schilderijen, van
figuratief landschappelijk tot.
abstract. Muziek vormde de di
recte inspiratiebron voor het
werk. Te zien tot eind februari.
Open- dagelijks.
Gouden briefke
In de Middelburgse galerie 't
Gouden Briefke is een exposi
tie ingericht met werken van
drie kunstenaars. De exposan
ten zijn Jan Boer uit Wol-
phaartsdijk (schilderijen Veer-
se Meer. Zeeuwse landschap en
de Provence). Petra Beyssens-
Zijlstra uit Goes (bronzen beel
den) en de Middelburger Wim
Phaff (brons, keramieksculptu-
ren en dierminiatureni. Te zien
t/m 20 januari. Open: di. t/m vri
10-18 uur. do. 10-21 uur. zat. 10-
17 uur.
Multi Colour
De Vlissingse Karin Starmans
exposeert haai' werk in de Mid
delburgse galerie Multi Colour.
De exposante toont olieverven,
composities met afvalmateria-
len en sieraden van fimo-klei.
Te zien t/m 14 februari. Open
di. t/m zat. 10-17 uur
van een expositie in het Mid
delburgse theatercafé. De an
tropologische tentoonstelling
bestaat uit maskerreplica's ge
maakt door Phons Bakx en bij
behorende attributen uit de
streken Barbagia Ollolai (Sar
dinië) en Lótschental (Wallis.
Zwitserland). De expositie
wordt zaterdag 30 januari om
13 uur afgesloten met een mas
keroptocht door Middelburg.
Te zien tot 30 jan. Open: zo. t/m
do. 19-01 uur. vri. 19-02 uur en
zat. 16-02 uur.
Swart
Strips
Cor de Jonge, maker van de
Koen en Harmstrip in de PZC.
exposeert strips in de studio
van Omroep Zeeland in Oost-
Souburg. Te zien tot 19 fe
bruari. Open: op werkdagen 14
-16 uur.
Theatercafé
Het. agrarisch masker is de titel
Mevrouw F M Swart expo
seert schilderijen in de biblio
theek in Heinkenszand. Thema
van haar werk is bloemen. Te
zien t/m 29 januari. Open: tij
dens openingsuren biblio
theek.
Midavaine
Jan Midavaine exposeert foto's
in De Bewaerschole in Burgh-
Haamstede Thema van de ten
toonstelling is Het Verre Oos
ten dichtbij. Met. name het le
ven van alledag in Indonesië en
Thailand wordt belicht. Te zien
tot 30 januari. Open dagelijks
(behalve zondag) 13.30-16.30
uur.
De Koster
A. J. de Koster uit Oostburg
exposeert zijn werk in de pu
bliekshal van de ING-bank in
zijn woonplaats. De exposant
toont aquarellen. Te zien tot
eind februari. Open: ma. t/m
vri. 9-16 uur.
Voor het overzicht van de lo
pende exposities zie pagina 13
filmwijzer
1111111111 im
Alhambra
VLISSINGEN (01184-18810)
Belle en het Beest. Zaterdag, zon
dag en woensdag 14 uur
Home alone 2. Vandaag (vrijdag)
19 en 21.30 uur. zaterdag en zondag
14, 19 en 21.30 uur. maandag en
dinsdag 20 uur, woensdag 14 uur.
Death becomes here. Vandaag
vrijdag), zaterdag en zondag 19 en
21.30 uur, maandag, dinsdag en
woensdag 20 uur.
Bodyguard. Vandaag (vrijdag) 19
en 21.30 uur. zaterdag en zondag
14. 19 en 21.30 uur. maandag en
dinsdag 20 uur. woensdag 14 en 20
uur.
Sister act. Vandaag (vrijdag) 19 en
21.30 uur, zaterdag en zondag 14.
19 en 21.30 uur. maandag en dins
dag 20 uur, woensdag 14 en 20 uur.
Le petit criminel. Woensdag 20
uur.
't Beest
GOES (01100-28142)
Sweet Emma. Vandaag (vrijdag)
20.30 uur.
Strictly ballroom. Donderdag
20.30 uur
Grand Theater
GOES (01100-15165)
Home alone 2. Vandaag (vrydag).
zaterdag en zondag 19 uur, woens
dag 14 uur.
Belle en het beest. Zondag 16 uur.
Single white female. Vandaag
(vrijdag), zaterdag en zondag 21.30
uur, maandag, dinsdag en woens
dag 20 uur.
Roxy
BERGEN OP ZOOM (01640-33434)
Bodyguard. Vandaag (vrijdag)
18.45 en 21.30 uur. zaterdag en zon
dag 14, 18.45 en 21.30 uur. woens
dag 14 en 20 uur.
Sleepwalkers. Vandaag (vrijdag),
zaterdagen zondag 19 en 21.30 uur,
woensdag 20.15 uur.
Kleine Nemo. Zaterdag, zondag en
woensdag 14 uur.
Cinem'actueel
BERGEN OP ZOOM (01640-54886»
A few good men. Vandaag (vrij
dag) 18 45 en 21.30 uur. zaterdag en
zondag 14, 18.45 en 21.30 uur.
foto G PD
maandag, dinsdag en woensdag 20
uur
Belle en het beest. Zaterdag en
zondag 14 en 16.30 uur. woensdag
14 uur.
Sister act. Vandaag (vrijdag) 19 en
21.30 uur, zaterdag en zondag
16.30, 19 en 21.30 uur. maandag en
dinsdag 20 uur. woensdag 14 en 20
uur.
Home alone 2. Vandaag (vrijdag)
19 en 21.30 uur, zaterdag en zondag
14.16.30,19 en 21.30 uur, woensdag
14 uur.
Basic Instinct. Maandag, dinsdag
en woensdag 20 uur.
De Koning
HULST (01140-12030)
Death becomes her. Vandaag (vrij
dag) en zaterdag 19.30 en 22 uur.
zondag 13.45,16.15,19 en 21.30 uur.
maandag, dinsdag en woensdag 20
uur
Belle en het beest. Vandaag (vrij
dag) en zaterdag 19.30 uur. zondag
13.45 en 16.15 uur. dinsdag 20 uur.
woensdag 14 uur
Single white female. Vandaag
(vrijdag) en zaterdag 22 uur. zon
dag 19 en 21.30 uur. maandag en
woensdag 20 uur.
Bodyguard. Vandaag (vrijdag) en
zaterdag 19.30 en 22 uur, zondag
13.45. 16.15, 19 en 21.30 uur, maan
dag, dinsdag en woensdag 20 uur.
Sister act. Vandaag (vrijdag) en za
terdag 19.30 en 22 uur. zondag
13.45. 16.15, 19 en 21.30 uur. maan
dag. dinsdag en woensdag 20 uur
Home alone 2. Vandaag (vrijdag)
en zaterdag 19.30 en 22 uur. zondag
13.45,16.15, 19 en 21.30 uur, maan
dag, dinsdag en woensdag 20 uur.
Luxor Theater
TERNEUZEN (01150-20505)
Belle en het beest. Zaterdag 14
uur.
Home alone 2. Vandaag (vrijdag)
19 en 21.30 uur. zaterdag 14. 19 en
21.30 uur. zondag 13.45.16.15 en 20
uur. maandag 20 uur.
Boomerang. Vandaag (vnjdag) en
zaterdag 19 en 21.30 uur. zondag
13.45, 16.15 en 20 uur. maandag 20
uur.
Porgy and Bess
TERNEUZEN (01150-13293)
Raise the red lantern. Woensdag
20 uur.
Ledel Theater
OOSTBURG (01170-52735/53377)
California men. Vandaag (vrijdag)
en zaterdag 20 uur. zondag 14.30 en
20 uur
Scène uit de film Le petit Criminel.