Provincie in de rol van aanjager PZC Beschaving en mensenrechten, anno 1992 Senneh De vleespotten t. van Europa '92, Fa. Senneh opinie en achtergrond Zeeland heeft een Gideonsbende nodig. 10 tot 30% KORTING DONDERDAG 24 DECEMBER 1992 door drs. W. T. van Gelder Vooral de provincie heeft last van de kritiek op het overheidshandelen. Dat komt door de middenpositie van de provincie. Het is net als met de sergeant: als de manschappen balen, heeft de sergeant het ge daan en als de kapitein niet te vreden is over de manschappen dan stelt ook hij de sergeant verantwoordelijk. De sergeant doet het nooit goed. Aan de vele rapporten die in de afgelopen 25 jaar geschreven zijn over de bestuurlijke organi satie in Nederland, is een nota toegevoegd van het Interprovin ciaal Overleg (IPO). De titel luidt: 'De provincie als bestuur lijk middenveld'. Het is een op merkelijk stuk. omdat deze IPO -nota uitgaat van de wezenlijke taken van de overheid, de kern taken. Daar moet duidelijkheid over zijn, voordat de vraag kan worden beantwoord wie wat moet doen. Toewijzing van taken moet in overeenstemming zijn met ons democratisch bestel (daar waar het gebeurt, dienen de gekoze nen het laatste woord te heb ben). Ook moet worden gekeken naar de omvang van de taken en de schaal waarop ze moeten owr- den behandeld: nationaal, regio naal. lokaal? Om dit te bepalen, moet worden gelet op de samen hang met maatschappelijke vraagstukken en op de raak vlakken met andere sectoren van overheidsbeleid Zo'n benadering leert ons met een dat de maatschappelijke problemen per gemeente, regio of landsdeel sterk kunnen ver schillen en dat ze bovendien sterk kunnen wisselen in de tijd. Zodoende kan een nieuwe be stuurlijke indeling nooit stoelen op knip- en plakwerk met de kaart van Nederland. Wie een visie wil ontwikkelen op de indeling van bestuurlijk Ne derland zal zich terdege moeten verdiepen in de vraag: wat is principieel de taak van de over heid en hoe voer je die in de prak tijk uit? Een belangrijke conclu sie zal zijn dat één van de organi satorische geledingen om dit rijk geschakeerde, zeer com plexe takenpakket tot uitvoe ring te brengen het middenka der dient te zijn of zoals de IPO- nota het noemt: het bestuurlijk middenveld. Bepalend voor de rol van de overheid is, dat eerst wordt vast gesteld waar de maatschappelij ke vraag ligt die om overheids bemoeienis vraagt. De overheid dient zich daarbij terughoudend op te stellen uit respect voor het maatschappelijk initiatief, dat immers op eigen kracht vele ge meenschapsproblemen kan op lossen. Vervolgens wordt vast gesteld welk overheidsniveau doelgericht kan optreden. Ook het beslag op onze gemeen schappelijke portemonnee speelt een rol: een lichte aanpak is voordelig en leidt vaak tot goed resultaat. Aldus is niet bepalend of iets po litiek interessant is, maar de ma te waarin rijk, provincie of ge meente iets kunnen oplossen. Dat betekent tegelijkertijd dat duidelijke keuzen nodig zijn om overlappingen (verspilling van geld en energie) te voorkomen. Dit lijkt misschien het intrap pen van een open deur. maar het omgekeerde is maar al te vaak bestuurlijke cultuur: wie iets moet doen staat in de discussie voorop, niet het rationeel toewij zen. Ik denk aan paspoorten, identiteitsbewijzen en politieta ken... 'Dansende overheid' In de loop van tijd veranderen maatschappelijke problemen van schaal. De overheid behoort met die processen van schaal vergroting of -verkleining reke ning te houden en flexibel mee te veraderen. Het IPO-rapport geeft het voorbeeld van de afval verwerking. In tien jaar tijd is door wijziging van de vraagstuk ken en de gekozen oplossingen (ophalen, storten, verbranden en voorkomen» het accent van de overheidsbemoeienis van de gemeentelijke schaal naar de ge westelijke, provinciale en zelfs Europese schaal verschoven. Het gevolg van schaalverande- ring zou moeten zijn dat over heidstaken in een soepele bewe ging naar hogere, hetzij naai' la gere bestuurlijke niveaus 'dan sen'. Als het functioneren van de ser geant 'provincie' in dit proces het probleem is, dan moet er iets aan het functioneren worden ge daan. Het splitsen van 12 provin cies in 25 regio's, met het verleg gen van provinciegrenzen en het veranderen van de namen, biedt echter geen enkele garantie dat het in de toekomst beter zal gaan, zelfs al worden er (gemeen telijke) taken aan toegevoegd die nu via gemeenschappelijke regelingen worden uitgevoerd. Zo'n 'regio-strategie' zou ook een miskenning zijn van de 'ma kelaarsfunctie' van de provincie. En dat is een wezenlijke andere bied: de problemen van Amster dam laten zich niet vergelijken met die van Vlissingen en de Zeeuwse kleine kernen-proble matiek is geen Randstedelijk functie dan die van de gemeente. Het scheppen van 25 regio's zou tot merkwaardige gevolgen kun nen leiden. Het ligt voor de hand dat deze regio's belast zouden worden met taken die als 'bo- vengemeentelijk' worden ge zien. Op hun beurt zullen de re gio's weer te klein zijn voor bij voorbeeld het integraal water beheer. Die taken zullen dus doorschuiven naar het rijk... Het resultaat is uitholling van ge- meentetaken en extra centrali satie bij de rijksoverheid. Dat is dan precies wat we niet willen. De maatschappelijke situatie verschilt in Nederland per ge verschijnsel. De oplossing van de problemen kan niet worden verkregen met sjablonen en blauwdrukken die voor het hele land gelden. Bedacht moet ook worden dat de discussie die nu over de be stuursorganisatie wordt ge voerd, vooral is aangezwengeld door de gemeenten in de groot stedelijke gebieden. Daar liggen kennelijk grote problemen bij de uitvoering van gemeentetaken. Maar hoe groot die problemen ook zijn, dit wil nog niet zeggen dat daardoor de gemeentetaak identiek wordt aan die van het provinciale middenbestuur. Het IPO-rapport bepleit een be stuurlijke organisatie waarbij el ke bestuurslaag een geëigende bijdrage levert die leidt tot ver betering in het functioneren van de overheid. Voor het Zeeuwse provinciebestuur zou dat wei eens kunnen betekenen: minder toezicht en meer stimulering, minder zelf doen en meer coördi natie en advisering, meer dienst verlening aan andere overheden en aan maatschappelijke ver banden. Het samenwerken met andere overheden en maat schappelijke organisaties zal ho ger op de agenda komen. De provincie zou minder vaak 'nee' moeten schudden en een gezamelijk 'ja' moeten bevorde ren, als resultaat van verken nende en beïnvloedende arbeid. Dat betekent dat de provincie moet weten te overtuigen op ba sis van goede argumenten. De provincie moet stimuleren en aanjagen. Proefmodel Kortgeleden deed de PZC in het redactioneel commentaar de suggestie om Zeeland tot een soort nationaal proefmodel voor het middenbestuur te maken. Zetel van de Zeeuwse Gideonsbende... Onweerlegbaar is echter dat de Zeeuwse problemen van geheel andere aard zijn dan die van de grootstedelijke gebieden. Met aan zekerheid grenzende waar schijnlijkheid zal zo'n Zeeuwse proeftuin dus geen resultaten opleveren waaruit men in de Randstad veel lering kan trek ken. Misschien zou wél worden ge constateerd dat een middenbe stuur-nieuwe stijl in Zeeland veel te dicht op de gemeenten zou zitten. De eerlijkheid ge biedt overigens te zeggen dat de bestuurlijke organisatie op ge meentelijk niveau daar mede aanleiding toe geeft. Gideonsbende In de korte tijd dat ik in Zeeland mag werken, is mij van veel zij den verteld dat Zeeuwen wars zijn van veranderingen. Dat lijkt een vlotte start van een proef model mede in de weg te staan. Maar een 'aangepaste Zeeuws proefmodel', lijkt mij een uitda ging voor de toekomst. De huidige provinciale kemta- kendiscussie zal dan meer moe ten opleveren dan een gewone bezuinigingsoperatie. Aangeven welke taken de provincie niet meer wil uitvoeren, prima. Maar vooral aangeven waar de provin cie sterk(er) naai' voren kan ko men. Provinciale staten van Zeeland hebben de wens uitgesproken te komen tot een betere werkwijze: een commissie gaat aan de slag. Ook worden resultaten van de reorganisatie van het ambtelijk apparaat getoetst. Er wordt niet alleen gekeken of de zaak tech nisch allemaal klopt, maar ook of er sprake is van cultuur-, zeg maar mentaliteitsverandering. Bij elkaar levert dit. bouwstenen op te gebruiken voor een provin cie-nieuwe stijl. Dat zou een pro vincie moeten zijn, opererend als een Gideonsbende: klein, maar wel van kwaliteit, op het juiste moment, op de juiste plaats, met bescheiden midde len handelend, gericht op een weloverwogen doel. Als een Zeeuwse proef dergelijke resutaten oplevert, zou men er wellicht ook elders mee aan de slag kunnen. Dat is een conclu sie - zo realiseer ik me - die voor discussie vatbaar is. Maar zo ge dijt de democratie. foto Ruben Oreel der koningin in Zeeland). door Jessica Prager Je werden elke nacht verkracht. Er waren nachten die sommigen van ons met meer dan twintig mannen doorbrachten. Dat was een soort eer. Ze hebben van alles met ons uitgehaald. Ik kan het niet beschrijven, ik wil er niet aan denken. We kookten voor hen en moesten ze dan naakt bedienen. Sommige meisjes werden voor onze ogen ver kracht en afgeslacht. Als ze probeerden zich te verzetten, werden hun borsten afgesne den. De kampbewaarder Sto- jan was de ergste; hij ver krachtte tienjarige meisjes, dat was een specialiteit van hem. De meesten hebben het niet overleefd...Veel meisjes zijn gedood, geslacht als lam metjes. Ik zou alles willen ver geten. Ik kan niet leven met deze herinneringen. Ik word gek". Dit gruwelijke verhaal vertelt de zeventienjarige vluchtelin ge Miranda C. uit het voorma lige Joegoslavië in een inter view in de Volkskrant. Haar verhaal is exemplarisch voor de vele getuigenverklaringen die de laatste weken door jour nalisten, door waarnemers van Amnesty International en door anderen zijn opgetekend. Dagelijks zien we de meest ver schrikkelijke beelden op het te levisiescherm voorbij trekken: concentratiekampen, vluch tende, wanhopige mensen, kin deren met grote angstogen, van honger uitgemergelde mensen. Baby's die sterven in de armen van hun moeders. Kinderen die alleen maar zijn geboren om dood te gaan. Beel den van oorlog, geweld en machtsvertoon. „Hou maar op. hou maar op", hoor ik u zeggen, „ik word gek". „Ik kan het niet meer zien of horen, wat moet je er mee? Ik begrijp er niets meer van, ik voel me zo ontzettend machte loos, ik word er letterlijk ziek van". Dit zijn reacties die ik om mij heen veelvuldig hoor en ook mijn eigen gevoelens ver tolken. Gevoelens van onge loof. onmacht, frustratie, schuld en schaamte lopen door elkaar heen. Eigen beleving Ik kan niet anders over dit alles schrijven dan hoe ik het zelf be leef. Ik lees dagelijks twee kranten en daarin volg ik de ontwikkelingen nauwgezet; ik kijk naar alle beelden op t.v. Hoe verleidelijk is het om snel over te schakelen naar een an der net: maar ik moet van me zelf kijken, naar alle beelden. i#Br Kinderen die alleen maar zijn geboren om dood te gaan. de rauwe werkelijkheid wil en mag ik niet ontvluchten En net zoals ik het verhaal van het meisje Miranda in mij mee draag, zo staat het beeld van de slachtoffer en de daders zijn mensen net als ik. Bij mij ontstaat de neiging om in 'zij' en 'wij' te gaan denken. Een poging om het van me af te Somalische vrouw op mijn net vlies gebrand: de vrouw wordt belaagd door honderden man nen, zij rukken haar de kleren van het lijf, stompen, slaan en sleuren haar over de grond. Franse VN-militairen staan toe te kijken zonder een poot uit te steken. Mijn reactie is m'n han den voor de ogen te doen; dit kan ik niet aanzien. Maar ik moet, want het gebeurt in mijn wereld, waar ik in leef. anno 1992. Het zijn mensen; het houden? 'Zij' zijn ongeschaafd. die Somaliers leven nog in clans, die mensen in voormalig Joegoslavië lopen achter, zijn primitief bezig. 'Wij' zijn veel beschaafder'wij' hebben be paalde morele waarden. Maar dan moet ik terugdenken aan de 'schone' Golfoorlog (ge steund door Nederlandhoe die in de media werd opgevoerd, waarin wij alleen bommenwer pers en geen lijken te zien kre gen. Was dat beschaafd? De manier waarop Europese politici de andere kant op kij ken, het verschrikkelijke ge brek aan politieke moed, druk bezig zijn met economische be langen in plaats van met men senrechten. is dat beschaafd? Het kolonialistische machts vertoon van de VN-militairen in Somalië, is dat beschaafd? Het media-spektakel dat door cameraploegen uit vijf conti nenten dagelijks als live shows, wereldwijd wordt uitge zonden: de concurrentie om het. mooiste verhaal en de meest indrukwekkende beel den. is dat beschaafd? De feno menale bedragen die er bij ge moeid zijn, is dat beschaafd? Onze westerse beschaving heeft democratische verwor venheden. gelukkig wel. Maar ik vind dat er vaak sprake is van schijn-beschaving. die be staat uit een oppervlakkige welgemanierdheid, terwijl het met bepaalde morele waarden niet zo nauw wordt genomen. Echte beschaving is de innerlij- fotoAFP ke beschaving waaruit een be paalde geestelijke ontwikke ling spreekt. Dat hoeft niets te maken te hebben met oplei ding. afkomst, religie of in welk werelddeel je leeft. Ik denk dan bijvoorbeeld aan Rigoberta Menchu. de 33-jarige vrouw die op 23 november de Nobelprijs voor de vrede ontving. Zij heeft haar hele leven gevochten, eerst voor haar familie (beide ouders zijn op gruwelijke wijze vermoord) daarna voor de rechten van de Indiaanse be volking en de schendingen van de mensenrechten in haar land. In haar dankwoord wond zij geen doekjes om het feit, dat de zogenaamde ontdekking van Amerika door Christoffel Co lumbus een volkerenmoord hadden ingeluid op 50 miljoen Indianen. De toenmalige in 'natuurstaat levende' inheem se volken werden bestempeld tot barbaren, terwijl we nu moeten vaststellen dat zij in veel opzichten hogere morele waarden bezaten, dan de zoge heten beschaafde en rationele Europeanen. Echte beschaving vind ik bij de dertienjarige Columbiaanse jongen (de engel van Colombia) die samen met een groepje kin deren oude, hulpbehoevende, soms volkomen aan hun lot overgelaten mensen opzoekt, wast en te eten geeft. De van zelfsprekende liefde waarmee dit wordt gedaan, dat is pas be schaving. In de diepste ellende zie je bij sommige mensen vor men van beschaving, echt Mens-zijn, waar ik alleen maar heel stil van word. Ik denk ook aan de grote moed van de vele hulpverleners, art sen zonder grenzen en anderen. Het leert mij dat creatief, au thentiek, moedig en solidair bezig zijn de enige manier is om aan een gezondere toekomst te bouwen. Acties Zo zijn volgens mij ook de tien tallen acties die op touw zijn gezet voor de slachtoffers in het voormalige Joegoslavië en So malia, de grote demonstraties tegen racisme en facisme over al in Europa, hoopgevende te kenen, want het zijn vormen van beschaving, pogingen om vast te houden aan bepaalde morele waarden, van respect en medemenselijkheid. Vandaag verschijnen op initia tief van het Vrouwenadviesbu reau Overheidsbeleid Arachne in drie landelijke dagbladen paginagrote advertenties met de oproep aan de Nederlandse regering: 'Stop seksueel ge weld in ex-Joegoslavië'. De op roep is bedoeld om de Neder landse regering ertoe aan te zetten dat zij zowel in Europees verband als bij de Verenigde Naties een pleidooi moet hou den voor het opsporen en slui ten van de concentratiekam pen in het voormalige Joego slavië. Vrouwen die naar Ne derland komen om het (sek suele) geweld in hun land te ontvluchten moeten een vluch telingenstatus krijgen en er moet voldoende hulp ingescha keld worden voor de opvang van deze vrouwen en meisjes. Deze advertenties worden meebetaald door honderden vrouwenorganisaties in heel Nederland. Terwijl ik dit schrijf schalt de stem van Mahalia Jackson, de zangeres van onder meer vele negro-spirituals door mijn huis. Zij zingt met haar krach tige stem: 'Keep your hand on the plow" (houd je hand aan de ploeg). Dat we er hard aan moe ten werken lijkt me ook in 1993 geboden. Vrede en alle goeds! Interne markt nog niet af (4) r van onze EG-correspondent Peter de Vries Jim Murray, de Brusselse lobbyist van de Europese consumentenbond BEUC, haalt z'n creditcard tevoor schijn. „Het kost American Express niets extra's, maar toch betaal ik twee keer zo veel lidmaatschapsgeld voor mijn Ierse kaart sinds ik in België woon. Dat is maar een heel klein voor beeld van een bedrijf dat profiteert van de grenzen". Creditcards en eurocheques zijn de afgelopen jaren hét symbool bij uitstek gewor den van hoe zelfs de gewone burger kon deelnemen aan de wereld van het grote geld. Achter de schermen heeft een financiële revolutie plaats gehad: Nederlandse banken zoeken fusiepart ners in buurlanden. Franse verzekeringsmaatschappij en hebben bijkantoren opge richt in Londen, het interna tionaal beleggen neemt een grote vlucht. De vrije circu latie van kapitaal, één van de vier hoofddoelstellingen van het '1992'-avontuur, is, zegt een hoge EG-ambte- naar, „het verst gevorderd: de resultaten zijn duidelijk beter dan de pogingen de pa- soortcontroles af te schaf fen". Maar dat betekent niet dat de consument in het nieuwe jaar volop de vruchten zal plukken, of dat de financiële afrekening van internatio nale transacties simpel ver loopt, Vreemde valuta wisse len blijft handenvol geld kos ten. Internationaal betalen geldt als een kostbare en ris kante aangelegenheid. Jaarlijks worden er binnen de EG 200 miljoen interna tionale geldtransfers ver richt. BEUC bestudeerde eerder dit jaar 160 bank- transacties van telkens on geveer 300 gulden. Het droe vig resultaat: na vier maan den waren drie overschrij vingen nog steeds niet aan gekomen; de kosten bedroe gen gemiddeld 41 gulden. De opdracht om de kosten in re kening te brengen bij degene die het geld overmaakt, wordt regelmatig genegeerd. Er is enig licht aan het eind van die tunnel. Dat is niet te danken aan de Europese Commissie, die de banken royaal vijf jaar de tijd gaf hun internationale service te verbeteren, maar aan veer tien Europese girobanken. Net voor de jaarwisseling kondigden zij de oprichting aan van Eurogiro Netwerk, een snel en betrouwbaar sys teem om geld over te maken. Btw Het echte grote computer netwerk dat '1992' gaat bege leiden, is een ander: de BTW -afrekening. De invoering van dat systeem heeft de af gelopen maanden admini strateurs, die opeens van al hun klanten de BTW-num- mers moesten weten, tot wanhoop gedreven. De oude situatie is dat een bedrijf dat goederen ver koopt aan een klant in het buitenland, daar geen BTW over betaalt in eigen land. Aangekomen bij de grens, wordt de BTW van het land van bestemming afgere kend. Dat leverde een pa pierwinkel op van 60 miljoen documenten per jaar, en ge middeld 154 gulden admini stratiekosten per zending. Daaraan komt een einde. „Eén BTW-tarief in alle 12 landen, lange tijd de wens droom van de Europese Commissie, was zeker de beste oplossing geweest. Maar het bleek volstrekt on haalbaar", vertelt een diplo maat die de onderhandelinP gen meemaakte. Ook hefaI simpele idee de BTW te lateif»1 betalen door de verzender"1 van de goederen, bleek in dtPz<; praktijk te moeilijk. Het resultaat is dat de BTV4 nu afgedragen moet wordeiin* door de ontvanger. Dat i»e] veel moeilijker te controle V1 ren. Een uitgebreid compu ter-netwerk moet uitkomsi"" bieden. Elke verkoper moei voor een international df transactie het BTW-num mer van z'n verre afhemei"! controleren. Het klinkt sluï I tend, maar niemand weef^ hoe het zal gaan. Twee -7 maanden voor de inwerking- treding van het systeem was de Europese Commissie nog niet bij machte een demon stratie van het computernet 1 werk te geven. „Er zijn grote onzekerheden. De Neder- yj landse belastingdienst heeft rd aangekondigd het eerste m jaar met enige coulantie op .j, te treden", meldde VNO-jr€ voorzitter Rinnooy Kafyj, laatst tijdens een bezoek aai Brussel. Vooral de fraudegevoelig heid van het computernet ng werk baart deskundiger J61 enige zorgen. Een hoge amb le tenaar van de EG: „Het Sl moeilijkst te traceren zijn fraudegevallen die een keten vormen van bedrijven in drie of vier verschillende landen 1 We moeten hopen dat de na tionale belastingdiensten daar eendrachtig tegen gaan optreden". Een laconieke topambtenaar van het mij!' nisterie van Financiën: „Als111 je in het groot fraudeert, valt'a het na verloop van tijd we] op. En als je het in het klein doet, ben je een kwartjesvin- der". „Niet iedereen heeft belangd bij die grote internationale markt", merkt consumen- tenlobbyïst Murray enigs zins ironisch op. De grootste deceptie van '1992' is de auto geworden. De Heilige Koe bleek zelfs voor Europa on aantastbaar. Twaalf BTW- regimes langzaam naar el kaar toe laten, groeien, verg- de al een uiterste politieke krachtsinspanning. Het ge lijktrekken van diesel- ei benzine-accijnzen bleek 01 mogelijk. Om maar te zwij] gen van de Bijzondere Verj bruiksbelasting BVB die ii het éne land wel, en het an dere niet wordt geheven. De enige aspecten van de autof- waai' de EG succes boekte, zijn de harmonisatie van technische criteria en van milieueisen. Het resultaat: de consument kan tot 1995 nauwelijks pro fiteren van de prijsverschil len. Die kunnen oplopen tot 40 procent van de aanschaf prijs. Nederland behoort tot de duurdere landen, en de enige manier een goedkope J (Deense of Belgische) auto op de kop te tikken, is een ui terst omslachtige invoerpro- cedure te doorlopen. En wie rri dacht te kunnen profiteren van goedkope buitenlandse verzekeringen komt even eens bedrogen uit. Ook in die branche staat de internatio nale concurrentie nog in de kinderschoenen. ge- ol wij# /er* - OOSTERSE TAPIJTEN Langeviele 81 Middelburg Wij beginnen met onze jaarlijkse opruiming TOT EIND JANUARI op onze gehele collectie PERZEN, BERBERS TIBETAANSE TAPIJTEN, DHURRIES, KELIMS Langeviele 81 (hoek Beenhouwersingel) Middelburg Tel 01180-34614.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1992 | | pagina 4