Kerst
Daar is geld, daar is toekomst
Vier jaar volgens het groeiboekje
PZC
Kort
protest
DONDERDAG 24 DECEMBER 1992 2 8
Tienduizend illegale Ghanezen zou
den alleen al in Amsterdam wonen,
beweerde politiecommissaris E. Nord-
holt van Amsterdam dit voorjaar. Aan
leiding was het oprollen van een Gha-
nese drugsbende. Later, naar aanleiding
van de vliegtuigramp in de Bijlmer,
kwamen de Amsterdamse Ghanezen
weer in het nieuws. Een onbekend aan
tal van hen woonde in de getroffen flats.
Jonge Ghanezen ontvluchten massaal
hun land. Niet om politieke redenen,
maar om armoe en uitzichtloosheid te
ontvluchten. Ze willen naar het Westen.
Liefst naar de Verenigde Staten. „Maar
Nederland is ook OK", aldus een Gha-
nees. Onze verslaggever reisde met een
betrapte illegale Ghanees terug naar
Afrika. Op zoek naar de redenen van de
Ghanese reislust.
Sheila snikt. Dan schudt ze verontwaar
digd haar hoofd. ..'It is unfair", zegt ze
voor de zoveelste keer. Haar woede richt
zich op de gemeentepolitie van Rotter
dam en de Koninklijke Marechaussee te
Schiphol. Samen zijn zij ervoor verant
woordelijk dat Sheila met vlucht KL 589
op weg is naar Accra, de hoofdstad van
Ghana Sheila, een Ghanese. wordt ge
deporteerd. Ze moet als illegale vreem
deling het land uit Zonder pardon. Maar
Sheila wil terug. Hoe weet ze nog niet.
Maar in Ghana blijven zal ze niet. ..Nie
mand wil in dat land blijven. Daar is geen
toekomst."
Op het moment dat de passagiers voor
de KLM-vlucht naar West-Afrika willen
instappen, komen drie leden van de Ko
ninklijke Marechaussee bij de vertrekba-
lie. Ze hebben twee passagiers bij zich.
Die worden op verzoek van de geünifor
meerden met voorrang behandeld. Het
gaat om Sheila. 26 jaar. en een man van
ongeveer dezelfde leeftijd. Ze hebben
geen bagage. Alleen al daardoor vallen
ze op in het gezelschap voornamelijke
Afrikaanse reizigers. Die zijn beladen
met spullen. Van één stuk handbagage
lijken zij nooit te hebben gehoord.
Eenmaal in de lucht zet de jongeman het
onmiddellijk op een zuipen. Het ene na
het andere blikje Heineken verdwijnt
door z'n keel. In het begin van de vlucht
wil hij nog wel praten. Later kan hij dat
niet meer vanwege het overmatige bier
gebruik. Hoewel hij mij vraagt Neder
lands te spreken, kan hij amper in die
taal antwoorden. Ook spreekt hij aller
minst behoorlijk Engels. „Ik word ten
onrechte het land uitgezet. Ik heb een
verblijfsvergunning vanwege mijn huwe
lijk met een Nederlandse", komt er in een
Nederlands/Engels mengelmoesje uit.
Hij wil zo spoedig mogelijk terug. ..To my
wife."
Eenvoudig zal dat niet worden, want hij
heeft maar vijf gulden op zak. Sheila is
Smederij in de sloppenwijken van Accra.
wat dat betreft beter toegerust met haar
briefje van 25 gulden. Iets meer dan het
mininum-maandinkomen in Ghana. „Ik
weet niet waar ik naar toe moet. Ik heb
geen idee waar m'n ouders zijn. Daarbij
ik wil helemaal niet terug naar Ghana. Ik
wil terug naar m'n man in Rotterdam",
snikt Sheila.
Getrouwd
Ze trouwde in juli in Rotterdam. „De
trouwambtenaar wist dat ik op dat mo
ment illegaal in Nederland was. Maar hij
heeft me niet aangegeven bij de vreem
delingenpolitie. En hij heeft ook niet ge-
foto Laurent Heere
zegd dat ik niet zou mogen trouwen." De
28e november kregen de Ghanese en
haar Arubaanse echtgenoot (met Neder
lands paspoort) een oproep om bij de
Rotterdamse politie te verschijnen, ver
telt ze. „Eerst werd m'n man verhoord.
Na drie kwartier kwam hij naar buiten en
verdween uit het gebouw zonder verder
iets tegen mij te zeggen. Vervolgens werd
ik binnengeroepen. De politie vertelde
mij dat m'n man niets meer van me wilde
weten. Dat m'n huwelijk niet meer be
stond en dat ik het land zou worden uit
gezet."
De haar toegewezen advocaat - diens
galen hebben er geen belang bij de waar
heid te vertellen. Dat verkleint de kan
sen om terug te gaan. En dat is wat ze
willen. Hier hebben ze geen toekomst."
Guri is ervan overtuigd dat dat voor de
meeste jonge Ghanezen geldt. Het land
is straatarm en de officiële en verborgen
werkloosheid is groot. „Maar zelfs als er
werk is. dan wordt het uiterst karig be
taald. Ondertussen zien de jongeren wel
landgenoten naar het buitenland ver
trekken en met een auto terugkomen. Of
een villa hier bouwen. De rijkdom van
het Westen zal blijven lokken", meent
hij.
Mislukkingen
Ghana hangt aan elkaar van mislukkin
gen. Heel wat Ghanezen zijn intussen de
mening toegedaan dat ze het zelf niet
kunnen. „Sinds we geen Britse kolonie
meer zijn, is het alleen maar slechter ge
worden", zegt bij voorbeeld Jerome
Atanga. „Ghanezen zijn alleen maar uit
op snel verdiend geld. Investeren in de
toekomst zit er niet in", stelt de Deense
ondernemer Tonny Larsen met grote
stelligheid. Zijn poging om in het vissers
dorp Apam een scheepswerfje op te zet
ten. is tot dusver vastgelopen op bureau
cratie en corruptie, vertelt hij staande
tussen de vier muren van zijn toekom
stige werf. „De bouw heb ik inmiddels
stilgelegd omdat de container met ge
reedschap nu al maanden wordt vastge
houden door de Ghanese douane en ik
nog steeds geen toezegging heb dat ik
hier water, elektriciteit en telefoon kan
krijgen."
Larsens plan plan kan de vissers veel
kosten besparen en tegelijkertijd zorgen
voor een aanzienlijke produktiviteits-
stijging. „Toch krijg ik amper medewer
king. Mijn Ghanese aandeelhouders
hebben hun aandelenkapitaal nog niet
gestort. Ze zeggen doodleuk: 'Trek de
kosten maar af van de winst die je gaat
uitbetalen'. Ze snappen niet datje eerst
ergens geld in moet steken, voordat je
winst kan maken."
De eigenaar van mijn hotel in Accra is
zo'n type ondernemer. Elke dag komt hij
langs om de kas te legen. De telefoon
werkt al vier weken niet, omdat de nota
niet is betaald. Een van de gasten heeft
uit zijn eigen zak het waterleidingbedrijf
betaald om te voorkomen dat ook de wa
terleiding werd afgesloten. „Ghanezen
denken dat zaken doen betekent dat je
alleen maar geld hoeft te innen", zegt Ri
chard Kabe. „Dat is ook een van de be
langrijkste redenen waarom ik weg wil
uit dit land. Hier is geen toekomst. Zelfs
de Ghanezen met geld gaan hier weg."
Laurent Heere
naam kan ze met opnoemen - wist niets
voor Sheila te bereiken. Hetzelfde gold
voor een later door vrienden te hulp ge
roepen advocaat. „Die heb ik niet eens
kunnen spreken. Ik heb geen gelegen
heid gekregen om te protesteren tegen
m'n uitzetting", zegt de Ghanese.
Ruim een jaar geleden kwam ze naar Eu
ropa. Over haar beweegredenen tot de
reis wil Sheila niets kwijt. Evenmin wil ze
de vraag beantwoorden hoe ze aan het
geld en de noodzakelijke reisdocumen
ten kwam. „Ik vertrok naar Frankrijk.
Daar aangekomen, adviseerde een
vriend me naar Nederland te gaan." Zo
gezegd, zo gedaan. Eenmaal in Neder
land gearriveerd, vroeg Sheila politiek
asiel. „In het asielzoekerscentrum heb ik
m'n man ontmoet. We besloten snel te
trouwen en niet de uitslag van de asiel
aanvraag af te wachten." Sheila ver
dween voor de autoriteiten.
Totdat ze op 28 augustus werd aange
houden bij een diepvriesbedrijf. „Ik viel
in voor een zwangere vriendin." De vrien
din ontving een uitkering en tegelijker
tijd werkte de Ghanese onder haar naam
door. „Ik had het geld nodig voor m'n
zieke moeder."
Uit de rij
Bij aankomst in Accra worden de twee
gedeporteerden onmiddellijk uit de rij
gehaald. Zij hebben geen paspoort, dat
heeft de captain van het KLM-toestel op
zak. De dronken jongeman probeert mij
in zijn lot te betrekken. Luid schreeuwt
hij door de hal dat hij samen met mij het
land is binnengekomen. Die aandacht
kan ik allerminst gebruiken, want Gha
na houdt helemaal niet van buitenland
se journalisten. Ik vrees dan ook dat de
talrijke 'immigration-officers' zullen
doorzien dat ik ten onrechte als toerist
het land probeer binnen te komen. Maar
het geluk is met mij. Ik mag door.
Later in de week vertelt Sheila me dat ze
gedurende enkele uren is verhoord. „Ze
wilden weten wat ik in Nederland heb ge
daan. Daarna lieten ze me gaan."
De jonge vrouw zegt nog steeds niet te
weten hoe het met haar leven verder
moet in Ghana. „M'n broer heb ik niet
kunnen vinden. Ik weet dat hij ergens in
Accra woont, maar hij werkt niet meer
op dezelfde plaats. Ik logeer nu bij vrien
den. Hier kan ik niet blijven", zegt ze in
een enorme villa in de ambassadewijk
van Ghanese hoofdstad. Enig navragen
in de buurt leert dat Sheila allerminst
een onbekende is. „Ze woont hier al jaren
samen met haar familie", zegt een van de
buren. Sheila ontkent niettemin met
klem dat ze haar familie heeft gevonden.
Sheila wil evenmin op de foto. Net zomin
als ze met haar volledige naam in de
krant wil."
Geen toekomst
„Liegen hoort erbij", zegt Bernard Guri,
landbouwkundig medewerker van de
rooms-katholieke kerk in Ghana. „Ille-
De leefomstandigheden op het Ghanese platteland zijn erbarmelijk. Reden te meer
om het land te verlaten... foto Laurent Heere
Een kostbaar bezit, daar ga je
zorgvuldig mee om. Je koes
tert het, onderhoudt het tot in de
puntjes en je zorgt vooral dat niets
het kan beschadigen, dat alle ge
vaar uit de buurt blijft. Het meest
kostbare in het leven, een kind,
heeft dan ook recht op alle zorg,
aandacht en veiligheid. Niet al
leen ouders voelen dat, ook de sa
menleving heeft het tot een wet ge
maakt. Het belangrijkste instru
ment daarin is de Jeugdgezond
heidszorg.
Ieder kind krijgt er in principe al
meteen mee te maken. Het Kruis
werk begeleidt de eerste levensja
ren van alle kinderen op het gebied
van gezondheid en preventie is het
sleutelwoord: Voorkomen dat ziek
ten. afwijkingen of een verkeerde
verzorging de kwaliteit van het le
ven ongunstig gaan beïnvloeden.
Want de meeste kinderen worden
gezond geboren maar kwetsbaar
zijn ze ook.
Al bij de geboorte doet de huisarts,
de vroedvrouw of de specialist een
aantal routinematige testjes bij
een kind. Als er iets niet in orde is.
kan meteen actie worden onderno
men want in de hele jeugdgezond
heidszorg geldt de wet- hoe eerder
hoe beter. Een pasgeborene staat
aan begin van een uiterst complexe
ontwikkeling en ontwikkelen doe
je het best met optimaal materiaal.
Mocht één van de vele factoren niet
helemaal in orde zijn. dan kan de
schade beperkt blijven door er re
kening mee te houden.
Hielprik
Een goed voorbeeld daarvan is het
onderzoek van twee. vrij zeldzame,
stofwisselingsziekten: PKU en
CHT Hoewel de kans om met één
van die twee ziekten te worden ge
boren uiterst klein is, neemt de
wijkverpleegkundige bij alle pas
geborenen tussen 7 en 14 dagen na
de geboorte, een paar druppeltjes
bloed af: het hielprikje. Met die
kleine moeite kan grote ellende
voorkomen worden. Kinderen die
zo'n ziekte hebben ontwikkelen
zich. als er niets gebeurt, abnor
maal. Een streng dieet voorkomt
dat ze. bij PKU. ernstig verstande
lijk gehandicapt of, bij CHT, bui
tensporig dik worden.
Alle investeringen die de jeugdge
zondheidszorg doet. hebben naar
verhouding een hoog rendement.
De kosten en moeite van de talloze
keren dat artsen en verpleegkundi
gen de kinderen onderzoeken, we
gen niet op tegen de kosten en
moeite van de behandelingen en
opvang die op die manier voorko
men kunnen worden. Emotionele
aspecten van ziekten en handicaps
zijn daarin niet meegerekend om
het eerste levensjaar naar verhou
ding erg snel gaat, ziet de consulta
tiearts zuigelingen vaker dan kleu
ters. Voor ouders kan het bezoek
aan een consultatiebureau veel
steun geven. Om te beginnen ont
moeten ze andere ouders met an
dere kinderen, zodat een vergelij
king mogelijk wordt. Want hoe we
ten ouders wat een normale ont
wikkeling is wanneer alleen hun ei
gen kind als norm kunnen nemen.
De consultatiearts gaat na of de
ontwikkeling, binnen redelijke
marges, normaal verloopt. Lengte,
gewicht, motorisch en zintuigelijk
functioneren: alles wordt aangete
kend in een 'groeiboekje'. waaruit
later de eerste vier jaren nauwkeu
rig te volgen zijn. Het consultatie
bureau functioneert als vraagbaak
voor de ouders en geeft ook voe
dingsadviezen.
Na vier jaar verhuizen de kinderen
naar de afdeling Jeugdgezond
heidszorg van de Gemeenschappe
lijke Gezondheidsdienst (GGD).
Daar blijven de schoolartsen,
jeugdverpleegkundigen en assis
tenten de schoolgaande jeugd tot
in de tweede klas van het voortge
zet onderwijs volgen. Al in groep
één ziet de verpleegkundige de
kleuters van vier jaar en in groep
twee komt de schoolarts voor een
uitgebreid onderzoek. De ouders
krijgen het verzoek daarbij aanwe
zig te zijn. De schoolarts bekijkt,
behalve lengte, gewicht, gehoor en
gezicht, de motorische ontwikke
ling en het gebit. Alle afwijkingen
die zonder ingewikkelde diagnosti
sche apparatuur kunnen worden
opgespoord, passeren de revue en
eventuele klachten worden bespro
ken. De schoolarts haalt gegevens
uit het onderzoek, uit de gesprek
ken met de ouders en het kind en
uit aanwijzingen van de leerkracht.
Zodra er iets mis is. verwijst de
schoolarts naar de huisarts en in
een aantal gevallen worden de kin
deren een jaar daarna opnieuw be
keken. In groep vier komt de jeugd-
verpleegkundige nog eens kijken
en in groep 6 de assistente. De
schoolarts houdt dan in groep 8
weer een keer zitting om het hele
onderzoek opnieuw te doen. Het
derde onderzoek door de school
arts vindt plaats in de tweede klas
van het voortgezet onderwijs.
Pas 19 jaar na het hielprikje, gaan
de gegevens uit het archief van de
Jeugdgezondheidszorg. Een mens
wordt dan geacht het kostbare
goed van de gezondheid zelf te kun
nen beheren. Preventie is vanaf dat
moment meer een zaak van voor
lichting dan van onderzoek.
Mieke van der Jagt
kwaal. De vaccinatie gaf een zeker
risico van hersenvliesontsteking
en kinkhoest komt nog maar heel
sporadisch, en dan nog in een
zwakke vorm, voor.
De Provinciale Entadminstratie
roept de ouders ook op voor vacci
natie tegen mazelen, bof en rode
hond. Ook hieraan ligt de verhou
ding tussen kosten en baten ten
grondslag. Bij mazelen treedt in
een aantal gevallen hersenvlies
ontsteking op en bof geeft bij man
nen een risico van onvruchtbaar
heid. Voor meisjes is het maar beter
rode hond te hebben gehad omdat
het in de zwangerschap de ontwik
keling van de hersenen van de
vrucht kan bedreigen. Om de ent
programma's niet ingewikkelder te
maken dan strikt noodzakelijk is,
krijgen alle kinderen, jongens en
meisjes, het hele aanbod in een leef
tijdsfase die daarvoor het meest ge
schikt is.
Groeiboekje
Gedurende de eerste vier levensja
ren worden kinderen nauwlettend
in de gaten gehouden. Het consul
tatiebureau. waar een arts en een
wijkverpleegkundige zitting hou
den. is meestal opgesplitst in een
zuigelingenbureau en een kleuter
bureau. Omdat de ontwikkeling in
Schoolarts Herma van Houten onderzoekt Frodo.
dat ze eenvoudig niet te meten zijn.
Nauw verbonden met het kruis
werk is de Provinciale Entadmini
stratie. Alle pasgeborenen in de
provincie komen daar automatisch
in een kaartenbak terecht en al in
de eerste maanden gaat er een op
roep naar de ouders uit. Aan ieder
kind wordt de vrijwillige vaccinatie
aangeboden. Tegen de ziekten dif
terie. tetanus en polio krijgen de
pasgeborenen in principe na drie
maanden hun eerste prik. Daarna
volgen nog verschillende herha-
lingsprikken. Het vaccin tegen
kinkhoest is een aantal jaren gele
den uit de cocktail gegooid omdat
het middel erger bleek dan de
foto Wim Riemens
foto Wim Riemens
Aangenaam! Ik ben Mirjam Karlijn Braamse. Mijn moe
der heet Wülemien, mijn vader Hans en ik heb nog een
zus van vijf, Hanneke. en een broer van vier die Niels heet.
Voor mij is dat allemaal tamelijk nieuw want ik ben pas tien
dagen oud. Ze vinden me. kan ik tot mijn genoegen vaststel
len. heel bijzonder en dat ben ik ook. De verwachting was dat
ik de elfde van de elfde geboren zou worden maar zo gek heb
ben ze me toch niet kunnen krijgen. Vrijdag de dertiende leek
me geschikter en zo is het ook gebeurd. Als bewijs dat de da
tum niets met ongeluk te maken heeft, was ik daar: 57 centi
meter. 10,5 pond en kerngezond. Hollands Welvaren, al zeg ik
het zelf. Het bevalt me wel, hier in Heinkenszand. Ik heb een
warm bed, een lekker bad elke dag en ik krijg op tijd een fles.
Veel reden om mijn stem te laten horen heb ik dus niet. Alleen
vandaag hebben ze me uit mijn bed gehaald om me gemeen in
mijn hiel te prikken. Rianne Plaisier. de wijkverpleegster, is
er speciaal voor gekomen. Daar heb ik natuurlijk wel even
tegen geprotesteerd wantje kunt niet alles over je kant laten
gaan. Maar goed beschouwd viel het allemaal nogal mee. Ik
heb ook begrepen dat het noodzakelijk is orn te zien of ik een
zeldzame ziekte heb. Mocht ik aan zo'n ziekte lijden, dan kun-
nen ze met een streng dieet voorkojnen dat ik verstandelijk
gehandicapt of buitensporig zwaarlijvig word. Maar die
kans is erg klem icant al worden alle baby's getest, er blijkt er
maar zelden eentje aan zo'n ziekte te lijden. Daarom kan ik
nu ook heel gerust gaan slapen. Welterusten!
