Onzekerheid rond De Elzenhof
if
Rampenidentifïcatieteam
is dit jaar vier keer ingezet
5KORTING
PZC
3 SL0GGI SLIPS MET
Maandag in 1992 voor Nederland rampdag
toring hydraulisch systeem
orzaak van veel ongelukken
if TERiinrV
Vliegramp Portugal
tweede ongeluk van
Martinair in 34 jaar
Airbus als vliegend
ziekenhuis naar Faro
Ramp betekent voor
verzekeringswereld
enorme schadepost
4/oqd
binnen- en buitenland
'erslagenheid en opluchting na bezoek aan opvangcentrum familie
DINSDAG 22 DECEMBER 1992
IIPHOL (GPD) - Verdwaasd
ferslagen komen een man en
vrouw uit sporthal De El-
iof op Schiphol-Oost. Hij
t een arm om haar schou-
Zij drukt haar hoofd legen
jas. Vermoedelijk hebben
in het opvangcentrum ge-
rd dat ze één of meerdere fa-
ieleden hebben verloren,
logen lopen ze naar hun
o, Verslaggevers, die aan het
in van de toegangsweg naar
Elzenhof met blocnotes en
rofoons in de aanslag staan
jachten, hopen op een reae-
Tevergeefs. De raampjes van
auto blijven hermetisch ge
en. Met betraande gezichten
en ze langs de versperring,
de politie van de luchthaven
ft opgezet.
^n-lnen in De Elzenhof, dat met
nghekken is afgezet, liggen
en met namen van doden en
rlevenden van de vliegramp.
paar velletjes papier, die
iluitsel moeten geven over le-
of dood. Auto's met daarin
nsen die in kwellende onze-
heid verkeren, naderen De
enhof. „We zijn familie", zeg-
Rijdt u maar door", ge-
rt de politie van de luchtha-
i heinde en verre komen men-
naar het opvangcentrum,
moesten wel komen, omdat
ene speciale telefoonnum-
van Martinair steeds in ge
ek was", zegt Sasja Telders.
[s net in De Elzenhof geweest,
ar broer en diens vriend en
zus van die vriend zaten in
het ramptoestel. „Ze blijken te
leven. Meer weet ik niet".
Ze is opgelucht. Ze wijst naar De
Elzenhof, normaliter het ver-
maak- en sportcentrum van de
N.V. Luchthaven Schiphol. „Ze
weten daar haast niks. We gaan
maar gauw naar huis. Misschien
proberen ze ons wel te bellen".
Het is drie uur in de middag. Op
de weg naar De Elzenhof ont
staat opeens een kleine file. Au
toraampjes worden openge
draaid. Steeds weer klinkt het:
„Fam'üe, ja". Ze mogen doorrij
den. De angst staat op de gezich
ten van de mensen in de auto's.
„Er zat familie van mij in het
vliegtuig. Of ze nog leven of dood
zijn, ik weet het niet", zegt een
man van middelbare leeftijd. Hij
zit, op van de zenuwen achter
het stuur. De vrouw naast hem
kijkt zwijgend voor zich uit.
Dan arriveert een kleine auto
met daarin drie mensen. In een
mum van tijd is de auto omringd
door brutale televisieploegen en
schrijvende pers. Deze inzitten
den verkeren in grote onzeker
heid over hun zus. Met smeken
de gezic^-n kijken ze naar de
verslaggevers. Ze willen doorrij
den. Een kwartier later komen
ze weer terug. Opgelucht. „Ze
zat in dat andere toestel van
Martinair, dat even daarvoor op
Faro is geland". De drie worden
gefeliciteerd.
De meeste mensen die de moei
lijke gang naar de Elzenhof ma
ken, zwijgi i. Een klein aantal is
bereid te praten. „Ja, een broer
van me en zijn vrouw zaten in
dat vliegtuig". „Vrienden van
ons zijn met dat toestel opgeste
gen". „Ik geloof dat mijn broer in
dat vliegtuig zat". Er zijn ook
mensen die wel willen praten.
maar van de spanning geen
woord kunnen uitbrengen.
„Er komen weer mensen uit die
sporthal", roept een verslagge
ver. Twee mensen stappen in
hun auto en rijden de toegangs
weg af, de pers tegemoet. Be
traande gezichten achter het au
toraam. Een reporter tikt tegen
het autoraam. De twee kijken
Met de armen om elkaar geslagen lopen twee mensen weg van het De Elzenhof.
foto Marcel Antonisse/ANP
UTRECHT (GPD) - Van de grotere en kleinere rampen die Ne
derland dit jaar hebben getroffen, deden er zich vier op maan
dag voor. De vijfde en tot vandaag ernstigste, het vliegtuigon
geluk met het Israëlische El Al toestel in de Amsterdamse Bijl
mermeer, zat op een zondagavond (4 oktober) ook dicht tegen
het begin van een nieuwe werkweek aan.
Op maandag 13 april werd het zuiden van Nederland getroffen
door een krachtige aardbeving met een kracht van 5.5 op de
schaal van Richter. Er vielen geen doden, wel gewonden. De
schade werd achteraf geraamd op 90 miljoen gulden.
Op maandag 17 augustus trof een windhoos een camping op het
eiland Ameland. Tenten en kampeerspullen werden 300 meter in
de lucht geblazen. Eén dode viel te betreuren en vijf mensen
raakten gewond. Windhozen zijjn in Nederland een vrij zeldzaam
verschijnsel-
Na de ramp met de Boeing 747 van El Al werd aanvankelijk ge
dacht aan ruim 250 slachtoffers, maar dat bleken er later niet
meer dan rond de vijftig te zijn. Nog altijd is niet duidelijk waar
om het vliegtuig neerstortte. Het verlies van twee motoren en de
geconstateerde schade aan de vleugel zijn er op zich onvoldoen
de verklaring voor.
Op maandagochtend 30 november kwamen bij een treinongeluk
in Hoofddorp vijf reizigers om het leven. De vermoedelijke oor
zaak van de ontsporing was dat de Intercity-trein van Amster
dam naar Vlissingen te hard reed op een traject waar werkzaam
heden werden uitgevoerd.
En tenslotte, opnieuw op een maandagochtend, verongelukte
een DC 10 van Martinair in Faro, in het zuiden van Portugal.
C-10 heeft matige reputatie
Peter Slavenburg
N HAAG - De DC-10 heeft
matige reputatie. Het toe
een ontwerp van het Ame-
»anse bedrijf McDonnell
iglas, werd in 1969 in pro-
lie genomen. Er zijn 445 ex-
)laren gebouwd. De KLM be-
ikt over vijf DC-10-vliegtui-
Martinair heeft er drie, in-
sief het toestel dat gisteren
Faro verongelukte. Sinds
4. toen een toestel van Tur-
Airlines nabij Parijs kort
de start neerstortte, bestaan
wijfels over de kwaliteit van
hydraulische systeem van
DC-10.
het ongeluk in Parijs raakte
na het vertrek een vracht-
los. Het sloeg door een laad-
:r en beschadigde een hy-
ulische leiding. De vloeistof
iet systeem stroomde weg en
vliegtuig werd onbestuur-
Lr Naar aanleiding van het
;eluk werden de laadvloeren
DC-10 toestellen verstevigd,
de crash kwamen 346 perso
om het leven.
oningin
etuigt
Ijiedeleven
N HAAG (ANP) - Koningin
atrix heeft maandag in een
igram aan Martinair-direc-
r Martin Schroder gemeld
P geschokt te zijn door de
iniel up met de DC 10 in Faro.
mee
rend ep geschokt door het bericht
icti( rhet vliegtuigongeluk bij Fa-
beti letuigen wij u onze gevoelens
mu i diep medeleven met de fa-
'es van de slachtoffers en met,
die bij het ongeluk gewond
at geraakt", zo luidt de tekst
rlan i het telegram,
en)!
?pbi-
mei
all
inz::
Hydraulische problemen met
als gevolg het uitvallen van de
besturing, waren eveneens de
oorzaak van de vliegramp in juli
1989 bij Sioux City in de Ameri
kaanse staat Iowa. De moeilijk
heden ontstonden na het ex
ploderen van de staartmotor.
waarbij de leidingen van het toe
stel beschadigd werden. De be
manning maakte via de radio
melding van de noodsituatie.
Brandweerlieden en andere red
dingswerkers die waren toege
sneld. moesten machteloos toe
zien hoe de DC-10 van United
Airlines met de linkervleugel (te
vens een brandstoftank) de
grond raakte en in brand vloog.
Doordat het toestel in vele stuk
ken brak, wisten 186 inzittenden
te ontkomen. Niettemin vonden
107 passagiers de dood. Acht da
gen later crashte een DC-10 van
Korean Air in dichte mist vlak
bij het vliegveld van Tripoli jn
Libië. Daarbij kwamen 100 men
sen om.
275 mensen kwamen in mei 1979
om het leven bij een ongeluk met
een DC-10 van American Airli
nes. Kort na de start vanaf het
vliegveld O'Hare bij Chicago
brak als gevolg van slecht uitge
voerd onderhoud een motor af.
Een vleugel werd beschadigd en
ook in dit geval maakte vermoe
delijk het uitvallen van het hy
draulische systeem het vliegtuig
onbestuurbaar. Ook in '79 kwa
men 257 personen om het leven
bij een ongeluk op de Zuidpool
met een DC-10 van Air New Zea
land. Het toestel vloog tegen een
berg.
Haarscheurtjes
In 1987 werden op last van de Fe
deral Aviation Administration
overal ter wereld alle DC-10-toe-
stellen aan de grond gehouden,
nadat in enkele vliegtuigen
haarscheurtjes in het metaal
van het staartvlak waren ont
dekt. Verder onderzoek wees uit
dat vooral toestellen van vijftien
jaar oud en ouder, met meer dan
40.000 vlieguren, waren aange
tast.
De drie-motorige DC-10 - de der
de motor in het staartvlak geeft
het toestel zijn unieke vorm - is
sinds 1989 niet meer in produk-
tie. McDonnell Douglas introdu
ceerde drie jaar geleden de op
volger van de DC-10, de twee-
motorige MD-11. Martinair heeft
het plan twee van dergelijke toe
stellen in gebruik te nemen.
De vernielde cockpit van het rampvliegtuig.
lle" cDonnell Douglas DC-10-30CF
hu Wmum aantal passagiers-
Sta; Class en
Economy Class of
Economy Class
door Ans Bouwmans
DEN HAAG - Met de ramp met
het El Al-vliegtuig in de Bijl
mermeer nog maar net achter
de rug, dient zich alweer een
nieuwe zware klus aan voor het
Rampen Identificatie Team
(RIT). Een team van zes bergers
en technische rechercheurs is
gistermiddag naar Faro afge
reisd. Op verzoek van de Portu
gese autoriteiten zal het team
helpen bij de berging en identi
ficatie van de slachtoffers van
de vliegramp in de Zuidportu-
gese vakantieplaats. Indien no
dig is uitbreiding van het team
mogelijk.
Het RIT is dit jaar al vier keer
eerder ingezet: bij de brand in
pension Vogel in Den Haag (elf
doden), bij de vliegtuigramp in
de Bijlmermeer waar op 4 okto
ber 43 mensen omkwamen en
het ongeluk in Kathmandu en
kele dagen eerder. Daar kwa
men veertien Nederlanders om
het leven toen een Airbus van
Pakistan International Airways
verongelukte. Ook kwam het
RIT in actie bij het treinongeluk
in Hoofddorp, eind november.
Grote bekendheid kreeg het
team door de vliegramp in Tene-
nfe, in 1977. Hoewel het team in
de jaren daarna af en toe moest
bijspringen, kwam het eigenlijk
pas afgelopen oktober weer uit
gebreid in beeld door het drama
in de Bijlmermeer.
Slapend
Al meer dan twintig jaar wordt
het Rampen Identificatie Team
ivoorheen de RampenstaD inge
zet bij de meest uiteenlopende
rampen. Het eerste initiatief
voor dit speciale team werd ge
nomen kort na de watersnood in
1953. In de jaren zeventig kwam
er een Rampenstaf van de grond
en dat kreeg in 1983 definitief
vorm in het RIT.
Het RIT is een slapende organi
satie, die tot leven komt als de
'autoriteiten' daarom vragen.
Dan valt de hele berging en iden
tificatie van doden onder het ge
zag van het RIT. Het team be
staat uit zo'n 23 part-timers:
kernleden met de rang van offi
cier binnen het korps Rijkspoli
tie, adjudanten en opperwacht
meesters. Het RIT heeft een lei
der. een stafgroep en is verder
onderverdeeld in de secties ber
ging, technische identificatie,
tactische identificatie en docu
mentatie en registratie.
De identificatie en berging zijn
van groot belang. Niet alleen om
de familie gelegenheid te geven
waardig afscheid te nemen van
een slachtoffer, maar ook van
wege de juridische gevolgen. Het
werk is op te delen in drie fasen.
De eerste fase begint met het on
derzoek ter plekke. Alles wat op
of rond het slachtoffer wordt ge
vonden. wordt geregistreerd en
overgebracht naar een rustige
lokatie, waar het echte onder
zoek begint.
Stressbestendig
Aan de hand van door Interpol
samengestelde formulieren wor
den de kenmerken van de
slachtoffers geregistreerd. Daar
bij wordt ook gebruikt gemaakt
van externe deskundigen, zoals
een patholoog-anatoom en een
specialist tandheelkunde. Er
wordt tegelijkertijd zoveel mo
gelijk informatie over <^e slacht
offers (doden en vermisten) ver
zameld. Zo zal in dit geval samen
met Martinair een passagiers
lijst worden vastgesteld. Daar
naast wordt geprobeerd via na
bestaanden informatie te ach
terhalen.
Dat laatste kan een nogal emo
tionele taak zijn, waarvoor een
grote dosis stressbestendigheid
nodig is. Het RIT speelt daarop
in door de sectoren streng te
scheiden. Mensen van de techni
sche identificatie komen bij
voorbeeld niet in contact met de
nabestaanden, opdat ze hun af
stand tot het slachtoffer niet ver
liezen.
Indien het RIT een klus niet
aankan met de vaste mensen,
dan wordt assistentie gevraagd
van bijvoorbeeld een lokaal ME
-peloton. Het RIT gaat ervan uit
rampen tot maximaal 500 doden
aan te kunnen, qua mankracht
en materiaal. Het team heeft
zich goed geprepareerd op een
snelle inzet en beschikt over een
uitrukset met de eerste beno
digdheden zoals schouwtafels.
Het RIT is een hechte club, al
hoewel de leden uit allerlei ver
schillende korpsen afkomstig
zijn. De kernleden komen regel
matig bij elkaar om over allerlei
onderwerpen te spreken. Men
sen die bij het team werken kun
nen terugvallen op psychologi
sche hulp maar daar maakt bij
na nooit iemand gebruik van.
Rampen
In de jaren zeventig en tachtig is
de Rampenstaf RIT onder meer
ingezet bij de volgende rampen:
1971: brand in psychiatrische
inrichting Wagenborgen, 13 do
den;
1972: spoorwegramp Prinsen
beek, 16 doden;
1976: spoorwegramp Schie
dam, 24 doden;
1977: luchtvaartramp Tene-
rife, 580 doden onder wie 248 Ne
derlanders;
1978: explosie op de Spaanse
camping Los Alphaques 218 do
den onder wie elf Nederlanders;
1981: luchtvaartramp Moer
dijk 17 doden;
1987: Herald of Free Enter
prise Zeebrugge. 188 doden;
1989: SLM-ramp Paramaribo.
176 doden.
1992: pension Vogel (elf do
den). Bijlmer (43 doden). Kath
mandu 167 doden, onder wie 14
Nederlanders). Hoofddorp (vijf
doden) en nu Faro.
stoïcijns voor zich uit. De pers
wijkt achteruit. Ze kunnen onge
stoord vertrekken. De twee heb
ben hun verhaal al verteld. Zon
der wat te zeggen.
SCHIPHOL (GPD) - De vlieg
ramp in Portugal is het tweede
ongeluk waarmee de lucht
vaartmaatschappij Martinair
in haar 34-jarig bestaan wordt
geconfronteerd. In 1974 vloog
een DC-8 van Martinair op Sri
Lanka tegen een berg.
Martinair is, met een omzet die
in 1992 voor het eerst boven 1
miljard gulden uitkomt, de
tweede luchtvaartmaatschappij
van Nederland. Zelf profileert de
maatschappij zich als 'the other
Dutch airline*, de tegenhanger
van de KLM.
Martinair werd in 1958 opgericht
door Martin Schroder. Met zijn
latere concurrent John Block
begon de oud-luchtmachtvlie
ger op 24 mei van dat jaar zijn
bedrijf dat zich bezighield met
reclamevluchten en rondvluch
ten. De jonge maatschappij
groeide snel en specialiseerde
zich aanvankelijk in het vervoer
van toeristen naar de populaire
vakantiebestemmingen rond de
Middellandse Zee.
Anno 1992 is Martinair actief op
velerlei markten. Naast het
vakantievervoer, inmiddels ook
op verre bestemmingen in het
Verre Oosten, de Verenigde Sta
ten en Midden-Amerika. zijn er
het vrachtvervoer en de verhuur
van toestellen met bemanning
in de rustige wintermaanden
wanneer er minder vakantiegan
gers zijn.
Door de spreiding van activitei
ten is de chartermaatschappij
minder gevoelig voor verande
ringen in de conjunctuur. Zo kon
Martinair ten tijde van de Golf
oorlog. toen het vakantiever
voer dramatisch afnam, zijn toe
stellen inzetten voor vervoer van
Amerikaanse manschappen en
materieel naar het Midden-Oos
ten.
De vloot bestaat momenteel uit
drie Boeing 747's. drie DC-10's,
twee Airbussen van het type
A310 en vijf Boeing 767's. Daar
naast heeft Martinair een doch
ter op Lelystad die zich onder
andere bezighoudt met vliegop-
leidingen en rondvluchten nog
eens twaalf kleine toestellen in
gebruik.
In de jaren zestig deed eigenaar/
oprichter Schroder zijn bedrijl
van de hand om verder te kun
nen groeien. De aandelen zijn
thans in handen van de KLM.
Nedlloyd en enkele banken.
door Bill Meyer
FARO De Nederlandse hulp
verleners die gisteravond met
een Airbus naar Faro zijn gevlo
gen willen eerst de passagiers
van de DC-10 met de ergste
brandwonden naar Nederland
brengen. De medische voorzie
ningen in Portugal zouden voor
die slachtoffers te wensen over
laten. Om de patiënten te kun
nen vervoeren is de Airbus om
gebouwd tot een vliegend zie
kenhuis. Het toestel zal van
morgen uit Faro vertrekken
naar Nederland. De Airbus doet
ook Lissabon nog aan.
Groot probleem was het opspo
ren van de slachtoffers, die her
en der in ziekenhuizen zijn on
dergebracht. Portugese artsen
verzochten om de speciale ver
bandmiddelen en medicijnen
die het traumateam van het
Academisch Medisch Centrum
in Amsterdam heeft meegeno
men. maar de Nederlandse art
sen voelden er niets voor hun
spullen af te staan. Ze zijn ervan
overtuigd dat de slachtoffers
meer overlevingskansen hebben
als ze zo snel mogelijk naar Ne
derland worden gebracht. Wan
neer gerichte hulpverlening lan
ger dan twaalf uur uitblijft, kun
nen vitale organen van ernstig
verbrande mensen uitvallen met
vaak fatale gevolgen.
Twee chirurgen van het Zuider
ziekenhuis in Rotterdam van
het landelijk ongevallenteam
kwamen als eersten aan in Faro
om te onderzoeken welke vorm
van hulp prioriteit moet krijgen.
Daarna volgde het complete
traumateam van acht specialis
ten. voornamelijk samengesteld
uit artsen van het AMC en het
VU-ziekenhuis in Amsterdam.
Er is ook een specialist van het
Academisch Ziekenhuis Leiden
Mi
Internist Jan Haeck van het
AMC vertelt dat de medische
voorzieningen in Portugal niet
toereikend zijn om aan slachtof
fers met brandwonden adequate
hulp te verlenen. De kennis ont
breekt en de apparatuur is vaak
verouderd. Ook de juiste medi
cijnen zijn niet voorhanden.
Terwijl met man en macht werd
gezocht naar slachtoffers met
brandwonden, werd op het vlieg
veld de Airbus omgebouwd tot
een complete intensive-care-af-
deling. Er is plaats voor maxi
maal veertig bedden en dertig
patiënten kunnen onderweg
worden beademd.
AMSTERDAM (GPD) - De
ramp met de DC-10 van Marti
nair in Portugal bezorgt de ver
zekeringswereld een formida
bele schadepost. Alleen al het
verlies van het vliegtuig zal lei
den tot een schade-uitkering
van naar verwachting vele tien
tallen miljoenen guldens, ook al
was het toestel meer dan vijf
tien jaar oud. De hoogte van de
uitkering wordt mede bepaald
door de staat van onderhoud
van het vliegtuig. Daarbij is
van belang wanneer de ma
chine haar laatste revisiebeurt
heeft ondergaan.
De vloot van Martinair is verze
kerd bij Lloyd's in Londen en bij
een consortium van verzeke
ringsbedrijven. Daar hoort ook
de Nederlandse Luchtvaartpool
bij, een gezamenlijk assurantie-
bedrijf van Nederlandse verze
keringsmaatschappijen. waar
binnen- en buitenlandse lucht
vaartondernemingen zich tegen
de gevolgen van vliegtuigonge
lukken hebben verzekerd.
Bij deze verzekeraars heeft Mar
tinair ook haar aansprakelijk
heid jegens de inzittenden van
het verongelukte vliegtuig afge
dekt. Op grond van het uit de ja
ren dertig daterende en steeds
vernieuwde Verdrag van War
schau zijn luchtvaartmaat
schappijen gehouden aan hun
passagiers of hun nabestaapden
een uitkering te verstrekken
wanneer hun iets overkomt als
gevolg van èen ongeluk met het
vliegtuig waarmee ze reizen. Die
uitkering beloopt op het ogen
blik ruwweg maximaal 100.000
dollar (circa 175.000 gulden).
Los daarvan staan reisverzeke-
raars ook forse schadeclaims te
wachten. Daarbij gaat het om
aanspraken wegens overlijden
van passagiers, het verlies van
ledematen of organen, kosten
van operaties en verpleging, het
verlies van bagage en het afbre
ken van de vakantie.
De Europeesche. waarbij ook de
hulpverleningsorganisatie SOS
is gevestigd, heeft gisteren al
mensen naar Portugal gestuurd
om overlevenden van de luch-
tramp bij te staan, terugkeer
naar Nederland van slachtoffers
te organiseren en een overzicht
te krijgen van wat er straks aan
schadeclaims kan worden ver
wacht.
De SOS-hulpdienst zorgt na
mens een aantal (reis)verzeke
raars onder meer voor de repa
triëring van mensen, zowel van
doden en gewonden als van pas
sagiers die. hoewel niet of nau
welijks gewond, er de voorkeur
aan geven om naar huis terug te
gaan. Daarbij werkt de dienst
overigens samen met andere,
soortgelijke organisaties en met
Martinair zelf.
Extra journaals
over vliegramp
van onze rtv-redactie
HILVERSUM - De Nos verzorgt
vandaag op Nederland 3 weer
extra uitzendingen, waarin ver
slag wordt gedaan van de vlieg
ramp in Faro (Portugal). Er zijn
extra lange bulletins om 13.00
uur en om 20.00 uur. Na het acht
uur-journaal volgt een uitzen
ding waarin de gezamenlijke
omroepen berichten over de
laatste ontwikkelingen en de
achtergronden daarvan. Nova
wordt vervangen door een uit
zending van de gezamenlijke
omroepen.
Advertentiei
(geldt voor Bassen Luxe Sips enbj29oggiforMen).
Sloggi Base Sips zjn gemaakt van 95% fji katoen en
5% Lycra', Luxe Sips 85/"K)%. Ook na endeloos wassen
bijven ze perfect n vorm Zit Q06(J bll|ft goed. M 1
r dtci-tw 9» letnj de
