Per dromedaris
de Sahara in
Reisboeken
op een rij
Tunesie
Hoewel het Sahara-toerisme nog in de
kinderschoenen staat, bestaan er al plan
nen voor een gecombineerd reisaanbod
met de Maghreblanden Algerije en Ma
rokko. Dat zou over een jaar of vijf gereali
seerd moeten worden. Aouij: „De bedoe
ling is om grote Sahara-safari's door drie
landen te houden. Een handicap is nu nog,
dat Algerije in vergelijking met Tunesië
en Marokko een achterstand heeft qua
toeristische voorzieningen en infrastruc
tuur".
Vorig jaar verbleef negentig procent van
de 65.000 Nederlandse toeristen in Tune
sië in de bekende badplaatsen, zoals Mo-
nastir en Sousse. Hatem Aouij probeert
nu (gespecialiseerde) Nederlandse tour
operators voor Zuid-Tunesië te interesse
ren. Hij is ervan overtuigd dat er in Neder
land een markt bestaat, „alleen weten de
consumenten dat nog niet." Momenteel is
DAR Tours de enige Nederlandse tour
operator die meerdaagse excursies naar
het zuiden organiseert.
Probleem
Een probleem bij reizen naar het zuiden
blijft voorlopig de bereikbaarheid. De
enige grote stad in het zuiden met een (in
ternationale) luchthaven is Tozeur, maar
die wordt niet vanuit'Nederland aange
vlogen. Nederlandse vakantiegangers
moeten naar bijvoorbeeld Monastir
vliegen, en van daaruit met een binnen
landse vlucht of per auto naar het zuiden
doorreizen.
Bovendien is het diepe zuiden, tot het
drielandenpunt Tunesië/Algerije/Libië,
niet toegankelijk voor toeristen. Een
groot deel van de Sahara in Zuid-Tunesië
is in gebruik als militair terrein. Alleen bij
hoge uitzondering, en met vooraf aange
vraagde permissie, mogen toeristen dit
gebied betreden.
Alice Plekkenpol
De Sahara is niet een
grote zandbak. Het
landschap varieert
van zandduinen tot
zoutvlakten, van
oases tot kleurige
rotsformaties.
In Zuid-Tunesië worden sinds enkele ja
ren kameelsafari's voor toeristen geor
ganiseerd. Een misleidende naam overi
gens, want er wordt gereden op dromeda
rissen. Kameelsafari's zijn tochten die één
tot zeven dagen duren. De toerist maakt
deel uit van een heuse karavaan, bestaan
de uit circa dertig dieren en acht tot twaalf
reizigers. Alle bagage, zoals tenten, drink
water en voedsel, wordt op de dromedaris
sen meegenomen. Vanuit België, Frank
rijk en Zwitserland worden dergelijke
trips al georganiseerd.
Een tweede mogelijkheid om de woestijn
te verkennen is per terreinwagen. In de
Zuidtunesische stad Douz kan een ter
reinwagen, al dan niet met chauffeur, wor
den gehuurd. Een terreinwagen met
chauffeur, voedsel en een overnachting,
kost voor vier tot vijf personen zo'n 250
gulden per dag.
Om de verwachte toeristeninvasie in
Douz te kunnen opvangen, wordt het aan
tal hotelbedden de komende jaren van
6000 tot 12.000 vergroot. Het betreft vooral
goedkope hotels, omdat Zuid-Tunesië
mikt op Congé) reizigers die op zoek zijn
naai' avontuur en cultuur, en luxe kunnen
ontberen.
Het zuiden van Tunesië is totaal anders
dan het toeristisch sterk ontwikkelde
noorden. In Zuid-Tunesië proeft de reizi
ger nog de authentieke berbersfeer. Op
donderdag is er een grote kamelenmarkt,
waar toeristen voor de verandering eens
in de minderheid zijn.- In december is er
het jaarlijkse Saharafestival met veel mu
ziek en dans. Een soortgelijk festival
wordt in het voorjaar in Foum Tataouine
gehouden. De festivals zijn gratis toegan
kelijk. De plaatselijke bevolking maakt er
een groot feest van, en blijft in de nabij
heid van het festivalterrein overnachten
in originele berbertenten of, minder ro
mantisch, in oude campers.
De Sahara is niet een grote zandbak. Het
landschap varieert van zandduinen tot
zoutvlakten, van oases tot kleurige rots
formaties. Aan de rand van de Tunesische
Sahra strekt zch een bergachtig gebied
uit, met tal van oude berberdorpen. Een
van de mooiste nog bewoonde dorpen is
Chenini. Van de buitenzijde lijkt het dorp
tegen een bergwand aangepakt. Wie naar
binnen wandelt, ontdekt een wirwar van
stegen, pleintjes en 'ghorfa's'. Ghorfa's
zijn grote kamers, die vroeger werden ge
bruikt voor de opslag van graan. Op el
kaar gestapeld vormen de ghorfa's een
'ksar'. Deze ksars dienden in onrustige tij
den ook als toevluchtsoord voor omwo
nenden. Een aantal ksars kan bezichtigd
worden. Ksar Haddada is tegenwoordig
ingericht als hotel, maar verwacht er geen
luxe.
Een ander type woningen dat in het
zuiden voorkomt zijn de holwoningen.
Het grootste en bekendste holwoningen-
dorp is Matmata. Vanuit de lucht gezien
lijken de gaten in de grond op een maan
landschap vol kraters. De woningen zelf
zijn ruim en koel. Ook in Matmata is een
gedeelte ingericht als hotel.
Milieu
Volgens Hatem Aouij, directeur van het
Tunesisch Nationaal Verkeerbureau,
wordt door al deze activiteiten de Sahara
niet verpest. „De woestijn is groot genoeg.
Bovendien begint het toerisme hier pas.
Daar komt bij, dat de Sahara zichzelf rei
nigt. Het zand verplaatst zich immers
voortdurend".
Ook de Tunesische minister van Toerisme
RÏohamed Jegham verwacht weinig mi
lieuproblemen. „Onlangs hebben wij een
ministerie van Milieu opgericht. Dat mi
nisterie zal er onder meer op toezien, dat
de Sahara niet vervuilt. Toerisme is na
tuurlijk goed voor de buitenlandse devie
zen, maar het milieu moet ook in de gaten
worden gehouden."
Jegham constateert tevreden dat het toe
risme de laatste jaren flink gegroeid is. Er
komen nu jaarlijks twee miljoen overwe
gend Europese vakantiegangers naar Tu
nesië. Nederlanders nemen na de Duit
sers, Fransen, Britten en Italianen de vijf
de plaats in. „Tunesië is de laatste jaren
vrijer en democratischer geworden, en dat
werkt in ons voordeel", meent de minister.
Hij erkent dat de Golfoorlog het toerisme
een flinke deuk heeft doen oplopen, maar
het herstel is inmiddels volop gaande.
3romedaris of
terreinwagen. Dat zijn zo
jngeveer de enige
vervoermiddelen voor wie de
woestijn wil verkennen,
federlandse vakantiegangers
lunnen nu alleen op eigen
[elegenheid in Zuid-Tunesië
erecht, maar daar moet
linnenkort verandering in
tomen. Want het Tunesisch
Verkeersbureau in Amsterdam
s de afgelopen maanden
legonnen Nederlandse
eisorganisatoren warm te
naken voor de Sahara.
fff
I
Spoorweg
0 km 200
Het is wrang. Juist op een moment
dat fundementalisten steeds va
ker aanslagen plegen op door Egypte
reizende toeristen, verschijnt een reis
gids als De Nijl van de Italiaanse schrij
ver Giovanni Caselli. Toegegeven: de
eerste zin in de gids (Als het water van
de Nijl, dat afkomstig is van de tropi
sche regenbuien die rond de evenaar
vallen, niet via een breuk in de aard
kost. zijn weg naar het noorden had ge
vonden, had het Egypte van thans
nooit bestaan) doet het ergste vermoe
den, want zo weten we d'r tenslotte nog
wel een paar. Maar omdat vervolgens
fotografen, tekenaars en opmakers het
bewind overnemen, doet de gortdroge
opendeurenstijl van Caselli (die in de
meeste gevallen overigens wel precies
schrijft wat de lezer moet weten) er niet
zo veel meer toe. Het wemelt in de gids
van uitstekende kaartjes, doorsneete
keningen van belangrijke gebouwen
(pyramiden) en goede, veel aan de
tekst toevoegende foto's. Bovendien
laat het boek zich door de heldere op
maak heel makkelijk lezen.
De Nijl door Giovanni Caselli. Uitgeverij
Gottmer, prijs 54.50
In de prestigieuze, steeds groter wor
dende reeks Cultuur Reisgidsen van
Agon verschenen nu ook Duitsland en
BarcelonalCatalonië. Zoals gewoon
lijk zien de hard gekafte boeken er
voortreffelijk uit, zijn ze door de alfabe
tische rangschikking en het uitgebrei
de register bijzonder overzichtelijk,
hoeft aan de deskundigheid van de au
teurs nimmer te worden getwijfeld.
maar lijkt schele hoofdpijn na een
kwartiertje lezen helaas onvermijde
lijk.
De gids over Duitsland (888 pagina's) is
in een nog kleinere letter gedrukt dan
die over Barcelona/Catalonië en daar
zou eigenlijk al een vergrootglas bijge
leverd moeten worden. De boeken op
splitsen in verschillende delen, lijkt de
enige oplossing. Dan kunnen er ook
nog wat plattegronden bij. Want die
ontbreken te vaak.
Agon Cultuur,Reisgidsen Barcelona!
Catalonië en Duitsland. Uitgeverij Sin
gel 262. prijs respectievelijk: 39,90 en
59,90.
De serie Voordelig Reizen telt nu ook
twee boeken, die Zuidamerikaanse
landen tot onderwerp hebben: Brazilië
en Venezuela. Redelijk uniek omdat
tot nu toe van zeker Venezuela nauwe
lijks of geen Nederlandstalige reisboe
ken voor handen waren. Voordelig Rei-
zen-gidsen munten niet direct uit door
culturele en historische diepgang,
maar hebben die pretentie ook niet.
Bezienswaardigheden en musea wor
den wel genoemd, maar het zijn in de
eerste plaats toch boekjes die de ge
bruiker tal van praktische tips ver
schaffen op het gebied van bij voor
beeld niet te dure accommodaties,
reismogelijkheden, excursies, eten en
drinken, medische zorg en zo meer.
Rob van den Dobbelsteen
Voordelig Reizen, deeltjes Brazilië en Vene
zuela. Uitgeverij Allert de Lange, prijs
34.50.
België
Jaren achtereen waren er wegens ge
brek aan sneeuw nauwelijks mogelijk
heden, maar ze houden vol in België.
Eens moet de winter ook in de Ardennen
weer terugkomen. En dan is het wel zo
prettig de prospectus bij de hand te heb
ben die de Dienst voor Toerisme van de
Oostkantons ook nu weer heeft uitgege
ven. In die prospectus zijn uitgebreide
beschrijvingen opgenomen van 23 Ar-
dense skicentra die bij elkaar een lang-
laufnet van 560 kilometer aan gespoor
de loipen beheren. Ook beschikt het ge
bied, zo blijkt uit de brochure, over vier
heuse afdalingspistes en vier rodelba
nen. Telefoonnummers voor informatie
over verkeers- en sneeuwtoestand com
pleteren het geheel.
Spitsbergen
Zeer sneeuwzeker en heel apart is Spits
bergen. Het eiland is heel goed per ski te
verkennen, een mogelijkheid die ivordt
geboden door Norske Turist Service.
Als meest geschikte maanden ivorden
april en mei genoemd, op het moment
dus dat het weer vrij standvastig is en er
een gerede kans bestaat dat het noor
derlicht kan worden aanschouwd.'
Antwerpen
Antwerpen is in 1993 Culturele Hoofd
stad van Europa en dat valt te merken.
De stad 'maakt zich mooi'. Zo ivordt er
rondom de befaamde burcht 'Het Steen'
hard gewerkt aan het zogenaamde
Scheldekaai-project, verdwijnt op de
Meir een gevel van glas en aluminium
omdat die niet past in het esthetisch ka
der van de straat en worden in de kathe
satie Vlieg Fiets heeft beide landen nu
ook in haar programma opgenomen.
Vooral de 850 kilometer lange route
door de Chinese provincie Guangdong
is bijzonder. Hij mag namelijk individu
eel worden afgelegd en dat was in een
land als China tot nu onmogelijk.
Kerststallen
Zonder enige twijfel de merkwaardigste
kerststallenshow van Europa. En tege
lijkertijd ook de vermakelijkste en de
vertederendste. De geboorte van Jezus
Christus gezien door de bril van kerst-
stallenbouwers uit de hele wereld en uit
alle tijden. Vroeger was de expositie te
bewonderen in een paar oude loodsen
bij Monschhau; nu is ze te zien in Her-
gersberglLosheim, precies op de Bel
gisch/Duitse grens. Om nooit te verge
ten: het kindeke Jezus in een oranje
zivemvestje, maar ook Maria die rechts
achterin op een elektrisch fornuis een
kippetje staat te braden. Religieuze fan
tasieën zijn er in alle soorten omdat men
in China nu eenmaal een heel andere
voorstelling heeft van het uiterlijk van
het arme timmersmansechtpaar uit Na
zareth dan in Senegal. Pronkstuk van
de tentoonstelling: de legendarische
Marcellus-kribbe uit Rome.
Kerststallen-
expositie in
Hergersberg/
Losheim op de
Belgisch-Duitse
grens.
draal (die onlangs eindelijk uit de stei
gers is gekomende laatste restauratie
werkzaamheden uitgevoerd. Op 26
maart 1993 moet alles klaar zijn, maar
hoogtepunt van 'Antwerpen 1993' wordt
ongetioijfeld zaterdag 11 september als
de 'Europese Open Monumentendag'
zal worden gehouden.
Fietsen in
China en Vietnam
Het is niet nieuw, maar wel apart: fiet
sen in China enlof Vietnam. De op fiets
vakanties gespecialiseerde reisorgani