Overvallers riskeren meer
voor steeds kleinere buit
Je geld of
e leven!
Om de kick
Meeste Zeeuwse overvallen in Vlissingen
PZC
reportage
ZATERDAG 12 DECEMBER 1992
December is een topmaand voor
roofovervallers. De avonden zijn
ang. Er wordt veel omgezet. Een
ure maand, kun je wel zeggen. Geld
odig? Voor wie in het criminele
milieu zit, is een roofoverval zo
gepleegd. Gemiddeld vijf a zes keer
per dag wordt een bank beroofd, een
winkelkassa geleegd, een
pomphouder zijn dagomzet
ontnomen. Steeds vaker wordt niet
leen met een wapen gedreigd, maar
ok daadwerkelijk geschoten. Er
allen steeds meer slachtoffers,
oden, gewonden, mensen die
ychisch in de vernieling raken,
an het tij nog worden gekeerd?
Er is geen wondermiddel waarmee het
probleem van de bankovervallen af
doend kan worden verholpen, zegt Lande
lijk Coördinator Voorkoming Misdrijven,
dr J. Horn. „Als ik 't kende, zou ik er geld
mee verdienen." Nee, het zijn volgens hem
„allemaal hele kleine dingen" die samen
de overvallen kunnen beteugelen. Een
combinatie van preventieve maatregelen
bij banken en bedrijven, een verhoogde
pakkans en een gerede straf voor roofover
vallen. Maar bovenal moet er een nieuwe
strategie komen, meent Horn. Een dader
gerichte aanpak, waarbij de overvaller in
spé nog voor zijn eerste echte klus tot an
dere gedachten wordt gebracht.
Directeur mr L.M. Overmars van de Ne
derlandse Vereniging van Banken denkt
eveneens dat het fenomeen roofoverval in
gedamd kan worden. Hij levert alleen een
andere receptuur. „Als de politiekorpsen
in het land het Amsterdamse voorbeeld
van de speciale roofbijstandsteams gaan
volgen, als er straks beter wordt samenge
werkt tussen de politieregio's en als de
overheid geld beschikbaar stelt ter be
strijding van deze vorm van criminaliteit
is het tij nog best te keren."
Zo'n roofoverval gevolgd door een dodelij
ke schietpartij, vorige week in Vinkeveen,
doet iedereen weer eens opschrikken. En
nadenken over de toekomst. Want het
aantal roofovervallen in Nederland blijft
maar stijgen. Meer dan een verdubbeling
in de jaren tachtig. En ook dit jaar zijn er
bij de Centrale Recherche Informatie
dienst (CRI) weer meer overvallen geregi
streerd, terwijl de donkere decemberda
gen nog niet voorbij zijn. De komende ja
ren blijft deze vorm van criminaliteit nog
wel toenemen, wordt geconcludeerd in
een rapport van de stichting Maatschap
pij en Politie van 1991.
Meer overheidsgeld om de overvalcrimi
naliteit te bestrijden zit er voorlopig niet
in. De dertig miljoen extra voor de crimi
naliteitsbestrijding die de PvdA- en CDA
-fracties in de Tweede Kamer hebben ge
vraagd, worden niet in de bestrijding van
roofovervallen gestoken. Wel wordt in
middels door een justitiële werkgroep be
keken of het zin heeft de strafmaat op ver
boden vuurwapenbezit te verhogen.
Buit
Hoe komt het toch dat het aantal overval
len blijft stijgen? Een van de verklaringen
is het afnemen van de buit. Naarmate de
buit per overval daalt, zijn er meer over
vallen 'nodig' om aan geld te komen. Ban
ken hebben vele miljoenen geïnvesteerd
in beveiliging. Kogelvrij glas, sluisdeuren,
vertragingsmechanismen waardoor geld
minder snel beschikbaar is. De gemiddel
de buit is in tien jaar tijds meer dan gehal
veerd. Werd in 1981 volgens gegevens van
de CRI nog 23,3 miljoen gulden buitge
maakt bij 803 overvallen op zowel banken
als bedrijven, vorig jaar bedroeg de totale
buit 20 miljoen, op 1884 overvallen.
„En elke keer dat er weer een nieuwe op
lossing is uitgedacht, weten overvallers
wel weer een antwoord te vinden", zegt
coördinator Horn. Worden er in de ene
bank camera's geïnstalleerd, dan wijkt de
overvaller wel uit naar een ander filiaal,
zonder camera's. Zitten alle bankmede
werkers achter pantserglas, dan kunnen
altijd nog de klanten worden bedreigd.
Voor Hom is de bestrijding van overval-
criminaleit desondanks geen hopeloze
zaak. „Je kunt je afvragen hoe groot het
probleem zou zijn geweest, zonder al die
maatregelen."
Profiel
Van belang voor de bestrijding is het pro
fiel van de hedendaagse overvaller. Horn:
„Je ziet een terugtreden van de 'professio
nele' overvaller." De grote klappers, wel
overwogen en vernuftig uitgedacht, ko
men nog wel voor, maar het gros van de
overvallers gaat behoorlijk amateuris-
De Verenigde Spaarbank in Oost-Souburg is de afgelopen jaren al drie keer doelwit van overvallers geweest.
foto Lex de Meester
Arrestatie van een gewonde overvaller in Vinkeveen. afgelopen weekeinde.
foto Marnix Schmidt
Het leven van de 25-jarige Erol K., leider van de bende die vorige iveek een bank
in Utrecht beroofde en een politieagent tijdens een vuurgevecht doodschoot, is
een perfecte illustratie van de levensloop van de hedendaagse jeugdige overval
ler, zegt dr J. Hom., van het Landelijk Bureau Voorkoming Misdrijven.
Als puber beiooog Erol zich in een crimineel milieu. Als zestienjarige pleegde hij
al inbraakjes en overvallen op ivinkels en postagentschappen. Prestige en geld
zijn belangrijker dan het 'rechte pad'. Horn verwijst naar een onderzoek van de
Amerikaan Jack Katz, die bij jonge overvallers drie motieven ziet om een overval
te plegen. De behoefte aan geld, de behoefte stoer te doen en zich tegenover de
groep te bewijzen en een vijandige houding tegenover de maatschappij. Erol K. is
blijven overvallen.
Daarmee valt hij volgens de theorie van Katz in de groep overvallers die het niet
meer in de eerste plaats om geld gaat. Spanning en sensatie, de kick. Daar gaat
het om. Geroeid speelt nu ook een grotere rol. Waar anderen juist bang zijn voor
geweld, heeft deze 'volwassen' overvaller juist een overheersende behoefte om
met geweld situaties te beheersen.
JAARLIJKS AANTAL OVERVALLEN IN NEDERLAND 1980-1991
totaal aantal overvallen
aantal en percentage opgeloste overvallen
aantal mislukte overvallen
AANTAL DODEN EN GEWONDEN TEN
GEVOLGE VAN EEN OVERVAL
E3 aantal gewonden
aantal doden
Ui La Lii Lli
1986 1987 1988 1989 1990 1991
(Het aantal overvallen in 1992 bedroeg tot 7 december 2011
AANTAL OVERVALLEN WAARBIJ VUURWAPENS
ZIJN GEBRUIKT
1986 1987 1 988 1989
JAARLIJKS AANTAL OVERVALLEN PER PROVINCIE
jaren: 1988
1989
1990
1991
|ar«n: 1988
1989
1990
1991
Groningen 17
10
34
22
Utrecht
96
90
86
150
Friesland 17
10
12
12
Noord-Holland
552
622
761
582
Drenthe 9
12
12
12
Zuid-Holland
312
373
373
438
Overijssel 19
22
49
50
Zeeland
11
21
29
37
Gelderland 77
56
106
158
Noord-Brabant
169
161
192
237
Flevoland 7
14
10
13
Limburg
69
93
97
108 I
8ron:Cai
GP0 InfograpNci'Reinoud S jtsma
Wat overvallen betreft, spant Vlis
singen in Zeeland absoluut de
kroon. Met name de banken in deze stad
hebben een onverklaarbare aantrek
kingskracht op criminelen. Koploper is
de Verenigde Spaarbank aan de Ale
xander Gogelweg in Vlissingen. De af
gelopen drie jaar is deze bank viermaal
overvallen. De Verenigde Spaarbank
aan de Hogeweg, die aan het Oranje
plein te Oost-Souburg, een supermarkt
aan de Bonedijkestraat zijn alle de af
gelopen drie jaar driemaal overvallen.
Het is vooral de Verenigde Spaarbank
die het moet ontgelden. Volgens J. C.
Koppenhol van de Vlissingse recherche
komt dat door de beveiling van de
bank.
Die was aanvankelijk niet optimaal,
geeft hij aan. Inmiddels is dat verbe
terd en zijn de kantoren voorzien van
een zogenaamde vertrager, waardoor
het langer duurt eer er geld beschik
baar komt. Dat is niet aantrekkelijk
voor overvallers die hun geld zo snel
mogelijk willen hebben. Overigens is
het filiaal aan de Hogeweg ondertussen
gesloten.
Tegenover het grote aantal overvallen
in Vlissingen staat Middelburg, waar
het op dat gebied tamelijk rustig is. Dat
heeft volgens Koppenhol te maken met
de aard van de bevolking.
Hij signaleert een duidelijk verschil
tussen Middelburgers en Vlissingers en
dat manifesteert zich bijvoorbeeld in
het aantal overvallen en andere crimi
nele activiteiten.
Hij voegt er aan toe dat in Vlissingen
ook de Zeeuwse drugsscene is gecon
centreerd. Veel vergrijpen zijn gerela
teerd aan een vorm van verslaving aan
bijvoorbeeld drugs of gokken. De rijks
politie te Middelburg houdt sinds twee
jaar de gegevens over de criminaliteit
in heel Zeeland bij in een computer.
Daaruit blijkt dat in 1991 in totaal 3?
overvallen zijn gepleegd, waarvan er
18 zijn opgelost.
De buit bij de overvallen die zijn opge
lost, bedroeg in totaal ongeveer 100.000
gulden. Eenzelfde bedrag is dat jaar
buitgemaakt bij de overvallen die niet
zijn opgelost.
In 1992 zijn tot nu toe 28 overvallen ge
pleegd, waarvan er 17 zijn opgelost. De
buit bij de opgeloste overvallen be
droeg ongeveer 17.000 gulden en bij de
niet opgeloste overvallen zo'n 150.000
gulden.
In 1991 zijn opgelost: 7 overvallen op
winkels, 1 op een taxi-chauffeur, 1 op
een benzinestation, 1 op een horecabe
drijf, 1 op een vaartuig, 1 op een banklo-
per, 4 op banken, 1 in een woning en 1
onder de categorie 'andere bedrijven'.
Niet opgelost zijn 2 overvallen op een
winkel, 2 op een taxi-chauffeur, 5 op
een pompstation, 4 op banken en 6 aan
de openbare weg.
In 1992 zijn opgelost: 5 overvallen op
een bankgebouw, 1 langs de openbare
weg, 2 in een woning en 3 op een winkel.
Niet opgelost zijn 7 overvallen op een
bank, 2 aan de ope.ibare weg, 2 in een
woning, 2 in een horecabedrijf, 1 in een
gokpand, 2 op een benzinestation en 1
op een winkel.
René Schrier
tisch te werk. Er wordt veel risico geno
men voor relatief weinig geld. Hom: „Er is
een instroom van nieuwe, jongere daders.
Straatrovers die een stapje verder willen."
Jongeren die zijn begonnen met wat hand
en spandiensten, op de uitkijk staan, een
kraakje plegen, een snelle winkelroot en
eindigen met een gewapende overval op
een benzinestation.
Bij degenen die doorgaan met overvallen,
voor wie het niet meer gaat om het geld.
maar om de kick, helpt alleen gevangenis
straf, meent Horn. Maar die jongere die
voor de eerste keer een winkeldiefstal
pleegt is nog wel te helpen. „Door hen 'aan
te pakken' zal de criminaliteit, het aantal
overvallen, verminderen", zegt Hom
„Jongeren die honderden vergrijpen heb
ben gepleegd, zijn in de regel al 'beroeps
criminelen' in de dop." Een 'first offender'
is via scholings- of werkgelegenheidspro
jecten nog wel op het rechte pad te krij
gen, hoopt Horn.
Angst
Een belangrijke rol in de bestrijding van
roofovervallen is weggelegd voor de poli
tie Het korps in Amsterdam heeft zich
sinds begin 1991 erg ingespannen om het
aantal overvallen terug te dringen. De
Amsterdamse politiecommissaris Nord-
holt zei daarover vorige maand in Else
vier: „Op een dag werd me gerapporteerd
dat in een school in Zuidoost een overval
was gepleegd, waarbij alle ouders hun por
temonnee moesten afgeven. Toen wist ik:
als er nu niets gebeurt, gaat het fout. Er
viel iets van angst over me."
Tweehonderd politiemensen werden inge
zet om het aantal overvallen in Amster
dam in te perken. Het eerste jaar is dat
ook heel behoorlijk gelukt. Het aantal
overvallen in de hoofdstad daalde vanaf
maart '91 flink, maar de daling zette in
1992 niet verder door. Ondanks een oplos
singspercentage dat steeg tot ongeveer 48
procent. „We houden veel mensen aan,
maar aan de onderkant komen er steeds
meer jongens bij", zegt woordvoerder
Klaas Wilting van de Amsterdamse poli
tie. Voor dit jaar streeft de Amsterdamse
politie naai- een stabilisatie van het aantal
roofovervallen. „En dat wordt waarschijn
lijk wel gehaald, met wat extra inspannin
gen in deze maand", aldus Wilting.
Directeur Overmars van de vereniging
van banken is laaiend enthousiast over
het Amsterdamse beleid. „De hoofdstad
zat vroeger op een kwart van alle ban
kovervallen, 27 procent in 1989. Nu, in
1992, vindt 10 procent van de bankover
vallen plaats in Amsterdam. Dat is een ge
weldige prestatie. Dat zet zoden aan de
dijk. Rotterdam is van 7 procent in 1990,
naar 14 procent in 1991 gegaan, maar zit
nu weer op 10 procent Amsterdam heeft
enorme klappen uitgedeeld. Rotterdam
zit op de goede weg, maar in Den Haag en
Utrecht is nog sprake van een stijging Ik
verwacht dat deze steden het voorbeeld
van Amsterdam zullen volgen,"
Misdaadbestrijder Horn ziet echter geen
heil in 'alleen maar roofbijstandsteams'.
Niet dat het voor hem niet hoeft, maar hij
ziet het als een verplaatsing van het pro
bleem naar de regio. „En je kunt toch
moeilijk overal in het land dergelijke zwa
re teams opzetten, als het overvalpercen-
tage daar nog laag is." Overmars echter
denkt dat er door de instelling van roofbij
standsteams in de grote steden geen ver
schuiving van het probleem naar middel
grote steden zoals Haarlem. Breda. Arn
hem. Nijmegen en Venlo en het platteland
hoeft te ontstaan, als daar maar dezelfde
tactiek wordt toegepast.
Nederland steekt wat het aantal roofover
vallen betreft ongunstig af tegen andere
Europese landen. Alleen in Denemarken,
Spanje en Italië is het aantal overvallen
relatief hoger. „Een van de oorzaken is dat
de bestrijding in Nederland een zaak van
gedecentraliseerd gezag is", meent NVB-
directeur Overmars. „Geen kwaad woord
over de politie, maar in de huidige struc
tuur is het wel erg moeilijk om boeven te
vangen."
Politieregio's
De NVB-directeur wacht met smart op de
definitieve realisering van de politiere
gio's en hoopt dat deze regio's dan met
elkaar samenwerken om het stijgend aan
tal roofovervallen tot stoppen te brengen
Ook Hom denkt dat in de communicatie
nog heel wat te verbeteren is. Zowel wat
de korpsen onderling betreft als de com
municatie tussen burgers en politie.
In de jaren tachtig verdubbelde het aantal
overvallen op bedrijven. Interessant der
halve is de verdeling van het aantal over
vallen op banken (inclusief PTT-kantoren
en geldtransporten) en bedrijven. Vorig
jaar werden 514 banken en postkantoren
en 116 geldtransporten (6 van banken en
honderd van particulieren) overvallen. De
andere 1245 roofovervallen vonden plaats
op benzinestations, juweliers, andere be
drijven, taxi's en woningen. Volgens gege
vens van de NVB komt het aantal ban
kovervallen dit jaar uit tussen de 550 en
560, geldtransporten niet meegerekend.
„De stijging is niet zo erg als we vreesden.
De enorme sprong in het aantal overval
len van 1991 heeft zich niet herhaald. Dat
is het goede nieuws", meent Overmars,
Geldinstellingen doen ook behoorlijk veel
om het bankrovers moeilijk te maken.
„Daar is niet erg veel meer te verbeteren,
alhoewel banken attent moeten blijven",
meent Horn. Hij richt zijn aandacht op dit
moment vooral op de bedrijven. Het Lan
delijk Bureau Voorkoming Misdrijven
heeft een basispakket Beveiliging voor
bedrijven ontwikkeld, bestaand uit een
kluis, een overvalknop. een burenhulpsys
teem, een training 'veilig ondernemen' en
een vignet. Allemaal maatregelen om
overvallers af te schrikken en het aantal
mogelijkheden voor overvallers om hun
slag te Slaan te verkleinen. Hom: „Maar
het blijkt dat bedrijven - op een aantal
grootwinkelbedrijven na - nog erg moei
lijk tot het nemen van veiligheidsmaatre
gelen te bewegen zijn."
Toch moeten ze overstag, vindt Hom.
„Ondernemers hebben die verantwoorde
lijkheid ten opzichte van hun personeel."
Een overval kan heel wat psychische
schade teweeg brengen. „Personeel en
klanten mogen geen onnodig risico lo
pen."
Ans Bouwmans
