verhaal
Eindelijk is er een
Jongeren zwemmen
tussen droom en daad
Menno ter Braak
in geleende tijd
Trevor Pinnock en
John E. Gardiner
kunst cultuur
17
f
foto Lex van Rossen
Het nieuwe album van
Claw Boys Claw Sugar is
I ;en opmerkelijke plaat
len reworden. De eerste misschien
p pel, waarop de Amsterdamse
b ;roep zich presenteert als een
za ockband met 'liedjes'. Reden
jj, jm het nu eens een keer één
teer? niet te hebben over Te
Bos als bekendste stotteraar
van Nederland. Niet over de
Claw Boys Claw als stuntende
to circus-act. Niet over de
en hoeveelheden drank die de
zanger door het keelgat giet om
de als scheepshoorn te kunnen
n6 klinken. Niet over het gevoel
S dat door hem heengaat als hij
>t: voor de Nos-camera's minister
g. Brinkman zoent bij de
in uitreiking van de BV-Popprijs.
Maar gewoon over muziek. Zanger Peter te Bos en bassist Geert de Groot van Claw Boys Claw.
VRIJDAG 4 DECEMBER 1992
Claw Boys Claw heeft volgens
zanger Peter te Bos gepro
beerd in de eerste plaats een goede
plaat te maken. „We hebben het
idee losgelaten dat die op de Claw
Boys 'live' moet lijken. Men vond
ons altijd al een goede band. Maar
dan vooral 'live', niet op de plaat",
aldus Te Bos.
Claw Boys Claw mag dan op pla
ten nooit het beste uit de verf geko
men zijn, het begon toch ook voor
deze groep allemaal ooit met een
plaat. De in een middag voor een
paai- honderd gulden opgenomen
debuut-lp Shockin' Shades of
Claiv Boys Claw sloeg bij het ver
schijnen in 1984 in als een bom.
Ook in Nederland bleek rauwe,
compromisloze garage-rock'n'roll
gemaakt te kunnen worden. De
voor grotere maatschappijen en
met ruimere budgetten gemaakte
opvolgers maakten geen van alle
zo'n indruk. Een hit zat er ook
nooit bij.
Op het podium bleef Claw Boys
Claw echter één van de populair
ste Nederlandse rockbands. Ook
na de bezettingswisselingen die de
afgelopen jaren plaatsvonden. An
no 1992 bestaat de groep naast
zanger Te Bos uit gitarist van het
eerste uur John Cameron, drum
mer Marc Lamb en sinds ruim een
jaar de voormalige Fatal Flowers-
bassist Geert de Groot.
Dat de zaken in de opnamestudio
nu eens heel anders aangepakt
zijn, heeft volgens Peter te Bos ook
veel te maken met de invloed van
nieuwkomer De Groot en producer
Michel Schoots. Zij stelden voor
eens geen kant en klaar gearran
geerde stukken op te nemen, maai
de songs zich in de studio te laten
ontwikkelen. „Er was weinig geld
en weinig studiotijd beschikbaar,
We konden ons niet allerlei techni
sche hulpmiddelen permitteren,
dus dan moetje gewoon het onder
ste uit jezelf halen", vertelt de bas
sist. „Met de billen bloot. En uit
eindelijk gaat het ook niet om de
techniek. Popmuziek is toch meer
het vastleggen van dat moment
van euforie."
Bier
„Live spelen we deze plaat niet
precies zo na", vult Te Bos aan.
„Maar een live-situatie is per defi
nitie anders. Dan gooit er iemand
een glas bier over je heen, of een
pak vla. Dat geeft een sfeer die
nooit op een plaat te vangen is."
Behalve melodieuzer dan de voor
gangers. is Sugar ook de eerste
Claw Boys Claw-plaat waar een
boekje met de teksten is bijge
voegd. „Dat moetje alleen doen als
je vindt dat je echt wat te vertellen
hebt", meent Peter. Dat is wat hem
betreft nu pas een heel album lang
het geval. „Veel van m'n oude
nummers kan ik juist vanwege de
teksten niet meer uit m'n strot krij
gen."
Sugar staat niet alleen voor sui
ker. Het staat voor alles wat met
'verleiding' te maken heeft. Versla
ving. Zucht naar meer. „Dat kun
nen vrouwen zijn. Of drugs. Of
macht. Hoe wordt iemand die op
eens een miljoen dollar krijgt? Wat
maakt een normaal persoon plot
seling tot een moordenaar? Waar
ligt die grens? Dat zijn zaken die
overal in de samenleving spelen:
niet alleen in de rock'n'roll. En dan
is er nog de schuldvraag, natuur
lijk. Is de junk de schuld van al die
ellende of de maatschappij met al
le rare regels en wetjes? Het heeft
voor mij allemaal te maken met
het menselijk karakter en hoe ge
makkelijk dat te verleiden is."
Dat de meeste 'verleidings-ver-
haaltjes' op Sugar toch in de sfeer
van de grotestadszelfkant en de
rock-romantiek spelen, komt vol
gens de zanger omdat dat het bes
te bij de band en de muziek past.
„We leven nu eenmaal in een om
geving waar die excessen veel
meer aan de oppervlakte komen",
zegt Geert de Groot. „Zo zien wij
het in Amsterdam om ons heen.
Maar het blijven gewoon uitver
grotingen van dingen die in een
dorp evengoed gebeuren." Te Bos:
„Nu je dat zegt. Onlangs in Belgié,
in het hotel in het dorpje waar we
speelden, was het voeteneinde van
m'n matras helemaal rood. Wat
zou zich daar in vredesnaam afge
speeld hebben...?"
Verleiding
Ook de opvallend melodieuze
single 'Rosie' gaat over verleiding
en vervolgens de tol van de roem.
Een verleiding die Claw Boys Claw
koste wat kost wil weerstaan. Pe
ter te Bos:..Daarom moet ook een
houding binnen de rock'n'roll zien
te vinden waardoor je de zaak kan
relativeren. Het gaat om niets min
der. maar ook om niets méér dan
muziek. Als je vergroeit met je po
diumpersonage. dan gaat het fout
Dan zet je jezelf op een voetstuk.
Veel popartiesten hebben totaal
geen voeling meer met het nor
male leven. Madonna. Prince. Mi
chael Jackson. George Michael
zouden zichzelf niet als een soort
afgod moeten zien. Ik geloof er in
om gewoon te doen. Ik geloof erin
om voor een optreden even de zaal
in te lopen, tussen het publiek te
staan. En dan kan mijn manager
wel zeggen dat ik dat niet moet
doen, dat ik dan de 'magie' ver
breek. Nou, dat zal dan best. Dan
kan die manager de klere krijgen.
Zo kan ik tenminste mezelf zijn. Zo
hou ik het het langste vol. Je wordt
toch al zoveel geleefd."
Peter Bruyn
Concerten:
11 dec. Tilburg (Noorderligti.
17 dec Eindhoven (Effenaar).
IS dec. Rotterdam (Nighttowni.
19 dec. Utrecht Tivolii
29 dec. Amsteidam (Paradisoi.
Wanneer kinderen naar het
voortgezet onderwijs gaan,
zijn ze vrijwel allemaal
geïnteresseerd in seks:
achtentachtig procent van de
jongens en zevenenzeventig
procent van de meisjes heeft op
twaalfjarige leeftijd seksuele
fantasieën.
Bezorgdheid over de snelle
verspreiding van aids was
voor het Staatstoezicht op de
Volksgezondheid in 1990 reden
onderzoek te doen naar de be
reidheid van jongeren zich tegen
de ziekte te beschermen. De ken
nis over aids viel de onderzoekers
Ton Vogels en Rien van der Vliet
bar tegen. Van de twaalf- tot
veertienjarigen wist meer dan de
helft niet dat aids ongeneeslijk is.
Hoe je veilig kunt vrijen was zelfs
voor jongeren die met wisselende
partners geslachtsgemeenschap
hadden, iets waar ze ondanks alle
voorlichtingscampagnes nooit
van gehoord leken te hebben:
slechts een op de tien paren ge
bruikte een condoom.
Een opvallende uitkomst van het
onderzoek was ook dat de ruim
elfduizend ondervraagde jonge
ren zichzelf tussen droom en
daad ruim de tijd gunden: eerst
leren tongzoenen, dan elkaar
strelen onder de kleren, vervol
gens zonder kleren vrijen en ten
slotte (veertig procent van de zes
tienjarigen) samen naar bed.
Dat het met de seksuele kennis
van Nederlandse scholieren nog
steeds treurig gesteld is, werd
kort geleden bevestigd door het
Puberteitsonderzoek van Tam-
pax. De tamponfabrikant onder
zocht in samenwerking met het
jongerenblad Popfoto bij ruim
zesduizend jongens en meisjes
van dertien jaar en ouder de ken
nis over puberteitsverschijnse
len. Hoewel ze bijna allemaal
goed voorgelicht zeiden te zijn.
bleek hun kennis in veel gevallen
onvoldoende. Zeventig procent
wist niet wat de vruchtbare pe
riode in de menstruatiecyclus
van de vrouw is. Ruim vijfender
tig procent van de jongens had er
geen weet van dat de eerste zaad
lozing betekent dat je vanaf dat
moment vruchtbaar bent. Waar
menstruatiebloed vandaan komt
was slechts bij iets meer dan de
helft van de meisjes bekend en
een ongeveer gelijk aantal wist
wat er bij de eerste ongesteldheid
precies gebeurde. (Ruim dertig
procent wist nauwelijks wat hen
toen overkomen was en tien pro
cent was zich 'rot. geschrokken').
Bij veel scholieren bestonden
over puberteitsverschijnselen bij
de andere sekse veel misverstan
den- Dertien procent van de
meisjes bleek niet te weten dat
sperma het lichaam via de penis
verlaat en dertig procent van de
jongens wist niet dat de men
struatie stopt wanneer een
vrouw zwanger wordt.
Lespakket
Om puberteit en menstruatie op
school bespreekbaar te maken
ontwikkelde Tampax voor jon
gens en meisjes in de onderbouw
van het. Voortgezet Onderwijs
het lespakket 'Voor jou omdat je
verandert'. Het gratis pakket be
staat uit een videoband van acht
tien minuten (met interviews en
animaties die duidelijk maken
wat puberteit emotioneel en li
chamelijk betekent voor kinde
ren); twee zogenaamde bewaar-
gidsjes (een voor jongens en een
iets omvangrijker voor meisjes,
die bovendien een proefsetje
tampons aangeboden krijgen) en
een summiere docentenhandlei
ding. Het lespakket heeft slechts
een bescheiden commerciële
achtergrond.
Bij elk van de twee onderzoeken
maakte driekwart van de onder
vraagde jongeren kenbaar be
hoefte te hebben aan een betere
voorlichting thuis en vooral aan
meer lessen over seksualiteit op
school.
Kinderen die meer willen weten
over wat ze nog niet kennen en
daar het liefst een boek bij ge
bruiken. kunnen beschikken
over een ruim assortiment voor-
lichtingsboeken. En sinds kort
over Vrijen met jezelf van Jos La-
mers. dat wèl doet wat in bijna al
le andere boeken wordt afgedaan
met een enkele alinea of zelfs ge
heel achterwege wordt gelaten.
De beste aanbeveling voor dit
boekje, dat op een luchtige toon
geschreven veel informatie en
praktische tips biedt, wordt op
pagina 9 door de auteur zelf gege
ven:
een onderwerp dat zo privé is
bespreekt niet zo gemakkelijk.
Boekjes zijn daarvoor veel ple
zieriger. Die kun je zelf lezen en
beicaren en later kun je er dan
nog eens precies die dingen in op
zoeken die je op dat moment
graag wilt weten.
Maar in boekjes over seks die
voor kinderen zijn gemaakt,
staat heel weinig over zelfbevre
diging. Dat is raar. want het is
precies de soort seks die je als
kind heel makkelijk kunt doen.
Zoals basisschoolkinderen tong
zoenen onvoorstelbaar vies vin
den. zo reageren twaalf- en der
tienjarigen over het algemeen ui
termate geschokt op zelfbevredi
ging. Die wetenschap bepaalt
daarom de ondergrens voor dit
openhartige en eerlijke boekje.
Jan Smeekens
Tampax Educatieve Dienst: Puber
teitsonderzoek en lespakket 'Voor jou
omdat je verandert Gratis verkrijg
baar via Mare Hinfelaar. telefoon
nummer 020- 6644611
Jos LamersVrijen met jezelf met teke
ningen van Helen van VlietVan
Goor. Amsterdam78 pag 20.-
V
lk was vijftien en ik had een vriend. Op een keer vroeg hij 'hoe
vaak ik het met mezelf deed'. Daar schrok ik heel erg van: ik
'deed het nooit met mezelf, maar dat was blijkbaar niet goed.
Anders had hij wel gevraagd öfik het met mezelf deed.
Ik moest dus iets antwoorden, maar hoe vaak? Te weinig zou
misschien sloom staan, maar te veel zou nogal overdreven
staan en misschien wel ziekelijk voor een meisje. Ik gokte op
drie keer per week.
Het gekke was dat ik meteen wist ivat hij bedoelde. Ik wist blijk
baarwei wat het was. maar had het nooit met mezelf in verband
gebracht.
Fragment en illustratie uit Vrijen met jezelf van Jos Lamers.
Twee jaar geleden werd in de
Achterhoekse gemeente
Eibergen de vijftigste sterfdag
van Menno ter Braak herdacht.
Naar aanleiding daarvan ont
stond ook het idee voor een
boek over persoon en werk van
Menno ter Braak.
Leon Hansen, die al jaren
werkt aan ^en 'grote' biografie'
over Menno ter Braak, werd ge
vraagd dit boekje te schrijven.
Leven in geleende tijd. Over
Menno ter Braak verscheen af
gelopen week.
Leon Hansen zet zijn fiets te
gen de gevel van het Amster
damse café Americain. stopt
zijn pet in zijn tas en begint
meteen te praten over Menno
ter Braak, aan wiens biografie
hij al vier jaar werkt. Bij wijze
van vingeroefening tussendoor
heeft hij - op verzoek van de ge
meente Eibergen - een boekje
over Ter Braak geschreven.
Leon Hansen weet alles wat er
menselijkerwijs over Menno
ter Braak (1902-1940) te weten
valt. Hij was daarmee ook de
aangewezen auteur voor het
boek dat de gemeente Eiber
gen graag over Ter Braak wilde
uitgeven. Ter Braak werd ge
boren in Eibergen. Dokters-
zoon. Briljant denker. Schrij
ver van Carnaval der burgers.
Politicus zonder partij en Af
scheid van domineesland. Re
dacteur van Forum, met E. du
Perron en Simon Vestdijk.
„Voor mij is dit boek een soort
oefening. Het is goed om af en
toe de pen te oefenen en je vast
te leggen op een visie op die
man. Sedert de oorlog al is er
een roep om een grote biografie
over hem. D. A. M. Binnendijk
had meteen na de oorlog een re
geringsopdracht moeten krij
gen de biografie te schrijven.
Hij was een persoonlijke vriend
en heeft de wordingsgeschiede
nis van het werk van nabij mee
gemaakt. Binnendijk is ver
zuurd als ambtenaar culturele
zaken. Toen. op het moment
dat er nog zo veel mensen leef
den die hem gekend hadden,
had de biografie geschreven
moeten worden. Ik heb zijn zus
ter Tine, die in 1988 overleed,
niet meer kunnen spreken. Ik
heb ook Binnendijk niet ge
sproken. Dat is echt een bla
mage voor de Nederlandse cul
tuur van na de oorlog. Voortdu
rend heeft men Ter Braak be
wierookt. En dan geen biogra
fie schrijven, dat is een grote
omissie. De cultuur moet zijn
erflaters vereren."
„De verstarrende heldenvere
ring heeft een eenzijdig beeld
van Ter Braak veroorzaakt. Hij
was een man die ook de onze-
Menno ter Braak.
kerheid opzocht. Het beeld van
Ter Braak is dat van de starre,
harde, onverzoenlijke pole
mist. Men ziet daardoor zijn an
dere kanten niet meer Men
heeft het zicht verloren op een
oorspronkelijk denker. De ro
mantische. onzekere kant van
Ter Braak heeft men verwaar
loosd Hij was gefascineerd
door denkers als Multatuli en
Nietzsche, die zich op onzeker
heden baseerden. Zo bereid je
je beter voor op de onzekerhe
den van de volgende dag."
Hansen, eerder betrokken bij
de biografie van Ter Braaks
neef Johan Huizinga, werkt al
vier jaar aan de grote biografie
over Menno ter Braak. Hij
schat nog eens vier jaar nodig
te hebben, mits hij er tachtig
uur in de week aan kan werken.
Hij is nog in het stadium van
materiaal verzamelen. Uiter
aard laat Handen in het nieuwe
boekje niet het achterste van
zijn tong zien. „Maar veel
nieuwe informatie staat ook in
dit boek al. De romantische,
onzekere, filosoferende Ter
Braak Er zijn ook crises die
zijn leven gestuurd hebben
Zijn leven staat geboekstaafd
als een ideaal denkersleven."
„De man heeft echt geleefd. Hij
heeft het in zijn emotionele le
ven niet gemakkelijk gehad.
Hij heeft een paar dramatische
liefdesgeschiedenissen ge
kend Hij was lang vrijgezel,
terwijl hij toch een huwelijks
man was. Hij schrok er voor te
rug definitief voor een vrouw te
kiezen. In 1933 trouwt hij dan
met Antje Faber. de dochter
van een SDAP-dominee uit
Zutphen. En dat voor een man
die afscheid had genomen van
domineesland. Zo zie je maar
weer: Ter Braak heeft zijn cir
kel klein gehouden. Hij heeft
economisch geleefd. In 38 jaar
kende zijn leven een grote mate
van voleinding."
Voleinding. Dat is ook het
woord dat Hansen in de mond
neemt als hem gevraagd wordt
naar de zelfmoord van Ter
Braak op 14 mei 1940.
„Hij had de capaciteit direct
aan het kwaad van de tijd te lij
den. Hij werd fysiek onwel door
bepaalde gebeurtenissen in
Europa. Van de Anschluss was
hij volkomen van de kaart. We
moeten dat niet onderschatten
en we kunnen het ook niet ge
noeg bewonderen. Maar hij had
ook het vermogen er weer bo
venop te komen."
„Zijn zelfmoord was niet alleen
een gebeurtenis die betekenis
gaf aan zijn hele leven.maar
heeft ook betekenis gekregen
voor de cultuur in Nederland.
Ik heb net een boek van Der-
rida gelezen, waarin zelfmoord
wordt gezien als het offeren van
leven. Een interessante visie,
Blijft simpelweg het feit dat de
ze man gewoonweg geen Duit
se soldaat wilde zien. De onwil
onder bepaalde omstandighe
den te leven, is ook een daad
van levenskracht. Aan zijn zelf
moord zat ook een aspect van
vervulling, van voleinding."
Theo H akkert
Leon Hansen. Leven in geleende
tijd. Ov.er Menno ter Braak, f32.50.
Ook aan te vragen bij de gemeente
Eibergen (inclusief verzendkosten
f35.-.
Twee markante Engelse verte
genwoordigers van de 'au
thentieke stroming' in de uitvoe
ringspraktijk hebben van Deut
sche Grammophon speciale aan
dacht gekregen De dirigenten
John Eliot Gardiner met zijn
English Baroque Soloists plus het
Monteverdi Choir en Trevor Pin
nock met The English Consort zijn
centrale figuren op twee cd's. ge
vuld met royale selecties uit. werk.
dat zij in de loop der jaren hebben
opgenomen. Bij Gardiner gaat het
voor alles om de koor- en operadiri
gent. van Pinnock zijn uitsluitend
orkestmuziek en concerten vast
gelegd.
Op het eerste gezicht lijkt het pro
gramma met Pinnock het meest
begerenswaardig. Het bevat uit
sluitend complete composities,
een strijkersconcert van Vivaldi
(RV 159). het eerste symfonietje
van Boyce. Bachs clavecimbelcon-
cert in g-klein BWV 1058 (erg mooi
gespeeld door Pinnock zelf), het
wonderlijke Concert Polonais van
Telemann en een van de geladen
symfonieën van C. P. E Bach
(BWq 182 nr 2). het vioolconcert in
C van Haydn met Simon Standage
als solist en tenslotte Mozarts sym
fonietje nr 26 kv 184 (dat ik graag
wat vitaler had gehoord).
De Gardiner-cd mag dan uitslui
tend fragmenten of delen van
werken bevatten, de reikwijdte - in
tijd en expressie - is een stuk bre
der: van Monteverdi tot Beetho
ven. Het programma omvat enkele
korte instrumentale muziekjes en
aria's dan wel koren uit Montever
di's Orfeo. het Sanctus/Agnus Dei
uit Bachs mis BWV 232. een scène
uit Purcells The fairy Queen. Han
dels Acis en Galatha. Die Jahres-
zeiten van Haydn. Uit de Mozart-
opera's Idomeo. Die Entführung
en La Clemanzo di Tito komen drie
substantieële aria's en de opval
lendste bijdrage is het gloedvolle
Gloria uit de bekroonde opname
van Beethovens Missa Solemnis.
Prima schijfjes dus op het muziek
historische label van Deutsche
Grammphon. Archiv (Pinnock Ar-
chiv 437 589-2. 72 minuten. Gardi
ner Archiv 437 590-2. 76 minuten).
Trevor Pinnock heeft behalve als
dirigent ook als clavecinist in voor
al Bach-werken een internationale
reputatie opgebouwd. Zijn Gold
berg-variaties bijvoorbeeld horen
tot de beste vertolkingen die voor
hadden zijn. Een nieuw recital met
muziek van Bach is de aandacht
van de muziekliefhebber eveneens
meer dan waard. Door de klasse
van de vertolkingen - spits, zonder
haast, met een heldere ritmiek en
een lucide benadering - maar ook
door de variatie in het programma.
Overtuigend tot klinken komen de
derde Engelse suite, dne Preludes
en Fuga's uit het Wohltemperierte
Klavier, de dwingende chromati
sche Fantasie en Fuga BWV 903 in
d-klein en de vijfde Franse suite.
De beide suites bestaan uit een
reeks dansen, maar opmerkelijk is
hoe Bach in de zogenaamde Engel
se reeks de muzikale zwaarte
kracht versterkte door toevoeging
van een energieke ouverture en
hoe hij van de Franse suites lich
ter. makkelijker te spelen muziek
maakte. Een mooie staalkaart van
Bach als componist van clavecim-
belwerk. deze Archiv (435 795-2, 68
minuten).
Kees Cijsouw
