Loonmatiging als nationale sport
In kerken meedenken als tegenbeweging
PZC
Centraal akkoord op hoofdlijnen
Elco Brinkman:
gevangene van
Ruud Lubbers
J"
Noorwegen is tegen
vrije energiemarkt
opinie en achtergrond
Zeer de vraag of vergelijking met vorige recessie wel opgaat
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1992
Kabinet, vakbeweging en
werkgevers bereikten deze
week een cenntraal akkoord
voor 1993 over de volgende
punten:
de inflatie komt 1.25 procent
lager uit dan aanvankelijk be
rekend: zo kan een bruto mati
ging worden toegepast zonder
dat iemand er slechtrer van
wordt: door verlaging van be
lastingen en premies wordt een
netto-inkomensverbetering
bereikt, die vergelijkbaar is
met 1.25 procent bruto loonstij
ging.
'beperking' van de bruto
loonstijging is gewenst om
ruimte te scheppen voor onder
meer bevordering van arbeid
sparticipatie: er moeten meer
laagbetaalde functies worden
geschapen.
in het belang van de behoefte
aan herverdeling van werk en
zorg moeten er meer substan
tiële deeltijdbanen komen.
sociale partners doen 'een
klemmend beroep' op hun on
derhandelaars om CAO's die
vóór 1 maart 1993 aflopen, tot
die datum te verlengen, het
overleg over nieuwe CAO's niet
vóór 1 februari te starten en in
nieuwe CAO-voorstellen reke
ning te houden met de ver
slechterde economische voor
uitzichten; CAO-partijen zijn
vrij om met terugwerkende
kracht tot de oorspronkelijke
afloopdatum afspraken te ma
ken.
de overheid zal als werkge
ver langs dezelfde lijn hande
len.
van onze redacteur
sociaal-economie
Yvonne Zonderop
Aan welke kwaal onze eco
nomie ook lijdt: de beleids
makers in Nederland grijpen
steeds naar hetzelfde medicijn:
loonmatiging. Stijgen de prij
zen te hard? Dan moet de vakbe
weging de lonen matigen. Ko
men de bedrijfswinsten onder
druk? De loonkosten moeten
omlaag. Stagneert de export?
Terughoudendheid van de
werknemers is vereist. Het lijkt
wel een nationale volkssport.
Met als gevolg dat de loonkos
tenstijging in de afgelopen tien
jaar zo'n 25 procent achterbleef
bij de landen om ons heen.
Toen het ergens in september
tot politiek Den Haag door
drong dat de wereldwijde econo
mische recessie volgend jaar ook
ons land zou treffen, trad derhal
ve het normale proces in wer
king. Op ernstige toon riep het
kabinet de sociale partners op
tot loonmatiging. Dreigende te
genvallers en oplopende werk
loosheid moesten hen tot be
scheidenheid manen. In de beste
tradities vonden vakbeweging,
werkgevers en kabinet elkaar in
een centraal sociaal akkoord.
Komend jaar zullen de lonen ex
tra gematigd worden, in de ver
onderstelling dat de werkgele
genheid in ons land hiermee het
meeste is gebaat.
Maar of loonmatiging het beste
antwoord is op de economische
tegenwind die door de wereld
waait, is nog maar de vraag. Niet
voor het Centraal Planbureau
(CPB), overigens. Dit econo
misch rekenbureau meent al ja
ren dat loonmatiging tot de
meeste werkgelegenheid leidt.
Dat blijkt namelijk uit hun re
kenmodellen die gebaseerd zijn
op ervaringen sinds de economi
sche recessie van '80-'82. Het his
torische centraal akkoord dat
Het centraal akkoord ligt er. Tevreden dalen (v.l.n.r.) FNV-voorzitter Stekelenburg. minister De Vries van sociale zaken en VNO-voorzilter
Rinnooy Kan na uren vergaderen de trap af. foto Hans Steinmeier/ANP
Kok en Van Veen destijds sloten
- en dat voornamelijk in loonma
tiging voorzag - leidde in ons
land tot een forse winstgroei en
een behoorlijke banengroei,
aanzienlijk behoorlijker zelfs
dan in de landen om ons heen.
Sindsdien meent het CPB dat
loonmatiging werkt. Zozeer zijn
beleidsmakers die opvatting
toegedaan dat ze helemaal ver
geten te kijken of de vergelijking
wel opgaat tussen de huidige en
de vorige recessie.
Massa-ontslag
Twaalf jaar geleden luidde de
tweede oliecrisis een periode in
van ernstige economische terug
slag. De hogere olieprijs maakte
de meeste produkten opeens zo
veel duurder dat allerlei bedrij
ven met een acute overcapaci
teit werden geconfronteerd. He
le delen van bedrijven werden
gesloten, met al het treurige ba
nenverlies van dien.
Werknemers leverden toen fors
loon in. Zogenaamd voor ar
beidstijdverkorting, maar in de
praktijk voor banenbehoud en
het wegwerken van overcapaci
teit. Pas nadat de winsten al
weer enkele jaren stegen, ging
ook de werkgelegenheid om
hoog, al was de banengroei niet
navenant. Allerlei bedrijven in
vesteerden hun winsten in lan
den met een hogere rendements
verwachting, zoals de Verenigde
Staten.
Toch gold sindsdien de regel dat
loonmatiging tot groei van de
werkgelegenheid leidde. Vooral
exporterende bedrijven deden
hun voordeel met de aanhou
dend lage lonen, ook toen die uit
oogpunt van crisisbestrijding al
lang niet meer nodig waren. Niet
op kwaliteit, maar op prijsvoor
deel versloegen Nederlandse be
drijven de buitenlandse concur
rentie.
Juist dit punt speelt het Neder
landse bedrijfsleven nu parten.
Want in veel landen om ons heen
is het al een tijdje crisis, zoals in
Engeland, of komt-ie er aan, zo-
mmgggm
als in Duitsland. Bedrijven daar
zijn ook goedkoper gaan pro
duceren. Wereldwijd vindt in di
verse sectoren een prijzenslag
plaats die zijn weerga niet kent.
De huidige recessie ziet er al met
al volslagen anders uit dan de
vorige. Van bedrijfssluitingen of
massa-ontslagen is geen sprake.
Vermoedelijk blijft de vader
landse economie - zij het héél
licht - groeien. Toch loopt de
werkloosheid fors op, niet omdat
er zoveel mensen worden ontsla
gen maar omdat er stilzwijgend
zoveel werkgelegenheid verlo
ren gaat.
Een willekeurig voorbeeld is de
fusie tussen ABN en AMRO. Of
tussen Elsevier en Reed. Of de
overname van Fokker door Da-
sa. Of de totstandkoming van de
Reaal-groep, een samenwer
kingsverband van oude vak-
bondsbanken. Het huidige eco
nomische klimaat dwingt talrij
ke bedrijven tot samenwer
kingsverbanden. allianties en
andere rationaliseringen, die
weliswaar geen massale ontsla
gen tot gevolg hebben maar wel
veel banen verloren doen gaan.
Dat zijn bovendien banen, die
vermoedelijk nooit meer terug
komen. Al matigt het personeel
van ABN-AMRO de lonen nog zo
sterk, als er niet meer mensen
nodig zijn om het beschikbare
werk gedaan te krijgen zal de di
rectie zeker geen extra perso
neel aantrekken. Extra winst zal
eerder gebruikt worden om de
produkten goedkoper te maken,
mee te doen aan de wereldwijde
prijzenslag.
Uit eten
Dat vakbonden en kabinet zich
zorgen maken over de werkgele
genheid in ons land is dus meer
dan terecht. Maar in plaats van
alle kaarten op loonmatiging te
zetten, zou men het hoofd eens
moeten buigen over een beter
beleid. Belastingverlaging, bij
voorbeeld. leidt tot meer koop
kracht bij de burgers, die van
dat geld bijvoorbeeld een lang
weekend naar de bossen gaan of
eens lekker uit eten. Dat levert
net zo goed werkgelegenheid op.
Het kabinet heeft ook tot taak
een goed vestigingsklimaat voor
bedrijven te scheppen. Er moet
denkkracht worden gestopt in
de vraag hoe wij gezonde bedrij
ven hier halen en houden. Voorts
heeft de vakbeweging groot ge
lijk als ze de werkgevers aan
spreekt op het creëren en behou
den van werk. Als loonmatiging
inderdaad het antwoord was ge
weest op alle kwalen, zaten we
nu niet in de problemen.
door T. Rinkema
Ontwikkelingen in de maat
schappij plegen zich inet ei
gen wetmatigheid door te zet
ten. Ze hebben, naar het beken
de beeld, iets van de machtige
oceaanstomer, waarvan koers
en snelheid slechts langzaam te
beïnvloeden zijn. Wie over een
tien jaar wijzigingen hoopt te
zien moet reeds nu actie onder
nemen. Maar daarmee roei je te
gen de stroom op. Tegendraads
-zijn wordt door omstanders als
lastig ervaren en doorgaans
niet verstaan. Veel geduld en
tact, uithoudings- en inlevings
vermogen zijn nodig om niet het
tegengestelde te bereiken van
watje bedoelt. Menige tegenbe
weging loopt daarom op niets
uit.
Op 30 oktober jl werd in het Top-
shuis op Neeltje Jans het eerste
exemplaar aangeboden van een
geschrift over de geschiedenis
van het Interkerkelijk Deltabe-
raad. Enkele dagen ervoor kon
digde J. J. Tevel deze gebeurte
nis in de PZC aan. Het beraad
was een samenwerkingsverband
tussen de Hervormde Kerk, de
Gereformeerde Kerken en de
Rooms Katholieke Kerk in het
Deltagebied, dat bestond van
1969 tot 1983. In het beraad rea
geerden zij op geplande ontwik
kelingen, die de economische
neergang en de daarmee gege
ven bevolkingsafname in dit ge
bied moesten tegengaan. Indus
trialisatie en zeehavenaanleg
zouden het groene, agrarische
gebied weer toekomst moeten
geven. De kerken stelden daar
bij kritische vragen en probeer
den het bewustzijn van de bevol
king aan te scherpen. Het ging
immers om hun land en hun le
ven.
"Mijn schoorstenen leveren
meer geld op dan uw bomen", zo
moet een industrieel in die da
gen gezegd hebben. In hoeverre
had hij gelijk? Het is natuurlijk
maar vanuit welke hoek je het
bekijkt. Dat is bij zulke ontwik
kelingen altijd het geval. Eenzij
dige bestrijding schiet dan ook
doorgaans aan de problematiek
voorbij. Maar gelaten de ontwik
kelingen hun gang laten gaan,
getuigt van weinig verantwoor
delijkheidsbesef. In die situatie
hebben alleen zakelijk geargu
menteerde kritische vragen zin.
In het geding is echter ook altijd
een keuze: watje in het leven en
in de maatschappij meer of min
der belangrijk vindt. We kunnen
het niet stellen zonder een visie
op het bestaan. Daarom meng
den de kerken zich in de discus
sie. Niet dat zij er zoveel ver
stand van zouden hebben (al
kun je je wel goed op de hoogte
stellen), nog minder omdat zij
daartoe exclusief geroepen zou
den zijn. Maar het pogen ver
staan van de boodschap van Je
zus Christus geeft aanzetten tot
een visie op leven en samenle
ven, waarin ook (zelfs: vooral)
andere dan economische motie
ven een rol van betekenis spelen.
Worden de specifieke ménselij
ke waarden niet te makkelijk
weggedrukt? Trekt het kwets
bare milieu niet te gauw aan het
kortste eind?
Niet rooskleurig
Bijna 15 jaar was het Interkerke
lijk Deltaberaad zodoende
vormgeving van een tegenbewe
ging. Door kritisch te vragen en
het bewustzijn aan te scherpen.
Door, hoe dan ook, mee te den
ken. Dat lijkt tegenstrijdig: mee
-denken en tegen-beweging. Het
is het niet. Want niet alleen om
serieus genomen te worden,
maar ook om zelf serieus met de
problematiek bezig te zijn, moet
er mee worden gedacht. De si
tuatie van de Delta, wat terzijde
geraakt door industrieontwik
keling rondom en daarbovenop
nog getroffen door de overstro
mingsramp, was allerminst
rooskleurig.
Maatregelen waren inderdaad
nodig. De vraag was echter wel,
in hoeverre de ménsen in de Del
ta gediend zouden worden met
de door instanties bedoelde in
dustriële ontwikkelingen. Daar-
HHH
Kerken stelden kritische vragen, probeerden het bewustzijn van de bevolking aan te scherpen...
Advertentie
IK GA NAAR HET OPEN HUIS VAN DE BDI AAN DE HAAGSE
HOGESCHOOL OMDAT IK KIES VOOR
DE DYNAMIEK VAN INFORMATIEVERSTREKKING.
BDI. de HBO-sludie voorluncties in informatie
bemiddeling. houdt open huis.
wo«nsdag 18 november, aanvang 13.30 uur.
Paramaribostraat 21. Den Haag. BDI is praktijk
gericht Je werkt met de modernste informatie
technologie En je leert omgaan met mensen, want
de gebruikers van jouw informatie. Bij de BDI krijg
praktijkopdrachten toegespitst op de gevarieerde
beroepsmogelijkheden. BDI maakt met
HEAO en THW deel uit van de sector
Economie Management van de Haagse
Hogeschool, die totaal ron 50 studie
richtingen in vol- en deeltijd biedt.
HOGE KWALITEIT IN H
Wie met naar hol open huis kan komen belt voor een
brochure 070 - 3631935. of de Infolijn van Economie
Management 070 3562180 109 00 - 12,30 uur).
in kritisch meedenken zag het
beraad als zijn taak. En juist zo
heeft het als tegenbeweging ge
functioneerd.
Maar waarom stopte men er dan
in 1983 mee? Wel, de omstandig
heden hier onderscheidden zich
toen niet zo duidelijk meer van
die elders, zodat de vragen on
vermijdelijk een breder, alge
mene karakter kregen. Het getij
verliep en dus dienden de ba
kens te worden verzet. Daar
naast moet je terugziend wel
licht toch ook zeggen, dat het be
raad zichzelf wat overleefde door
eigen standpunt(en) te laten pre
valeren boven de kritisch-vra-
gende en de bewustmakende
functie. Waar dat gebeurt dreigt
altijd de frustratie: omdat het
bereiken van de doelstellingen
erg moeilijk blijkt te zijn.
De tegenbeweging, toen nodig
en altijd opnieuw onmisbaar,
maakt gebruik van structuren
als dit beraad, maar breekt daar
ook telkens weer uit. Ze wordt
onzichtbaar en komt in andere
gestalte nieuw tevoorschijn. We
moeten daar niet dramatisch
over doen Het is zinlozer en zelfs
gevaarlijker, wanneer ze haar
toevlucht zoekt in hardnekkig
heid en verstart in zelfbewust
zijn. In elk geval is het kerken ge
boden zich niet op te sluiten in
mechanismen, die daarmee ont
staan. Niet omdat kerken niet
tegendraads zouden zijn. maar
omdat dat in zeker opzicht hun
wezen is, dat niet vastgelegd kan
of mag worden in structuren van
betrekkelijke en voorbijgaande
betekenis.
Het is dus al weer zo'n tien jaar
voorbij, het Interkerkelijk Del
taberaad. Maar de indringende
vragen aan de maatschappij,
destijds op bijeenkomsten van
het beraad vlammend verwoord
door minister Marga Klompé,
worden ook vandaag gesteld,
bijvoorbeeld in het kader van
het maatschappelijk active-
Kerken mogen daarin wel eens
herkend, maar ze mogen er niet
mee vereenzelvigd worden: ze
zouden, tegen hun wezen, in een
(schijnbare) deskundigenrol
hun onbevangenheid verliezen
en anderzijds, bedoeld of onbe
doeld ingekapseld in gevestigde
en dus makkelijk gedefinieerde
kaders, ophouden lastige ge
sprekspartners te zijn. Daarmee
zouden ze hun roeping verzaken
en hun betekenis in de samenle
ving verliezen.
ringswerk, zoals dat niet alleen
door de kerken, maar ook door
het Humanistisch Verbond
wordt verricht. Hier en daar is de
toon wellicht rustiger geworden,
maar dat lijkt me dan ook te pas
sen bij onze dagen.
In een tijd. waarin normen en
waarden niet in de laatste plaats
onder invloed van onze zucht tot
consumeren onzeker worden,
roepen de instellingen voor
maatschappelijk activerings-
werk samen een studiedag bij-
van onze parlementaire
redacteur
Henri Kruithof
CDA-fractievoorzitter EIco
Brinkman had het moeilijk
deze week. Hij moest laveren
tussen een opstandige fractie en
een onwillig kabinet. Als com
plicerende factor moest hij ook
nog zijn eigen strenge imago
overeind zien te houden. En dat
is niet goed afgelopen voor hem.
Het begon allemaal tijdens de al
gemene politieke beschouwin
gen, nu dik een maand geleden.
De Miljoenennota ging nog uit
van een veel te rooskleurig beeld
van de vaderlandse economie.
De rijkserkende rekenmeesters,
verenigd in het Centraal Plan
Bureau (CPB), hadden onheil
spellende geluiden laten horen.
Duidelijk was al dat omvangrij
ke nieuwe bezuinigingen nodig
waren om 's lands financiën op
orde te houden. Alleen de minis
ter-president wilde dat niet zien.
Brinkman liet in de weken na de
algemene beschouwingen weten
dat die bezuinigingen solide
moesten zijn en voldoen aan de
normen uit het regeerakkoord:
financieringstekort en lasten
druk niet boven bepaalde gren
zen uit.
Toen het kabinet eind vorige
week met de voorstellen kwam,
overheerste bij het CDA teleur
stelling en woede. Brinkman
kwam voor een lastig dilemma
te staan. Zijn eigen stellingen
van de afgelopen maanden vol
gend, moest hij het kabinet tot
de orde roepen voor het half
slachtige werk dat het had afge
leverd. Maar al te scherp optre
den tegen de ploeg van Lubbers
en Kok. zou ongetwijfeld een ka
binetscrisis hebben veroor
zaakt.
Het probleem had nog door de
sociale partners kunnen worden
opgelost. Als die een daadkrach
tig centraal akkoord zouden
hebben gesloten, zou een hoop
kou uit de lucht zijn geweest.
Maar dat bleek ook al ijdele
hoop. Er kwam weliswaar een
gezamenlijke aanbeveling van
werkgevers en werknemers,
maar erg krachtdadig was die
niet.
En dus moest Brinkman knarse
tandend het kabinet toestem
ming geven om door te gaan op
de ingeslagen weg. Weliswaar
sloeg hij daarbij opnieuw enkele
piketpaaltjes om te voorkomen
dat hij straks zelf (inmiddels pre
mier geworden van het volgende
kabinet) met de gebakken peren
komt te zitten. Maar erg overtui
gend klonk het allemaal niet.
Ook al niet omdat Brinkman het
slaan van piketpaaltjes tot vaste
gewoonte heeft gemaakt, zonder
daaraan consequenties te ver
binden.
Brinkman eiste van het kabinet
op overigens niet zo'n hoge toon,
dat de bezuingingen voor 1994
solide en blijvend moeten zijn,
dat het financieringstekort vol
gens de afspraken moest dalen
en dat belastingen en premies
niet mogen stijgen. Het zijn alle-
CDA-fractievoorzitter El
Brinkman
maal bekende geluiden van
christen-democratische voi
man. En die beginnen door I.
herhaling al behoorlijk ai
kracht te verliezen.
Brinkman moet oppassen. 1
nu toe maakte hij een krachtt
dige indruk. Hij weet precies is
hij wil, al zijn zijn ideeën nog n 'fr
helemaal gemeengoed binn i
het CDA. Het wordt nogal ee
te rechts gevonden, wat Brir ,N
man vindt en zegt. 'e
Maar nu zijn waarschuwing1,3
aan het adres van het kabin uv
bijna openlijk in de wind ges ds
gen worden, holt de geloofwaïsn
digheid van de CDA-fractievo<iei
zitter achteruit. Strenge tov
spraken op Texel of in Aalte 'el
waarvan in het recente verledig
ministers en coalitiepartn j j
PvdA nogal eens schrokken, zi h<
len in de toekomst met een glii est
lach worden beluisterd. Erg sak
rieus zullen ze niet meer wordi
genomen. he
Hoe moet Brinkman nu uit r0
dilemma komem? Voorlop u-
heeft hij opnieuw een uitstel vi t g
krachtdadige maatregelen gea,df
cepteerd tot begin volgend jas jjg
Maar als het kabinet dan ni
met structurele bezuiniging^1
komt en de begroting opnieiik'
halfslachtig invult, kan Brin U1
man bijna niet meer terug. ar
Dan loopt hij onmiddellijk we1
tegen dezelfde keuze op: óf 1
eist meer van het kabinet med
het risico van een kabinetscris er
óf hij zwicht opnieuw voor kalr'3
net en PvdA. afl
Er is echter een derde mogelij11
heid. Als Brinkman voor de hi
de opstelling kiest, komt het bi
letje bij Lubbers te liggen. Monn
de minister-president het op ei3n'
confrontatie laten aankomen tZ1'
daarmee bij zijn afscheid e(:e 1
verscheurd CDA achterlateivo
Dat lijkt niet erg waarschijnlijr'?
Waarschijnlijker is dat Lubbe P1'
in dat geval toch voor zijn eigi
CDA zal kiezen en harder beztld
nigingen zal voorstellen. Als
PvdA-ministers en dito fract
dat niet accepteren, moeten
het kabinet maar opblazen.
Daarmee zou de eer van Brin
man gered worden, maar zi
imago nog niet geheel herstel
Het probleem voor de CDA-fra
tie voorzitter is dat hij zijn eigar
lot op dit moment niet meer
handen heeft. Door zijn in wo(
den harde opstelling, maar
daden weinig krachtige opti
den, is Brinkman de gevangei
van Lubbers geworden.
Meester zelf bepaalt wat er
zijn leerling wordt. En dat vin v
Brinkman niet prettig.
foto GPD
een over de vraag of onze nor
men elastisch zijn. Het wil zeker
geen antwoord zijn op de vreem
de en onzekere vraag van de mi
nister van justitie, of de kerken
zich toch vooral eens over de
normen willen uitspreken (een
vraag als teken van armoede in
een verward en verwilderd be
stel?), maar het is wel een vorm
van meedenken over een zo aan
gelegen zaak.
Als men dan maar niet vergeet,
dat daarin de tegenbeweging
ook nu beslissend zal meespre
ken. Want ook thans zijn er an
dere motieven dan het econo
misch belang, waaraan altijd
prioriteit gegeven wordt. Het is
in die tegenbeweging, dat de
vragen hoorbaar worden naar
hen. die daarbij in de marge van
de samenleving terecht komen.
En naar de waarde van het
kwetsbare milieu, dat bij de af
weging van belangen toch altijd
dreigt te worden opgeofferd. En
niet in de laatste plaats naar het
overgrote deel van de wereld,
dat naast onze rijkdom nog
steeds een tweede- of derde
rangs plaats krijgt toebedeeld.
Zal deze tegenbeweging uitein
delijk een kans krijgen?
van onze EG-correspondente
Aly Knol
Het niet-EG-lid Noorwegen
verzet zich tegen de libera
lisering van de Europese ener
giemarkt. Volgens de Neder
landse Europarlementariër Jes
sica Larive (VVD) proberen ze
met een intensieve lobby in
Brussel te voorkomen dat het
Europese Parlement begin vol
gende week de voorstellen voor
een vrije energiemarkt aan
neemt. Daarvoor hebben ze on
der meer bij Duitsland aange
klopt om hulp.
De liberalisering van de energie
markt moet een einde maken
aan de voorkeursbehandeling
die enkele Europese landen nu
nog aan hun eigen olie- en gas-
winningsbedrijven geven. Elk
Europees bedrijf, van welke na
tionaliteit ook, moet straks
overal dezelfde eerlijke kans
krijgen op een vergunning voor
de winning van olie en gas.
Nederland discrimineert op dit
punt niet. Maar een land als Ita
lië heeft voor vrijwel de hele Po-
vlakte deze rechten exclusief
verleend aan de twee eigen
staatsbedrijven ENI en Agip.
Engeland en Denemarken eisen
dat eigen nationale onderne
mingen het boormateriaal leve
ren of een deel van de werkzaam
heden verrichten.
Hoewel Noorwegen (nog) geen
lid van de EG is, zullen de voc0(
stellen ook voor dit land ga?
gelden. De wetten van de vri
binnenmarkt zijn vanaf 1 j
nuari 1993 niet alleen in
twaalf EG-lidstaten van toepa
sing, maar in de hele zogehet r
Europese Economische Ruim *-
(EER) die dan ontstaat. En i
omvat naast de EG ook de li
den van de Europese Vrijhande J
sassociatie, waartoe behali
Noorwegen onder meer ook Zw IN
den, Finland, Oostenrijk
Zwitserland behoren.
Kennelijk ligt het tempo vancjrz
besluitvorming de Noren
hoog. Als het Europees P
ment de vrije energiemarkt vo
gende week in eerste lezii iti
goedkeurt, gaan de voorsteik n
naar de raad van energiemini el
ters van de EG. Die zullen er mi at
gelijk al op 30 november dit jai n
hun (voorlopige) fiat aan geven Bi
Het EP wil nog wel enkele b ie
langrijke wijzigingen aanbre a
gen in de oorspronkelijke pla j
nen. Zo moeten landen ook in(
toekomst zelf kunnen blij ven b i
palen welke gebieden voor e :c
ploitatie worden vrijgegeven,! ai
dus Jessica Larive. de officie x
rapporteur van de Energiecot ie
missie van het parlement. 0o ik
vindt ze dat de rol van de ove a
heid bij de gaswinning niet hel
maal moet worden beperkt t< g
die van belastinginner, zoals h( qi
voorstel nu zegt.
IK KOOS THW AAN DE HAAGSE HOGESCHOOL OMDAT
DEN HAAG EEN PRIMA STUDENTENSTAD IS,
EN CONGRESORGANISATIE EEN PRIMA TOEKOMST
THW Facilitaire Dienstverlening, een HBO-opleiding
met een brede, praktijkgerichte basis. En met prima
toekomstmogelijkheden bij - met name - dienst
verlenende organisaties. Denk aan congres
catering of facilitair manager, gemeentevoorlichier.
evenementen-organisator, budgetconsulent
Bij THW studeer je m kleine groepen, er heerst een
persoonlijke sfeer THW maakt - met BDI en HEAO -
deel uit van de sector Economie
Management van de Haagse Hogeschool.
die totaal zo'n 50 studierichtingen in vol- H M 6 S E
en deeltijd biedt
HOGE KWALITEIT IN HBO HOGEStHOOl
