Honderden meters hoge vuurbal
Israel reageert
geschokt op ramp
Verslagenheid onder aan ramp
ontkomen bewoners Bijlmermeer
Radio 1 gaf als
eerste informatie
'Piloot probeerde
waarschijnlijk juist
woonwijk te mijden'
Al eerder problemen
El Al-vliegtuig met
brandende motor
binnen- en buitenland
Ooggetuigen zien hoe baby's van flats naar beneden worden gegooid
MAANDAG 5 OKTOBER 1992
door Fred van Essen
AMSTERDAM Kreten van
mensen in doodsangst vermen
gen zich na de explosie met het
geraas van vlammen en neer
stortend beton. Bewoners van
de flat Kruitberg die niet zijn
getroffen, rennen in paniek hun
huizen uit, breken zich door gla
zen scheidingswanden heen om
via de balkons een vluchtweg te
zoeken. Babies worden volgens
ooggetuigen uit de tegenover
liggende flats vanaf de verdie
pingen naar beneden geworpen,
zonder dat er vangzeilen waren.
„De sociëteit onderin de flat is
vanavond open", roept een
buurman. De plek is bedekt met
brandende en rokende hopen
staal en beton. De hitte is op vijf
tig meter afstand ondraaglijk
zonder beschermende kleding.
De inslag van de Boeing 747 van
El Al veroorzaakt om kwart voor
zeven een honderden meters ho
ge vuurbal boven de Bijlmer
meer. Het vuur verbreidt zich
met enorme snelheid, brokstuk
ken van het vliegtuig scheren
over de grasvelden tussen de
tien etages hoge flatgebouwen.
Een motorrijder die op het mo
ment van de ramp op 500 meter
afstand langs de flat reed, zag de
Boeing neerstorten. Hij zag het
k vliegtuig brandend met twee
zwarte rookpluimen achter de
Plundering
winkelcentra
AMSTERDAM (ANP) - De win
kelcentra Kraaiennest en Am
sterdamse Poort in de Bijlmer
meer zijn zondagavond geplun
derd door onbekenden. Die
maakten gebruik van de afwe
zigheid van de politie in de wijk
direct na de vliegramp, aldus
een woordvoerder van de poli
tie.
Het is nog niet bekend hoeveel
winkels aan de plunderaars ten
prooi zijn gevallen en hoeveel is
weggenomen.
Op de persconferentie in het cri
siscentrum zei hoofdcommissa
ris Nordholt van de politie dat
drie mensen gearresteerd zijn in
verband met plunderingen.
Waar er geplunderd zou zijn wil
de politie, die over dit onder
werp zeer zwijgzaam is, niets
zeggen.
motoren dalen en daarna een
kwartslag draaien.
„Eerst dachten we dat hij ging
landen, maar toen zagen we dat
zijn vleugels verticaal draaiden:
hij hing op zijn kant en boorde
zich met een afschuwlijke ont
ploffing in de flat." De man was
gedwongen onder een viaduct te
schuilen voor inslaande brok
stukken en puin.
Het vliegtuig had zich precies in
een knik van de in honingraat-
vorm gebouwde flat Kruitberg
geboord, vlak naast een verbin
dingsgang met de flat
Groenoord. De klap sloeg voor
zover in de kolkende zwarte rook
te zien was, een dubbele rij wo
ningen van boven naar beneden
in hun geheel weg, van negen
hoog tot op de grond. De restan
ten van de vliegtuigromp lagen,
onherkenbaar vervormd en uit
gebrand voor de flat op het gras.
Volgens omwonenden bevindt
zich onderin de flat een sociëteit
die vanwege de zondagavond
was geopend.
De hitte van de vuurzee, die
werd aangewakkerd door de
harde wind. was verzengend. Po-
litie-agenten renden in het rond
om nieuwsgierigen weg te hou
den. Maar hun waarschuwingen
voor neervallend puin en brand
bare en exlosieve plassen kero
sine hebben veelal juist een om
gekeerd effect. Stromen van
nieuwsgierigen probeerden zich
met alle macht een weg te banen
naar de flat. Soms met begrijpe
lijke reden, omdat ze familie ol
vrienden in Kruitberg hadden
veelal uit pure sensatiezucht,
Er is paniek bij de toeschouwers,
er is in de eerste minuten ver
warring bij de hulpverleners die
hun weg moesten zoeken in de
duistere chaos, die slechts werd
verlicht door de geel-oranje
vlammen en de zoeklichten van
brandweerwagens en de politie-
helicopter die boven de flat cir
kelde.
De brandweer heeft soms grote
moeite om de weg te vinden in de
architectonische Gordiaanse
knoop die de Bijlmer is. Deel
raadslid T. Waming is in de weer
om ze de weg te wijzen. Iedereen
die kan helpen wordt ingezet bij
de opvang van slachtoffers en de
afzettingen van de plaats van de
ramp, van stadswachten tot
buurtbewoners die zich aanmel
den en de verbindingsgangen
bewaken.
In dolle paniek breekt om kwart
over zeven een man door de eer
ste rood-witte linten waarmee
de politie de plaats van de ramp
probeert af te zetten. Hij wordt
gestopt door agenten, slaat om
zich heen: „Mijn hele familie
woont daar..." „Ga terug, gek."
Hij wil niet. een agente die het
even te machtig wordt
schreeuwt Terug of ik schiet.
De man wordt afgevoerd en ge
kalmeerd.
Radeloos van angsten verdrietz
oners van de Bijlmer-flats steun bij elkaar.
foto Cor Mulder/ANP
De Israëlische ambassadeur in Nederland, Michael Bavli, krijgt
uitleg van een politieman (I) op de plaats van de ramp. Rechts een
lid van de Nederlandse beveiliging van de ambassadeur.
foto Wim Wolters/ANP
van onze correspondent
TEL AVIV - In Israel is met ver
bijstering gereageerd op de
ramp met de El-Al Boeing bo
ven de Amsterdamse Bijlmer
meer. De televisie onderbrak de
normale programmering een
paar maal voor speciale bulle
tins met schokkende beelden
van de Nederlandse televisie.
President Chaim Herzog heeft
koningin Beatrix gisteravond
een telegram gestuurd waarin
In Suriname
heerst grote
ongerustheid
van onze correspondent
PARAMARIBO - In Suriname
heerste gisteravond grote onge
rustheid over de vliegramp in
de Bijlmermeer. Veel mensen
vroegen zich af of familieleden
of vrienden zijn omgekomen.
Surinamers probeerden mas
saal contact met Nederland te
krijgen. De meesten hebben al
leen een telefoonlijn voor bin
nenlands ggbruik. Zij proberen
informatie te krijgen van be
kenden die wel een internatio
nale telefoonlijn hebben.
In Paramaribo was de ramp gis
teravond het onderwerp van ge
sprek. In nagenoeg alle huiska
mers zaten mensen aan de tele
visie gekluisterd. De Surinaam
se televisie bracht de extra uit
zendingen van het NOS-Jour
naal bij wijze van uitzondering
rechtstreeks op het scherm.
hij het medeleven van het Israë
lische volk overbrengt. Premier
Jitschak Rabin stuurde een te
legram aan zijn Nederlandse
collega Ruud Lubbers.
Israels minister van buitenland
se zaken, Shimon Peres, zei in
een vraaggesprek op de Israëli
sche radio dat iedereen in Israël
meeleeft met de Nederlanders,
„die we een warm hart toedra
gen". „Het is", zei Peres, „alsof
het onszelf is overkomen". Hij
bood Nederland alle hulp aan
die het nodig denkt te hebben.
De Israëlische televisie had gis
teravond laat een telefonisch
vraaggesprek met Michael Ba
vli, de Israëlische ambassadeur
in Den Haag. Bavli was juist te
ruggekeerd van een bezoek aan
het rampgebied. Duidelijk ge
schokt vertelde hij wat hij had
gezien.
Het televisiejournaal meldde
aanvankelijk dat de ramp waar
schijnlijk het gevolg was van een
bomexplosie aan boord van de
El-Al Boeing-747. Maar later ver
telde een vertegenwoordiger
van de luchtvaartmaatschappij
dat de gezagvoerder een paar
minuten na de start van Schip
hol brand meldde in twee van de
vier motoren. Hij zou hebben ge
probeerd terug te keren naar het
vliegveld. Ovengens sluiten El-
Al functionarissen de mogelijk
heid van sabotage nog niet uit.
General-manager Rafi Harlev
vertrekt vandaag naar Amster
dam, mogelijk met een onder
zoeksteam Hij vertelde gister
avond dat de verongelukte
Boeing een bemanning aan
boord had van drie leden plus
een passagier.
AMSTERDAM (ANP) - „Hé
man, is 369 geraakt Ik wil
weten hoe het met die vriend
van mij zit." De agent haalt
zijn schouders op. Hij kan ook
deze man geen antwoord ge
ven. „Het spijt me. Ik ben hier
ook net en ik heb er nog niets
van gezien."
Duizenden mensen bewegen
zich zondagavond langs de af
rasteringen rond de Kruitberg
en de Groeneveen, de in elkaar
overlopende flats in de Bijl
mermeer waarvan een deel
van de bovenste verdiepingen
door het neergestorte vlieg
tuig compleet weg lijken ge
vaagd. Rond het gat woeden
branden. Maar ook elders in de
verder volstrekt donkere flat
staan her en der appartemen
ten in brand. Brokstukken
van het vliegtuig smeulen hal
verwege de avond nog na.
De agenten langs de afraste
ring hebben opdracht nie
mand meer tot de directe om
geving van de ramp toe te la
ten. Ook mensen die zeggen fa
milie of vrienden in de getrof
fen flat te hebben, wordt ge
duldig maar beslist de toe
gang ontzegd. Zelfs een man
die er woont en dat met een le
gitimatie probeert aan te to
nen, komt er niet door. Vrien
den nemen de tussen zijn snik
ken door vloekende man met
zachte hand mee. terwijl ze in
tussen journalisten op een af
stand houden. „Hij kan nu niet
praten. Dat zie je toch wel.
Morgen snapt hij wel dat hij
geluk heeft gehad."
Geluk
Geluk gehad. Dat is inmiddels
het gespreksonderwerp in de
talloze groepjes Bijlmerbewo
ners die langs de afrasteringen
verspreid staan. Velen van hen
hebben het vliegtuig zien aan
komen of in ieder geval het
zwaar grommende geluid ge
hoord. vlak voor de klap.
„We kennen hier natuurlijk
het geluid van laag overko
mende vliegtuigen,zegt ie
mand uit de Grubbehoeve. pal
tegenover de getroffen flats
„Twintig, dertig keer per dag
horen we dat hier Maar deze
keer was het geluid wel erg
zwaar. Een paar tellen later
was het alsof er tientallen blik
sems tegelijk in de lucht wa
ren. Ik rende naar het balkon
en wist niet wat ik zag. Het is
nu alweer een paar uur gele
den maar ik sta nog steeds te
trillen op mijn benen."
Naar huis gaan wil hij nog niet.
ook al valt er buiten de afraste
ring maar weinig van de gevol
gen van de ramp te zien. „Ik
BOEING 747-200F
vrachtvliegtuig
kan toch niemand bellen. Van
af kwart voor zeven krijg ik al
leen nog een gesprekstoon. Ik
hoop maar dat mijn ouders
zich realiseren dat ik niet in
die flats woon."
Op de doorgaande autowegen
van de Bijlmermeer, een paar
meter boven het autovrije
maaiveld, staan overal ambu
lances. politiewagens en au
to's van de brandweer. Ter
hoogte van de flat Kikken-
stein is een doorgang vrijgela
ten waar ambulances met gil
lende sirenes af en aan rijden.
Toeschouwers slaan het gela
ten gade. Veel mensen dragen
zakdoeken voor mond en
neus, omdat de rook zich door
de stevige wind over het ge
hele gebied heeft verspreid.
Daar bevindt zich ook een
huismeester van de Kruitberg.
Zij hoorde het nieuws, terwijl
ze naar Studio Sport zat te kij
ken. „Ik ben hier natuurlijk ge
lijk naar toe gereden maar ik
woon zelf in Alkmaar. Daarom
ben ik er nu pas." Ook zij krijgt
van de agenten geen toestem
ming de afrastering nog te pas
seren. „O nee." roept ze boos.
„En morgen mag ik zeker wel
de troep komen opruimen."
Diplomatiek maakt de agent
haar duidelijk dat de omvang
van deze ramp haar kennelijk
enigszins is ontgaan. Er zijn
waarschijnlijk tientallen do
den. Wanhopig kijkt ze dan om
zich heen. „O. wat verschrik
kelijk. En ik ben er net vier
maanden geleden begonnen."
Een deel van de nieuwsgieri
gen is inmiddels weer op weg
naar huis. „Waarom moeten ze
toch altijd ons hebben." zegt
een Surinamer zacht. „We zijn
die ramp met de SLM nog nau
welijks te boven en nu dit
weer." De rest van zijn betoog
gaat verloren als er weer een
ambulance voorbijkomt.
van onze verslaggever
HILVERSUM - De Neder
landse radio reageerde blik
semsnel na de ramp met de
Israëlische Boeing 747 van
El Al. Ongeveer een kwar
tier nadat het vrachtvlieg
tuig om tien over half zeven
gisteravond op de twee flat
gebouwen neerstortte, was
Radio 1 - de actualiteiten-
zender - al in de lucht met
het eerste nieuws.
Radio 1 kwam vlak voor het
nieuws van zeven uur met de
melding van de ramp en is
daarna continue doorge
gaan met rechtstreekse re
portages en achtergronden
vanaf de plaats van het
rampgebied.
De televisie kwam na een ta
melijk trage start later wat
meer op gang. Aanvankelijk
ging de reguliere program
mering gewoon door. Maar
wie gisteravond bij voor
beeld rond tien uur via de te
levisie over het ongeluk
geïnformeerd wilde worden,
kreeg nul op het request, Ne
derland 1. 2 en 3 zonden hun
gewone programma's uit. en
ook RTL 4 bracht de gepro
grammeerde sportuitzen-
dingen.
De NOS brak voor de eerste
keer in in Studio Sport om
kwart voor acht met een ex
tra journaal. Zo'n drie kwar
tier later dus dan Radio 1. De
NOS is vandaag de hele da?
in de lucht met extra Jour
naaluitzendingen. De eerste
uitzending is 's morgens om
zeven uur.
Het RTL 4-nieuws meldde
het nieuws voor het eerst om
vijf over negen. Voor die tijd
gingen de series en quizzen
gewoon door.
door Henny van Egmond
SCHIPHOL - De piloot van het
op de Bijlmer neergestorte El
Al-vrachtvliegtuig probeerde
waarschijnlijk juist bewoond
gebied te vermijden. Die voor
lopige conclusie trekt Benno
Baksteen, voorzitter van de
Vereniging Nederlandse Ver
keersvliegers, op basis van de
laatste kilometers die het vlieg
tuig aflegde. „Hij was op weg
naar het zuiden van de Bijlmer,
waar geen woningen staan.
Maar je moet wel de kans krij
gen om dat te halen", aldus Bak
steen in een reactie.
Volgens Baksteen is het hande
len van de piloot op het eerste
gezicht logisch. „Hij meldde pro
blemen met de motor. Volgens
de berichten is er één motor in
de brand geraakt. Als een motor
uitvalt, is er nog geen onoverko
melijk probleem. Maar uit de be
richten blijkt dat kort na de eer
ste ook de tweede motor uitviel.
En dan zit je wel in de proble
men."
In principe hoeft een brandende
motor niet de andere aan te ste
ken. „Maar er kunnen door een
explosie stukken van de motor
wegvliegen en schade veroorza
ken aan de tweede motor. In
principe mag dat niet. de moto
ren zijn ook iets achter elkaar ge
plaatst, maar het is al eens eer
der gebeurd. Een jaar of and i
half geleden in Taiwan. Ta
stortte ook een vrachtvliegi:
neer."
De piloot van de Boeing ha
kerosine geloosd. Dat kan n
een brandende motor. „De
zingspunten zitten aan het ei
van de vleugels, dus dat mo
zonder problemen kunnen. Q
dat hij had besloten terug tel
ren. moest hij ook wel keroa
lozen. Hij was namelijk te zwa
beladen om te landen."
Baksteen concludeert uit hetb
sluit van de piloot om terug
keren en de communicatie n
de verkeerstoren, dat er gg
sprake was van een aansli
.Als er een aanslag wordt
pleegd, dan explodeert het to
stel meestal meteen. Uit het ft
dat de piloot besloot terug tel:
ren, kun je opmaken dat er ta
iog sprake was van een conti
leerbare situatie. Het toes!
vas ook nog aan het klimmen,
lebben ooggetuigen verklaai
Dat betekent dat de gezagvol
der de zaak nog onder contrei
leeft."
Dat de gezagvoerder besloot!
rug te keren is in een noodsiti
tie geheel zijn beslissing. „De:
zagvoerder is in dit soort gev
len de absolute baas. Hij is
enige die over alle informatiet
schikt. De verkeerstoren pt
beert hem alleen maar
mogelijk te helpen."
SCHIPHOL (ANP) - Het is niet
de eerste keer dat een vracht
vliegtuig van de Israëlische
luchtvaartmaatschappij El Al
bij Schiphol met een brandende
motor te maken kreeg. In juli
gebeurde dit ook al. Het toestel
kon toen een veilige landing op
Schiphol maken. Een woord
voerder van de luchthaven
Schiphol heeft dit bevestigd.
Het is nog niet bekend of het ook
om hetzelfde vliegtuig ging. De
bemanning slaagde er toen in
om de brand in de motor te blus
sen met het interne blussysteem
waarmee vliegtuigmotoren zijn
uitgerust. Het zette het toestel
daarna op de Kaagbaan aan de
grond.
Hoe de risico-aspecten van de
groei van Schiphol moeten wor
den beoordeeld, is een van de
vragen die moeten worden
beantwoord in het kader van het
zogenoemde Plan van Aanpak
voor de Ontwikkeling van
Schiphol en Omgeving, afgekort
Paso. Dat plan is een overeen
komst tussen de verschillende
bij de ontwikkeling van Schip
hol betrokken overheden (rijk.
provincie, Haarlemmermeer,
Amsterdam), de luchthaven en
de KLM.
In het Paso, dat eind 1990 is vast
gesteld, staat dat op korte ter
mijn, binnen twee jaar, een ant
woord moet komen op de vraag
of voor luchthavens andere nor
men moeten gelden voor ram
penrisico's dan voor vaste indus
triële installaties. Het aantal
vliegtuigbewegingen van en
naar Schipol zou volgens het Pa
so groeien van ruim 200.000 p
jaar op dit moment naar
maal 415.000 vliegtuigbewegi
gen per jaar in het jaar 2015.
Het veiligheidsbeleid voor bi
luchtverkeer is tot nu toe
perkt tot de risico's die wordt
veroorzaakt door de aard vanó
ladingen. De risico's van li
vliegen zélf wordt daarbij built
beschouwing gelaten, zo staat:
het Paso.
Eerste serie
Het neergestorte vliegtuig
hoorde tot de eerste serie jumb
jets, die is gebouwd in de jar
zeventig, de serie 200. De KI
heeft dit type vliegtuig al enk;
jaren geleden uit de vloot
haald en vervangen door de c
dernere serie 300 en 400.
Staten hebben in internatiora
verband, binnen de organisa
voor burgerluchtvaart ICAO.
spraken gemaakt over de t«
nische eisen waaraan vliegt
gen moeten voldoen. Het t
zicht hoe luchtvaartmaatschf
pijen vliegtuigen onderhoud
berust in eerste instantie bij
luchtvaartautoriteiten van
land waar het vliegtuig vanda
komt.
In incidentele situaties zijn
Schiphol vliegtuigen aan
grond gehouden omdat er ma
kementen aan werden gecons!
teerd. Zo vaardigde de Rijksp
litie Dienst Luchtvaart
Schiphol in oktober 1991 na«
anonieme tip een vliegvertk
uit aan de bemanning van
Nigeriaanse Boeing 707 die
scala aan technische mant
menten vertoonde.
Brandweerlieden zoeken tussen de branden
slachtoffers.
foto Ruud HofftA1!
