Leven in de jeugdliteratuur
Ik teken de verbeelding
Kinderboekenweek in Zeeland
PZC
Ook voor echte
boekenhaters...
Herman
Kakebeeke
kunst cultuur
21
Lidia Postma
illustreert
FANOY AHOY
VRIJDAG 2 OKTOBER 1992
Hoeveel jaar hij nou al op
pad is als het geweten van
de jeugdliteratuur? Herman
Kakebeeke zou het niet precies
weten. Hij strijdt nog steeds in
de voorste gelederen als het om
het belang van kinderboeken
gaat. Met zijn lesbrieven die
tijdens de kinderboekenweek
in een oplage van 13.000
exemplaren worden verspreid.
Met zijn Pluim van de Maand,
die uitgereikt wordt aan
nieuwe, in het oog springende
prentenboeken. En dan zijn er
nog de aanschafadviezen voor
het Nederlands Bibliotheek en
Lectuur Centrum,
redactiewerk voor De
Zonnewijzer waarin poëzie
voor jongeren wordt
opgenomen, publicaties in
Jeugd in School en Wereld en
het handboek over
jeugdliteratuur voor
pedagogische academies.
Het onderwijs was een bijna van
zelfsprekend toekomstperspectief.
Herman Kakebeeke leerde het
klappen van de zweep op de Bis
schoppelijke Kweekschool in Den
Haag. Daarna haalde hij zijn M.O.
-A Nederlands. Tien jaar onderwij
zer, vijf jaar hoofd van de katho
lieke lagere school De Jonge We
reld in Den Haag. Het gemeentebe
stuur wist hem vervolgens te strik
ken voor de afdeling kunstzinnige
vorming van het Haags Centrum
voor Onderwijsbegeleiding. ,,Ik
was altijd al met kunst bezig ge
weest. Veel naar concerten, musea,
ik speelde zelf toneel, ik schreef af
en toe iets." Momenteel is hij part
time docent literaire vorming van
het Koorenhuis, het Haags cen
trum voor kunst en cultuur.
Elke vakantie ontvlucht hij zijn
woonplaats Den Haag. West-
Zeeuwsch-Vlaanderen, Oostburg,
is dan de vaste bestemming. „Ik
weet ook niet precies wat het is.
Het land, de ruimte, de combinatie
met het Zeeuwse licht, dat echt be
staat..." Herman Kakebeeke werd
60 jaar geleden in Oostburg gebo
ren. Zijn vader was er onderwijzer
op de katholieke lagere school.
„Nog altijd als ik daar rondstap
zijn er mensen die zich mijn vader
herinneren als de meester met de
viool. Die reacties dragen vast bij
aan het thuisgevoel." Toen Her
man 3 j aar was verhuisde het gezin
naar Hillegom.
Herman Kakebeeke: Jeugdliteratuur is voor mij een rugzakje, dat ik mijn hele leven meeneem.
foto Willem Mieras
Als onderwijzer, als kunstzinnig
vormer, als docent: de jeugdlitera
tuur loopt als een rode draad door
zijn leven. Op school slaagde hij er
in zijn leerlingen tijdens voorleesu
ren enthousiast te maken voor het
kinderboek. „Voorlezen is ontzet
tend belangrijk. Doe je het goed,
dan ontstaat er een hele speciale
sfeer in een groep. Ik merk het ook
met volwassenen op ouderavon
den, ze zitten altijd ademloos te
luisteren. Dat heeft me gestimu
leerd. Jeugdliteratuur is voor mij
een rugzakje, dat ik mijn hele leven
meeneem."
Lesbrieven
De CPNB - Collectieve Propagan
da van het Nederlandse Boek -
ontdekte de kwaliteiten van Kake
beeke in 1976, toen hij werd ge
vraagd mee te draaien in de Werk
groep Kinderboekenweek. Sinds
dien heeft hij vijftien lesbrieven ge
schreven voor de leerkrachten van
de basisscholen, over gevarieerde
thema's als Wonen in boeken, Stad
en land, Boeven en Musea. In 1988
kreeg hij de Zwijsenprijs voor zijn
inspanningen voor de leesbevorde
ring.
De laatste jaren wordt de propa
ganda voor het jeugdboek steeds
meer gezien als een niet aflatende
strijd tegen de oprukkende televi
sie. Kakebeeke heeft het liever niet
over een gevecht. „Maar", zegt hij,
„natuurlijk is het zo dat televisie
voor veel kinderen vanzelfspre
kender is dan een boek. Je moet
dus moeite doen om het jeugdboek
tot zijn recht te laten komen. Ik
vind dat er een traditie hoort te
zijn, een traditie die vooral door
leerkrachten gedragen dient te
worden. Zij kunnen kinderen en
thousiast maken. En het is echt be
langrijk dat er een leescultuur
blijft. Een boek kun je in je eigen
tempo lezen, je hoeft niet hijgend
achter de filmbeelden aan te lopen.
Ik zie het boek als een stilte-eiland
je, waar een kind zich terug kan
trekken in een hectische wereld."
„Overigens verwacht ik dat het
boek een eigen plaats behoudt.
Denk ik aan mijn jeugd, dan sprin
gen er prachtige herinneringen
naar voren. Het geheim van de
Bamsteengroeve, een verhaal over
het opvissen van barnsteen in de
buurt van Koningsbergen. Prach
tig, prachtig. Ik was het boek veer
tigjaar kwijt. Enkele jaren geleden
kreeg ik het van iemand cadeau.
Dat soort ervaringen gun je toch
iedereen?"
Jan van Damme
Lidia Postma werd bekend met haar
prenten bij sprookjes van Andersen
en Grimm. Nadat ze een paar jaar
gestopt was met illustreren, maakte ze
het afgelopen jaar prachtige prenten
bij het boek Nachtverhaal van Paul
Biegel. Haar werk heeft een heel eigen,
dromerige, bijna onwerkelijke sfeer die
mooi aansluit bij Biegels
sprookjesachtige vertelling.
Lidia Postma woont op een
plekje dat bij haar past, op een
grote woonboot helemaal aan de
rand van Amsterdam. De boot ligt
verstopt tussen het groen, de vo
gels en de weilanden. Ze heeft aan
de weilandkant een groot atelier
met veel uit hoge ramen binnen
stromend licht. De stad lijkt hier
ver weg. Maar aan de andere kant
van het water raast het verkeer ge
haast voorbij.
Lidia's illustraties voor Nachtver
haal, het nieuwe boek van Paul
Biegel. betekenen haar terugkeer
als illustrator nadat ze zich een
aantal jaren met ander werk -
boetseren en het maken van por
tretten in opdracht - heeft bezigge
houden. Nachtverhaal is een Sche-
herazade-achtige vertelling over
een kabouter die op een zolder een
poppenhuis bewoont en daar een
fee met verfrommelde vleugels op
bezoek krijgt. Eigenlijk wil de ach
terdochtige kabouter niks met die
vreemde fee te maken hebben,
maar tegelijkertijd wordt hij on
weerstaanbaar door haar lieftal
lige persoon en haar spannende
verhalen aangetrokken. Hij pro
beert wel (tevergeefs) haar bezoek
jes geheim te houden voor zijn
kaartvrienden Pad en Rat, een ta
melijk banaal tweetal.
Aanlokkelijk
Op verzoek van Biegel zelfheeft Li-
dia Postma de illustraties bij
Nachtverhaal gemaakt. Na een
moeilijke periode die volgde op
haar vertrek als docent bij de Riet
veldacademie - 'de hele afdeling il
lustratie is in 1990 wegbezuinigd' -
was het voor Postma meteen een
aanlokkelijk aanbod: „Paul belde
me vorig jaar augustus op om te
vragen of ik zin had om Nachtver
haal te illustreren. Ik vond het
enig. Zijn werk heeft een heel apar
te sfeer: ouderwets, intiem. Nacht
verhaal is een bijzonder boek in
zijn oeuvre, en daarom wilde hij
ook graag dat het er bijzonder uit
zou zien. Ik had een tijd niets ge
daan op dit gebied, dus voor mij
was het een schitterende gelegen
heid om weer op gang te komen."
Lidia Postma is vooral bekend ge
worden met haar zeer gedetailleer
de, fijnzinnige illustraties bij onder
meer de Sprookjes van Andersen
(waarvoor ze in 1976 een Gouden
Penseel kreeg) en de Sprookjes
van Grimm (1986). Ze kreeg haar
opleiding indertijd op de Rietveld
-academie, en koos daar heel be
wust voor de richting illustratie.
Van 1981 tot 1989, tot de afdeling
opgeheven werd. gaf ze zelf ook les
op de Rietveld Acadamie.
Postma's werkwijze - laag over
laag. zeer minutieus, in acquarel-
verf, soms in combinatie met an
dere technieken - brengt echter
met zich mee dat ze veel tijd be-
Illustratie van Lidia Postma in
Nachtverhaal van Paul Biegel.
steedt aan één kleurenillustratie.
Zo is ze met het werk voor Nacht
verhaal - de omslagillustratie, vier
kleurenplaten en een aantal zwart
-wit tekeningen - zeven maanden
bezig geweest.
Dienstbaar
„Ik heb een bepaald resultaat voor
ogen en dat gaat soms wel eens wat
vlugger dan anders, maar het kost
me over het algemeen toch nogal
wat tijd en moeite." Over haar
werkwijze zegt ze: „Ik ben abso
luut dienstbaar in die zin dat ik me
houd aan wat, in dit geval, Paul
Biegel beschrijft; ik wil me ook
houden aan de sfeer van het ver
haal. Maar verder kom je er niet
onderuit dat je als illustrator heel
concreet vormgeeft. Bij woorden
kan iedereen zich verschillende
dingen voorstellen, een illustrator
maakt de verbeelding concreet."
Postma heeft ook wel eens werk
geweigerd, bijvoorbeeld een kin
derboek van Miep Diekmann. „Ik
weet dat ze bekend, beroemd en
geliefd is, maar ik kon er niks mee.
Die stoere stijl spreekt me hele
maal niet aan. Als ik me zo weinig
herken in iemands persoonlijkheid
voel ik me ook niet gerechtigd om
er iets bij te maken. Als je je niet
herkent in wat iemand anders
schrijft, worden je illustraties een
soort witte plekken op de kaart. En
het moet niet zo zijn dat de schrij
ver iets anders zegt dan de illustra
tor. anders gaat de boodschap van
de een of die van de ander verlo-
Inge van den Blink
Nachtverhaal door Paul Biegel, met il
lustraties van Lidia Postma. Uitgeverij
Holland, 159 pag.. gebonden, prijs
f29,90.
Dinsdag 6 oktober
Lezing Peter Spier, schrijver van
'Vader mag ik mee?', boek in het
kader van het boekenweekthema
DE TOVENAAR
VAN SPIEGELLAND
Johanna Kruit, met teksten en
tekeningen van Zeeuwse kinde
een uitgave van
DE KOPEREN
TUIN'
Gasthuisstraat 12
Goes
Telefoon:
01100-31072
Land in Ziiicht, Zeeuwse Biblio
theek in Middelburg, 20 uur.
Woensdag 7 oktober
Johanna Kruit schreef voor de
Zeeuwse boekenweek 'De Tove
naar van Spiegelland'; in biblio
theek De Stolpe in Zierikzee geeft
ze een workshop voor kinderen
van 10 tot 13 jaar; aanvang 14.30
uur.
Oud-loods Doeke Roos vertelt
over schepen en varen. Openbare
Bibliotheek Vlissingen om 14 uur.
aansluitend (ca. 15 uur) biblio
theek Oost-Souburg.
Donderdag 8 oktober
Jacques Vriens, auteur van het
-boekenweekgeschenk 'Het raadsel
van de Regenboog", signeert en
vertelt: 10 tot 11.30 in Boekhandel
De Vries in Zierikzee; 14 tot 15 uur
voor leerlingen van basisschool De
Burch in Middelburg op een boot
in het Kanaal door Walcheren;
15.30 tot 17.30 uur in Boekhandel
Fanoy in Middelburg.
Poppentheater 't Poppenkotje van
Dingemans Steijns, van 16 tot
16.45 uur in de Openbare Biblio
theek van Vlissingen. voor kinde
ren van 4 tot 8 jaar. (Zaterdag 10
okt. zelfde programma van 10 tot
11 uur in de Openbare Bibliotheek
van Temeuzen. maandag 12 okt.
om 16 uur in filiaal Diepenbrock
Temeuzen. dinsdag 13 okt. om 16
uur in basisschool De Hoeksteen
Wemeldinge, woensdag 14 okt. om
10.30 uur in bibliotheek Oost-Sou
burg en 14 uur in de bibliotheek
van Goes, donderdag 15 okt. om 16
uur in basisschool Het Honk in Ka-
pelle).
Zondag 11 oktober
Midas Dekkers is de eerste gast
van de nieuwe serie Lurv-lezingen;
16 tot 17.30 uur in de Kloveniers
doelen in Middelburg.
Dinsdag 13 oktober
In St. Annaland maken kinderen
na schooltijd een excursie naar een
vissersboot.
De scouting in Tholen verzorgt in
de bibliotheek een thema-avond
over boten en water, voor kinderen
vanaf 9 jaar, 18.30 tot 20 uur.
Woensdag 14 oktober
Schrijfster Els van Delden bezoekt
bibliotheek De Zaete in Bruinisse
(10 tot 12 uur) en bibliotheek De
Schutse in Burgh-Haamstede (14
tot 16 uur): kinderen van 6 en 7 jaar
zijn welkom.
Drie rondleidingen in Maritiem In
stituut De Ruyter in Vlissingen
voor kinderen van 8 tot 12 jaar.
door de instructie-radarruimte,
om 14.30. 15.15 en 16 uur.
Vanuit St. Maartensdijk, 's mid
dags excursie naar pontje Goris-
hoek-Yerseke, vervolgens bezoek
aan mosselkwekerij.
Donderdag 15 oktober
Max Velthuijs, griffel- en penseel-
winnaar met 'Kikker en het vogel
tje'. signeert en vertelt: 13 tot 14.30
uur in Boekhandel De Koperen
Tuin in Goes. 15.30 tot 17.30 uur in
Boekhandel Fanoy in Middelburg;
lezing voor de afdeling pabo van de
Hogeschool Zeeland in Middel
burg om 19.30 uur.
Doorlopende
activiteiten
Bibliotheken in Zeeland spelen in
op het boekenweekthema Land in
Ziiicht met piratenmiddagen, ex
posities en voorleesbijeenkom-
sten. Boekhandel Fanoy in Mid
delburg zoekt 'het meest belezen
kind': een puzzel met vragen over
kinderboeken wordt op grote
schaal verspreid.
>Het programma biedt een selectie
van de activiteiten, wijzigingen
voorbehouden).
Illustratie uit Vader, mag ik mee? van Peter Spier.
Vanaf 7 oktober is elke
boekhandelaar tien dagen
lang ook nog Sinterklaas:
'Alsjeblieft, dit boek krijg je
cadeau van je boekverkoper!'
staat voorin Het raadsel van de
Regenboog. Met het voor een
luttel bedrag aan te schaffen
prentenboekje Vader, mag ik
mee? erbij kunnen ouders hun
kind bovendien het lekkere
gevoel geven dat het dit jaar
twee keer jarig is.
Na Paul Biegel, Annie M. G.
Schmidt en Thea Beck-
mann is Jacques Vriens de vier
de auteur, die sinds 1989 van de
CPNB (Collectieve Propagan
da van het Nederlandse Boek)
de vererende opdracht kreeg in
96 pagina's een mooi verhaal te
vertellen dat als Kinderboe
kenweekgeschenk cadeau ge
daan kan worden. Hij behoort
met zijn voorgangers en enkele
anderen tot het kleine groepje
favoriete auteurs van heel ve
len en kreeg voor Tommie en
Lotje lopen weg in 1988 van de
jongste leden van De Neder
landse Kinderjury de prijs voor
het mooiste boek. Een jaar la
ter werd hij met Een bende in
de bovenbouw achter Roald
Dahl gedeeld tweede in de leef
tijdscategorie 10 tot en met 13
jaar. Dat zijn werk ook door li
teraire jury's gewaardeerd
wordt, blijkt uit de Zilveren
Griffel voor Zaterdagmorgen!
Zondagmorgen (1979) en Tinus
—in—de—ivar (1991).
De mime opdracht waarmee
de CPNB 'de gaafste meester
die de mooiste boeken schrijft'
aan het werk zette leidde tot
Het raadsel van de Regenboog,
dat echter zonder de zoge
naamde schaalvergrotings
plannen van staatssecretaris
Wallage (die de kwaliteit van
het onderwijs verbetert door
scholen af te breken) niet ge
schreven had kunnen worden.
Want wat de kinderen van de
Regenboogschool overkomt,
hangt tot 1996 tienduizenden
leerlingen van basisscholen bo
ven het hoofd.
Omdat er te weinig kinderen
op school zitten, moet De Re
genboog dicht. De aangeslagen
meesters en juffen hadden dat
slechte nieuws nog even stil
willen houden, maar moeten
toestaan dat de kinderen van
groep 7 en 8 het heft in eigen
hand nemen. Het zou natuur
lijk te gek voor woorden ge
weest zijn als die het voor el
kaar gekregen hadden hun
school te redden, maar dat het
op de Professor Einsteinschool
('daar zitten ze in rijtjes en ze
doen er stom tegen buitenland
se kinderen') reuze blijkt mee
te vallen is toch mooi meegeno
men.
Jacques Vriens zal met dit al
leraardigste boekje zeker zijn
fans een groot plezier doen en
ongetwijfeld ook iedereen die
nooit eerder iets van hem gele
zen heeft, maar zich wel graag
door een boek laat meeslepen.
En heel misschien weet hij Met
het raadsel van de Regenboog
zelfs een klein deel te bereiken
van de grote groep kinderen
voor wie lezen niet meer bete
kent dan een 'leuke-vrijetijds
besteding maardan - voor
—anderen'. Het verhaal is er
spannend genoeg voor: het
leest lekker, biedt veel herken
baars en heeft een onverwacht
maar o zo graag gewild slot.
Peter Spier
Ook de achtendertigste Kin
derboekenweek kent een lan
delijk thema waarbinnen zowel
fictie als non - fictie past en dat
hartstochtelijke lezers, maar
ook kinderen die zelden met
een boek in de handen zitten
kan interesseren. Dit jaar liet
de CPNB zich inspireren door
de reis van Columbus in 1492
naar Cathay. Men vroeg de in
1951 naar Amerika geëmigreer
de prentenboekkunstenaar Pe
ter Spier een boekje te maken
dat aansluit bij het thema
'Land in ziiicht!'
Vader, mag ik mee? is niet zo
als de prentenboekjes in vorige
jaren een uitgave voor kleu
ters, maar een informatief
prentenboek voor kinderen
vanaf een jaar of acht.
Het boekje bevat twee duide
lijk van elkaar gescheiden ver
halen. Het eerste gaat over
Sietze Hemmes, die in 1687 de
bemanning van een redding
boot alarmeert over een ge
strand zeilschip voor de kust
van Terschelling, maar vanaf
een duintop moet toezien hoe
vijf zeelui veilig aan l^nd ge
bracht worden. Meer dan drie
honderd jaar later mag een na
komeling en naamgenoot van
hem wel mee naar een ronddrij
vende tjalk met vierenzestig
kinderen uit Harlingen aan
boord.
Het stripachtige karakter, de
gedetaileerd uitgewerkte tafe
reeltjes en de (geestige) over
eenkomsten tussen de beide
verhalen vormen niet alleen
een aansprekende invulling
van het thema, maar zullen bij
kinderen ook interesse wekken
voor het gevarieerde werk van
de Koninklijke Nederlandse
Redding Maatschappij, die
sinds 1824 meer dan 30.000
mensen heeft gered en daarom
door Peter Spier met dit boekje
in het zonnetje wordt gezet.
Jan Smeekens
Jacques Vriens: Het raadsel van de
Regenboog met tekeningen van Ju
liette de Wit Kinderboekenweekge
schenk 1992, CPNB. Amsterdam
Gratis bij aankoop van tenminste
19,50 aan kinderboeken
Peter Spier Vader, mag ik mee?
CPNB. Amsterdam, J 3,95
AGENDA
KINDERBOEKENWEEK
7 t/m 17 oktober 1992
dinsdag 6 oktober 20.00-21.30 uur
PETER SPIER IN DE ZEEUWSE BIBLIOTHEEK
donderdag 8 oktober 15.30-17.30 uur
JAQUES VRIENS BIJ BOEKHANDEL FANOY
zondag II oktober 1992 16.00-17.30 uur
MIDAS DEKKERS IN DF. KLOVENIERSDOELEN
donderdag 15 oktober 1992 15.30-17.30 uur
MAX VELTHUIJS BIJ BOEKHANDEL FANOY
donderdae 15 oktober 1992 19.30-21.00 uur
MAX VELTHUIJS IN DE PABO
en....
Doe mee met de grote Zeeuwse Kinderboekenpuzzel, en win een van
de vele prijzen: misschien ben jij wel het meest hele/en Zeeuwse kind.
Haal de gratis Fanoy Ahoy krant bij:
BOEKHANDEL FANOY
NIEUWE BURG 22 - 28 MIDDELBURG 01180 - 12114
